• Nie Znaleziono Wyników

Deutsche Bauzeitung. Konstruktion und Bauausführung, Jg. 65, Nr. 11

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Deutsche Bauzeitung. Konstruktion und Bauausführung, Jg. 65, Nr. 11"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

KONSTRUKTION..

UND AUSFÜHRUNG

BAUWEISEN • BAUSTOFFE* BAUBETRIEB 6 5 .

. . a h »

1931

8. JULI

K N r 11

B E IL A G E Z U R D E U T S C H E N B A U Z E IT U N G N R . 5 5 * 5 6

H E R A U S G E B E R • R E G IE R U N G S B A U M E IS T E R F R IT Z E IS E L E N

A L L E R E C H T E V O R B E H A L T E N • F Ü R N I C H T V E R L A N G T E B E IT R A G E K E I N E G E W Ä H R

B E R L IN S W 4 8

H a l l e d e r S i e d l u n g s w a n d e r a u s s t e l l u n g

DIE SONDERAUSSTELLUNG..

„DER LÄNDLICHE SIEDLUNGSBAU11 AUF DER DEUTSCHEN BAUAUSSTELLUNG BERLIN 1931 <

V O N A R C H IT E K T B O A B R U N O A H R E N D S , B E R L IN , L E IT E R D E R S O N D E R A U S S T E L L U N G • 3 7 A B B IL D U N G E N

fü gu n g steh t. D ie A n za h lu n g en sind erheblich g e ­ rin ger gew ord en , und dam it ist für d ie S ied lu n g s­

träger d ie N o tw en d ig k eit g eg eb en , an d en B aukosten der H äu ser — so w eit irgen d an g ä n g ig — zu sparen.

D ie B a u erstelle, also W oh n teil, S ta ll und Scheune, dü rfen h eu te höchstens 14 000 RM k osten . D ie s h a t . , zur F olge, daß w ir B a u sto ffe und K on stru k tion en suchen m üssen, d ie ein e solche E rsparnis o h n e schädi­

gende E inschränkung der B au ten erm öglichen.

D er B auer und m it ihm d ie län d lich en S ie d lu n g s­

gesellsch a ften sind in ih ren A nschauungen au ß er­

ordentlich k o n serv a tiv . S ie sind g en eig t, je d e B au­

w eise, d ie von dem a ltb ew ä h rten Z iegelb au und vom Steildach ab geh t, ab zu leh n en . E rst d ie h eu tig e schw ere Zeit b egin n t h ier Bresche zu schlagen.

D ie B e d in g u n g e n , u n te r d e n e n a u f d e m L a n d e g e ­ b a u t w ir d , sin d a n d e r e a ls in d e r S ta d t. D ie b e i d en s tä d tis ch e n W o h n s ie d lu n g e n g e m a c h te n E r fa h r u n g e n la s s e n sich n ich t o h n e w e it e r e s d o r th in ü b e r tr a g e n .

E in e ländliche S ied lu n g m it etw a 40 S te lle n ste llt ein B au vorh ab en von m in d esten s 400 000 RM dar. Zu sein er D urchführung sind d ie g e e ig n e te n örtlichen B a u h an d w erk er m eist nicht vorh an d en . D a s B au ver- fah ren muß so einfach w ie m öglich sein. E in e Be­

son d ere Beachtung v erla n g en d ie oft schlechten Zu­

fah rtsw ege. D enn w en n auch d ie S ied lu n g strä g er h eu te unter der großen Zahl der au f d en B aum arkt kom m enden G üter e in e A u sw a h l treffen k ö n n en , so w ird h ier w en ig er d ie E ign u n g für d ie D urchführung d es B au vorh ab en s, a ls v ie lm e h r d ie B o d en k la sse und die A b satzm öglich k eit für d ie W ahl d es n eu en S ie d ­ lu n g sg elä n d es an erster S te lle m aß geb en d sein : da m ag es oft Vorkom m en, daß Z ieg eleien sehr w eit a b ­ lie g e n und nur durch schlechte W eg e m it der B a u stelle verb u n d en sind, an a n d eren S te lle n w ird K ies und scharfer M auersand feh len . Es w ird daher von F a ll zu F a ll zu ü b erleg en sein , ob nicht an S te lle der a lt ­ g ew o h n ten B a u m a teria lien n eu e, im städtischen W oh­

n u ngsbau b ereits erp rob te B a u sto ffe in F ra g e k o m ­ m en, und der A rchitekt w ird zu untersuchen haben, w elch e K on stru k tion en und B a u sto ffe für d as j e ­ w e ilig e B au vorh ab en d ie g ü n stig sten sind.

A ber der A rchitekt hat noch m ehr zu leisten . D ie A nsichten über P la n u n g und K on stru k tion sind im städtischen W oh n u n gsb au bis zu einem g e w isse n G rade gek lä rt. B eim län d lich en S ied lu n g sb a u ist d ies nicht der F a ll. S ow oh l b ezüglich der G ru n d riß en tw ick lu n g, der E inrichtung der R äum e, in sb eso n d ere d es S ta lles, der B e- und E n tlü ftu n g , uncl vor a lle n D in g e n b e z ü g ­ lich der zu w ä h le n d e n K on stru k tion en und B a u sto ffe steh en d ie M einungen der S ied lu n g sfa ch leu te und auch der L an d w irte noch scharf g eg en ein a n d er.

W er a ls A r c h ite k t d e r w ir k lic h e B e r a te r s e in e r B a u h e r r e n w e r d e n w ill, m u ß m it d e n L e b e n s g e w o h n - h e ite n u n d A r b e it s b e d in g u n g e n d e s S ie d le r s u n d s e in e r F r a u g e n a u v e r t r a u t s e in . E r m u ß v o r u n d w ä h r e n d d e r P la n u n g m it d e n S ie d lu n g s g e s e lls c h a f t e n ,

L a g e p l a n d e r L a n d w i r t s c h a f t s a u s s t e l l u n g 1 : 1 5 0 0

Z u 1 u n d 2 E n t w u r f u n d O b e r l e i t u n g A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s , B e r l i n

1 H a lle d e r S ie d lu n g s -W a n d e ra u s s te llu n g — 2 S ilo — 3 B ie n e n h o f — 4 B ä u e rlic h e s E in b a u g e h ö ft fü r 15 ha ■— 5 E in s p a n n s te lle — 6 V o ll­

b a u e rn s te lle fü r 15 ha — 7 S c h e u n e fü r d ie G e h ö fte 5 und 6 — 8 B ä u e rlic h e s G e h ö ft fü r 15 ha — 9 K le in e H ü h n e rs tä lle — 10 K o h l­

s c h e u n e — 11 W e id e w ir ts c h a fts s te lle — 12 D e r k le in s te H ü h n e r­

s ta ll — 13 K a n in c h e n s ta ll — 14 L a n d a rb e ite rs te lle — 15 H ä u sch e n f ü r M ilc h v e rk a u f — 16 A u s b a u s te lle (K u h w ir ts c h a ft) — 17 H ü h n e r­

fa rm — 18 O b s tg ä rtn e rs te lle — 19 B lu m e n g ä rtn e rs te lle m it G la s ­ h a u s — 20 G la s h a u s g ä rtn e rs te lle — 21 Im d e u ts c h e n D o rf — 22 L ilip u tb a h n —

In P r e u ß e n w e r d e n i. J. 1951 m e h r a ls 10 000 lä n d ­ lic h e S ie d lu n g s g e h ö f t e e rr ic h te t. R e ch n et m a n d a s D o r f z u 40 S t e lle n , so w e r d e n a ls o d u rch sch n ittlich in d e r W o ch e f ü n f n e u e D ö r fe r f e r t ig g e s t e llt .

D a m it h a t sich d a s P ro g r a m m d e s lä n d lic h e n S ie d ­ lu n g s b a u e s s e it 1924 m e h r a ls v e r d r e ifa c h t. D ie s in ­ k e n d e A r b e its m ö g lic h k e it in d e n S tä d te n h a t z u e in e r R ü c k w a n d e r u n g a u f d a s L a n d g e fü h r t. J e d e n e u l e r t ig g e s t e l lt e lä n d lic h e S t e lle fin d e t b e g ie r ig ih r e n A b n e h m e r . A b e r d ie s e w a c h s e n d e Z ah l, v e r b u n d e n m it d e r im m e r g r ö ß e r w e r d e n d e n N o t d e r Z eit, h a t d a s E r g e b n is g e z e it ig t , d a ß d a s K a p ita l, d a s d e r S ie d le r fr ü h e r a ls A n z a h lu n g m itb r a c h te , uncl d a s noch v o r w e n ig e n J a h r e n b e i e in e r B a u e r n s t e lle m it G e ­ s a m tb a u k o s te n v o n e t w a 18 000 RM im B e tr a g e v o n e t w a 8000 b is 10 000 RM v o r h a n d e n w a r , b e i d e r M eh r­

z a h l d e r S ie d le r h e u t e b e i w e it e m n ich t m e h r zu r V e r-

(2)

'd e n Siedlern den B etriebsw issenschaftlern und Jen Landfraueń Zusam m enarbeiten und d ie ein zeln en Wünsche gegeneinander abstim m en. .

D er alte Bauernhof hatte zw ei Erscheinungs­

formen"; »das . niedersächsische B auernhaus, m dem Wphnteil, Stall und Scheune unter einem großen Dach vereint lagen, und der thüringische B auernhof, wo für W ohnhaus, s ła li und Scheune je ein besonderes G e­

bäude ßrHchtet wurde.

D er S ie d lu n g sb a u v o r d em K rie g e un d auch in d en ersten Jahren danach hat sich dem z w e ite n t y p . a n gesch lossen od er e in e n Z w isd ie n ty p m it W o h n h a u s u n d 'S ta ll un ter ein em D ach und b e so n d e re r S ch eu n e g ew ä h lt und kam h ie rm it dem W unsch d e s B a u e r n en tg e g en , d er a u f d ie H o fb ild u n g W ert le g te .

Nach dem h e u tig e n S ta n d d e r b e tr ie b s w is s e n ­ schaftlich en F orsch ung laßt sich d ie D r e it e ilu n g o d e i

3 l i i n e i m t k i m i f c P k i n i i i u j

ist qeeiqnetdem Bauer u.seiner Frou die Arbeit zu erleichtern

* Die Grundlage d e s guten G run drrssesist die Beachtung der

E rçëb nîssed ërô rtë^ ^

DerBauerqrfae'rtet wel mehrals8 Std. Bewequngsvoroônoe imStollîm Winter

SS>ou>iȉ S9HI Arbeit

und Sommer

%■; rf.' ••• Uf >1 Um 'jtl

WrleilunoderArbeiteiiinanemböuerrichenBetTiebe

■ ■ Peldorbeiten Slollorbritcn 85$5 Hoforbeiten Houshaltsorbeilen

— MAUSAÖBEITEN

— KÜCMENABBEITEN

viehfuttea Bereitung

T a f e l a u s d e m S a a l „ P r o b l e m e d e s B a u e n s “ d e r S ie d l u n g s - W a n d e r a u s s t e llu n g

Nach P ro f. D e rlitz k i, Frau von S tra n tz, P rof. M ü n z ig e r

auch d ie Z w e iteilu n g nicht m eh r h a lte n . D e r b ä u er- liehe S ied ler k an n h e u te nur noch b e s te h e n , w e n n er oh n e M agd und K necht a r b e ite t, d. h. w e n n d ie l'a m ilie oh n e b e z a h lte H ilfs k r a ft a lle in d ie A r b e it zu le iste n verm ag.

D e r B au er a r b e ite t tä g lich v ie l lä n g e r a ls d er S täd ter. Zur Zeit d er E rn te ko m m t er a u f e in e m eh r a ls lo stu n d ig e A r b e itsle istu n g , er h a t e in e S tu n d e zu m E ssen und zur E rh o lu n g und h ö ch sten s sechs b is s ie b e n stu n d e n Zeit zu m Sch lafen . D ie s e A r b e its z e it m uß u n ­ b edin gt v e rk ü r z t w e rd en . Es m uß je d e s M ittel v e r ­ sucht w erd en , den M ann un d d ie F ra u v o n ü b er - ' p s / . g e n W e g en u n d A r b e ite n zu e n tla s te n , ih m d ie M öglichkeit zu g eb en , m eh r zu p r o d u z ie r e n a ls b ish er m ehr H ü h n er zu h a lte n , s e in e O b st- und G e m ü s e ­ zucht zu v e rg r ö ß ern . D ie s fü h r t zum n e u e n k o n ­ zen trierten G ru nd riß, in d em W o h n te il, S ta ll un d Scheune m öglichst u n ter e in D ach g eb rach t w erd en . A ber es fü h rt doch nicht zum n ie d e rsä ch sisch e n B auernhau s, d en n das h o h e D a d i b e d e u te t a r b e its - technisch w ie d e r e in e E r sch w eru n g , d ie zu r E in ­

s t e llu n g ‘v ö ii b e z a h lt e ^ H ilf s k r ä f t e n fü h r e n m ü ß te. Es e r g ib t sÄ h d a h e r e ig « n ie d e r e B a u g r u p p e , in d er in p la n m ä ß ig e r W e is e W o h n te il, S ta ll u n d S ch e u n e an- ein and e% feV eÄ ii W erd en .

N ach d ie s e n G e s ic h ts p u n k te n s in d a u f d e r B au- a u s ste llu iig ' s ie b e n v e r s c h ie d e n a r t ig e b ä u e r lid ie G e ­ h ö f t e e n ts tä n d e n , d e n e n noch S o n d e r b a u te n für G e f lü g e f j ü n d ; B ie n e n Z u d it s o w ie O b s t- u n d G e m ü s e ­ b a u k o jrp p ep Sv?('Lagep 1 a n A b b . 2.)

Imijiitoi» dieser lä n d lic h e n B a u te n d e r S o n d e r a u s­

s t e llu n g ist p jn e g r o ß e H a lle (A b b .

1

) e r r id ite t , in der e in e S j^ d|u a{A W a n d e r a u s s te llu n g d e s P reu ß isch en M in is te fiu n & I ür L a n d w ir ts c h a ft, D o m ä n e n und

F o r s t e ^

unt&’r g e b r a d it ist. H ie r fin d e t d e r B esch a u er in m elireren -'¿ ro ß en S ä le n d ie th e o r e tis c h e B e g rü n d u n g zii d e n ’ a u s g e n ih r t e n

2 0

B a u te n d e r S o n d e r a u s s te llu n g .

ln. e in etp d ie s e r S ä le h a t d e r V e r fa s s e r in 24 t a f e l n p i/ie A n z a h l v o n „ P r o b le m e n d e s B a u e n s“

a u fg e z e ig t, , djiä h e u te b e im lä n d lic h e n S ie d lu n g s b a u a u ftr e te n . A b b. 3 g ib t e in e T a f e l w ie d e r , d ie d ie be- trie b sw isse iiS ch a ft lie h e n G r u n d la g e n d e s n e u e n P la ­ u e n s zu r D a r s t e llu n g b r in g t. B ild 1 z e ig t d ie A r b e its­

le is tu n g , d e s B a u e r n m it d e r S p itz e n le is t u n g im Juni.

A u f jejrieni z w e it e n B ild w ir d g e z e ig t , daß nur 37,2 v . U . d g r A r b e ite n a u f d e m F e ld e v o r sich g eh en . 62,8 v. Hi ufft; H a u s e und a u f d e m H o f z u le is t e n sind.

Es e r g ib t d a r a u s d ie N o t w e n d i g k e i t , a u f d i e , R a t i o n a l i s i e r u n g d e r A r b e i t i m H a u s~. u $ d a u f d e m H o f d a s S c h w e r - g e w i t j ß foLi u l e g e n . D a s d r it t e B ild g ib t die G r u n d liijg ö -iiir d ie A n la g e d e s S t a lle s . E s zeigt, w e ld ie M e n g en F u tte r tä g lic h im S ta ll b e w e g t w e r ­ d en m ü s se n , u n d z w a r fü r S o m m e r u n d W in te r g e ­ tr e n n t, u n d w ie e s d a r a u f a n k o m m t, d ie W e g e für d a s H er a n b ,r in g en v o n R ü b e n , R a u h f u tt e r u n d W asser e b e n s o zii v e r k ü r z e n w ie d ie D u n g a b f u h r . D a s v ier te B ild z e ig t kten G ru n d riß d e s a lt e n B a u e r n h a u s e s , die z a h lr e ic h e n , v ie l z u la n g e n W e g e u n d d ie sich m e h r ­ fach k r e u z e n d e n B e w e g u n g s lin ie n , d ie zu v e r m e id e n A u fg a b e d e s lä n d lic h e n S ie d lu n g s a r c h it e k t e n ist.

D ie A r b e ite n v o n P ro f. M ü n z i g e r , P r o f. D e r ­ l i t z k i , F r a u v o n S t r a n t z u n d P r o f. R i e ß haben d ie T ä t ig k e it d e s A r c h ite k te n e r h e b lic h g e fö r d e r t. Er h a t e r k a n n t, d a ß d e r W o h n te il v e r k le in e r t w erd en d a rf, w e n n d e r R a u m ü b e r d e m W o h n - u n d Sch laf­

z im m e r d e s E r d g e sc h o ss e s fü r d ie V e r g r ö ß e r u n g der F a m ilie e r w e it e r u n g s f ä h ig v o r g e s e h e n w ir d . E r hat w e ite r e r k a n n t, daß d e r S c h ü ttb o d e n fü r d a s H a rt­

fu tte r nicht ü b e r d e m W o h n t e il lie g e n d a r f, so n d ern ü b e r d ie S t ä lle zu le g e n ist, so d a ß d a s H a r tfu tte r d u rch A b w u r fsc h ä c h te zu r V e r w e n d u n g s s t e lle h e r a b ­ g e s c h ü tte t w e r d e n k a n n . D i e A b w u r f s c h ä d it e sp aren d e r F r a u d a s d a u e r n d e T r e p p e n s t e ig e n .

D e r A r c h ite k t h a t d e n S t a ll e n t s p r . d e n V or­

sc h riften d e s a m

1

. O k to b e r d. J. in K r a ft tr e te n d e n R e ic h s-M ilc h g e s e tz e s z u g lie d e r n , so d aß K ü h e , P ferd e u n d S c h w e in e j e ih r e g e t r e n n te n S t ä l l e h a b e n ; d e n n e s is t fü r d ie E r z ie lu n g e in e s h o c h w e r t ig e n M ilch­

e r tr a g e s V o r b e d in g u n g , d a ß d ie K ü h e d u rc h d ie V e r ­ s o r g u n g d e r a n d e r e n T ie r e n ich t g e s tö r t w e rd en , f ür e in e r a t io n e lle A r b e it im S ta ll a b e r is t d ie rich­

t ig e L a g e d e r F u tte r k ü c h e e n ts c h e id e n d . S ie m uß d ie k ü r z e s te V e r b in d u n g z w is d ie n W o h n t e il und S tä lle n d a r s t e lle n .

S o e n tw ic k e lt sich e t w a f o lg e n d e r H a u sg r u n d r iß : A m E in g a n g d ie g u te S tu b e , d ie w ir d e m B a u er nicht n e h m e n d ü r fe n . In d e r W o h n s tu b e d e s tä g ­ lich en L e b e n s h ä lt er sich a u f, a u ch w e n n e r S ch m ier- s t ie t e l a n h a t. D a n e b e n b r a u c h t e r e in e n F e ie r ta g s - la u m , in d e m er s e in e G ä s te e m p f a n g e n k a n n , und

"i d e m er d ie e r e r b te n M ö b e l a u f s t e llt , w o d ie B ild er se in e r V o rfa h r en h ä n g e n , d e n R a u m , d e r a u s dem G e r n e b e d e s tä g lic h e n L e b e n s lie r a u s g e n o m m e n ist.

A b er d ie s e r R au m w ir d j e t z t d e r k l e in s t e d e s g a n z e n H a u ses. A n ih n sc h ließ t sich d ie W o h n s tu b e . W ir

¿a u ?n s le a ^s W o h n k ü c h e , a b e r w ir v e r le g e n das K och en u n d A b w a sc h e n in e in e b e s o n d e r e N isch e, d alf d ie H itz e d e s H e r d e s u n d d e r W r a s e n , der : . . . K ochen n o t g e d r u n g e n e n t s t e h t , d ie B e n u tz u n g o e s W o h n ra u m es nicht stö r t. D i e s e K o ch n isch e o d er

, C lae s e lb s tä n d ig e K ü ch e fin d e t sich b e i a lle n a u f

< i i . o iid e ia u s s t e llu n g g e z e ig t e n G e h ö f t e n . D ie g ro ß e so

beim

(3)

B a u e r n s t e l l e f ü r 1 5 h a . O b . - R e g . * u . K u l t u r r a t D r . K a n n e n ­ b e r g , F r a n k f u r t a . O . u . A r c h . K r ü g e r , R a u d n i t z i. W . - P r . 1 G u te S tu b e — 2 E ing a n g — 3 S c h la fra u m — 4 W o h n ra u m — 5 K o c h - u nd F u tte rk ü c h e — 6 S p e is e k a m m e r — 7 J u n g v ie h s ta ll

— 8 P fe rd e s ta ll — 9 S c h w e in e s ta ll — 10 K u h s ta ll — 11 T e n n e — 12 A rb e its p la tz — 13 B a n sen — 14 A b o r t — 15 M a s c h in e n ra u m —

V o l l b a u e r n s t e l l e f ü r 1 5 h a . A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s , B e r li n

5 K o c h k ü c h e — 6 F u ttte rk ü c h e — 7 S p e is e k a m m e r— 8 e in g e b a u te r S c h ra n k — 9 W o h n ra u m — 10 S c h la fra u m — 11 G u te S tu b e — 12 E in g a n g — 13 e in g e b a u te r S c h ra n k — 14 M u tte r-S c h w e in e s ta ll

— 15 H ü h n e rs ta ll — 16 A b o r t — 17 M a s ts c h w e in e s ta ll — 18 B o d e n ­ tre p p e — 19 P fe rd e s ta ll — 20 F lu r — 21 K u h s ta ll —

- 2 5 , 7 4 —

1

zum Keller 2; zum 5chjtUx)den [m; Heuabwurf, Bf Futtersilos, W-Vtosserzapfttelle.

W e i d e w i r t ­ s c h a f t s s t e l l e f ü r 2 0 h a u . 2 0 K ü n e . A r c h . B D A F r i t z t^ 20a ^ u n d P a u l R o d e r , B r e s la u

b Fulterweg, [Xingweg, Milchweg,

im öongflöchen,

« FuKerplaîzflûdien m , Futterküche

(BétríettsmlltelpunktJ B a u e r n s t e l l e f ü r 1 5 h a . A r c h . K l e m e n t , P o t s d a m

5 E in g a n g — 6 G u te S tu b e — 7 S c h la fs tu b e — 8 W o h n ra u m — 9 K o c h k ü c h e — 10 F u tte rk ü c h e

— 11 E ing a n g — 12 B ra u s e — 13 A b o r t — 14 S p e is e k a m m e r — 15 K e lle rtre p p e — 16 S ilo

— 17a P fe rd e s ta ll — 17b H ü h n e rs ta ll — 17c S c h w e is ta ll — 18 T e n n e — 19 K u h s ta ll — 2 0a J u n g v ie h s ta ll — 2 0 b K ä lb e rs ta ll —

8

û u s lô u fe

Dung- aidtte

1 zum Keller, 2 rum Schüttboden.

L a n d a r b e i t e r s t e l l e f ü r 0 ,5 h a . A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s , B e r li n

2 E ing a n g — 3 W o h n ra u m — 4 S c h la fra u m

— 5 K ü ch e — 6 S p e is e k a m m e r — 7 A r b e its ­ p la tz — 8 A b o r t — 9 H ü h n e rs ta ll — 10a Z ie g e n s ta ll — 10b S c h w e in e s ta ll —

A u f b a u s t e l l e . M i n i s t . - R a t H o m a n n u . A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s

- 1222

m Gangflöchen Futtenteg <--- E«j Heuabwurf,

» FutterplatzfVxhen Dungweg 4--- Bf Futtersilos, s s Futterküche Milchweg •:--- W-Wosserzapfelelfe.

(BeiriebsmittelpunkU

H a l b b a u e r n s t e l l e . A r c h . K l e m e n t , P o t s d a m

Z u 1 0 : 1 W in d fa n g — 2 W o h n ra u m — 3 S p e is e k a m m e r — 4 K ü ch e — 5 F u tte rra u m

— 6 S c h la fra u m — 7 M u tte rs a u b u c h t — 8 F e rk e lb u c h t — 9 M a s ts c h w e in b u c h t — 10 J u n g v ie h s ta ll — 11 K u h s ta ll — 12 T o r fk lo s e tt — 13 G e rä te — 14 K e lle rtre p p e — 15 B o d e n tre p p e — A u s b a u : 16 W in d fa n g — 17 G u te S tu b e — 18 S c h la fra u m — 19 J u n g v ie h — 20 K u h s ta ll — 21 K ä lb e r —

K üche, in der d ie F a m ilie etw a auch essen kann, w ird je tz t eb en so von den F ach leu ten a b g eleh n t, wie b eim städ tisch en W ohn u n gsb au .

In d ir e k te r V erb in d u n g d a s Schlafzim m er. Es ist g erä u m ig , gib t z w e i E ltern b etten , ein em Schrank, W aschtisch und z w e i K in d erb etten P latz, dam it die K inder so la n g e sie k le in sind, dauernd u n ter der O bhut d e r E ltern steh en kön n en .

In d e r N ä h e der W oh n stu b e lie g t auch d ie T rep p e in s O bergeschoß. H ier sind zw e i a u sb a u ­ fä h ig e K am m ern fü r d ie h eran w ach sen d en K inder

und — w en n irgen d a n g ä n g ig — z w e i w e ite r e K am ­ m ern für den sp ä teren A u sb au a ls A lte n te il v o r ­ geseh en . D a s O bergeschoß ist sogleich b e i der E r­

richtung des H a u ses in sein en A u ß en w ä n d en fe r tig ­ g e ste llt. D ie F en ster sind b ereits e in g e s e tz t. D er A u sb au b eschränkt sich d ah er a u f d ie In n en w ä n d e und d ie T üren und ist je d e r z e it leich t au sfü h rb ar.

N e b e n der Kochnische lie g t d ie F u tterk ü ch e.

D ie b este A n ord n u ng ist die, b e i der v o n d er Koch­

nische aus der H of, v o n der F u tterk ü ch e a u s d er G arten und die A u slä u fe ü b e r se h e n w erd en k ö n n en .

79

(4)

12

B lu m e n g ä r t n e r s t e l l e A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s , B e r lin 1 A r b e its p la tz — 2 E in g a n g — 3 S c h la f­

ra u m — 4 W o h n ra u m — 5 K o c h n is c h e — 6 S ta ll — 7 A b o r t — 8 e in g e b a u te r

S ch ran k

H ü h n e r fa r m . A r c h i t e k t B D A P a u l E n g le r , B e r lin

1 D iele — 2 F lu r — 3 Küche — 4 Eßraum — 5 W o h n ra u m — 6 B üro 9 U m kleide- u. B rauseraum — 10 B e d ie n u n g s g a n g — 11 F u tte rk is te n 15 Garage — 16 Laube —

7 W a s c h - u. F u tte rk ü c h e — 8 E x p e d itio n u n d K is te n la g e r — 12 H ü h n e rs tä lle — 13 S c h la c h tra u m — 14 G u a n o g ru b e —

D ie K ellertreppe und d ie Treppe zum Boden müssen von der Futterküche oder von der Koch­

nische aus schnell zu erreichen sein.

Und nun die S tälle selbst! D er alte B au ern stall hat w enige k lein e F en ster mit m eist blinden Scheiben.

D ie Belüftung, sow eit sie überhaupt vorhanden war, bestand aus Öffnungen unter der D ecke, d ie im W inter stets m it Stroh verstopft w urden. E ine b e­

sondere Entlüftung und eine gute Jaucheabführung war nicht vorgesehen. D er neuzeitliche Stall ist da­

gegen zunächst außerordentlich hell. G anze F en ster­

bänder aus Glas unter der D ecke sitzend, m it D rah t­

glas verglast, geben ein zerstreutes gleichm äßiges Licht und verhindern gleichzeitig, daß d irekte Sonnen­

strahlen das Vieh stören. D ies ist um so w ichtiger, als a lle Ställe — mit A usnahm e des P ferd esta lles — nadi der Sonnenseite — am besten nach Süden — liegen. Nur w en ige d ieser Fenster sind zum L üften eingerichtet. D ie B elüftung und E ntlüftung des Stalles erfolgt auf andere W eise. H ierm it w ird der Stall von der dauernden Bedienung der F en ster durch den Siedler unabhängig, und bei plötzlichem T em ­ peratursturz w ird E rkältung des V iehes verm ieden.

D ie gute Belüftung, E ntlüftung und E ntw ässerung des Stalles ist für das G edeihen des V ieh es von ganz besonderer W ichtigkeit. E ine w eitere T afel in dem Saale „Problem e des B auens“ w eist d arauf hin, daß ein gut belüfteter und en tlü fteter Stall den M ilch­

ertrag einer Kuh um

4 0 0

1 im Jahr steigern kann.

D aneben d ie A ufstallung des V iehes! In der ländlichen Siedlung ist bisher fast stets der Langstand ausgeführt, denn der Kurzstand m it den H alsrahm en kostet mehr als der a lte Langstand m it der K ette und scheint som it dem Prinzip zu w idersprechen, d ie Baukosten nadi M öglichkeit zu senken. D ies P rinzip aber kann im Stall nicht starr durchgeführt w erden, denn im Stall liegt der V erdienst des B auern, und es wird von Fall zu F all zu errechnen sein, ob die e r ­ höhten Kosten der Stalleinrichtung ein en so hohen M ehrertrag an Milch in Aussicht stellen , daß d ieser die höheren Zinsen der größeren B aukosten ü berw iegt.

D ie B auausstellung hat es sich zum Ziele gesetzt, bei ihren sieben B auerngehöften den n eu en G rund­

riß in einer A nzahl von V arianten zu zeigen und in den Ställen gleichzeitig d ie verschiedenen M öglich­

keiten der A ufstallung vorzuführen.

In den sieben bäuerlichen G ehöften w erd en d rei V ollbauernstellen, ein e W eidew irtschaftsstelle, eine H albbauernstelle, ein e L an d arbeiterstelle und eine so­

genannte A u fb au stelle gezeigt, daneben noch zw ei Beispiele bäuerlicher Sondergebiete, ein e H ühnerfarm und eine G ärtnerstelle. D azu ein ige Erläuterungen:

A b b . 4 V o l l b a u e r n s t e l l e f ü r 15 h a . E n t w u r f D r . K a n n e n b e r g u n d A r c h . K r ü g e r .

G r u n d r i l l T o l l k o m m e n g e s c h l o s s e n e s R e c h t e c k . S c h e u n e m i t l . a n g s t e n n e n n a c h N o r d e n v o r g e l a g e r t , z u m S c h u t z v o n W o h n t e i l u n d S t a l l g e g e n k a l t e W i n d e . S t ä l l e n a c h O s t e n u n d S ü d e n W o h ­ n u n g e n n a d , S ü d e n u n d W e s t e n . A r b e i t s w e g e g e g e n ’f r ü h e r w e s e n t l i c h g e k ü r z t . F u t t e r k ü c h e u n d K ü c h e a l s e i n h e i t l i c h e r

R a u m v e r m i t t e l n d e n D u r c h g a n g v o n W o h n s t u b e z u S t ä l l e n u n d S c h e u n e . V o r b e d i n g u n g f ü r d i e s e D i s p o s i t i o n d a s Z u s a m m e n ­ s t e l l e n v o n S c h w e i n e n , K ü h e n u n d P f e r d e n i n e i n e m R a u m , e n t ­ g e g e n d e m a m 1. O k t o b e r 1931 i n K r a f t t r e t e n d e n R e i c h s m i l c h - g e s e t z , d a s A b s o n d e r u n g d e r K ü h e v e r l a n g t . K o s t e n m i t d e r a u f d e r A u s s t e l l u n g f e s t e i n g e b a u t e n E i n r i c h t u n g r u n d 13 0 00 R M b e i S e r i e n h e r s t e l l u n g i n W e s t p r e u ß e n . W i r t s c h a f t l i c h e V o r t e i l e a l s o s o g r o ß , d a ß d i e s e A u s f ü h r u n g a l s g u t e s B e i s p i e l g e z e i g t w u r d e .

A b b . 5. V o l l b a u e r n s t e l l e . T y p A h r e n d s . D a s g l e i c h e B a u p r o g r a m m , H a u p t w e r t a u f b e t r i e b s w i r t s c h a f t ­ l i c h e F o r d e r u n g e n g e l e g t . D a h e r T r e n n u n g d e r T i e r a r t e n . S c h w e i n e - , H ü h n e r - u n d K u h s t a l l n a d i S ü d e n . F u t t e r k ü c h e u n d K ü c h e g e t r e n n t , l e t z t e r e m i t W o h n s t u b e d u r c h Ö f f n u n g v e r b u n d e n . A u s b e i d e n R ä u m e n s c h n e l l s t e V e r b i n d u n g z u d e n S t ä l l e n .

S c h e u n e i m r e c h t e n W i n k e l a n g e b a u t , s o d a ß H o f e n t s t e h t , e n t h a l t e n d z w e i T e n n e n u n d e i n e n B a n s e n . E r s t e T e n n e , h u t t e r - k a m m e r , w o v o m F e l d k o m m e n d e W a g e n a b e n d s s t e h e n b l e i b e n k ö n n e n . F u t t e r v o m W a g e n d i r e k t i n d e n F u t t e r g a n g . A b w u r f - r . d i ä c h t e i n d e r F u t t e r k ü c h e f ü r S d i w e i n e k ü c h e u n d H a f e r s o r g e n f ü r l e i c h t e s t e F ü t t e r u n g .

S c h w e i n e s t a l l g e t r e n n t i n M a s t - u n d Z u c h t s t a l l , b e i d e m i t K o t ­ g a n g ( S c h w e i n c k l o s e t t ) . B e l e u c h t u n g d u r c h h o d i s i t z e n d e F e n s t e r ­ b ä n d e r , E n t l ü f t u n g d u r c h S c h ä c h t e m i t e i n f a c h e n R o t o r e n . H ü h n e r ­ s t a l l f ü r 40 H ü h n e r m i t S c h w e i n e s t a l l u n t e r e i n e m D a c h . B e i d e n i c h t h ö h e r a l s u n b e d i n g t n ö t i g , a l s o l e i c h t e r w e i t e r u n g s f ä h i g .

I m W o h n t e i l i m E r d g e s c h o ß d i e g u t e S t u b e d e r k l e i n s t e R a u m , d a n e b e n W o h n s t u b e , E l t e r n s c h l a f z i m m e r u n d z w e i K i n d e r b e t t e n m i t g r o ß e m O s t f e n s t e r . I m O b e r g e s c h o ß z w e i a u s b a u f ä h i g e K a m ­ m e r n f ü r H e r a n w a c h s e n d e K i n d e r , d e s g l . z w e i a l s A l t e n t e i l .

A b b . 6. V o l l b a u e r n s t e l l e . E n t w u r f A r c h . K 1 e m e n t . D a s s e l b e P r o g r a m m . I n d e r ä u ß e r e n F o r m d e n ä l t e r e n L ö s u n g e n d e r S i e d l u n g s g e s e l l s c h a f t e n s i d i n ä h e r n d . S t a t t g u t e r S t u b e b e s o n d e r e K a m m e r f ü r K i n d e r . D a h e r E l t e r n s c h l a f r a u m k l e i n e r , ü b e r h a u p t d e r W o h n t e i l k l e i n e r a l s b e i A b b . 4 u n d 5.

K o d i n i s c h e g e r ä u m i g , F u t t e r k ü c h e s e h r g ü n s t i g g e l e g e n , v o n d o r t a u f k ü r z e s t e m W e g e Z u g a n g z u K ü c h e , S c h e u n e , K l o s e t t u n d G a r t e n . K u h s t a l l n i c h t s o g u t b e l e u d i t c t w i e v o r h e r , w e i l n u r e i n s e i t i g . L ü f t u n g m i t G e r l a c h - P a t e n t - D a u e r l ü f t e r n v o r z ü g l i c h .

A b b . 7. W e i d e w i r t s c h a f t s s t e l l e . E n t w u r f A r c h . G e b r . R o d e r , B r e s l a u .

G r o ß e S t ä l l e f ü r e t w a s w o h l h a b e n d e r e n B a u e r n i n S c h l e s w i g - H o l s t e i n u n d P o m m e r n . W o h n t e i l e t w a s g r ö ß e r a l s b i s h e r . K e i n e S c h e u n e , d a n u r F u t t e r f ü r K ü h e u n t e r z u b r i n g e n . D a f ü r i n l u t t e r t e n n e z w e i f a c h e r S i l o , b e s c h i c k t d u r c h G r e i f e r , d e r i m H e u ­ b o d e n ü b e r g a n z e n S t a l l t e i l h i n w c g l ä u f t . V o r g e s e h e n : P f e r d e ­ s t a l l m i t F o h l e n b o x , J u n g v i e h s t a l l , S c h w e i n e s t a l l m i t v i e r B o x e n u n d H ü h n e r s t a l l . B e l ü f t u n g d u r c h K a n ä l e i n d e n B a l k e n f e l d e r n . A b b . 8. H a l b b a u e r n s t e l l e . E n t w \ A r c h . K 1 e m e n t.

W o h n t e i l i m A u s m a ß e t w a w i e b e i A b b . 6. A u d i h i e r f r e i ­ s t e h e n d e S c h e u n e . N u r P l a t z f ü r f ü n f K ü h e u n d e i n P f e r d . A u ß e r o r d e n t l i c h z w e c k m ä ß i g e R a u n i e i n t e i l u n g . F u t t e r k ü c h e i m Z e n t r u m v e r m i t t e l t V e r k e h r z w i s c h e n K ü c h e u n d S t a l l u n g e n .

A b b . 9. L a n d a r b e i t e r s t e l l e . E n t w u r f A h r e n d s . M i r L a n d a r b e i t e r , d e r a u c h a l s A r b e i t e r u n d H a n d w e r k e r m i t b e s c h ä f t i g t i s t . W o h n t e i l : S c h l a f r a u m , W o h n r a u m , K ü d i e i m E r d ­ g e s c h o ß , z w e i a u s b a u f ä h i g e R ä u m e i m O b e r g e s c h o ß . Im E r d ­ g e s c h o ß n o c h e i n A r b e i t s p l a t z u n d S t a l l f ü r e i n S d i w e i n , e i n e

n e g e u n d e i n i g e H ü h n e r . B e i S e r i e n h c r s t e l l u n g u n d l ä n d l i c h e n L o h n s ä t z e n K o s t e n n i d i t h ö h e r a l s 7 0 00 R M .

A b b . 10. A u f b a u s t e 1 1 e . E n t w . H o m a n n u n d A h r e n d s . N a c h d e n n e u e n R i c h t l i n i e n . B a u k o s t e n w a r e n n o d i w e s e n t - n *r a ^ z u i n ' n ^ e r n - W o h n t e i l i m E r d g e s c h o ß n u r z w e i S t u b e n l! n , . K i u h e , O b e r g e s d i o f i e i n e K a m m e r . F u t t e r d ä m p f e r i m A r b e i t s p l a t z , v o n h i e r Z u g a n g z u m K u l i s t a l l f ü r f ü n f K ü h e u n d - e - e l i u n d z u b e s o n d e r e m S e h w e i n e s t a l l . P f l ü g e n m i t K u h s t a t t d e s 1 f e r d e s . E r w e i t e r u n g s f ä h i g k e i t f ü r W o h n t e i l u n d S t a l l .

A b b . 11. H ü h n e r f a r m . E n t w u r f E n g l e r .

(5)

14

H o l z s k e l e t t d e r B a u e r n s t e l l e n a c h D r . K a n n e n b e r g H o l z s k e l e t t d e r B a u e r n s t e l l e T y p A h r e n d s u n d A r c h . K r ü g e r

16

D g l. w i e 1 4 . F e r t i g e A n l a g e

2 0 L a n d a r b e i t e r s t e l l e m it T e n t e s t p l a t t e n v e r k l e i d e t A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s

A u c h i m A u f b a u i n t e r e s s a n t e r B a u m i t d e n n o t i g e n B a u l i c h ­ k e i t e n f ü r 1000 S t ü d e H ü h n e r . A i c h h i e r d a s P r i n z i p d e r z w e c k ­ m ä ß i g e n L a g e d e r R ä u m e z u e i n a n d e r , V e r m e i d u n g u n n ü t z e r W e g e .

A b b . 12. G ä r t n e r s t e l l e . E n t w u r f A h r e n d s . R a u m b e d a r f g e d e c k t i n z w e i g e s c h o s s i g e r L ö s u n g . J e n a c h d e m G l a s h a u s g ä r t n e r , B l u m e n g ä r t n e r o d e r O b s t g ä r t n e r i n F r a g e k o m m t , g e h ö r e n z u m W o h n h a u s G l a s h ä u s e r u n d F r ü h b e e t e .

G rundsätzlich hat der W o h n teil a lle r d ie s e r S p e z ia lg e h ö fte m in d esten s ein o h n zim m er m it K och­

nische, ein Schlafzim m er, z w e i a u sb a u fä h ig e K am ­ m ern, e in en k le in e n S ta ll und e in e n A rb eitsp la tz.

D ie v o rb esch rieb en en G eh ö fte d er B a u a u sste llu n g a b er w o lle n m eh r g eb en a ls nur e in e n B eitra g für

D g l. w i e 1 4 . B l i c k a u s d e r S c h e u n e

W e i d e w i r t s c h a f t im B a u

A r c h . F r i t z u . P a u l R o d e r , B r e s la u

19

L a n d a r b e i t e r s t e l l e im R o h b a u A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s , B e r li n

19 H e r a k l i t h p l a t t e n ­

v e r k l e i d u n g b e im K u h s t a ll d e r B a u e r n s t e l l e

T y p A h r e n d s

81

(6)

- • C - - - r. -

J f . t ł v ä i ä f t ó i %**?■. » i S — » S - i k . K o h ls c h e u n e . A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s

H olzske le tt m it D ach in Z o llb a u w e is e . V e rk le id u n g m it T e k to n - platten

H O h n e r t a r m . A r c h . B D A P a u l E n g l e r , B e r l i n S ta h ls k e le tt

22

B a u e r n s t e ll e . A r c h . K le m e n t , P o t s d a m F re w en -Z le g el g e p u tz t, D ach D u ra s b e s tp la tte n

23 u . 2 4 G l a s h a u s - G a r t n e r s t e l l e . A r c h . B D A B o l l e r t B e r lin

S ta h lskele tt in B ö h le r-B a u w e lse im Bau

O b s t g ä r t n e r s t e l le . A r c h . K la u s E n g le r

H o lzske le tt m it S o lo m itv e rk le id u n g B a u e r n s t e l l e . A r c h . K l e m e n t , P o t s d a m

M a u e rn m it F re w e n -Z ie g e ln

A u f b a u s t e l l e . M i n . - R . H o m a n n u . A r c h . B D A B . A h r e n d s E in h a n d h o h lz ie g e l u n d fla c h e D a c h n e ig u n g fü r L u d o w ic i-D a c h -

zieg e l

(7)

D g l. A m 2. T a g d e r B a u a u s fü h ru n g

D e c k e n - e n t lü f t u n g m it L u fts c h a c h t und a u fg e s e tz te m R o to r

D g l. A m 3. T a g d e r B a u a u s fü h ru n g H a l b b a u e r n s t e l l e . A r c h . K l e m e n t , P o t s d a m

M a u e rw e rk a u s B im s b e to n s te in e n , D a ch m it D u ra s b e s t g e d e ckt

B l u m e n g ä r t n e r s t e l l e . A r c h . B D A B r u n o A h r e n d s A m 1. T a g d e r B a u a u s fü h ru n g

F e n e s t r a - S t a h l f e n s t e r in d e r B a u e r n s t e l l e T y p A h r e n d s

3 5 K a c h e l h e r d u n d V l e h - f u t t e r - K i p p k e s s e l o f e n in d e r A c k e r w i r t s c h a f t . H e s s e n -N a s s a u ls c h e r H ü tte n v e re in

3 6 E i s e r n e r O f e n ( V o s s - O f e n ) f n d e r W e i d e ­ w i r t s c h a f t

d ie E n tw ick lu n g der P la n g esta ltu n g ; sie z eig e n gleich- N un w u rd e und w ird au f dem L ande v o n den ze itig e in e F ü lle n eu er B a u sto ffe und K on stru k tion en , S ied lu n g sg esellsch a ften zum T e il schon a u ß ero rd en t- d ie fü r d en län d lich en Bau g e e ig n e t erscheinen. D ie lieh b illig g eb au t. A b er d ie b ish er zur V erfü g u n g v e r b e ss e r te P la n u n g e n tla ste t M ann und F rau von steh en d en B a u sto ffe erm öglich ten nicht im m er e in e körp erlich er A rb eit. D ie n eu en B a u sto ffe und K on- A u sfü h ru n g, d ie in k o n stru k tiv er und arb eitstech - stru k tio n en d ien en dem Zweck, d ie H e r ste llu n g s- und nischer H insicht d ie b este L ösu n g d a rstellen .

U n terh a ltu n g sk o sten d er B au ten zu sen k en . G erad e d ie G röße d e s je w e ils p lötzlich e n tste h e n -

83

B a u e r n s t e l l e T y p A h r e n d s

(8)

(len Bauauftrages bei einem ländlichen S ied lu n g s­

vorhaben läßt es wünschensw ert erscheinen einen l ei der Bauarbeit in die Fabriken zu v erlegen d ie W interarbeit einzufüliren und in w eitgeh en d er Weise.

von den V orteilen der N orm ung und fv p isie r u n g

Gebrauch zu machen. . . ,

D iesem Wunsche kom m t die B auindustrie en t­

gegen und bringt in den letzten Jahren eine Ful^ ',° n neuen Konstruktionen und B austoffen auf den M aikt, die einm al die Baukosten gegen die bisherige A us­

führung verbilligen, die Bauzeit verkürzen, ein e größere W ärm ehaltung gew äh rleisten und gestatten, eine große Zahl ungelernter A rbeiter zu beschäftigen.

D ie Siedlungsbauten der B auausstellung haben es sich zur Aufgabe gemacht, eine ganze A nzahl dieser

T a f e l im S a a l „ P r o b l e m e d e s B a u e n s “ in d e r S i e d l u n g s - W a n d e r a u s s t e l lu n g

neuen Konstruktionen und B austoffe ausgeführt zu zeigen und auf ihre Brauchbarkeit zu untersuchen.

D ie Gebäude w erden fünf Jahre lang steh en ­ bleiben: sie sind jetzt schon m it V ieh aller Art b e­

legt. D iese B elegung wird m ehrm als auch in den W interm onaten w iederholt w erden, so daß nach Jahresfrist schon P rüfungsergebnisse v orliegen können.

D a für V ergleidie mit einer der alten K onstruk­

tionen w eder der verfügbare Platz auf der Bauaus­

stellung noch d ie verfügbaren M ittel gereicht hätten, so sind nur neue K onstruktionen verw andt: S k e l e t t ­ b a u t e n und v e r b e s s e r t e M a s s i v b a u - w e i s e n . D ab ei ist zunächst zu beachten, daß bei den Skelettbauten der B auausstellung die K eller fort­

gelassen w urden und daß die F undam ente, um zu sparen, nicht m assiv sind, sondern aus P fäh len b e­

stehen. D ies entspricht nicht der W irklichkeit.

A b b . 15. D a s H o l z s k e l e t t k a m a b g e b u n d e n z u r B a u ­ s t e l l e . A u f s t e l l u n g i n w e n i g e n T a g e n , d a n n d a s ( f l a c h e ) D a c h v e r s c h a l t u n d m i t e i n e r L a g e D a c h p a p p e e i n g e d e c k t . A u f s t e l l u n g d e r A u ß e n w ä n d e d a n n v o m R e g e n u n a b h ä n g i g . F ü r A u ß e n - u n d I n n e n w ä n d e L e i c h t b a u p l a t t e n v e r s c h i e d e n s t e r A r t .

I | Zl!| Abu'■ bris 16 Und l 9 ' B a 1 e r n s t e 1 1 e , T y p A hren d s (vgl. die Beischriften).

B ei d e r L a n d a r b e i t e r s t e 11 e A bb. 18 und 20 a ls W and 10 m m starke P latte aus gep reßter H o lz fa se r (Tentest) verw e n d et.

F u g e n v o r d e m P u t z e n m i t S t r e c k m e t a l l b ele gt. Im In n e rn Fugen m i t D e c k l e i s t e n g e d i c h t e t , H a c h e n t e i l s gep u tz t, te ils roh. In A b b . 17 ä h n l i c h e P l a t t e v o n C h r i s t o p h & L'nm ack. B e i dem ge­

r i n g e n M ö r t e l v e r b r a u c h k o m m t w e n i g F e u c h t i g k e i t in d ie B a u t e n , d i e s e s i n d n a c h F e r t i g s t e l l u n g d a h e r s ä m t l i c h v o llk o m m en trocken.

A b h . 21. K o h l s c h e u n e m i t D e c k e i n Z o 1 1 b a n - k o n s t r u k t i o n . H i e r m ö g l i c h s t g l e i c h b l e i b e n d e T em p eratu r n ö t i g , d a h e r s t a r k w ä r m e h a l t e n d e M a t e r i a l i e n v e r w e n d e t . Die S t a M - u n d s o n s t i g e n D e c k e n m i t T e k t o n p l a t t c n b e l e g t . K o s t e n ­ a n s c h l ä g e f ü r d a s s e l b e P r o g r a m m b e i 10, 5 • 10. 5 in G r u n d f l ä c h e m i t ä l t e r e n K o n s t r u k t i o n e n e r g a b e n f ü r d i e s e s , b e i l ä n d l i c h e n s c h l e c h t e n T r a n s p o r t v e r h ä l t n i s s e n b e s o n d e r s g e e i g n e t e D a c h , v e r b u n d e n mit l e i c h t e r W a n d k o n s t r u k t i o n , b e i S e r i e n h e r s t e l l u n g 17 v . I I . E r ­ s p a r n i s g e g e n ü b e r d e n f r ü h e r e n H o l z k o n s t r u k t i o n e n .

A b b . 22 b i s 2 4 z e i g e n E i s e n s k e l e t t e , d ie b ei Sericn - h e r s t e l l u n g i n d e r N ä h e g r ö ß e r e r S t ä d t e v e r w e n d b a r . B ei der H ü h n e r f a r m V e r k l e i d u n g m i t S o l o m i t p l a f t c n , b e i d e r G artn er- s t e l l e t e i l s A e r o k r e t - , t e i l s H e r a k l i t h - P l a t t e n . In A b b . 25 auch s t e l l e t e i l s A e r o k r e t - , t e i l s H e r a k l i t h - P l a t t e n . In A b b . 25 Solom it.

A b b . 26 b i s 52 z e i g e n d r e i G e h ö f t e i n v e r b e s s e r t e r M a u e r w e r k k o n s t r u k t i o n . D i e Z i e g e l i n d u s t r i e h a t n e u e M a u e r s t e i n e h e r a u s g e b r a c h t , d i e e i n e n F o r t s c h r i t t b e d e u t e n u n d d i e a u f d e m L a n d e l e i d e r n o c h h ä u f i g e M a u e r i n 50 c m S t ä r k e m i t 6 c m L u f t s c h i c h t w o h l v e r d r ä n g e n w e r d e n . A b b . 26 u n d 27 V e r ­ w e n d u n g v o n „ F r e w e n - Z i e g e l n “ . A u ß e n w a n d 2 0 c m , w ä r m e - t e c h n i s c h = 58 c m Z i e g e l m a u e r . D i e S t e i n e h a b e n L u f t k a m m e r n , d o p p e l t e s F o r m a t , s i n d l e i c h t e r a l s g l e i c h e s V o l u m e n V o l l s t e i n e u n d g u t v e r s e t z b a r m i t b e s o n d e r s g e f o r m t e n B ü g e l n . A b b . 28 e i n E i n l i a n d H o h l z i e g e l ( E H Z - S t e i n ) , 25 c m s t a r k g e m a u e r t . F ü n f s e i t i g g e s c h l o s s e n e S t e i n e m i t z w e i L u f t k a m m e r n u n d d o p p e l t e m F o r m a t . A u ß e n n u r g e r a p p t , u m W i d e r s t u n d g e g e n ä u ß e r e f e u c h t i g k e i t zu e r p r o b e n .

A b b . 29. B l ö c k e a u s B i m s b e t o n . S e h r l e i c h t , E i n ­ s c h r ä n k u n g d e r W a n d a u f 20 c m m ö g l i c h , t r o t z T r a n s p o r t v o m R h e i n i s t W e t t b e w e r b m i t d e n v o r g e n a n n t e n M a t e r i a l i e n m ö g l i c h .

A b b . 30 b i s 32. S k e l e t t b a u m i t H o l z v e r k l e i d u n g . E i n z ö l l i g e r a u h e S t ü l p s c h a l u n g . W ä r m e i s o l i e r u n g d u r c h 2, 5 ( r a s t a r k e S e e g r a s m a t t e ( A r k i m a t t e ) h i n t e r P a p p l a g e , i n n e n L e i c h t ­ b a u p l a t t e , z. T . E n s o p l a t t e o d e r b e s s e r n a g e l b a r e S c h l a c k e n p l a t t e m i t 5 c m S t ä r k e . D i e 19 c m s t a r k e A u ß e n w a n d w ä r m e t e c h n i s c h

= 70 c m s t a r k e r Z i e g e l w a n d . H i e r i m R o h b a u , a b e r m i t e i n ­ g e s e t z t e n F e n s t e r n u n d T ü r e n , i n d r e i T a g e n e r r i c h t e t .

V e r s u c h e m i t D ä c h e r n . P a p p d ä c h e r j e d e n M aterials i n j e d e r N e i g u n g a u s g e f ü h r t . A b b . 27 u n d 2 9 s t e i l g e d e c k t mit D u r a s b e s t p l a t t e n ( E t e r n i t ) . A u f L a t t u n g v e r l e g t w i r t s c h a f t l i c h e r a l s Z i e g e l - u n d S c h i e f e r d a c h . F e r n e r a u c h l e i c h t e r — a l s o auch T r a n s p o r t a u f s c h l e c h t e n W e g e n — , o h n e M ö r t e l v e r l e g t — also a u c h b e i F r o s t a u s f ü h r b a r , l n A b b . 23 u n d 2 8 T o n z i e g e l f ü r flach­

g e n e i g t e s D a c h v e r w e n d e t , L u d o w i c i z i e g e l b e i 15 o N e i g u n g . V e r s u c h e i m I n n e n b a u . V e r b e s s e r t e s u n d v e r b i l l i g t e s H o l z f e n s t e r . A b b . 33, e i s e r n e s N o r m e n f e n s t e r , i n d e n S t ä l l e n e i s e r n e u n d B e t o n f e n s t e r . Ä u ß e r e T ü r e n d e r W o h n t e i l e a l s H o l z t ü r e n m i t D u r a s b e s t p l a t t c n b e l a g a u s g e b i l d e t . F ü r S t a l l - f u ß b o d e n — b e s o n d e r s i m S c h w e i n e s t a l l — d i e h y g i e n i s c h s t e u n d w i r t s c h a f t l i c h s t e P l a t t e n o c h n i c h t g e f u n d e n . H a r r i z i t p l a t t e n e i n w a n d f r e i , a b e r n o c h z u t e u e r . G l a s i e r t e S t e i n z e u g p l a t t e n

— d u r c h l o c h a r t i g e H o h l r ä u m e w ä r m e i s o l i e r e n d — b e s o n d e r s z w e c k m ä ß i g . F ü r F u t t e r t r ö g e n u r d i e g l a s i e r t e S t e i n z e u g ­ s c h a l e w i r k l i c h b r a u c h b a r u n d k e i n B a k t e r i e n t r ä g e r . F ü r B e - u n d E n t l ü f t u n g s o w i e f ü r d i e A u f s t a l l u n g d i e v e r ­ s c h i e d e n s t e n L ö s u n g e n v o r g e f ü h r t . V g l . z . B. A b b . 34. D i e E i n ­ r i c h t u n g e n f ü r d e n h e u t i g e n S i e d l u n g s b a u d u r c h w e g z u t e u e r , v i e l ­ l e i c h t a b e r V e r b i l l i g u n g m ö g l i c h d u r c h Z u s a m m e n f a s s u n g d e r A u f ­ t r ä g e m e h r e r e r S i e d l u n g s g e s e l l s c h a f t e n .

H e r d - u n d H e i z u n g s a n l a g e n . U n t e r M i t w i r k u n g d e r B r i k e t t z e n t r a l e i n j e d e r F u t t e r k ü c h e u n d K ü c h e a n d e r e E i n ­ r i c h t u n g e n . l n d e r W e i d e w i r t s c h a f t u n d e i n e r B a u e r n s t e l l e d i e v o m I’ u t t e r d ä m p f e r z u b e h e i z e n d e Z e n t r a l h e i z u n g g e z e i g t . I n e i n e r G ä r t n e r s t e l l e i s t Z e n t r a l h e i z u n g ( K u l i n a ) e i n g e b a u t , d i e v o m K ü c h e n h e r d b e d i e n t w i r d . S e l b s t w e n n O f e n h e i z u n g b i l l i g e r , e r ­ s p a r t Z e n t r a l h e i z u n g A r b e i t u n d Z e i t . V g l . A b b . 35 u n d 36.

S c h l i e ß l i c h w i r d i n A b b . 37 a u f d i e W i c h t i g k e i t d e r H e i z u n g h i n ­ g e w i e s e n . ( E n t w o r f e n z u s a m m e n m i t d e r B r i k e t t z e n t r a l e . )

D ie B au ten , w ie sie a u f d er B a u a u sstellu n g stehen, w o lle n k ein e M u sterlö su n g en d a r ste lle n . Sie en th a lten zu V ie le r le i, v ie lle ic h t auch m anches, was sich a ls F eh lsch lag h e r a u ss te llt. D a s ist b ei d ieser A u sstellu n g unb ed en k lich , d en n sie w e is t ja im m er w ied er d arauf hin, daß sie d ie „ P r o b l e m e d e s B a u e n s “ b eh a n d elt, und sie h a t d en Zweck, pro­

blem atische F ra g en selb st zu u n tersu ch en und einen m öglichst großen K reis von In te r e sse n te n zur Mit­

arbeit an zu regen .

Zu d ie s e n In te r e sse n te n sin d vor a lle m auch die B aubeam ten und d ie L eiter d e r K r e d itin stitu te und r eu e r v e r sid ie r u n g sa n sta lte n zu rechnen. D e n n je d e neue K onstruktion und je d e r n e u e B a u sto ff w erd en , selb st w en n sie noch so w e itg e h e n d e V erb illig u n g en bringen, praktisch a u sg e sc h a lte t b le ib e n , so la n g e sie nicht von den m aß geb en d en b eh örd lich en und gcld- geb en d en S te lle n a n erk a n n t sind. —

Zweckmässige Heizanlagen:

t m i

W Ä R M E - V E R L U S T

e a n i E S B G E E a a z ^

fre&M*nd orffössen-«*.

Richtige Hrägoifiairung Rost und Aschenkosten Outer Küchenherd

I *

Futterdäm pfer

//a n d - Badeofen

Zylinder-Bodeofen

3,02%

Wsschkessel

am trclh ciiu n p ta s ^ G a tM o ^ oim jtxWCiiMdaltt'Kiiihelotefi-Schritt

Cytaty

Powiązane dokumenty

Solche R äum e finden sich noch in m ehreren Stockw erken über dem Zuschauerraum des k lein en an gesch lossen en

D ie Kanäle m üssen auch so gelegt sein, daß bei etw aigen V erlegungen von Räumen die bestehenden Anlagen ohne Schw ierigkeiten und Zerstörung des einheitlichen

In Freiberg stehen che B etten parallel zur Fensterw and.. D as genügt, um auch von außen her die Schiebefenster zu

[r]

[r]

[r]

T-t-Feld

sow ie eine innere wärm ehaltende V erkleidung wird beim H olz­. skelettbau diesem Ubelstand w irksam