B E Z P A R T Y J N E P O L S K O • K A T O L I C K I E P I S M O L U D O W E .
q - l— t —a—, W e k s p e d . m i e « i ę c s n u e 7 9 g r . t o a n o « « e - r r Z e u p i a l C I i n i e m p r « M p o e i t ę > 1 gr. w i ę c e j . W w y - p a d k e e h n i e p r z e w i d * i a n y c h , p r z y w e t r s y m a n l w p r z e d e i ę b i o r e t w a , s ł o t e n i * p r a c y , p r z e r w a n i a k o m u n i k a c j i , a b o n e n t n i e m a p r a w a l a d a ć p o z a t e r m i n o w y c h d o s t a r c z e ń g a z e t y , l u b z w r o t u c e n y a b o n a m e n t u . Z a d z i a ł o g ł o s z e n i o w y R e d a k c j a n i e o d p o w i a d a . R e d a k t o r p r z y j m u j e o d 1 0 - 1 2 . N a d e s ł a n y c h a n i e z a m ó w i o n y c h r ę k o p i s ó w R e d a k c j a n i e z w r a c a i n i e h o n o r u j e . R e d a k c j a i a d m i n i s t r a c j a u l . M i c k i e w i c z a 1 . T e l e f o n ”0 . K o n t o c z e k o w e P . K . O . P o z n a ń 2 0 4 , 2 5 2 .
Sutniennem wykonywaniem obowiązków,GFEDCBA budujemy silną Ojczyzną!
f}nine-rnniii ‘ Z* ogłosi, p o b i e r a s i ę o d w i e r s z a m n u ( 7 U y i U b Z U i l l d . ł a m J W g r . , z a r e k l a m y n a s t r . 4 - l a m . w w i a d o m o A c i a c h p o t o c z n y c h 9 0 g r . n a p i e r w s z e j a t r . 1 0 g r . R a b a t a u d z i e l a s i ę p r z y c z ę s t e m o g ł a s z a n i u . , C R o a W ą b r z e s k i * w y c h e d s i t r z y r a s y t y g o d n . 1 t o : w p o n i e d z i a ł e k , t r o d ę i p i ą t e k . P r s y a a d o - w e m d c l ą g a n i u n a l e t n o d e i r a b a t u p a d a . D l a s p r a w s p o r n y c h j e e t w ł a ń o i w y S ą d w W ą b r s e i n i e . — Z a t e r m i n o w y d r u k , p n e p i a a n e m i e j s c e o g ł o s z e n i a a d n d n i e t r a a j a n i e o d p o w i a d a . W y d a w n i c t w o z a s t r z e g a s o b i e p r a w o n i e p r z y j ę e i a o g ł o s z e ń b e z p o d a n i a p o w o d ó w
Nr. 134 Wąbrzeźno, Kowalewo, Golub, wtorek dnia 14 listopada 1933 r. Rok XII
Jan H ottii Stlo HMd ta 11 li
W a r s z a w a . Z o k a z j i Ś w i ę t a N a r o d o w e g o 1 5 - l e c ia n i e p o d l e g ł o ś c i n a p o l u m o k o to w s k ie m o d b y ł a s i ę w i e l k a r e w j a w o j s k o w a .
J u ż p r z e d g o d z i n ą 1 1 - t ą t r y b u n y i
m i e js c a s t o j ą c e d l a p u b l i c z n o ś c i w y p e ł - n y c h o d d z ia ł ó w , w i t a n y g r o m k i e m i ż o ł - n i ł y t y s ią c z n e r z e s z e o b y w a t e li s t o li c y I n i e r s k i e m i o k r z y k a m i: „ n i e c h ź y j e !
N a le w o P a n P r e z y d e n t R z e c z y p o s p o lite j P r o f - M o ś c ic k i w s w e j lo ż y p o d c z a s r e w ji n a P l a c u M o k o to w s k ie m w d n iu Ś w ię ta 1 5 - le c ia N ie p o d le g ło ś c i.
N a p r a w o — P a n M a r s z a łe k P i ł s u d s k i p r z y im u i e d e f ila d ę n a p o lu M o k o to w s k ie m . s p r e z e n to w a ł y b r o ń , a o r k i e s t r a o d e g r a ł a H y m n N a r o d o w y . P a n M a r s z a ł e k P i ł s u d s k i p o p r z y j ę c i u r a p o r t u o d d - c y O K . I . g e n . J a r n u s z k ie w i c z a , p r z e j e c h a ł s a m o c h o d e m p r z e d f r o n t e m u s z y k o w a -
G e n e r a ł E . R y d z Ś m ig ły , d a w n y k o m e n d a n t g łó w n y P , O , W ., p r z e m a w ia p o d c z a s u r o c z y s to ś c i o d s ło n ię c ia p o m n ik a p o le g ły c h ż o łn ie r z y P . O . W , w W a r s z a w ie . N a z d ję c iu w p i e r w s z y m r z ę d z ie o d le w e j: p r e z e s Z a r z ą d u G łó w n e g o Z w ią z k u P e o w ia k ó w m in is te r H u b ic k i, c z ło n k o w ie d a w n e j k o m e n d y n a c z e ln e j P . O . W „ d y r e k to r P , A . T . L ib ic k i, p o d s e k r e t a r z s t a n u K o c , w o j. K o ś c ia łk o w s k i, S te f a n B ie n ie w s k i, w o j. J ó z e w s k i, m iin . S c h a e tz e l.
i p r z y b y ł y c h z c a ł e j P o l s k i, P r z e d g o d z i n ą 1 1 w s z y s t k i e p r z y g o t o w a n i a d o r e w j i b y ł y u k o ń c z o n e , o d d z i a ł y w o j s k o w e o r a z o r g a n i z a c j e u s t a w ił y s i ę n a p o l u m o k o t o w s k i e m f r o n t e m d o t r y b u n w s z e ś c iu r z u t a c h . W p i e r w s z y m r z u c i e s t a n ę ł y o d d z i a ł y p i e s z e , w d r u g im z g r u p o w a ł a s i ę b r o ń p a n c e r n a , w n a s t ę p n y c h r z u ta c h s t a n ę ła a r t y l e r ja , k a w a l e r j a , p o l i c j a p a ń s t w o w a , w r e s z c i e o d d z i a ł y p r z y s p o s o b i e n i a w o j s k o w e g o .
O g o d z . 1 1 ,3 0 d o w ó d c a D O K . p r z y d ź w i ę k a c h m a r s z a g e n e r a l s k i e g o , p o p r z y ję c iu r a p o r t u , p r z e j e c h a ł k o n n o p r z e d f r o n te m u s z y k o w a n y c h o d d z i a łó w .
P r z e d g o d z in ą 1 2 p r z y b y l i c z ł o n k o w i e R z ą d u z p . p r ę m j e r e m J ę d r z e je w i - c z e m . m a r s z a ł e k S e j m u Ś w i t a l s k i , m a r s z a ł e k s e n a tu R a c z k i e w i c z , p r e z e s W a l e r y S ł a w e k , b , p r e m j e r A . P r y s to r , c z ł o n k o w i e k o r p u s u d y p l o m a t y c z n e g o , k s . b i s k u p p o ł o w y G a w l i n a , g e n e r a l ic j a , o r a z p r z e d s t a w i c i e l e w ł a d z p a ń s t w o w y c h .
O b o k t r y b u n y d l a R z ą d u z a ję ł a m i e j s c e w l o ż y p a n i A l e k s a n d r a P i ł s u d s k a z c ó r k a m i .
O g o d z i n i e 1 2 p r z y b y ł n a p l a c r e w j i s a m o c h o d e m P a n M a r s z a ł e k J ó z e f P i ł s u d s k i . Z g r o m a d z o n e n a p l a c u o d d z i a ł y
O g o d z i n i e 1 2 ,3 0 P a n M a r s z a ł e k P i ł s u d s k i z a j ą ł m i e j s c e w l o ż y p r z e d t r y b u n a m i , c e l e m p r z y j ę c i a d e f i l a d y . O b o k P a n a M a r s z a ł k a s t a n ę l i p ł k . B u s i e r o r a z s z e f g a b i n e t u M i n i s t r a S p r a w W o j s k o w y c h p p ł k . d y p l . S o k o ł o w s k i , Z p r a w e j s t r o n y l o ż y u s t a w i ł a s i ę w j e d n y m s z e r e g u g e n e r a li c ja z i n s p e k to r e m a r m ji g e n . P i s k o r e m , g e n . d y w . F a b r y c y m , .g e n . g e n . f . S ł a w o j - S k ł a d k o w s k im , k s . b i s k u p e m p o l o w y m G a w li n ą , O r a z a t t a c h e s w o j s k o w y m i p a ń s t w o b c y c h .
W c h w i l ę p ó ź n i e j p r z y b y ł P a n P r e z y d e n t R z e c z y p o s p o l i te j I g n a c y M o ś c i c k i w o t o c z e n i u c z ło n k ó w d o m u c y w i l
n e g o i w o j s k o w e g o , w i t a n y H y m n e m N a r o d o w y m . P a n P r e z y d e n t R z p l i t e j w t o w a r z y s t w i e p , P r e m j e r a J ę d r z e je - w i c z a z a s i a d ł w p r z y g o t o w a n e j d l a s i e b i e l o ż y p r z e d t r y b u n ą d l a c z ł o n k ó w R z ą d u .
W’ t y m c z a s i e z e b r a n e n a p l a c u o d d z i a ły p r z e g r u p o w a ł y s ię d o d e f i l a d y . O g o d z i n i e 1 2 ,4 0 r o z p o c z ę ła s i ę d e f i la d a , k t ó r ą p r o w a d z i ł d o w ó d c a O K . I . g e n . J a r n u s z k i e w i c z . P i e r w s z e s p r a w n i e p r z e m a s z e r o w a ł y w s z y k u r o z w i n i ę t y m o d d z i a ł y p i e s z e : 3 k o m p a n j e s t r z e l e c k i e p o d c h o r ą ż y c h p i e c h o t y , 3 k o m p a n j e s z k o ł y p o d c h o r ą ż y c h i n ż y n i e r j i, o r a z 3 k o m p a n j e s z k o ł y p o d c h o r ą ż y c h s a n i ta r n y c h . D a l e j m a s z e r o w a ły : b a t a l-
j o n 2 1 p p ., 3 0 p . s t r z e l c ó w k a n io w s k i c h i 3 6 p , p , l e g j i a k a d e m ic k i e j , d w a b a t a l • j o n y m o s t ó w k o l e j o w y c h i k o m p a n j a d y w i z j o n u p o c i ą g ó w p a n c e r n y c h . P o p i e c h o c i e p r z e d e f i l o w a ł a b r o ń p a n c e r n a , a m i a n o w i c i e k o m p a n j a c z o łg ó w . Z a b r o n i ą p a n c e r n ą p r z e d e f i l o w a ł y s t ę p a d w i e b a t e r j e 3 2 d y w i z jo n u a r t y le r j i l e k k i e j , d w i e b a t e r j e a r t y l e r j i n a j c i ę ż s z e j o r a z d w i e b a t e r j e 1 p . a r t y l e r j i p o l o w e j , w r e s z c i e d w i e k o m p a n j e p u ł k u r a d i o t e l e g r a f i c z n e g o . Z a a r t y le r j ą w p e ł n y m g a l o p i e p r z e d e f i lo w a ł y s z w a d r o n y 1 - g o p u ł k u s z w o l e ż e r ó w , d w a s z w a d r o n y p i o n i e r ó w o r a z d y w i z j o n a r t y l e r j i k o n n e j. Z a o d d z i a ła m i w o j s k o - w e m i w s p r a w n y m s z y k u s z ł y k o m p a n - j e p i e s z e p o l i c j i p a ń s t w o w e j , s t r a ż w i ę z i e n n a , o d d z i a ł y r o w e r z y s tó w p . p ., m o t o c y k li s t ó w i w o z ó w p a n c e r n y c h p , p . o r a z s z w a d r o n k o n n y p . p ., d a l e j p o s t ę p o w a ło p r z y s p o s o b i e n i e w o j s k o w e , a w i ę c h u f c e s z k o l n e , k o m p a n j a z w i ą z k u s t r z e l e c k i e g o , p r z y s p o s o b i e n i a w o j s k o w e g o p o c z t o w c ó w , p . w . k o l e j a r z y , p , w . t r a m w a j a r z y , z a k t ó r e m i k r o c z y ł y o r g a n i z a c j e b y ł y c h w o j s k o w y c h z e s z ta n d a r a m i z e z w i ą z k i e m l e g jo n i s t ó w i z w i ą z k i e m p , o . w . n a c z e l e , k o b i e c e o r g a n i
z a c j e p , w ., w r e s z c i e o d d z i a ł P o l s k i e g o C z e r w o n e g o K r z y ż a , o r a z o d d z ia ł 1 . o . p . p ., z ł o ż o n y z k i l k u s a m o c h o d ó w , n a k t ó r y c h j e c h a ł y p a t r o l e o b r o n y p r z e c i w g a z o w e j w p e ł n y m r y n s z t u n k u .
W c z a s i e r e w j i n a d p o l e m M o k o t o w
s k i e m k r ą ż y ł y s a m o lo t y d y w i z j o n u m y ś l i w s k i e g o 1 - g o p u ł k u l o tn i c z e g o .
D z i s i e j s z a r e w ja , w k t ó r e j w z i ę ł y u d z i a ł w s z y s t k i e r o d z a je b r o n i w o j s k a p o l s k i e g o , w z b u d z i ł a w ś r ó d z e b r a n e j p u b l i c z n o ś c i g o r ą c y e n t u z j a z m , t o t e ż p u b l ic z n o ś ć n i e s z c z ę d z i ł a o k l a s k ó w p o s z c z e g ó ln y m o d d z i a ł o m z a z n a k o m it ą ż o ł n i e r s k ą p o s t a w ę i s p r a w n o ś ć ,
W P o z n a n i a
P o z n a ń . Z o k a z j i 1 5 - l e c ia n i e p o d le g ł o ś c i o d b y ł y s ię w P o z n a n i u p o d n i o s ł e u r o c z y s t o ś c i z u d z i a łe m c a łe g o o b y w a t e l s t w a . M i a s t o t o n i e w p o w o d z i s z t a n d a r ó w , k t ó r e m i u d e k o r o w a n o n i e m a l w s z y s t k i e d o m y . W p i ą t e k w i e c z o r e m p r z e m a s z e r o w a ł y p r z e z m i a s t o o d d z i a ł y w o j s k o w e i P r z y s p o s o b ie n i a W o j s k o w e g o z o r k i e s t r a m i i p o c h o d n i a m i n a p l . W o l n o ś c i , g d z i e o d b y ł s i ę r a p o r t , p o c z e r ń w y s ł u c h a n o p r z e m ó w i e n i a g e n . R y d z - Ś m i g łe g o , w y g ł o s z o n e g o w W a r s z a w i e a t r a n s m it o w a n e g o p r z e z m e g a f o n y r a d j o w e , a n a s t ę p n i e p r z e m ó w i e n i a p r o f , J a k u b s k i e g o . N a s tę p n i e o d d z i a ł y p o w r ó c ił y d o s w o i c h k o s z a r , W s o b o t ę r a n o o d b y ł y s i ę g ł ó w n e u r o c z y s t o ś c i.
O k o ł o g o d z . 1 1 - te j z e b r a ł y s i ę n a p l a c u W o l n o ś c i i p r z y l e g ł y c h u l i c a c h o d d z ia ł y z a ł o g i p o z n a ń s k i e j , c e l e m w z i ę c i a u d z i a ł u w n a b o ż e ń s t w i e p o ł o w e m . P r z y o ł t a r z u o z d o b i o n y m o l b r z y m i m O r łe m B i a ł y m o d p r a w i ł m s z ę ś w ię t ą k s . d z i e -
---— - Str. 2 „G Ł O S W Ą B R Z E SK I" N r. 134 = = ?“ “=
Pom nik poległych żołnierzy P. O . W . dłuta prof. E. W ittiga, odsłonięty na placu M ała
chow skiego w przeddzień 15 lecia N iepoległości Państw a Polskiego.
Prezydent Wilson
Famiąe wielkiego twórcy iwego stanu
kan w ojskow y W ilkins. W nabożeństw ie uczestniczyli grem jalnie przedstaw iciele w ładz państw ow ych, cyw ilnych i w oj
skow ych oraz sam orządow ych z w oje
w odą poznańskim R aczyńskim i dow ód
cą O K . gen. F rankiem na czele. W około placu zebrane były nieprzeliczone tłu
m y publiczności. P o nabożeństw ie od
była się przed pom nikiem W dzięczności w spaniała defilada, którą odebrał w oje
w oda i dow ódca korpusu w otoczeniu przedstaw icieli w ładz. N ajprzód prze
m aszerow ały organizacje P ow stańców i W ojaków , F ederacja Z w iązku b. O broń
ców O jczyzny, dalej organizacje W F . i PW ., potężne zastępy S trzelca, harce
rzy, Sokoła, szkoły itd-, a następnie od
działy załogi poznańskiej z pierw szym pułkiem pancernym na zakończenie. D e
filada trw ała 1 i pół godziny. W ieczo
rem odbyła się w pięknie udekorow anej auli uniw ersytetu akadem ja, której pro
gram w ypełniły przem ów ienia dr. K on- kiew icza, rektora uniw ersytetu poznań skiego dr, R ungego i prof. P ietruszczyń- skiego oraz część koncertow a. A ula by
ła przepełniona. W pierw szych rzędach zasiedli przedstaw iciele w ładz. N ą za
kończenie odbyły się w teatrach, .przed
staw ienia galow e. W T eatrze Polskim grano „W esele", w O perze — „S trasz
ny D w ór".
Europie
rodom praw , jakie się każdem u z nich należą; napraw ienie krzyw d, zadanych przez przem oc narodom ; zapew nienie w szystkim narodom praw a do niepodleg
łego bytu; uniem ożliw ienie, przez stw o
rzenie now ej E uropy, opartej na praw ie i spraw iedliw ości, prow adzenia jeszcze kiedykolw iek w ojny.
T o były te, olbrzym ie cele, które ze
lektryzow ały św iat cały. N adały one ca
łej K oalicji charakter bojow nika o lep
sze jutro, o praw o i spraw iedliw ość, o uniem ożliw ienie w ojny w przyszłości, o dopuszczenie najszerszych m as ludow ych do rządu i o zniesienie tajnej dyplom a
cji- —
C ała ludżkość cyw ilizow ana stanąć m usiała duchem przy K oalicji, a przede- w szystkiem stanęły po jej stronie w szy
stkie narody europejskie, ciem iężone i przez żyw ioł germ ański, a w ięc P olacy, C zesi, S łow acy i południow i Słow ianie.
N aród nasz żyw i dla prezydenta W il
sona specjalną w dzięczność, czuje bo
w iem , że jem u w pierw szej linji zaw dzię
cza sw oje zjednoczenie i niepodległość, W piętnastą rocznicę naszej niepodleg
łości ze czcią chylim y w ięc czoła przed postacią w ielkiego prezydenta W ilsona.
—:o:—
rzeesy w
Z pożogi w ojny europejskiej w yło
niła się przy końcu jej trw ania olbrzy
m ia postać, która zaciążyła nad rezul
tatem tej w ojny i nad całym św iatem . P ostacią tą, którą w ielbią dzisiaj w szy
stkie narody św iata, jest zm arły już prezydent S tanów Z jednoczonych A m e
ryki P ółnocnej, W oodrow W ilso n C złow iek ten w olą ludu w ybrany na n aj
w yższą godno ść w połow ie jednej części św iata, republikanin, stał się w ostatnim roku w ojny najpotężniejszym w ładcą na kuli ziem skiej, stał się czem ś w ięcej, bo tw órcą now ych podstaw rozw oju ludzkości.
P rzyznać trzeba, że państw a koalicji, prow adzące w ojnę m yślały w ięcej o te- rytorjalnych i gospodarczych zdoby czach. D opiero A m eryka, w daw szy się w tę w ojnę, a naw et przed w daniem się w nią, w ysunęła odrazu jasno i otw arcie cele w ojny idealne i postanow iła je po
nad w szystkiem i celam i m aterjalnem i.
P rezydent W ilson w orędziu do K ongre
su w ystąpił jako reform ator całego św ia
ta starego, jako spraw iedliw y sędzia krzyw d, których pełno było w E uropie, jako olbrzym i czynnik, reprezentujący praw o i spraw iedliw ość.
O św iadczył on m ianow icie, że zasad- niczem i celam i w ojny są: przyznanie na-
W P IĘ T N A S T Ą R O C Z N IC Ę .
U progu wolności ziem niewyzwolonych
Lud polslU na Warmjii Mazurach po wybuchu rewolucji niemiechiej
z POMORZA
WICHER WYWRÓCIŁ SAMOCHÓD.
N a szosie k. R ytla w ielki w icher w y
w rócił sam ochód osobow y kupca niem ieckie
go Jerzego T eschow a, jadącego do Prus W schodnich. Poza w ybiciem szyb żadnych innych szkód na szczęście nie było.
TRAGICZNY STRZAŁ CHŁOPCA.
Podczas zabaw y w „złodzieja i policjan
ta" 12-letni L eon K arczm arczyk z G rudziądza zastrzelił sw ego rów ieśnika Stefana L ipiń
skiego, T ragiczny finał zabaw y w yw ołał w G rudziądzu w ielkie w rażenie.
UJĘCIE ZBIEGA.
W T uszew ie przychw ycono 25-letniego 1- gnacego Łuczko, który zbiegł w ub. m iesią
cu z w ięzienia w K oronow ie, gdzie odsiady
w ał karę rocznego w ięzienia za kradzież.
N A G ŁY ZG O N .
W C zersku zm arła nagle onegdaj w po
koju „G ospody" 46-letnia K atarzyna M aty- siakow a, pochodząca z B ydgoszczy.
NAPAD BANDYCKI.
D o m ieszkania kolejarza K raw ańskiego w L askow icach w padło dw óch osobników , którzy pod groźbą rew olw erów zrabow ali K . 60 zł gotów ki.
MATKA BEZ SERCA.
O negdaj znaleziono w korytarzu dom u
„R aiffeisena" w T ucholi podrzucono 6-m iesię- czne dziecko płci żeńskiej. Za w yrodną m at
ką w szczęto poszukiw ania.
NA WIARĘ KATOLICKĄ.
19-letnia ew angeliczka M inna G aede, za
m ieszkała w Św ieciu przyjęła w iarę katolic
ką, Po kilku dniach odbył się ślub p. G aede z p. E r. M aćkow skim ze Św iecia.
= N iem iecki Instytut D endrologiczny prze
prow adził badania, polegające na dokładnych pom iarach w zrostu drzew a, które w ykazały że w naszym klim acie w ierzchołek drzew roś
nie tylko 40 dni. O kres ten przypada na w cze
sną w iosnę.
= Już X V w ieku znano grafit, z którego produkuje się ołów ki, ale uw ażano go za ga
tunek rudy ołow ianej, W starożytności zam iast
ołów ka używ ano m etalow ego pręcika, a w śre
dniow ieczu — w ęgla lipow ego i pręcika oło
w ianego.
= Podczas ostatnich w ykopalisk H erkula
num i Pom pei odnaleziono na ścianach napi
sy z przed dw óch tysięcy lat. Jeden z napi
sów głosi: „W tym dom u, pośw ięconym kul
tow i B achusa św ietny jadłem obiad i piłem doskonałe w ino". N apisy na hotelu w ykazują- że całodzienne utrzym anie kosztow ało po przeliczeniu na polską w alutę 3— 4 złotych.
= W uniw ersytetach am erykańskich B ut
ler w Indjanopolis i G uilford C ollege w C on- nectient utw orzono katedrę szczęśliw ości ludz
kiej, z której głoszona jest w iedza o szczęściu w życiu codziennem .
= B ezw ątpienia najkrótsze nazw isko po
siada obyw atel am erykański z C hicago, gdyż składa się ono z jednej tylko litery A .
= N ajnow sza am erykańska lotnicza baza pływ ająca, posiada 13.800 ton pojem ności.
== D ziałalność życiow a człow ieka ustaje z chw ilą, gdy tem peratura jego ciała spada do 223 stopni ciepła. Jest to najniższa tem peratu
ra zaobserw ow ana u człow ieka, oznacza ona śm ierć przez zam arznięcie.
= N ajsilniejsze Teleskopy o otw orze 2.500 m etrów stw ierdzają, że najdalsze m gław ice odległe są od nas o 140 m iljonów lat św ietl
nych.
= N ajw iększy dzw on św iata, to gigan
tyczny dzw on z M oskw y historyczny ,,C ar K ołokoł", król dzw onów . O becnie służy za ka
plicę, drzw i której stanow i otw ór, który pow stał skutkiem odtrzaśnięcia odłam ka w agi 11 ton. N a szczycie tej kapliczki um ieszczono kulę i i krzyż. D zw on ten m a około 6 m tr. w ysokoś-
■ ci, około 18 m tr. obw odu, a w aży 432 tony.
i = Zgodnie ze zdaniem pow ag z N arodo
w ego Parku Zoologicznego w W aszyngtonie, najw iększym w ężem św iata jest pyton. Za nim idzie anakonda, na trzeciem m iejscu stoi boa, zazw yczaj zw any boa-dusicielem .
= W tem peraturze 273 stopni poniżej ze
ra zam iera w szelkie życie, T em peratury tej nieosiągnięto jeszcze w żadnem laboratorjum , ale zbliżono się do niej znacznie. W ytw orzono m ianow icie tem peraturę 268 stopni poniżej zera, w której nieliczne tylko organy zw ierzę
ce m ogą w ytrzym ać, badania w ykazały, że niektóre bakterje m ogą znieść tem peraturę 200 do 250 stopni zim na.
cyjnego
L udność polska W arm ji, P ow iśla i M azur śledziła uw ażnie przebieg w oj
ny św iatow ej, nie w iele zrazu m ając nadziei na upadek m ilitarnej potęgi N iem iec. P olskie p rąd y. niepodległoś
ciow e w czasie w ojny zbyt słabo prze
nikały na te tereny, to też w ybuch re
w olucji niem ieckiej dnia 5 listopada 1918 r. zastał ludność polską W arm ji, P ow iśla i M azur praw ie nieprzygotow a
nych do podjęcia jakichś pow ażniej
szych kroków w kierunku sw ego w yz
w olenia.
K iedy w ięc runęła potęga m ilitarnej reakcji pruskiej, P olacy w P rusach W schodnich byli za słabi i nieprzygo tow ani, ażeby zrzucić z siebie zniena
w idzone pęta niew oli. O kresem , sprzy
jającym na podjęcie jakichkolw iek pol
skiej akcji niepodległościow ej na M azu
rach i W arm ji, był jedynie m iesiąc li
stopad 1918 r., kiedy to w O lsztynie, S zczytnie i K w idzynie pow iały czerw o ne sztandary rew olucji i górę brać po
częły prądy w yzw olenia uciem iężonych narodów . O kres ten niestety był bardzo krótki i m inął bezpow rotnie.
P rusacy szybko zorjentow ali się w chaotycznej sytuacji ów czesnej i rozw i
nęli w ytężoną akcję, ażeby przeszko
dzić ew tl. oderw aniu się W arm ji, P o
w iśla i M azur od reszty P rus W schod
Francuski m inister spraw zagranicznych w ro zm ow ie z generalnym sekretarzem konferencji czechosłow ackim m inistrem spraw zagraniczny ch B eneszem ,
nich. O dezw a naprzykład nadesłana z P oznania, a proklam ująca utw orzenie P olski zjednoczonej i niepodległej, zo
stała w P rusach W schodnich natych
m iast skonfiskow ana.
W m yśl haseł z P oznania m iejscow i działacze zaczęli tw orzyć na terenie W arm ji i M azur polskie R ady L udow e i zakładać m asow o polskie T ow arzy
stw a L udow e. P rzystąpiono też do o r
ganizow ania szkolnictw a i na gw ałt po-
! czeto zbierać w śród ludności polskiej fundusze na akcję niepodległościow ą.
G dyby w ów czas nadeszła jakaś pom oc w ojskow a z Polski, cała W arm ja, P o
w iśle i M azury w padłyby bez w iększe
go trudu w ręce w yzw olonej O jczyzny.
T ym czasem , jak w spom niano już, P rusacy otrząsnęli się z początkow ej trw ogi i niepew ności i szybko poczęli um acniać front antypolski. P óźniej n a
deszła w iadom ość o zarządzeniu plebi
scytu na tych ziem iach i skończyły się polskie sny o w yzw oleniu.
D R O B N Y M D A T K IE M
przyczynisz się do zakupienia SA M O L O T U na
C H A L L E N G E 1934 R O K U .
obo .rot
str. 3
Mll-W—lirillBw—
„Kino Słońce**
I
WIADOMOŚCI POTOCZNE!Wąbrzeźno dnia 13 listopada 1933 i. |
— Odznaczenia. Z okazji 15-tej rocznicy O dzyskania N iepodległości, nadano szereg odz
naczeń obyw atelom Pom orza.
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski otrzym ał m . in. Pan Wojewoda Stefan Kirtiklis.
Złoty Krzyż Zasługi otrzym ał m in. p.
Tadeusz Seib, O bw odow y inspektor szkolny z Torunia.
Srebrne Krzyże Zasługi otrzym ali z nasze
go pow iatu pp.: Franciszek Waligóra, rolnik z M aksw ałdu, Stanisław Baranowski, m istrz rze- źnicki z G olubia. Kazimierz Pokorowski, sekr.
W ydziału Pow iatow ego w W ąbrzeźnie i Jan Neumann, em . kier, szkoły pow szechnej w K ról.
N ow ejw si.
W szystkim odznaczonym składam y ser
deczne gratulacje.
R edakcja.
— Trzydziestolecie pracy zawodowej. W dniu 11 bm . p. Andrzej Łobodziński z M yśliw ca obchodził 30-lecie pracy zawodowej, jako drogomistrz przy Wydziale Powiatowym. Panu Łobodzińskiem u składam y z okazji tej nasze gratulacje.
— Na kuchnią Ludową dla najbiedniej
szych tut. miasta złożono przez: w łaściciela ziem skiego p. Waligórę, z M aksw ałdu 1 ctr.
fasoli, Przew ielebnego ks. prób., Z akrysia z W ąbrzeźna 20 ctn. brukw i, F-m ę Kreisland- bund W ąbrzeźno 2 ctr. grochu.
O fiarodaw com składam niniejszem m oje najserdeczniejsze podziękow anie. Zarazem pro
szę gorąco o składanie dalszych ofiar bądź w naturaljach bądź w gotówce.
O fiary przyjm uje: Siostra Przełożona Przy
tułku Starców w W ąbrzeźnie, R edakcja ,,G ło
su W ąbrzeskiego" w W ąbrzeźnie, oraz niżej podpisany.
(— ) Schw arz, burm istrz.
— Pierwszy śnieg. Przew idyw ania nasze, że św . M arcin przyjedzie na siw ym koniu spraw dziły się. Już w w igilję św . M arcina w ieczorem śnieg padał gęstem i płatam i. Jednak z pow o
du ciepła zaraz stopniał, w ytw arzając na uli
cach błoto.
— Wągle podrożały. O d kilku dni cena na w ęgiel została podw yższona do 2,90 zł. za ctr.
C ena ta praw dopodobnie m a uledz dalszej zw yżce.
— Już od środy! Przypom inam y Szan.
C zytelnikom , iż od środy 1 bm . urzędy pocz
towe, listonosze i agencje naszych pism przyj
m ują przedpłatę ..G łosu W ąbrzeskiego" na m ie
siąc grudzień. W grudniu rb. dodam y Szan.
C zytelnikom kalendarz ścienny. Przedpłatę w ięc należy uiścić do 25 bm .
— Z przedstawienia „Pomorzanki". W nie
dzielę, dnia 5 bm . w sali p. St, K lim ka ruchli
w e Tow arzystw o Sportow e „Pom orzanka" ode
grało przepiękną sztukę dram atyczną pod tyt.
„D zieci w dow y" aktorzy am atorzy w w iększej części w ystępujący poraź pierw szy na scenie odtw orzyli bardzo ładnie w yżej w ym ienioną sztukę. Po przedstaw ieniu odbyła się w har
m onijnym nastroju zabaw a, do której przygry
w ała orkiestra 65 pp. z G rudziądza. Ze w zglę
du na to, że sztuka została odegrana b. ładnie, społeczeństw o, które na przedstaw ieniu pow yż- szem jeszcze nie było, uprosiło zarząd „Pom o
rzanki" o pow tórzenie przedstaw ienia. D latego
„Pom orzanka" w dniach najbliższych w ystaw i pow yższą sztukę. O dniu, w którym odbędzie się przedstaw ienie, pow iadom im y Szan. O by
w atelstw o osobno.
— Zebranie Koła Środowiskowego BBWR.
przy Zakł. Graf. B. Szczuki odbyło się ub. so
boty w lokalu p. K lim ka przy licznym udziale członków . Zebraniu przew odniczył ob, prezes W . R zeczew ski, który podał na w stępie porzą
dek obrad. Po przeczytaniu protokółu z ostat
niego zebrania, ob. sekretarz Zb. W achow iak, w ygłosił referat o Św ięcie N iepodległości. R e- rerent przedstaw ił w yczerpująco tw órczą pracę M arsz. Piłsudskiego nad odbudow ą gm achu R zeczypospolitej. O krzykiem na cześć R zeczy
pospolitej, Jej Prezydenta i M arszałka P ił
sudskiego zakończył referat. W dalszym ciągu obrad om aw iano spraw y organizacyjne, przy- czem zarząd zakom unikow ał zebranym , iż or
ganizuje K oło Środow iskow e B BW R. K obiet przy Z akł. G raficznych. Z ebranie organizacyjne odbędzie się w tych dniach. Po om ów ieniu m niej w ażnych spraw ob. prezes R zeczew ski,
„G Ł O S W Ą B R Z E SK I44 = ^ = = ^
Obchód święta Niepodległości Państwa
w Wąbrzeźnie
C A PST R Z Y K -N A B O żE Ń ST W O -A K A D EM J M iasto nasze b. uroczyście obchodziło 15- letnią rocznicę N iepodległości Państw a.
W piątek w ieczorem ulicam i m iasta prze
szedł capstrzyk or.ganizacyj p. w . i w . f. z po- chsdniam i. z orkiestrą Z w iązku Strzelckiego na czele.
Z auw ażyć m usim y, że m im o niepogoly u- dział tak członków organizaćyj jak i osób nie- zorganizow anych był bardzo liczny. P rzyczy
nił się do tego fakt, iż capstrzyk przeciągnął ulicam i okalającem i głów ną część m iasta, po
ruszył w iększą ilość m ieszkańców niż przy u- roczystościach daw niejszych. Silne i m iłe w ra żenie spraw iały w spaniale udekorow ane i o- św ietlone gm achy Starostw a, Poczty, M agi
stratu, Policji, K asy C horych i kilku dom ów pryw atnych i w ystaw sklepow ych. W zrusza
jącym też m om entem była chw ila, gdy ca
ły pochód zatrzym ał się przed gm achem S ta
rostw a, gdzie u w ejścia ukazał się starosta p.
K aikstein w otoczeniu w icestarosty p. C w ina- row icza. K om endanta pow . p. w . i w . f. p. ka
pitana Siw ickiego i przew . K om itetu obcho
dow ego p. insp. M atuszkiew icza, i gdzie zgro
m adzeni przy prezentow aniu broni przez od-
Jan Kiepura
działy p. w . i w . f. w podniosłym nastroju w ysłuchali odegranej przez orkiestrę „P ierw szej B rygady". Po przejściu ulicam i, stanęli uczestnicy capstrzyku na R ynku, gdzie z bal
konu przem ów ił p. prof. G olik, w skazując na w ażność Św ięta N iepodległości. Przem ów ie
nie sw e p. prof. G olik zakończył okrzykiem na cz“ść R zeczypospolitej, P ana P rezydenta i M arszałka Piłsudskiego. O krzyk ten pow tó
rzono z entuzjazm em , poczem odegrano je
dną zw rotkę „R oty".
N a drugi dzień, tj, 11 listopada zebrały się w szystkie organizacje i tow’arzystw a jak:
S traż O gniow a, K olejow e P. W „ Pocztow e P. W ., H arcerki, H arcerze, H ufiec gim nazjal
ny, P. W . K obiet, S. M . P. Ż eńskie, „Sokół",
solw ow ał zebranie hasłem „D obro Państw a — najw yższem praw em ".
— Listy wyborców do Rady Miejskiej są już wyłożone! O bowiązkiem każdego obyw ate
la jest spraw dzenie, czy nazw isko nie zostało przypadkow o opuszczone!
— Nie zrywać afiszy! U biegłej soboty roz
plakatow ano obw ieszczenie o w ryborach. Ledwo afisze się ukazały, zostały pozdzierane przez jakichś nicponiów . N ależy uw ażać kto afisze zryw a i nazw iska podać do ukarania w ładzom adm inistracy j nym .
— Uroczysta akademja u pocztowców. D n.
12 bm . w niedzielę o godz. 5-tej po południu wr budynku U rzędu Pocztow ego odbyła się uro
czysta akadem ja z okazji 15-lecia N iepodleg
łości. A kadem ję zagaił p. N aczelnik Poczty W i
śniew ski, poczem dłuższy referat w ygłosił p.
ppor. rez. prof. gim n. W ładysław G olik.
N a zakończenie referent w zniósł okrzyk na na cześć N ajjaśniejszej R zeczypospolitej P. Prezydenta i M arszałka, który z entuzjaz
m em został trzykrotnie pow tórzony. O dśpie
w aniem „B oże coś Polskę" zakończono uroczy
stość. Sym patyk.
— Kino Słońce w yśw ietla piękny film z Janem K iepurą pod tyt. „Zdobyć cię m uszę".
Film ten w yśw ietlany był w e w szystkich w ięk szych m iastach europejskich z w ielkiem pow o
dzeniem . K ażdy w inien ten piękny film zoba- cczyć.
N O T A T K I R E PO R T E R A .
* Przytrzymany pod zarzutem kradzieży.
O negdaj przychw ycono niej. R ościńskiego z M yśliw ca, który m ocno podejrzany jest o kra
dzież row eru na szkodę p. O strow skiego, soł
tysa z M yśliw ca. R ościńskiego przytrzym ano w areszcie.
R U C H T O W A R ZY ST W .
— Baczność Bractwo Strzeleckie! D alszy ciąg nadzw yczajnego zebrania odbędzie się w e w torek dnia 14 listopada o godz. 7,30 w ieczo
rem w lokalu brata M arkuszew skiego. N a po
rządku obrad bardzo w ażne i nagłe spraw y.
O liczny udział Szan. B raci prosi
Zarząd.
„Pogoń", i inne na dziedzińcu szkoły pow sz., skąd przy dźw iękach orkiestry ZW . S trzelec
kiego udały się do kościoła parafjalnego na nabożeństw o. Solenne nabożeństw o odpraw ił ks. prób. Z akryś, który na zakończenie uro
czystości zaintonow ał „T e D eurn".
U dział w nabożeństw ie w zięły dzieci szkolne, tow arzystw a i organizacje, obyw a
telstw o, p. starosta K aikstein, naczelnik Są
du p. Sm ólski, w icestarosta p. C w inarow icz, kom . p. w . i w . f. p. kpt. Siw icki, burm istrz Schw arz, insp. szkolny p. M atuszkiew icz i na
czelnicy poszczególnych urzędów państw o
w ych i sam orządow ych.
A K A D EM JA SZK OŁY M ĘSK IEJ.
Po nabożeństw ie udano się na salę p.
St. K lim ka, gdzie dzieci szkoły pow szechnej m ęskiej urządziły akadem ję. N a uroczystość tą przybyli: p. K aikstein — starosta pow ia
tow y; p. C w inarow icz — zast. starosty: p.
burm istrz Schw arz; p. D r. M aniszew ski, K o
m endant P. W . i W . F. p. kpt. Siw icki, p. M a
tuszkiew icz, przew odniczący K om itetu O b
chodu — inspektor szkolny; dużo rodziców dziatw ry szkolnej i dużo innych gości. W prze
pięknie udekorow anej sali słyszeliśm y śpie
w y chórow e i deklam acje. W szystko w ypa- dło doskonale. W zdum ienie w prow adziły nas deklam acje, w ygłoszone przez uczniów klasy niem ieckiej. U słyszeliśm y m ow ę polską tak czystą i popraw ną, jakieśm y się tego nigdy od m niejszości narodow ych nie spodziew ali.
D obrze czuliśm y się w śród w esołego gw aru dzieci szkolnych. N a w yróżnienie zasługu
je przem ów ienie ucznia W esołow skiego Z bi
gniew a, który z entuzjazm em przedstaw ił dzieciom m om ent odzyskania N iepodległości z przed 15-tu laty. W w zniosłym nastroju i z zadow oleniem przyjęliśm y w szystko, co nam m łodzi aktorzy dali. C ześć Szkole Pol
skiej i podziękow anie nauczycielstw u, które tak um iało w poić w dusze m łodego pokolenia m iłość do O jczyzny i Jej W odzów .
H O ŁD „K R A K U SÓ W ".
W m iędzyczasie na R ynek zajechał od
dział konnego p. w . „K rakusy" z K siążek. — O ddział w ręczył p. Staroście K alksteinow i następującą rezolucję:
„W dzień 15-letniej rocznicy odzyskania N iepodległości Polski P. W . K onne „K raku
sy" placów ka K siążki — składa hołd i synow skie przyw iązanie naszem u Pierw szem u W o
dzow i oraz B udow niczem u W olnej i N iepod
ległej oraz M ocarstw ow ej Polski — M arszał
kow i Piłsudskiem u, jak rów nież Panu P re
zydentow i dr. Ignacem u M ościckiem u, jako Szefow i P aństw a oraz członkom obecnego
w filmie
R ządu, ślubujem y naszą m iłość, w ierność i przyw iązanie i przyrzekam y w iernie stać na straży honoru P aństw a i przepięknej naszej
tradycji narodow ej, a gdy zajdzie potrzeba, oddać m ienie, krew i życie za całość granic R zeczypospolitej Polskiej.
(N astępują podpisy)
Po w ręczeniu rezolucji p. starosta K aik
stein w otoczeniu p. w icestarosty, Pow . K o
m endanta p. w . i w . f. i przew odniczącego K om itetu obchodow ego w krótkich słow ach przem ów ił do „K rakusów ', dziękując im za przybycie i złożenie hołdu.
PO RA N E K W SZK O LE ŻEŃ SK IEJ.
W przepełnionej publicznością sali gim nastycznej szkoły pow . żeńskiej odbył się
„P oranek", który zaszczycili sw ą obecnością pp.: starosta K aikstein, w icestrosta C w ina
row icz, przew odniczący K om itetu O bchodu p. insp. M atuszkiew icz, pow . kom . p. w . i w . f.
kapitan Siw icki, burm istrz Schw arz i inni.
N a program „poranku" złożyły się w y
stępy w szystkich klas, referat uczenicy kla
sy V II M aćkow skiej, deklam acje, w ystępy chóru szkolnego pod batutą p. L ew andow skiego, w ystęp orkiestry szkolnej, obrazki sceniczne i inne b. ładnie w ykonane.
N a zakończenie „poranku" odśpiew ano w spólnie „H ym n N arodow y".
D odać należy, że program poranku był należycie opracow any. Z asługą to niem ałą nauczycielstw a z p. K ierow nikiem W acław skim na czele.
Społeczeństw o z żalem opuszczało salę.
N r. 134 — -
W gimnazjum „ <
W auli gim nazjal. pięknie udekorow anej przez ob. Pestrakiew icza, Thom asa i C hw iał- kow skiego, odbyła się akadem ja urządzony przez „Straż Przednią" ku uczczeniu 15-lecia odzyskania N iepodległości.
N a program akadem ji składało się ode
granie przez orkiestrę Strzelca m arsza, w spól
ne odśpiew anie „Boże coś Polskę", przem ów ie
nie ob. E rdm ana Józefa, ucz. kl, V III, odegra
nie prez I orkiestrę gim n. uw ertury pt. „Poeta i w ieśniak", odsłonięcie przez p. dyr. Jana B u
landę głow y B udow niczego Polski odrodzonej M arszałka Józefa Piłsudskiego, oraz odśpie
w anie „Pierw szej B rygady", deklam acja ob.
B oetzla Jerzego ucz. kl. V III p. t. „W odzu", odegranie przez II orkiestrę gim n. „W iązanki pieśni legjonow ych", deklam acja M alinow skiej ucz. kl. I pt. „C o to jest O jczyzna", solo skrzy
pcow e Pieńkow skiego, ucz. kl. V III, przy for- tepjanie Lem ke Joachim , kl. V , pt. koncert IX B eriota, w ystęp chóru gim nazjaln., oraz w spól
ne odśpiew anie hym nu „Jeszcze Polska nie zginęła". C ałość w ypadła im ponująco.
Wieczorem
O godz. 20 w sali p. K lim ka rozpoczęła się uroczysta akadem ja śpiew em „L utni" pod dyrekcją p. insp. R eiskego, który jak zaw sze w yw arł b. silne idodatnie w rażenie na pu
bliczności szczelnie w ypełniającej salę. R ów nież bardzo głębokie w rażenie w yw arło prze
m ów ienie nauczycielki gim nazjum tut. p. G a- lusów ny, która dobitnym i m iłym dla ucha głosem w ypow iedziała sw ój referat psycholo
gicznie przeprow adzony i doskonale do w a
runków obecnych dostosow any, kończąc go okrzykiem na cześć R zeczypospolitej, P ana P rezydenta i M arszałka Józefa Piłsudskiego.
O krzyk ten entuzjastycznie 5-krotnie po
w tórzyli zebrani a następnie z zapałem od
śpiew ali zaintow any przez „Lutnię" H ym n N arodow y „Jeszcze Polska nie zginęła".
D alszą część akadem ji w ypełniły udatne deK iam acje ucznia A III kl. gim n. p. B oetz
la i uczenicy gim n. p. M alinow skiej, a w re
szcie sztuka „O rlęta" osnuta na tle obrony L w ow a odegrana przez K ol. Przysp. W . a w yreżyserow ana przez p. T uszow ą, żonę za
w iadow cy stacji kolejow ej w W ąbrzeźnie.
C ałość A kadem ji w ypadła ku ogólnem u zadow oleniu przy udziale przedstaw icieli praw ie w szystkich w ładz i organizaćyj i w ie
lu osób, których daw niej na akadem jach nie spotykano. W ogóle zauw ażyć m usim y, że tegoroczny obchód „św ięta N iepodległości był bardziej okazały a przedew szystkiem bardziej pow szechny niż obchody listopada- w e daw niejsze. Już na ulicach dało się to zauw ażyć, bo w w ielu dom ach, gdzie daw niej nie było zw yczaju dekorow ania ich chorągw iam i, obecnie w idzieliśm y nietylko chorągw ie o barw ach polskich, ale naw et piękne dekoracje okien i w ystaw .
Z auw ażyliśm y w praw dzie także dom y polskie i niem ieckie, które niczem nie chciały zaznaczyć sw ej przynależności do P aństw a Polskiego i dom y te postaram y się zapam iętać, ale m am y nadzieję, że i ich m ieszkańcy w yrzekną się w reszcie sw ego separatyzm u i złączą się z ogółem społe
czeństw a w ąbrzeskiego, które uw aża w yraź
ne zajęcie stanow iska państw ow o-polskiego i prorządow ego za jedynie m ożliw e i ko
nieczne.
D opełnieniem „uroczystości 11-listopa- dow ych" były jeszcze w niedzielę, 12 bm . 5 akadem je a to: w Polskim Z borze E w an
gelickim , o czem piszem y na innem m iej
scu, w sali p. K lim ka o godz. 12 i w organi
zacji pocztow ego P. W . i W . F.
Co do A kadem ji na sali p. K lim ka, urzą
dzonej w południe staraniem K om itetu obcho
dow ego to rów nież zaznaczyć pragniem y, że odbyła się ona przy szczelnie zapełnionej sali i że do uśw ietnienia jej przyczynili się repre
zentanci w ładz.
N a program tej akadem ji złożyły się dw a w ystępy orkiestry tutejszego gim nazjum z la
skow ym udziałem p. Schw anzow ej, przem ów ie
nie nauczyciela szkoły pow sz. p. Sajdakow - skiego po którem odśpiew ano „Jeszcze Polska nie zginęła", deklam acja ucznia gim n. p. B oetz- ela ucznia szkoły pow sz. m ęsk., dw a w ystępy chóru szkoły pow sz. żeńskiej, obrazek scenicz
ny w ślicznych kostjum ach, przedstaw iających polskie kw iaty, drzew a, rzeki, góry, karzełki i sym boliczną Polskę ukoronow aną. O brazek ten
„Zdobyć Cią Muszą**
