Gospodarka lokalna w województwie jeleniogórskim w I półroczu 1994 roku

(1)

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY w Jeleniej Górze

GOSPODARKA LOKALNA

W WOJEWÓDZTWIE JELENIOGÓRSKIM W I PÓŁROCZU 1994 ROKU

SIERPIEŃ 1994 r.

(2)

(3)

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY w Jeleniej Górze

=

GOSPODARKA LOKALNA

W WOJEWÓDZTWIE JELENIOGÓRSKIM W I PÓŁROCZU 1994 ROKU

URZĄD STATYSTYCZNY we WfiOOAMu

ODDZIAŁ w JELENIEJ GÓRZE

biblioteka

Nr ewidencvjny 1444

(4)

SPIS TREŚCI

Strona

PRZEDMOWA... 3

I. MIENIE KOMUNALNE 1.1. Uwagi ogólne... 4

1.2. Gospodarka gruntami... 4

1.3. Jednostki organizacyjne własności komunalnej... 10

1.4. Komunalne budownictwo mieszkaniowe... 13

2. GOSPODARKA BUDŻETOWA GMIN 2.1. Uwagi ogólne... 14

2.2. Dochody budżetów gmin... ... 14

2.3. Wydatki budżetów gmin... 30

2.4. Ocena sytuacji finansowej gmin... 37

3. ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA ... 40

4. JEDNOSTKI GOSPODARCZE W GMINACH - SYSTEM "REGON"... 42

5. WYNIKI FINANSOWE JEDNOSTEK GOSPODARCZYCH... 68

ANEKS Wybory samorządowe '94... 75

UWAGA:

Przedruk w całości lub częściowy oraz wykorzystanie danych statystycznych i informacji

w druku dozwolone wyłącznie z podaniem źródła.

Druk.: OP WUS we Wrocławiu, zaau 1072/161/94, 170 ega,

y-i -r

(5)

Przedmowa

Kontynuując cykl wydawnictw charakteryzujących gospodarkę lokalną województwa jeleniogórskiego oddajemy do rąk PT Odbiorców kolejną edycję p.t. "Gospodarka lokalna w województwie jeleniogórskim w I półroczu 1994 r.". Ukazuje się ona wkrótce po wyborach do rad gmin, a więc u progu II kadencji samorządów, stanowi zatem opis podstawowych elementów gospodarki lokalnej w gminach w momencie startu nowych władz samorządowych. Mamy nadzieję, że będzie właściwym punktem odniesienia dla późniejszych ocen i wartościowania dorobku obecnej kadencji samorządów.

Z drugiej strony intencją autorów było zachowanie dotychczasowego, porównywalnego zakresu informacji. Konieczne zmiany objęły wprowadzenie zasad Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD), a także uzupełnienie charakterystyki administracji samorządowej gmin województwa jeleniogórskiego. Dzięki pomocy i współpracy gmin i Sejmiku Samorządowego Gmin Województwa Jeleniogórskiego poprzedniej kadencji

- ".‘'r/y uzyskano reprezentatywne dane o pracujących na stanowiskach merytorycznych w urzędach gmin. Mimo, że zgromadzone dane dotyczą końca 1993 r. postanowiliśmy je zamieścić ze względu na wysoką, naszym zdaniem, wartość informacyjną.

Tradycyjnie już publikację uzupełnia aneks. Tym razem obejmuje on statystyczną charakterystykę przebiegu i wyników wyborów do rad gmin z 19 czerwca 1994r. Sądzimy, że będą one przy datne, choćby dla celów porównawczych.

Realizacja obecnej publikacji wymagała, jak zwykle, nie tylko sprawozdawczości statystycznej, lecz także wielu informacji pozastatystycznych, uzyskanych dzięki życzliwej postawie instytucji współpracujących z Wojewódzkim Urzędem Statystycznym. Wyrażając im podziękowanie, jednocześnie prosimy o zgłaszanie wszelkich uwag i propozycji, które mogłyby służyć jako pomoc w przygotowaniu następnych opracowań.

mgr Kazimierz Żurawski DYREKTOR

Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Jeleniej Górze

Jelenia Góra, sierpień 1994 r.

(6)

1. MIENIE KOMUNALNE

1.1. Uwagi ogólne

Jedną z najbardziej istotnych zmian wprowadzonych w 1990 roku było przywrócenie gminom własności komunalnej oraz osobowości prawnej. Stworzyło to ważne podstawy gospodarcze funkcjonowania samorządu terytorialnego, a ponadto pozwala na realizowanie celów wspólnoty samorządowej w imieniu własnym gmin i co równie istotne, na jej własną odpowiedzialność.

Istotą komunalizacji mienia państwowego jest uwłaszczenie gmin, tj nadanie im na własność konkretnych składników majątkowych. Szczególną pozycję wśród tych składników zajmują:

'

nieruchomości (grunty i budynki), zasoby mieszkaniowe oraz przedsiębiorstwa.

Zakres i tryb komunalizacji mienia państwowego uregulowany został prawnie wart.

5-21 Ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 32, poz. 191). Istotnym uzupełnieniem przepisów tej Ustawy jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 czerwca 1991 roku w sprawie szczególnego tiybu podziału przedsiębiorstw państwowych podlegających komunalizacji (Dz.U. nr 58, poz. 248).

Rozporządzenie to stosuje się w przypadkach, gdy podział przedsiębiorstwa państwowego, dla którego Wojewoda pełni funkcję organu założycielskiego lub zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych Wojewodzie, jest konieczny w związku z przekazaniem mienia gminom lub ich związkom.

1.2. Gospodarka gruntami

Uwłaszczenie gmin województwa jeleniogórskiego w zakresie nieruchomości (w znacznej części obejmującej grunty) jest sprawą o szczególnej wadze dla funkcjonowania gospodarki lokalnej. Przejmowane przez gminy grunty są zróżnicowane pod względem zagospodarowania i przeznaczenia. Obejmują one: grunty niezabudowane (użytki rolne, tereny zielone, parki, lasy itp.), grunty zabudowane (pod zabudową mieszkaniową, mieszkaniowo-usługową, usługową, przemysłową itp ), grunty przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne i indywidualne, usługi, rzemiosło, obiekty infrastruktury społecznej itp ), tereny komunikacyjne (drogi, place), pozostałe tereny (np. cmentarze, wysypiska).

(7)

Mienie komunalne

Wprowadzeniem zatem w problematykę zakresu komunalizacji gruntów w poszczególnych

.

gminach regionu będzie ukazanie zróżnicowania struktury użytkowania gruntów gminnych według stanu w dniu 31 maja 1994 roku. Przedstawia to tablica 1.

Należy wskazać, iż w końcu maja br. 45,6% obszaru województwa jeleniogórskiego stanowiły użytki rolne, a w ich składzie 58,5% zajmowały grunty orne, 22,0% - łąki, 18,8% - pastwiska, a jedynie 0,6% - sady.

Najwyższym udziałem użytków rolnych w ogólnej powierzchni wyróżniają się gminy wiejskie:

- Sulików - 73,2%, - Siekierczyn - 72,7%, -Zgorzelec -71,3%, - Lubań - 69,7%.

Z drugiej zaś strony w trzech gminach udział użytków rolnych nie przekracza 10% (Szklarska Poręba - 5,3%, Osiecznica - 7,5%, Węgliniec - 9,2%).

Z kolei lasy i grunty leśne w końcu maja 1994 roku zajmowały 172207 ha. stanowi to prawie

?t >r

39,3% ogólnego obszaru regionu jeleniogórskiego. Znaczne jest nadal zróżnicowanie udziału użytków leśnych w powierzcnni zajmowanej przez poszczególne gminy. O ile bowiem w siedmiu gminach użytki te zajmują ponad połowę ich obszaru, w tym w dwóch więcej niż 80% (Szklarska Poręba - 84,7%, Węgliniec - 82,2%), to w grupie gmin, w których lasy i grunty leśne nie zajmują nawet 10% ich powierzchni znajdują się trzy miasta (Zgorzelec - 3,3%, Lubań - 4,0%, Zawidów - 5,3%).

Tabl. 1. Powierzchnia i użytkowanie gruntów według granic administracyjnych Stan w dniu 31 V 1994 r.

GMINY

Ogólna powierz

chnia gruntów

Wtym użytki

rolne

z tego lasy

grunty orne

sady łąki pastwiska

w hektarach

WOJEWÓDZTWO ⁴³⁷⁸⁵⁰ ¹⁹⁹⁵⁷⁴ ¹¹⁶⁸⁰⁰ ¹²⁴⁹ ⁴³⁹⁴² ³⁷⁵⁸³ ¹⁷²²⁰⁷

gminy MIEJSKIE ^{:i .}

Bolesławiec ²²⁸¹ ⁷⁶¹ ⁶⁰⁰ ¹¹ ²⁵ ¹²⁵ ⁴⁰⁴

Jelenia Góra 8780 4231 2111 10 1313 797 1784

Kamienna Góra ¹⁷⁹⁷ ⁹⁶⁶ ⁵⁹³ ¹ ²⁴⁹ ¹²³ ^{253 U}

Karpacz 3796 405 30 3 23 349 2400

Kowary 3739 837 249 3 296 289 2365

Lubań 1612 763 544 14 138 67 64

Piechowice 6385 1140 384 9 385 362 4334

Szklarska Poręba ⁷⁵⁵⁵ ³⁹⁹ ⁶⁸ ^- ²¹³ ¹¹⁸ ⁶⁴⁰⁰

Świeradów Zdrój ²⁰⁷⁷ ⁸⁴⁴ ²⁰² ¹⁰ ²⁴⁴ ³⁸⁸ ⁸³⁰

Wojcieszów 3216 1252 576 3 365 308 1459

Zawidów ⁶⁰⁷ ⁴¹⁰ ²⁷⁶ ² ⁸⁸ ⁴⁴ ³²

Zgorzelec ¹⁵⁸⁶ ⁶²⁵ ⁴³⁵ ⁵ ¹⁰⁶ ⁷⁹ ⁵²

(8)

Tabl.l. Powierzchnia i użytkowanie gruntów według granic administracyjnych /dok./

Stan w dniu 31 V 1994 r.

GMINY

Ogólna powierz

chnia gruntów

W tym użytki

rolne

z tego lasy

grunty sady !*i pastwiska

w hektarach

GMINY MIEJSKO - WIEJSKIE

Bogatynia ¹³⁶¹⁷ ⁵⁸⁸⁷ ⁴²²¹ ⁵⁷ ⁹²⁵ ⁶⁸⁴ ¹⁹¹¹

Bolków ¹⁵²⁸⁵ ⁹⁴⁸¹ ⁵⁹⁹⁹ ⁵² ¹⁸⁸¹ ¹⁵⁴⁹ ⁴³⁵³

Gryfów Śląski ⁶⁶⁶¹ ⁴¹¹⁸ ²⁴⁹⁸ ¹⁶ ⁸³³ ⁷⁷¹ ¹⁵⁹¹

Leśna ¹⁰⁴⁵⁰ ⁶⁷⁹⁴ ³⁷⁷⁸ ⁵³ ¹⁷⁷⁹ ¹¹⁸⁴ ²⁴⁹⁵

Lubawka ¹³⁸⁰⁸ ⁶⁸⁸³ ²⁶⁹¹ ^- ²²⁹⁴ ¹⁸⁹⁸ ⁵⁷⁵⁹

Lubomierz ¹³⁰³⁹ 8861 4819 10 1845 2187 2997

Lwówek Śląski 24037 15296 9428 61 2184 3623 6190

Mirsk 18644 6930 2728 8 2614 1580 10085

Nowogrodziec ¹⁷⁶²⁶ ¹¹²⁴⁹ ⁸⁴⁰¹ ⁴² ¹⁹⁰⁰ ⁹⁰⁶ ⁴⁵²³

Pieńsk 11040 6152 4203 143 1204 602 3804

Świerzawa ¹⁵⁹⁴⁸ ¹⁰⁰⁴³ ⁶⁵⁴⁹ ⁵³ ¹⁷³¹ ¹⁷¹⁰ ⁴⁷⁴³

Węgliniec ³³⁸⁴⁴ ³¹²² ¹⁵⁴² ¹⁰ ¹¹⁴⁴ ⁴²⁶ ²⁷⁸⁰⁵

Wleń ⁸⁶⁰⁰ ⁴⁷⁶⁷ ²⁶⁹⁶ ²⁷ 479 1565 2905

GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec ²⁸⁸⁹³ ¹¹⁷⁹³ ⁹⁰⁷⁹ ³⁷ ¹²⁴⁰ ¹⁴³⁷ ¹¹⁵⁶⁰

Janowice Wlk. ⁵⁸⁰⁹ ²⁹⁸⁵ 968 10 1069 938 2310

Jeżów Sudecki 9438 5882 2886 18 1186 1792 2565

Kamienna Góra ¹⁵⁸¹⁰ ⁹⁵⁶² ³⁹⁷¹ 3 3623 1965 4981

Lubań ¹⁴²¹⁵ ⁹⁹⁰³ ⁷⁰⁰⁸ ⁶⁵ 1449 1381 3104

Marciszów 8198 4357 1287 2 1729 1339 2957

Mysłakowice ⁸⁸⁷⁵ ⁴²⁷² ¹⁷³⁷ ¹⁹ ¹⁴⁶¹ ¹⁰⁵⁵ ³⁴⁸³

Olszyna ⁴⁷¹⁶ ³¹⁸⁶ ²²³⁹ ³³ ⁴⁴³ ⁴⁷¹ ⁹¹⁷

Osiecznica ⁴³⁷⁰⁷ ³²⁹³ ¹⁹⁷⁰ ⁴ 940 379 26538

Platerówka ⁴⁷⁹⁴ 2572 1788 7 434 343 1776

Podgórzyn ⁸²⁴⁷ 3037 1002 26 1126 883 4104

Siekierczyn ⁴⁹⁵⁵ ³⁶⁰⁰ ²⁵⁷⁸ 22 684 316 809

Stara Kamienica ¹¹⁰⁴⁶ ⁶²⁵² ³⁰³⁸ ¹⁷ ¹⁶³⁰ ¹⁵⁶⁷ 3962

Sulików ⁹⁵²² ⁶⁹⁶⁹ ⁵⁰²⁹ ⁶⁵ ⁹⁸⁰ ⁸⁹⁵ 1403

Zgorzelec ¹³⁵⁹⁵ ⁹⁶⁹⁵ ⁶⁵⁹⁹ ³¹⁸ ¹⁶⁹⁰ ¹⁰⁸⁸ 2200

Informacje dotyczące zakresu komunalizacji mienia państwowego, tak z mocy prawa jak i na wniosek gmin, w okresie do końca 1 półrocza 1994 r. ujęto w tabl.2.

Mienie państwowe, należące uprzednio do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego oraz podporządkowanych im przedsiębiorstw, zakładów i innych jednostek organizacyjnych od dnia 27 maja 1990 roku stało się z mocy prawa mieniem komunalnym.

6

(9)

Tabl. 2. Zakres komunalizacji mienia w gminach województwa jeleniogórskiego

GMINY Komunalizacja mienia

z mocy prawa

Komunalizacja mienia na wniosek gminy

a - stan w dniu 30 VI 1994 r. powierzchnia liczba powierzchnia liczba wydanych decyzji

b - w I półroczu 1994 r. gruntów w ha wydanych decyzji

gruntów w ha pozytywnych negatyw

nych

WOJEWÓDZTWO a 16212,4 2367 629,9 294 34

GMINY MIEJSKIE

b 72,5 56 282,0 79

Bolesławiec a 915,7 66 32,4 12 ^-

b 0,8 2 1,8 2 ^-

Jelenia Góra a 1861,1 349 84,0 54 3

b 29,6 18 40,0 3 ^-

Kamienna Góra a 409,1 82 6,6 18 2

b 0,9 2 0,9 2 ^-

Karpacz a 340,9 174 4,7 2 1

b 13,4 6 3,8 1 ^-

Kowary a 447,6 15 18,6 1 1

b - - 18,6 1 -

Lubań a 485,0 44 12,4 7 4

b ^- ^- 11,2 4 ^-

Piechowice a 265,9 60 1,4 5 1

Szklarska Poręba a 474,5 26 6,8 11 4

b - - 0,8 4 ^-

Świeradów Zdrój a 606,2 11 0,9 5 1

b - - 0,7 3 -

Wojcieszów a 161,9 26 3,0 1 -

b ^- ^- 3,0 1

Zawidów Zgorzelec

a 161,5 6 ^- ^- -

a 665,4 82 0,6 2 1

V

GMINY MIEJSKO- WIEJSKIE

b 12,1 5 0,5 1

Bogatynia a 526,7 216 47,7 21 -

b 3,0 3 42,5 15 ^-

Bolków a " 510,2 46 46,1 12

b ^- ^{» • A} 45,3 11 ^-

Gryfów Śląski a 309,0 50 2,3 8 -

b 0,2 1 0,4 2 -

Leśna a 338,6 60 35,4 10 -

b 0,7 2 ^- 1 ^-

Lubawka a 484,7 64 12,3 16 8

- b ^- ^- ^0,6 1 -

Lubomierz a 365,6 59 1,2 ⁶ ^-

Lwówek Śląski a 748,1 106 13,0 10 -

b 3,6 2 ^- ^- -

Mirsk a 479,6 35 ^- 1 -

Nowogrodziec a 616,5 33 2,3 5 1

(10)

Tabl. 2. Zakres komunalizacji mienia w gminach województwa jeleniogórskiego (dok.)

GMINY Komunał iz

z moci

acja mienia prawa

Komunalizacja mienia na wniosek gminy

a - stan w dniu 30 VI1994 r. powierzchnia liczba powierzchnia liczba wydanych decyzji

b - w I półroczu 1994 r. gruntów w ha wydanych decyzji

gruntów w ha pozytywnych negatyw

nych GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE

/dok./

Pieńsk a 350,4 16 9,5 3 4

b ^- ^- 1,6 1 ^-

Świerzawa a 452,7 30 3,3 8 -

b ^- ^- - 2 ^-

Węgliniec a 284,8 35 23,0 10 -

b ^- - 2,0 3 -

Wleń a 291,8 29 1,5 2 -

b 0,2 1 - 1 -

GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec a 496,2 37 102,2 5 .

b 1,2 3 45,1 2 -

Janowice Wielkie a 224,1 19 4,8 2 -

b U 1 4,2 1 -

Jeżów Sudecki a 329,3 22 - 1 1

b - - - 1 -

Kamienna Góra a 322,1 118 15,6 16 1

b U 4 0,9 2 1

Lubań a 195,1 38 0,3 2 -

Marciszów a (' 52,1 29 32,6 5 1

b 0,9 1 2,7 2 ^-

Mysłakowice a 466,9 46 5,8 4 -

b ^- ^- ^- ^- ^"

Olszyna a 141,1 42 0,2 2 ^-

b 3,6 2 - 1 -

Osiecznica a 203,6 3 44,8 3 -

b - - 44,8 2 ^-

Platerówka a 29,5 5 - - -

Podgórzyn a 245,9 75 - 2 -

b 0,1 1 ^- 1 -

Siekierczyn a 163,5 40 4,4 7 -

b ^- ^- 4,4 7 ^-

Stara Kamienica a 230,0 52 8,3 2 -

Sulików a 271,2 26 0,3 1 -

b - 1 ^- ^- ^-

Zgorzelec a 288,3 95 41,6 12 -

1 ^b 1 6,2 1

Źródło: Materiały Wydziału Geodezji, Kartografii i Gospodarki Gruntami Urzędu Wojewódzkiego w Jeleniej Górze.

8

(11)

Mionie komunalne

Procedura komunalizacji mienia podstawowego wymagała jednak usankcjonowania prawnego.

Do końca pierwszego półrocza 1994 r. wydano w województwie 2367 decyzji uznających prawo własności gmin w stosunku do gruntów państwowych o powierzchni 16.212 ha.

W pierwszym półroczu 1994 r liczba decyzji uznających własność gmin z mocy prawa wynosiła 56 i obejmowała 72,5 ha gruntów.

Największe powierzchnie gruntów komunalizowanych z mocy prawa nabyły gminy:

- Jelenia Góra - 1861,1 ha, - Bolesławiec (M) - 915,7 ha, - Lwówek Śląski - 748,1 ha, - Zgorzelec (M) - 665,4 ha, - Nowogrodziec - 616,5 ha,

najmniejsze zaś gminy Platerówka - 29,5 ha i Marciszów - 52,1 ha.

Powierzchnia skomunalizowanych z mocy prawa gruntów osiągnęła w końcu półrocza 3,7%

obszaru województwa jeleniogórskiego. Zróżnicowanie tego udziału w poszczególnych gminach jest znaczne.

Najwyższy poziom skomunalizowania gruntów występuje w miastach. Grunty skomunalizowane z mocy prawa w stosunku do powierzchni zajmowanej przez miasto stanowią:

- w Zgorzelcu - 42,0%, - w Bolesławcu - 40,1%, -w Lubaniu - 30,1%, - w Świeradowie Zdr- 29,2%.

Największy wzrost powierzchni gruntów skomunalizowanych z mocy prawa w pierwszym półroczu 1994 r. zanotowano w Jeleniej Górze (29,6 ha) i Karpaczu (13,4 ha).

Na wniosek gminy mogą być przekazane również inne składniki mienia państwowego, jeżeli służą one realizacji jej zadań. Do 30 czerwca br. w sprawach przekazania mienia na wniosek gminy wydano 328 decyzji, w tym 294 pozytywnych. W ten sposób przekazano gminom 629,9 ha gruntów, w tym 282,0 ha w pierwszym półroczu br.

Największe powierzchnie przekazane gminom na ich wniosek uzyskały:

- Bolesławiec (W) - 102,2 ha, - Jelenia Góra - 84,0 ha, -Bogatynia - 47,7 ha, -Bolków - 46,1 ha.

(12)

W pierwszym półroczu 1994 r. zasoby skomunalizowanych gruntów na wniosek gmin powiększyły się głównie w gminach:

- Bolków - o 45,3 ha, - Bolesławiec (M) - o 45,1 ha, - Osiecznica - o 44,8 ha.

Jak wykazują doświadczenia, zakres i tempo procesu komunalizacji mienia państwowego kształtuje nie tylko skomplikowana procedura lecz także liczne rozbieżności między stanem prawnym i faktycznym nieruchomości w poszczególnych gminach.

1.3. Jednostki organizacyjne własności komunalnej

Realizując zasadę ciągłości informacji statystycznych publikujemy po raz kolejny dane o liczbie podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, wykonujących swe statutowe obowiązki w oparciu o mienie stanowiące własność komunalną (samorządową).

Od 1 stycznia 1994 r. nastapiła jednak zasadnicza zmiana standardów w systemie informacji statystycznej: Europejska Klasyfikacja Działalności (EKD) całkowicie zastąpiła obowiązującą dotychczas Klasyfikację Gospodarki Narodowej (KGN). W związku z tym także i prezentowany w tabl.3. wykaz jednostek organizacyjnych własności komunalnej usystematyzowano według podstawowego (pierwszego) poziomu klasyfikacyjnego EKD, tj. sekcji. W tablicy 3 ujęto wszystkie sekcje, w których występują jednostki własności komunalnej w województwie:

- sekcja E - zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę, - sekcja F - budownictwo,

- sekcja I - transport, gospodarka magazynowa i łączność,

- sekcja K - obsługa nieruchomości, wynajem i działalność związana z prowadzeniem interesów,

- sekcja L - administracja publiczna i obrona narodowa; gwarantowana prawnie opieka socjalna,

- sekcja M - edukacja,

- sekcja N - ochrona zdrowia i opieka socjalna,

- sekcja O - pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna.

10

(13)

Liczba jednostek komunalnych w całym województwie nie zmieniła się zasadniczo w ciągu pierwszego półrocza 1994 r. Ich stan wzrósł o 17 jednostek w stosunku do końca 1993 r. Warto je scharakteryzować w nowym układzie rodzajów działalności, tj. sekcji.

Prawie 1/3 łącznej liczby jednostek organizacyjnych własności komunalnej w województwie zajmuje się działalnością w sferze ochrony zdrowia i opieki socjalnej (sekcja N według EKD).

Należą tu jednostki prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego, działalność weterynaryjną, a także realizujące zadania w dziedzinie opieki socjalnej (w tym żłobki i przedszkola).

W drugiej pod względem liczebności sekcji działa 88 jednostek własności komunalnej. Jest to typowa dla tej formy własności działalność usługowa, komunalna, ale także związana z rekreacją, kulturą, sportem, organizacjami zawodowymi itp. (sekcja O).

Dość liczna grupa jednostek własności komunalnej lokuje swą działalność w sekcji M - edukacja (67 jednostek) i sekcji L - administracja publiczna, obrona narodowa i gwarantowana prawnie opieka socjalna (59 jednostek). Mniejszą, choć także znaczącą, liczbę jednostek komunalnych odnotowano w sekcji K. Zalicza się do niej działalność związaną z obsługą nieruchomości, wynajmem i prowadzeniem interesów. W sekcji tej działają podmioty własności komunalnej.

W pozostałych trzech sekcjach, w których występują jednostki własności komunalnej, ich liczby są znikome: w sekcji I (transport, gospodarka magazynowa i łączność) - 4 jednostki, w sekcji F (budownictwo) - 2 jednostki i w sekcji E (zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę) - 2 jednostki komunalne.

Rozmieszczenie przestrzenne jednostek własności komunalnej cechuje ich koncentracja w gminach miejskich. Aż 174 jednostki, tj. 46,2% łącznej ich liczby, zlokalizowanych było w gminach miejskich. W gminach miejsko - wiejskich działało 109 jednostek (29,5%), zaś w gminach wiejskich 90 jednostek (24,1%).

Najwięcej jednostek własności komunalnej występowało w dużych miastach województwa:

w Jeleniej Górze - 39, Lubaniu - 28, Bolesławcu - 22.

(14)

Tabl.3. Jednostki organizacyjne własności komunalnej w systemie REGON Stan na koniec czerwca 1994 r.

GMINY Ogółem Z tego sekcje

E F I K L M N o

WOJEWÓDZTWO 373 2 2 4 34 59 67 117 88

GMINY MIEJSKIE

Bolesławiec 22 ^- - 1 1 3 - 12 5

Jelenia Góra 39 1 - 1 6 5 16 3 7

Kamienna Góra 15 - - 1 3 - 8 3

Karpacz 7 - ■ - - - 2 - 3 2

Kowary 10 - - - 2 - 4 4

Lubań 28 - 1 - 5 3 6 7 6

Piechowice 5 - - - 1 2 - 1 i

Szklarska Poręba 15 - - - 2 1 5 5 2

Świeradów Zdrój 7 - - 1 1 - 2 3

Wojcieszów 6 - - * 1 1 ~ 2 2

Zawidów 7 - - - 1 2 1 3

Zgorzelec 13 - 1 - 2 4 2 4

GMINY MIEJSKO - WIEJSKIE

Bogatynia 11 1 2 1 5 2

Bolków 20 - - - 2 2 8 6 2

Gryfów Śląski 7 - - - 1 1 1 3 1

Leśna 8 - - - 1 1 - 4 2

Lubawka 10 - - - 1 1 4 3 1

Lubomierz 4 - - - - 1 - 1 2

Lwówek Śląski 7 - - - - 1 - 2 4

Mirsk 5 - - - - 1 - 2 2

Nowogrodziec 7 - - - 1 2 - 2 2

Pieńsk 5 - - - 1 1 - 1 2

Świerzawa 9 - - - 1 1 1 4 2

Węgliniec 9 - - - 1 1 4 2 1

Wleń 7 1 - - 1 1 1 2 1

GMINY WIEJSKIE

Bolesławiec 1 - - - - - - - 1

Janowice Wlk. 6 - - - - 2 - 2 2

Jeżów Sudecki 4 - - - - 1 - 3 -

Kamienna Góra 5 - - - - - - 2 3

Lubań 7 - - - - - 6 - 1

Marciszów 4 - - - - 2 - 2 -

Mysłakowice 14 - - - 2 2 5 4 1

Olszyna 4 - - - - 1 - 1 2

Osiecznica 6 - - - - 1 - 3 2

Platerówka 3 - - - 1 - 1 1

Podgórzyn 13 - - 1 - 1 5 4 2j

Siekierczyn 9 - - - - 1 3 3 2

Stara Kamienica 5 - - - - 2 - 2

Sulików 6 - - - - 2 - 3

j| Zgorzelec 3 - - - - - -

12

(15)

1.4. Komunalne budownictwo mieszkaniowe

Zarządzane przez władze lokalne zasoby mieszkaniowe w gminach województwa jeleniogórskiego są ważnym elementem własności komunalnej oraz czynnikiem określającym warunki mieszkaniowe ludności.

O ile jednak komunalne zasoby mieszkaniowe stanowią nadal znaczny odsetek łącznej liczby mieszkań (36,3% w końcu 1993 r.), o tyle efekty komunalnego budownictwa mieszkaniowego wykazują słabnącą dynamikę.

W pierwszym półroczu 1994 r. w województwie jeleniogórskim oddano do użytku zaledwie 8 mieszkań komunalnych o 29 izbach i powierzchni użytkowej 570 m^. W porównaniu z analogicznym okresem 1993 r. było to zaledwie 9,1% liczby i 11,7% powierzchni oddanych mieszkań komunalnych. Wszystkie mieszkania oddano w dwóch miastach województwa: Jeleniej Górze i Bolesławcu.

Podkreślić należy także, że w ciągu półrocza nie rozpoczęto budowy nowych mieszkań komunalnych. Efekty komunalnego budownictwa mieszkaniowego w pierwszym półroczu 1994 r.

prezentuje tabl.4.

W dalszym ciągu występuję słaby związek aktywności budownictwa komunalnego z potrzebami mieszkaniowymi ludności gmin. Hamująco na komunalny ruch budowlano- mieszkaniowy wpływają na ogół małe możliwości finansowe gmin.

Tabl. 4. Komunalne budownictwo mieszkaniowe w I półroczu 1994 roku

Mieszkania oddane do użytku

Wyszczególnienie IV-VI1994 I-VI1994

a - mieszkania w liczbach i - in rv-VI w liczbach I-VI

b - izby bezwzględ 1994 = 1993 = bezwzględ 1993=

_c - powierzchnia użytkowa nych 100 100 nych 100

WOJEWÓDZTWO a 5 166,7 6,5 8 9,1

b 17 141,7 6,6 29 9,7

c 363 175,4 8,6 570 11,7

GMINY MIEJSKIE a 5 166,7 6,5 8 9,1

b 17 141,7 6,6 29 9,7

c 363 175,4 8,6 570 11,7

Jelenia Góra a 2 100,0 2,7 4 _5,1

b 7 87,5 2,8 15 5,7

c 160 123,1 3,9 290 6,7

Bolesławiec a 3 300,0 150,0 4 40,0

b 10 250,0 125,0 14 40,0

c 203 263,6 169,2 280 50,0 1

(16)

2. GOSPODARKA BUDŻETOWA GMIN

2.1. Uwagi ogólne

Kształtowanie podstaw gospodarki finansowej gmin zostało zapoczątkowane przygotowaniem szeregu aktów prawnych regulujących zarówno ogólne, jak i szczegółowe elementy finansów lokalnych. Do aktów tych należała przede wszystkim ustawa z dnia 14.12.1990 roku o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 roku (Dz.U. 1990 nr 89, poz. 518). Praktyczną weiyfikację wartości zawartych w niej regulacji prawnych przyniosły doświadczenia gospodarki budżetowej gmin w kolejnych latach.

Najistotniejsza zmiana wprowadzona w 1993 roku w zakresie finansów lokalnych to ustanowienie nowego układu udziałów gmin w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.

Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o finansowaniu gmin utrzymuje ten układ i dotyczy on:

- 5% udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, mających siedzibę na terenie gminy,

- 15% udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Dochody budżetów gminnych stanowią również wpływy z podatków i opłat lokalnych uzupełniane kwotami subwencji ogólnych i oświatowych przyznawanych gminom z budżetu państwa. Wysokość kwoty subwencji ogólnej dla poszczególnych gmin jest zależna od liczby mieszkańców w gminach. Subwencja oświatowa jest przyznawana tylko tym gminom, które przejęły prowadzenie szkół podstawowych jako zadanie własne.

2.2. Dochody budżetów gmin

Zarówno wielkości jak i struktura dochodów budżetów poszczególnych gmin województwa jeleniogórskiego mają poważne znaczenie dla kształtu polityki i gospodarki lokalnej. Szczególną rolę odgrywają zaś rozmiary dochodów na zadania własne. Charakterystykę wielkości dochodów, ich struktury a także wykonania planu dochodów w gminach województwa jeleniogórskiego w pierwszym półroczu 1994 roku zawiera tablica 5.

Po pierwszym półroczu 1994 roku łączne dochody budżetowe gmin województwa jeleniogórskiego osiągnęły wielkość 895 mld zł. Z kwoty tej dochody na zadania własne stanowiły 86,3%. Największe wpływy dochodów uzyskano z tytułu podatku od nieruchomości, których

(17)

Gospodarka budżetowa gmin

wysokość stanowiła 19,5% ogółu dochodów (22,6% dochodów własnych) i z tytułu 15% podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości 18,0% (20,8% dochodów własnych).

Najwyższym udziałem wpływów z podatku od nieruchomości w ogólnej wielkości dochodów budżetowych za pierwe półrocze 1994 roku wyróżniały się gminy.

- Bogatynia - 36,2%,

- Bolesławiec (W) - 30,6%, -Piechowice -30,1%,

- Nowogrodziec - 26,1%,

najniższy zaś udział tej grupy dochodów dotyczył gmin:

- Lubań (W) - 3,7%, - Siekierczyn - 4,7%, - Lubomierz - 5,4%, - Stara Kamienica - 6,9%.

Ważne miejsce w układzie dochodów budżetów lokalnych zajmowały również wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych. Najwyższy udział tej grupy dochodów wystąpił w gminach:

-Pieńsk -33,1%,

- Mirsk - 32,5%,

- Kamienna Góra (M) - 29,7%.

Najmniejszy udział wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych miał miejsce w gminie Bogatynia, wyniósł on 5,9%. W niektórych gminach województwa jeleniogórskiego istotne znaczenie mają wpływy od środków transportowych (przeciętnie w pierwszym półroczu 1994 roku 3,6% ogółu dochodów budżetów gmin), wpływy z opłaty skarbowej (3,0%), wpływy z karty podatkowej od działalności gospodarczej osób fizycznych (1,7%) oraz wpływy z przypadającego gminom 5% udziału w podatku dochodowym od osób prawnych (3,4%).

Gminy województwa jeleniogórskiego otrzymały w okresie sześciu miesięcy br. z budżetu państwa subwencje ogólne w łącznej wysokości 27,3 mld zł. Stanowiły one 3,1% ogółu dochodów budżetów gmin. Subwencje oświatowe dla gminy wynosiły 128,9 mld zł, tj. 14,4% ogółu ich dochodów budżetowych.

(18)

Na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej w pierwszym półroczu 1994 roku przyznane zostały gminom dotacje celowe z budżetu państwa w łącznej wysokości 123,0 mld zł, tj. 13,7% ogółu dochodów budżetów gmin województwa jeleniogórskiego.

W pięciu gminach udział dotacji celowych na zadania celowe przekroczył 30% ogólnych dochodów budżetu. Są to gminy:

- Wleń - 46,6%,

- Lubomierz - 34,8%,

- Olszyna - 32,0%,

-Świerzawa -31,6%,

- Marciszów - 30,4%.

Najniższy udział tych dotacji dotyczył zaś gmin:

- Bogatynia - 5,9%,

- Karpacz - 6,5%,

- Jelenia Góra - 7,3%

- Bolesławiec (W) - 8,2%.

Tablica 5 wskazuje także stopień realizacji oczekiwań władz lokalnych wyrażonych w uchwałach "budżetowych" na rok 1994. W okresie sześciu miesięcy 1994 roku zrealizowano 53,2% rocznych planów dochodów budżetowych gmin, a w zakresie dochodów na zadania własne 52,3%.

W 22 gminach uzyskano w tym okresie ponad 50% planowanych rocznych dochodów na zadania własne. Najwyższy stopień realizacji tych dochodów występował w gminach:

- Stara Kamienica - 58,3%,

- Karpacz - 58,0%,

- Bolesławiec (W) - 57,7%, najniższy zaś w gminach:

- Kowary - Lubań (W)

- Marciszów - 37,1%, - 40,4%, - 44,0%.

Planowane wpływy budżetów gmin województwa jeleniogórskiego były zatem w pierwszym półroczu tego roku realizowane w zróżnicowanym stopniu. W najwyższym stopniu zrealizowano część rocznego planu dochodów w zakresie wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych

(19)

; l " ' ' - 'i ■ ■ ' . ' " - , vv:. ~-*• "TT" ~—"

(74,9%) i wpływów z dotacji celowych przeznaczonych na zadania zlecone gminom (59,6%), w najniższym zaś z tytułu wpływów z podatków i opłat od gospodarstw rolnych (37,3%).

Istotne znaczenie, szczególnie w kontekście dyskusji nad kształtem przyszłego modelu zasilania finansowego gmin, mają powiązania między budżetem państwa a dochodami budżetów gmin. W tabl. 6 zaprezentowano strukturę wspomagania budżetów gmin województwa jeleniogórskiego z budżetu państwa według stanu w końcu pierwszego półrocza 1994 r.

Przeciętny w gminach udział budżetu państwa w kreowaniu dochodów gmin wynosił w pierwszym półroczu 31,8%. Tworzyły go głównie subwencje oświatowe (14,4% dochodów) i dotacje celowe na zadania zlecone gminom (13,7% dochodów). Subwencje ogólne, naliczane według liczby ludności, miały 3,1% udziału, zaś dotacje celowe na zadania własne stanowiły zaledwie 0,6% łącznych dochodów gmin.

Istnieje jednak silne zróżnicowanie zakresu wspomagania poszczególnych gmin przez budżet państwa. W dziewięciu gminach udział subwencji i dotacji przekracza połowę łącznych dochodów. Są to gminy: Zawidów, Bolków, Lubawka, Węgliniec, Wleń, Lubań (W), Mysłakowice, Siekierczyn, Szklarska Poręba. W kolejnych pięciu gminach udział ten przekracza 40% dochodów (Lubań (M), Szklarska Poręba, Lubomierz, Osiecznica, Podgórzyn, Stara Kamienica).

Generalną prawidłowością jest wysoce wspomagający udział budżetu państwa w tych gminach, które przejęły szkolnictwo podstawowe w zakres zadań własnych. Wyjątkiem od tej prawidłowości jest tylko gmina Wleń, w której wysoki, ponad 50%-owy udział budżetu państwa w dochodach

gminy, wynika z poważnej (46,6% dochodów) dotacji celowej na zadania zlecone.

We wszystkich pozostałych, wyszczególnionych gminach o dużym udziale budżetu państwa w kreowaniu dochodów gmin decydowały głównie subwencje oświatowe. Zawierały się one w przedziale od 29,8% dochodów budżetowych w Osiecznicy do 47,0% w Zawidowie.

Dotacje celowe na zadania zlecone gminom miały również zróżnicowany udział w budżetach gmin. Najwyższy ich poziom występował we wspomnianej już gminie Wleń (46,6%). Ponad 30%-owy udział tej grupy dochodów miały ponadto gminy: Lubomierz (34,8%), Olszyna (32,0%), Świerzawa (31,6%) oraz Marciszów (30,4%).

Najniższy udział dotacji celowych na zadania zlecone miały gminy: Bogatynia (5,9%) i Karpacz (6,5%).

i. :rÓ‘

(20)

Tabl.5 . Dochody budżetów gmin województwa jeleniogórskiego w I półroczu 1994 roku Wyszczególnienie

a - plan na 1994 r.wmh ń b - wykonanie za

I pÓłrOCZe wmlnri

c - % wykonania planu d - struktura wykonania

planu w%

Dochód ogółem

Z tego

; .l:

dochody na zadania

własne

w tym podatek

od nierucho

mości

podatki i opłaty od gospo

darstw rolnych

opłata skarbowa

WOJEWÓDZTWO a 1681467 1475076 358339 42341 61741

b 894988 771978 174763 15796 27280

c 53,2 52.3 48,8 37,3 44,2

d 100,0 86,3 19,5 1,8 3,0

GMINY MIEJSKIE

Bolesławiec a 97618 88266 26500 190 5800

b 54475 48728 13404 44 2808

c 55,8 55,2 50,6 23,2 48,4

d 100,0 89,5 24,6 0,1 ^5,2

Jelenia Góra a 309588 289743 48500 460 19500

b 163163 151171 25945 180 8856

c 52,7 52,2 53,5 39,1 45,4

d 100,0 92,7 15,9 0,1 5,4

Kamienna Góra a 44114 35924 6675 35 2900

b 25275 20150 4639 11 1264

c 57,3 56,1 69,5 31,4 43,6

d 100,0 79,7 18,4 0,0 5,0

Karpacz a 40588 37772 7300 25 750

b 23423 21908 3885 8 288

c 57,7 58,0 53,2 32,0 38,4

d 100,0 93,5 16,6 0,0 1,2

Kowary a 39846 35057 8870 33 1086

b 17061 14157 4225 17 382

c 42,8 40,4 47,6 51,5 35,2

d ^100,0 ^83,0 ^24,8 ^0,1 ^2,2

Lubań a 75254 69092 13154 311 5850

b 42279 38413 6492 109 1653

c 56,2 55,6 49,4 35,0 28,3

d 100,0 90,9 15,4 0,3 3,9

Piechowice a 20608 16228 7312 96 684

b 11227 8611 3378 41 697

c 54,5 53,1 46,2 42,7 101,9

d 100,0 76,7 30,1 0,4 6,2

Szklarska Poręba a 37432 31855 5807 26 600

b 19183 15622 2927 11 622

c 51,2 49,0 50,4 42,3 103,7

d 100,0 81,4 15,3 0,1 3,2

18

Wyszczególnienie dotacje a - plan na 94 r. w mina podatek od

środków transporto

wych

wpływy z karty podatkowej

podatek dochodowy

od osób prawnych

(5%)

od osób fizycznych

(15%)

celowe na zadania zlecone gminom

b - wykonanie za I półrocze w mind

planu w %

62735 35571 40885 334836 206391 a WOJEWÓDZTWO

32611 14869 30617 160837 123010 b

52,0 41,8 74,9 48,0 59,6 c

3,6 1,7 3,4 18,0 13,7 d

GMINY MIEJSKIE

6100 3300 2545 27500 9352 a Bolesławiec

3373 1299 1326 14144 5747 b

55,3 39,4 52,1 51,4 61,5 c

6,2 2,4 2,4 26,0 10,5 d

12000 9750 16400 67600 19845 a Jelenia Góra

6004 3389 6192 29511 11992 b

50,0 34,8 37,8 43,7 60,4 c

3,7 2,1 3,8 18,1 7,3 d

2400 1600 600 15332 8190 a Kamienna Góra

1378 575 303 7509 5125 b

57,4 35,9 50,5 49,0 62,6 c

5,5 2,3 1,2 29,7 20,3 d

320 800 20 3500 2816 a Karpacz

350 279 5 1772 , 1515 b

109,4 34,9 25,0 50,6 53,8 c

1,5 1,2 0,0 7,6 6,5 d

1350 1080 894 7646 4789 a Kowary

719 838 525 4074 2904 b

53,3 77,6 58,7 53,3 60,6 c

4,2 4,9 3,1 23,9 17,0 d

3086 1258 16042 6162 a Lubań

1675 640 132 7620 3866 b

54,3 X 10,5 47,5 62,7 c

4,0 1,5 0,3 18,0 9,1 d

767 504 114 4500 4380 a Piechowice

376 179 -73 2351 2616 b

49,0 35,5 -64,0 52,2 59,7 c

3,3 1,6 -0,7 20,9 23,3 d

1344 678 192 5130 5577 a Szklarska Poręba

525 276 12 2277 3561 b

39,1 40,7 6,3 44,4 63,9 c

2,7 1,4 0,1 ■ 11,9 18,6 d

19

(21)

Tabl.5 . Dochody budżetów gmin województwa jeleniogórskiego w I półroczu 1994 roku (c.d.) Wyszczególnienie

a - plan na 1994 r. »i* a

b - wykonanie za 1 pÓłrOCZe w min A

planu w%

Z tego w tym Dochód

ogółem

dochody na zadania

własne

podatek od nierucho

mości

podatki i opłaty od gospo

darstw rolnych

oplata skarbowa

GMINY MIEJSKIE (dok.)

Świeradów Zdrój a 15063 12166 2730 56 470

b 8609 6872 1677 14 151

c 57,2 56,5 61,4 25,0 32,1

d 100,0 79,8 19,5 0,2 1,8

Wojcieszów a 13658 9860 2400 100 180

b 7669 5556 802 16 93

c 56,2 56,3 33,4 16,0 51,7

d 100,0 72,4 10,5 0,2 1,2

Zawidów a 16548 15188 2364 73 390

b 9062 8226 1033 32 148

c 54,8 54,2 43,7 43.8 37,9

d 100,0 90,8 11,4 0,4 1,6

Zgorzelec a 113391 103270 13450 170 7500

b 56732 50722 9342 123 3537

c 50,0 49,1 69,5 72,4 47,2

d 100,0 89,4 16,5 0,2 6,2

Bogatynia a 217418 204891 98849 780 2080

b 124062 116756 44890 345 629

c 57,1 57,0 45,4 44,2 30,2

d 100,0 94,1 36,2 0,3 0,5

Bolków a 44152 35283 3850 2350 700

b 24121 18945 1801 1378 259

c 54,6 53,7 46,8 58,6 37,0

% d 100,0 78,5 7,5 5,7 U

Gryfów Śląski a 26046 21689 5600 800 1050

b 12393 9630 2546 312 388

c 47,6 44,4 45,5 39,0 37,0

d 100,0 77,7 20,5 2,5 3,1

Leśna a 22528 18580 4500 1300 450

b 12387 10027 2171 322 201

c 55,0 54,0 48,2 24,8 44,7

d 100,0 80,9 17,5 2,6 1,6

Wyszczególnienie dotacje a - plan na 94 r. wmind podatek od

środków transporto

wych

wpływy z karty podatkowej

od osób prawnych

(5%)

od osób fizycznych

(15%)

celowe na zadania zlecone gminom

b - wykonanie za I półrocze w mind

planu w%

650 260 13 3180 2897

GMINY MIEJSKIE (dok.)

a Świeradów Zdrój

358 109 23 1594 1737 b

55,1 41,9 176,9 50,1 60,0 c

4,2 1,3 0,3 18.5 20,2 d

400 72 48 2549 3798 a Wojcieszów

216 21 5 1325 2113 b

54,0 29,2 10,4 52,0 55,6 c

2,8 0,3 0,1 17,3 27,6 d

452 250 46 3073 1360 a Zawidów

267 104 -1 1527 836 b

59,1 41,6 -2,2 49,7 61,5 c

2,9 _U -0,0 16,9 9,2 d

8200 6100 500 23100 10121 a Zgorzelec

3766 2327 107 10072 6010 b

45,9 38,1 21,4 43,6 59,4 c

6,6 4,1 0,2 17,8 10,6 d

3177 2770 15400 16920 12527

a Bogatynia

1669 1572 20436 7290 7306 b

52,5 56,8 132,7 43,1 58,3 c

1,3 1,3 16,5 5,9 5,9 d

970 450 20 6100 8869 a Bolków

586 171 8 3738 5176 b

60,4 38,0 40,0 61,3 58,4 c

2,4 0,7 0,0 15,5 21,5

d

1500 750 7100 4357 a Gryfów Śląski

697 261 26 3536 2763 b

46,5 34,8 X 49,8 63,4 c

5,6 2,1 0,2 28,5 22,3 d

900 100 3 6000 3948 a Leśna

476 107 92 3483 2360 b

52,9 107,0 3066,7 58,1 59,8 c

3,8 0,9 0,7 28,1 19,1 d