:ONY SPRAWOM DRÓG WODNYCH, PORTOW MELł
WODNYCH, HYDROGRAFII, WODOCIAGOWI KANALIZACJI OR ZA PLANOWANIA I EKONOMICZNYM ZDZIEDZINY GOSPODARKI WOE
S T Y C Z E Ń - M A R Z E C
1948 ROK VIII
ułODim
' y y
SPODRRKfl
BUDOWA WAŁÓW NAD WISŁĄ
SOBOTY INŻYNIERSKIE i HYDROTECHNICZNE
, , K . I . U . "
SPÓŁDZIELNIA PRACY 1 UŻYTKOWNIKÓW z odp- udz.
F A B R Y K A M A S Z Y N
• R Z E W U S K I i S - K A
W A R S Z A W A UL. KOSZYKOWA 51
m.15
T E L. 8-28-51
W a rs z a w a ,
ul.G ren a d ieró w
32. Tel. 4 5 -8 4•
W Y K O N U J E
w s z e l k i e r o b o t y w z a k r e s i e b u d o w n i c t w a w o d n e g o
P O L E C A :
w s z e l k i e m a s z y n y i form y dla robót beto
nowych b u d o w l a n o - d r o g o w o - w o d n y c h
SPÓŁDZIELNIA PRACY
INSTALATORÓW WOD.-KAN , GAZ. i C. O.
„ R A D IA T O R ”
z odpowiedzialność^ udziałami WARSZAWA, UL. DOBRA 2
ZAKŁADY OPTYCZNE 1 MECHANICZNE
Z. MATYSZKIEWICZ
W A R S Z A W A , T A R G O W A 4 4
Sklep : ul W il e ń s k a 1 9 . T e l e f o n P r o g a 4 9 6 .
G E O D E Z J A
■lllll!lllll!lllllll!!lillll!l!l!l|||||[||||||||||||!l!lll!!ll
•
i
Teodolity — Niwelatory Ł a t y — T a ś m y
W Y K O N U J E
w szelkie roboty i n s t a l a c y j n e P r o j e k t y — K o s z t o r y s y
O P T Y K A
M i k r o s k o p y - Lupy Epidiaskopy - Okulary
P R O D U K C J A - N A P R A W A - S P R Z E D A Ż
G O S P O D A R K A W O D N A
M I E S I Ę C Z N I K P O Ś W I Ę C O N Y S P R A W O M DRÓG WODNYCH, PORTÓW, MELIORACJI WODNYCH, SIŁ W O D N Y C H , H Y D R O G R A F I I , W O D O C I Ą G Ó W I KANALIZACJI ORAZ ZAGADNIENIOM PLANOWANIA I EKONOMICZNYM Z DZIEDZINY GOSPODARKI WODNEJ.
P ro f. D r In ż . S ta n is ła w B a c, P ro f. In ż . W a c ła w B a lc e rs k i, In ż . Z y g m u n t B ę c z k o w s k i, In ż . M a ria n C h u d z y ń s k i, P ro f.
D r In ż . E d w a rd C z e tw e r ty ń s k i, P ro f. In ż . K a z im ie rz D ę b s k i, In ż . S te fa n Ih n a to w ic z , In ż . Z d z is ła w K o rn a c k i, T a d e u sz M a lis z e w s k i, In ż . K a z im ie rz M a tu l, D r In ż . Jó ze f M a tu s e - w ic z , P rof. D r In ż . J e rz y O s tro m ę c k i, P ro f. In ż. K a z im ie rz R o d o w ic z , P ro f. D r In ż . R o m u a ld R o s ło ń s k i, P ro f. In ż . M g r Z y g m u n t R u d o lf, In ż . S te fa n Sie a k o w s k i, In ż . Z y g m u n t S ochoó, In ż . A n d r z e j S z c z a w iń s k i, In ż . T a d e u s z T illin - ger, P ro f. In ż . S ta n is ła w T u r c z y n o w ic z , In ż . Jan W o k r o j, P rof. In ż C z e s ła w Z a k a s z e w s k i, In ż. Z b ig n ie w Ż m ig ro d z k i.
R E D A K T O R : In ż . M a ria n C łiu d z y ń s k i.
WARSZAWA, UL. NOBLA 9. KONTO P. K .O . 1-1960.
K O M I T E T R E D A K C Y J N Y :
R O K V I I I
1 9 4 8
- •c
.
V- 1
■ ■, I
GOSPODARKA WODNA
m i e s i ę c z n i k p o ś w i ę c o n y s p r a w o m d r ó g w o d n y c h
, PORTÓW, MELIORACJI WODNYCH, SIL W O D N Y C H , H Y D R O G R A F I I , W O D O C I Ą G Ó W I KANALIZACJI ORAZ ZAGADNIENIOM PLANOWANIA I EKONOMICZNYM Z DZIEDZINY GOSPODARKI WODNEJ.
Rok VIII WARSZAWA, STYCZEŃ - LUTY - MARZEC 1948 r. Nr 1 -3
T R E Ś Ć : In ż . A d o lf R .ed el — W p ły w z b io rn ik ó w re te n c y jn y c h n a u ż e g lo w n ie n ie do’n e j W is ły . In ż , R o m u a ld S a w ic k i — R o zb u d o w a u jś c ia W is ły . Teehn, W a c ła w M a je w s k i — L e k k ie bu d o w le re g u la c y jn e t y p u ,„M “ . In ż . J e rz y K o rn a c k i — B u d o w le re g u la c y jn e z betonu piasko w eg o, In ż . W ła d y s ła w P ie tru s z tw . stei — W s p ra w ie p r o je k tó w g e n e ra ln y c h zab ud ow a ń r z e k ;i p o to k ó w g ó rs k ic h . Z. A . S zaszko w — R o z w ó j ta b o ru ż e g lu g i ś ró d lą d o w e j w Z S R R . In ż . S ta n is ła w S m o le ń s k i — R e ntow ność o b w a ło w a n ia a re te n c ja . In ż . Z b ig n ie w D z e w o ń s k j — R ozbudow a dorzecza Tennessee (c ią g d a ls z y ), In ż . Z y g m u n t H o rh o ii ■ Wadia w e g e ta c y jn a i je j pozi o m w k o ry c ie re g u la c y jn y m . In ż . J e rz y O s tro w s k i — W spra . w ie Ż u ła w W o je w ó d z tw a G dańskiego. I> r In ż . J a n W ie rz b c k j — D re n y s k rz y n k o w e . P r o f. D r Koniśtan.
t y S te c k i — Z a ra s ta n ie dnia z b io rn ik a re te n c y jn e g o z a k ła d u w o d n o -e le k try c z n e g o w D y c h o w ie nad B obraw ą, In ż . L e o n a rd S k ib n ie w s k i i— Z m ia n y s to s u n k ó w h y d ro lo g ic z n y c h na rz e k a c h u re g u lo w a n y c h lu b s k a n a liz o w a n y c h . — W s p o m n ie n ie p o ś m ie rtn e . — P rz e g lą d czasopism . — B ib lio g r a fia — K r o n ik a
S O M M A IR E : In g . A . R ie d e l — L 'in flu e n c e des reten ue s s u r la n a v ig a tio n de la basse V is tu le . In g . R . S a w ic k i — D é v e lo p p e m e n t de l'e m b o u c h u re de la V is tu le . Teehn. W . M a je w s k i — C o n s tru c tio n s légères dei re g u fa - r is a tio n du ty p e „ M " In g . J . K o rn a c k i >—- C o n s tru c tio n s de ré g u la r is a tio n en bé to n — sable. In g . W . P ie tru s z e w s k i — A u s u je t des p ro je ts g ê n a 'a u x des c o rre c tio n s des riv iè re s e t des to rre n ts . Z. A . S zaszko w — D é v e lo p p e m e n t du ta b o r de la n a v ig a tio n in té r ie u r e en U . iSt S. R. In g . S. S m o le ń s k i P r o f it s tir é s de l'en d.ig ue m e nt e t la re te n tio n . In g . Z. D /re w o ń s k ; — A m é n a g e m e n t de la va lle é T e n nessee. In g . Z, Sochoń — L 'e a u v é g é ta tiv e e t son n iv e a u dans de l i t de ré g u la ris a tio n . In g . J. O łtr o w -
— A u s u je t des Ż u ła w y du d é p a rte m e n t, de G dańsk. D r In g . J. W ie r z b ic k i — D ra in s en bois.
P ro f, D r K . S te c k i — L e c o u v re m e n t du fo n d de la re te n u e du c h a n tie r h y d ro - é lé c triq u e à D y c h ó w s u r la B o b ra w a . In g . L . S k ib T e w s k i — Le s c h a n g e m e n ts des c o n d itio n s h y d ro lo g iq u e s s u r les fle u re s ré g u la ris é s iou canalisés. — N é c ro lo g ie . —- R évue des p u b lic a tio n s téchniques. - - B ib lio g ra p h ie . ..- C h ron iqu e.
COJLEP>KAHHE HOMEPA: Mhw. A. Pnge.rib — Bjihhhhc pexeHUMeHHbix BOgoxpaHHJinm Ha cygoxogcxao HHiKHeft BHCJibi.
Hh>k. P. CaBHUKHü — 3acTpoHKa ycTH Bhcjiw. Tex. B. MaeBCKiü — JleKKHe BbinpaBHxenHbie coopyîKeHHH THna ,,M". Hhw. K ). KoMauKHft — BbmpaBHTenHbie coopyiKeHHH c necoHHaro dexoHa. Mhw. B. FleipynieBCKift—
K Bonpocy reHepajibHaro npoeKXHpOBaHHH coopyweHHH peK h ropHbix noTOKOB. 3. A. LUauiKOB __ Pa3BHTHe c y g O B B H y r p e H H o r o p e a n o m c y g o x o g c x B a b C. C . C . P . Mh ik. C . C H o n e n b C K ifl - P e H x a d e jib H o e x b o S n o c a BajiO M a p e xe H U H H . Hh i k. 3. ,0,3eBOHCKÍH — P a d o x b i Ha p . T e H H e c c H c C o e g . U lT a x o B C. A. Mh?k. 3. C o x o H b __
npoHapacxawmaH soga h ee yposenb b pycne pen. Hh* . K). OcxPobckíh - K Bonpocy jKy'naB TgaHCKoft odnacxH. Æp. «H* K). Bo kÔhukhh — jlepeBeHHbiü gpena*. Tipo#. gp. K. Cxemdn - 3apacxaHHe gna BOgoxpaHHjiHma b jjbixoBe Hag BoôpaBoii. Hh?k. JI. CKHÔHeBCKift— rÎ3:ieHeHHH rHgponornaecKHx cooxHomenHH B perynHpoBaHHbix hiih uimosoBaHHbix pexax. HeitpojiorH. 06sop nena™. BHÔnHorpacJmq. XpoHHKa.
S U M M A R Y . E n g . A . R :ed el ■ In flu e n c e th e w a tt e r — re s e rv o irs on th e n a v ig a tio n o f lo w e r V is tu la . En(g. R.
S a w ic k i D e v e lo p m e n t th e m o u th o f V is tu la . Techm. W . M a je w s k i — R e g u la tio n s lig h ts c o n s tru c tio n s o f ty p e E n g . J. K o rn a c k i — R e g u la tio n s c o n s tru c tio n s o f con crete I—- sand. E n g . W . P ie . tr u s z n v s k i Some r e m a rk s on th e p ro je c ts o f w o rk s on r iv e r s a n d on to rre n ts . Z. A . S zaszko w — D e v e lo p m e n t th e ta b o r o f in la n d n a v ig a tio n in U . S. SI R. E n g . S. S m o le ń s k i — P r o fita b le jsess o f
dam s and re te n tio n . E n g . Z. D z ie w o ń s k i — D e v e lo p m e n t o f th e Tennessee basin. E n g . Z. Sochoń —•
V e g e ta tio n w a tt e r and w a tte r- le v e l in th e bed o f reg ulation ,. E n g . J. O s tro w s k i — Some re m a rk s cn żuławy,, d e p a rtm e n t o f G dańsk. D r e rg . J. W ie rz b ic k i — W o o d -d ra in s . P r o f, d r K . S te c k i — O v e r.
g i p w n th th e b o to m o f th e w a tte r- r e s e r v o ir o f h y d ro -e le c tric p o w e r s ta tio n in D y c h ó w a t B o b ra w a . E n g . L S k b n ie w s k t I— C hanges o f c o n d itio n s h y d ro lo g ic a ls a t s a ttle m e n t-riv e rs o r c a n a lis a tio n s r i- v e rs . O b itu a rie , — R e v ie w o f p e rio d ic a ls . — B ib lio g ra p h y . — C h ro n icle .
INŻ, A D O L F R IE D E L
Gdańsk
Wpływ zbiorników retencyjnych na użeglownienie dolnej Wisły
W n a w ią za n iu do o p u b lik o w a n y c h ju ż w p o p rze d n ich zeszytach „G o s p o d a rk i W o d n e j“ re fe ra tó w i uw ag w yg ło szo n ych n a k o n fe re n c ji od b yte j w d n iu 12.V.47 r., k tó re j p rz e d m io te m b y ło usta
lenie zasad re g u la c ji W is ły , podaję poniżej z g ło szone w ów czas przeze m nie u w a g i odnośnie spo
dziew anego o d d z ia ły w a n ia z b io rn ik ó w re te n c y j
n ych na p o p ra w ę w a ru n k ó w żeg lu g o w ych na d o l
nej W iśle .
P rz y jm u ję za n ie w ą tp liw e z re a liz o w a n e p ro gram u ro z b u d o w y system u z b io rn ik ó w re te n c y j
nych w dorzeczu górnej W is ły oraz na B ugu, gdyż z b io rn ik i te są z a ró w n o konieczne dla p o p ra w y
żeglow no ści i p rz e c iw d z ia ła n ia p o w o d zi, ja k i dla w y z y s k a n ia s ił w o d n ych . T o osta tn ie m a p o n ie ką d decydują cą ro lę , gdyż c z yn i zagadnienie z b io rn i
k ó w p rz e d się w zię cie m o bezpośredniej re n to w n o ści.
W e d łu g 12-letniego p ro g ra m u ro z b u d o w y z b io r
n ik ó w p rz e w id u je się w y k o n a n ie 7 -m iu z b io rn ik ó w w dorzeczu górnej W is ły i na W iś le ś ro d ko w e j o łącznej pojem ności 3.000 m io m 3, co- w ra z z już is tn ie ją c y m i (w zględnie n a ukończeniu) z b io rn ik a m i o pojem ności 270,5 m io m 3, d a ło b y objętość 3.270 5 m io m 3, o k rą g ło 3.270 m io m 3. W dalszym etapie ro z b u d o w y p ro je k tu je się w y k o n a n ie jesz-
Zestawienłe L
M ie się czn e ob ętości p rz e p ły w u W is ły p o d T o ru n ie m w czasokresie 1921 .— 1930.
R o k
W m i l i a r d a c h m 3
I — X I I
M i e s i ą c
I I I I I I IV V V I V II V I I I IX X X I X I I
O k r e s ż e g 1 u g i
1921 2,88 2,30 4,16 2,56 2,62 1,32 1,465 0,27 0,74 0,84 1,105 1,395 22,17
1922 1,48 1,665 6,73 3,72 1,96 1,09 1,105 2,18 1,66 3,88 2,88 3,28 31,60
1923 4,06 4,9 4,7 3,51 2,66 2,16 1,85 1,15 1,06 2,48 2,47 3,9 34,95
1924 2,06 1,73 3,88 9,5 4,61 2,82 1,585 2,28 2,17 1,43 1,25 1,055 34,40
1925 1,74 1,96 2,25 1,81 1,56 0,79 4,58 2,76 3,61 1,91 2,01 1,40 26,4
1926 3,92 3,17 4,84 3,33 3,05 3,96 3,84 3.81 1,94 2,78 5,12 3,02 42,8
1927 4,25 1,75 7,07 6,83 3,54 3,25 2,7 2,46 2,73 1,38 1,69 1,53 39,8
1928 1,56 5,15 2,96 5,35 3,6 3,14 1,275 0,91 0,92 1,33 1,27 1,705 29,16
1929 1,825 0,67 2,45 6,53 3,13 2,27 2,06 1,72 1,04 1,175 1,68 1,705 26,62
1930 1,505 1,155 3,119 2,96 2,36 1,335 0,81 2,12 1,83 2,2 5,16 3,65 28,26
Średnie 2,53 2,458 4,225 4,63 2,91 2,215 2,13 2,02 1,77 2,00 2,46 2,26 31,60
m in im a m a k s im a
Zestawienie IŁ
C h a ra k te ry s ty c z n e stany i objętości! o d p ły w u dla w o d o w s k a z u w T o ru n iu .
S t a n y c h a r a k t e r y s t y c z n e O d p l yu; m iesięczny
O dpłym roczny L p .
W y s z c z e g ó l n i e n i e
O dczyt
na O bję tość 28 dni 30 dni 31 dni
uiodora- skazie
m 8/sek. m m i l i a r d a c h m 3
1 N a jn ż s z a n is k a w o da N N W 142 200 0,485 0,52 0,54 6,31
2 Ś re d n ia n is k a w o da w o k re s ie ż e g lu g i żegl. śr.
N W
185 330 0,80 0,86 0,89 10,41
3 N is k a w o d a 345-d nio w a w ro k u N 345 200 380 0,92 0,98 1,02 11,98
4 N is k a w o d a 2 1 5-d nio w a w okre sie ż e g lu g i N 215 240 520 1,26 1,35 1,39 16,40
5 Ś re d n ia ro c z n a w o da Sr. W . 337 975 2,36 2,53 2,61 30,75
6 W o d a w ie lk a b rz e g o w a W . W .
brzeg.
535 2 320 5,61 6,01 6,21 73,16
Zestawienie I I I ,
N ie d o b o ry m ie sięcznych objętości p rz e p ły w u W is ły pod T o ru n ie m w odn'e sie n iu do c h a ra k te ry s ty c z n y c h p rz e p ły w ó w ( w m ilia rd a c h m 3).
M i e s i 9 c
R o k i I I I I I IV V V I V ,I V I II IX X X I X I I
I I I — X I O k r e s ż e g I u g o U) V
D o po zio m u ś re d n ie j n is k ie j w o d y z o k re s u ż e g lu g i (żeg l. ś r. N W Q = 330 m a /s e k ).
1921 0,12 0,12 0,05 0,29
1922 1923 1924
1925 0.07 0,07
1926 1927 1928
1929 0,13
1930 0,08 ' 0,08
m ax. 0,13 0,07 0,08 0,12 0,12 0,05 0,29
D o p o z io m u n is k ie j w o d y 34 5-d nio w e j w r o k u ( N 345 Q = 380 m a/seik).
1921 0,25 0,24 0,18 0,67
1922 1923 1924
1925 0,19 0,19
1926 1927
1928 0,11 0,06 0,17
1929 0,25
1930 0,21 0,21
max. 0,25 0,19 0,21 0,25 0,24 0,18 0,67
D o p o z io m u n is k ie j w o d y 21 5-d nio w e j w o k re s ie ż e g lu g i ( N 215 Q = 520 m a /s e k ).
1921 0,03 0,62 0.61 0,55 0,25 2,06
1922 0,26 0,29 0,55
1923 0,20 0,29 0,49
1924 0,10 0,34 0,10
1925 0,56 0,56
1926 1927
1928 0,12 0,48 0,43 0,06 0,08 1,17
1929 0,59 0,31 0,22 0,53
1930 0,10 0,02 0,58 0,60
max. 0,59 0,56 0,58 0,62 0,61 0,55 0,25 0,84 2,06
D o p o z io m u ś re d n ie j ro c z n e j w o d y ( ś r , W . Q = 975 m a/sek).
1921 0,06 0,21 0,15 1,84 1,79 1,77 1,43 1,22 9,19
1922 1.13 0,70 0,65 1,44 1,51 0,43 0,87 4,90
1923 0,37 0,76 1,42 1,47 0,13 0,06 4,21
1924 0,55 0,63 1,03 0,33 0,36 1,18 1,28 1,56 4,18
1925 0,87 0,40 0.36 0,72 1,05 1,74 0,70 0,52 1,21 5,09
1926 0,59 0,59
1927 0,61 0,15 0,63 0,84 1,08 1,62
1928 1,05 1,34 1,70 1,61 1,28 1,36 0,91 7,29
1929 0,79 1,69 0,16 0,26 0,55 0,89 1,49 1,44 0,85 0,91 5,64
1930 1,11 1,21 0,25 1,20 1,80 0,49 0,70 0,41 4,85
max. 1,13 1,69 0,36 0,72 1.05 1,74 1,80 00 1,79 1,77 1,43 1,56 9,19
cze 4-ch z b io rn ik ó w o łącznej pojem ności ok. 1.610 m io m s, co d a ło b y ogólną pojem nść 4.880 m io m 3.
Z re a liz o w a n ie tego p ro g ra m u u m o ż liw to b y na d olnej W iś le z jednej s tro n y podw yższen ie stanów n is k ic h o ok. 30 cm ponad poziom 215-d n io w e j w o
dy, z d ru g ie j zaś s tro n y .o g ra n ic z y ło b y poziom w ie lk ic h w ó d do stanu o 70 cm w yższego od śred
nich w ie lk ic h w ód.
P ro g ra m te n nie w y c z e rp u je b yn a jm n ie j m o ż li
w ości re te n c y jn y c h , ta k że p rz e z dalsze rozszerze-
nié p ro g ra m u ro z b u d o w y z b io rn ik ó w w yd a je się m o żh w ym do osiągnięcia podw yższen ie w y ró w n a n ych stanów n is k ic h do p oziom u wyższego od sta ' n u 215-dniow ego, — do p o ło w y ró żn cy w ysokości m ię d zy ty m stanem, a stanem śre d n im rocznym , ja ko te ż dalszą re d u k c ę sta n ó w w y s o k ic h do sta
nu nie o w ie le w yższego od poziom u w ie lk ie j w o d y brzegow ej.
P oniew aż p e łn a re a liz a c ja obecnego p ro g ra m u z b io rn ik o w e g o p o k ry w a ć się będzie w czasie z r e aliza cją g łó w n y c h s z la k ó w naszych dróg w odnych, zatem o czekiw ane w y n ik i m uszą być u w z g lę d n io ne p rz y u s ta la n iu p o d sta w re g u la c ji W is ły . R ó w nież w in n o b yć brane p o d uwagę o d d z ia ły w a n ie dalszej ro z b u d o w y z b io rn ik ó w na w y k o n y w a n ą w
m iędzyczasie regulac.ę.
D la o rie n ta cyjn e g o ro z p a trz e n ia o d d z ia ły w a n a z b io rn ik ó w ¡retency.nych n a p o p ra w ę w a ru n k ó w żeglugo w ych na d olnej W iś le , o b ra łe m p r o fil w o- d o w s k a z o w y w T o ru n iu , dla k tó re g o dysponujem y stosunkow o o b fity m m a te ria łe m obserw acyj i s tu d ió w h y d ro m e try c z n y c h .
Szczególnie c h a ra k te ry s ty c z n y m p o d w zględem ró żn o ro d n o ści ilo ś c i o d p ły w ó w oraz na le p ie ' p rze p ra c o w a n y jest czasokres 1921 — 1930. O bejm u.e on z a ró w n o b. ubogie w o d p ły w y la ta (1921) ja k i o b fite (1926). Poza ty m w czasokresie ty m m ieści się 1924 r. z jedną z n a jw ię k s z y c h na d olnej W iś le la t w ie lk ą w o d ą oraz p rz e c ię tn y d la tego i na ogół też dla sąsiednich czasokresów 1922 r., z ob ęto- ścią roczną 31,6 m ilia rd ó w m 3.
W ze s ta w ie n iu I, o p ra co w a n ym na p o d sta w ie danych z a w a rty c h w a rty k u le iinż. A . R undo p. t.
,.M a te ria ły do badań nad bTansem h y d ro lo g ic z nym B a łty k u “ ,1) p rz e d sta w io n e są m esięczne o b ję to ści p rz e p ły w u W is ły p o d T o ru n ie m w czaso
kre sie 1921 — 1930.
D la u zyska n ia p o ró w n a n ia ty c h o bjętości p rz e p ły w u ze stanam i c h a ra k te ry s ty c z n y m i, podaję w poniższym z e s ta w ie n iu stany te dla w o d o w ska zu w T o ru n iu w ra z z ilo ś c ia m i w y ró w n a n y c h o d p ły w ó w , ja k ie p rz e p ły w a ły b y p rz y ty c h stanach w c ;ą- gu m iesiąca i c a ły m ro ku .
P rzez odjęcie, podanych w ze sta w ie n iu I, m e- sięcznych objętości p rz e p ły w u od o d p o w ie d n ich objętość' c h a ra k te ry s ty c z n y c h (z z e sta w 'e n ia U) o trz y m u em y n ie d o b o ry m iesięczne ob ętości prze p ły w u a w ię c o b ję to ś c i o ja k e n a le ż a ło b y p o w ię k szyć d o d a tk o w o p rz e p ły w w poszczególnych m ie
siącach, w zg lę d n ie w ca łym o k re sie żeglugow ym d ’ a la t 1921 — 1930 dla p rz e c 'w d z ia la n ia obn żeoia się p o zio m u w o d y w rzece p oniżej p rzyję te g o sta
nu ch a ra kte rystyczn e g o .
W ’e1kość ty c h n ie d o b o ró w u w 'd o c z n J e m w ze
s ta w ie n iu I I I , p rz y czym m a ks!ma ty c h n ie d o b o ró w oznaczono przez podkre śle n ie .
J a k z z e sta w ie n ’ a te g o w y n ik a , d la n iedop usz
czenia obniżen a siłę w w y b itn ie suchym 1921 r poziom u w o d y p o n iże j stanu ,,żegl. śr. N W , p o trze b n e b y ło b y zasiilen e p rz e p ły w u o 0,29 m ilia r da m 3, podw yższen ie zaś do stanu ,,N 345 w y m a g a ło b y 0,67 m il'a rd a m 3, do stanu , N 215 2,06 m "
1 arda m 3, n a to n ra s t do stanu ,,śr. W “ aż 9,19 m i
lia rd ó w m 3.
i ) W ia d o m o ś c i s łu ż b y h y d ro lo g ic z n e j. 1936,, z e s z y t I I I .
D la lepszego zobrazow an ia danych z a w a rty c h w zestaw ienia ch I, I I i I I I , p rz e d s ta w iłe m na w y kre sie irys. 1) b ila n s ro czn ych objętości o d p ły w u dla tegoż czasokresu.
z ile d o b o ry m ie s ię c z n e g o o d fiig c ju oj o d n ie s ie n iu do pjrzejztyuj u
E| 2/5 cLniooej u o d y <?«52o m*/sei
ia.adcjL/zJtc z n ie s ię czcze go o d ja Z y c iu o jo d n c e s i e n i u d o ja cze fitg o ju mody brzegoojej Q* 232o mjsek R ys. 1. B ila n s ro c z n y c h o b ję to ś c i o d p ły w ó w W is ły pod
T o ru n ie m z czaso kresu 1921 — 1930.
Na w y k re s ie ty m u w docznione są p e łn y m i lin ia m i lin ie c a łk o w e m iesięcznych o b ję to ści p rz e p ły w u na c h a ra k te ry s ty c z n ie szych la t, a m an o w i- c:e dla 1921, 1924. 1925 i 1926 r. oraz lin ia m i k re s k o w a n y m i lin ie c a łk o w e odpow ia dające s ta łym ob.ętośc om p rz e p ły w u p rz y stanach c h a ra k te ry styczn ych (,,N 215“ , ,,śr. W “ oraz ,,W . w o d y b rz e g o w e j“ ). Poza ty m w k re ś lo n o średnią w y ró w n a w czą o d p ły w u dla czasokresu 1921 — 1930, o ro c z nej objętości 31,6 m ilia rd ó w m 3, o d pow ia dającą w p rz y b liż e n iu o d p ły w o w i 1000 m 3/sek (d o kła d n ie 1002 np/sek.).
Przez p rze p ro w a d ze ń e ró w n o le g ły c h do p r z y ję ty c h lin ii g ra n iczn ych o d p ły w ó w c h a ra k te ry styczn ych (,„N 215“ i ,,W . w o d y brzegow e, ) o trz y - m u em y w y k re ś ln ie n ie d o b o ry , w zg lę d n e nadw yż^
k i m ie sięcznych o d p ły w ó w dla la t 1921, 1924 i 1925.
R o k 1926 m im o, że w b ila n sie ogólnym w y k a zuje n a jw ększy o d p ły w ro c z n y 142,8 m ilia rd ó w m 3), posiada stosunkow o b. w y ró w n a n e o d p ły w y m ie sięcznie (ar. 3 5 m a lia rd ó w m 3) za ró w n o w okresie, ja k i poza okresem żeglugi.
J a k już na w stę p ie w sp o m n ia łe m obecny 12'-let- n i p ro g ra m ro z b u d o w y system u z b io rn ik ó w w d o rzeczu W is ły p rz e w id u je uzyska n ie pojem ności ok 3 000 m io m 3 (p a trz ze sta w ie n ie o b o k ):
W szczególności p ro g ra m e m ty m objęte są n a stępujące z b io rn ik i:
1. G o c z a łk o w ic e (rz. W isła ) 150 m i o
2. T resna (rz. Soła) 80 ,,
3. D obczyce (rz. Raba) 150 „
4. Jazow sko (rz. Dunajec) 800 „
5. (Kamienica (rz. W is ło k a ) 220 „
6, D y n ó w (rz. San) 600 „
7, P o p ó w (rz. W isła ) 1.000 „
R azem : 3.000 m io m 3 W u w z g lę d n ie n iu już istniejących z b io rn ik ó w , w zg lę d n ie k tó ry c h bud o w a jest na ukończeniu, a n ra n o w ic ie :
8. R o żn ó w (rz . D u n a je c ) 228 m io m 3 (c z y n n y )
9. C zchów (rz. D u n a je c ) 10,5 „ ,, ( w b u d o w ie )
10. P orąbka (rz. Soła) 52 ,, ,, (c z y n n y )
Razem,: 270,5 m io m 3 o trz y m a ło b y się łączną pojem ność z b io rn ik ó w ok.
s łu ż y ło b y dla celów :
a) w dorzeczu górn. W is ły (2.270 m io m 3) b ) na W iś le śr. (1.000 rńio m 3)
Razem 3.270 m io m 3
U w zg lę d n ia ją c m o żliw o ść p o w tórneg o napełnienia z b io rn ik ó w w dorzeczu górn. W is ły w okresie żeglugi
Razem:
S tra ty objęt. (o k . 25% ) ok.
Zatem d y s p o zycyjn a pojernn. d la celów przeciw pow od z. w y n o s iła b y
a d ysp o zycyjn a objęt. dla celów żeglugo w ych Jeżeli u w z g lę d n i się d o d a tk o w o realizację oh now icie z b io rn ik ó w :
.270 m io m 3. P rzyjm u ją c, że z pojem ności tej
w yłącznie 25%' w yłącznie
przeciw pow . przeciw pow . d la że g lu g i
455 455 1.360 m io m 3
___________ 250__________ 750 „ „ 1.160 m io m 3 2.110 m io m 3
/
f)_
1.360» >
1.160 m io m 3 3.470 m io m 3
— 870
U
»»1 160 m io m 3
2.600 m io m 3 zego p ro g ra m u ro z b u d o w y z b io rn ik ó w , a m ia- 11. C z o rsztyn (rz. D u n a je c)
12. B rzegi ( r z . N id a )
13. w dorzeczu B u g u i N a rw i pojem ność łączna w zro sła b y do ok.
z czego p rz y p a d a ło b y na cele:
Razem
420 m io m 3 190 „ ,, ok. 1.000 „ ___^
ok. 1.610 m io m 3 4.880 m io m 3
a) w dorzeczu górn. W is ły (2.880) b ) na W iś le śro d k. 11.000) c) w dorzeczu B u g u i N a rw i (1.000)
Razem (4.880)
uw zględn iając m ożliw ość p o w tórneg o napełnienia z b io rn ik ó w w dorzeczu górnej W is ły w okresie żeglugi
s tra ty objętości (o k . 25% )
zatem d y s p o zycyjn a pojem ność dla celów p rze ciw p o w o d z io w y c h w y n o s iła b y
zaś d ysp o zycyjn a objętość dla celów żeglu g o w ych
w yłącznie 25%: w yłącznie
przeciw pow . przeciw pow . dla żeglugi
575 575 1.730 m io m 3
— 250 750 „ „
250 750 ,, „
1.650 3 230 m io m 3
— 1.730 „ „
1.650 4.960 m io m 3
— 1.240 „ „
1.650 m io m 3
3.720 m io m 3 D la w ysnucia w n io s k ó w odnośn’ e o d d z ia ły w a
nia z b io rn ik ó w na p o p ra w ę w a ru n k ó w żeglugow ych oraz na obniżenie la l p o w o d z io w y c h p rz e d s ta w io no na, w y k re s :e (rys. 2) n a ic h a ra k te ry s ty c z n e js z e k rz y w e sum y objętości o d p ły w ó w d ’ a sta n ó w nis
k ic h (z czasokresu 1921 — 1930) i dla w y s o k ic h
(z czasokresu 1901 — 1940). D la w yzn a cze n ia ty c h o sta tn ich w y k o rz y s ta łe m m a te b a ły zestaw ione przez b. T o ru ń s k e B uro S tu d ió w .
N a js k ra niejsze w a rto ś c i w ty c h czasokresach w y k a z u ą dla sta n ó w m s kich la ta 1921 i 1928, zaś dla sta n ó w w y s o k ic h la ta 1909, 1917 i 1924.
J a k z w y k re s u tego w y n ik a , iprzy p ro je k to w a nej w g 12-letnieg o p ro g ra m u ro z b u d o w y z b io r n i
k ó w ___ re te n c ji d la c e 'ó w p o w o d zio w ych (1.160 m o im3), o b n iżo n y z o s ta łb y szczyt fa li pow o d zio w e ] z 1924 r, ( + 916) do istanu + 786, a w ię c o 130 cm, zaś z bezpośrednio następnego co do- w ie lk o ś ć ! o d p ły w u 1909 r. do stanu + 6 7 5 , a w ię c o 8 cm po
niżej te o re ty c z n e ' śr. w ie lk ie ] w o d y (Q = 3.800 m 3/sek.), odpow ia dającej stanów ] + 683.
P rz y d ysp ozycyjne j re te n c ji dla c e ló w żeglugo
w y c h w ynoszącej ok. 2.600 m io m 3 uzyska n o b y podw yższenie najniższych sta n ó w p rz y o d p ły w e analog cznym do 1921 r,. do stanu + 2 5 0 , a w ię c o 10 cm w yższego od ,.N 215“ (+ 2 4 0 ), w z g lę d n ie o 65 cm p o w yże j stanu „że g l, śr. N W “ (+ 185).
D la ro k u podobnego do 1928, u z y s k a ło b y s'ę podw yższenie sta n ó w o dalsze 20 cm, t. zn, do sta
nu + 2 7 5 . _ .
U w z g lę d n ia ją c n a to m ia st te ż zb o rn ik i p rz e w i
dziane w dalszym etapie ro z b u d o w y (t. zn. po re a liz a c ji p la n u 12-letniego), a w ię c pojem ność z b io r
1924 r., w z g lę d n ’ e 3.600 m io m 3 dla o d p ły w u ja k w 1917 r.
P rz y le j same] d ysp ozycyjne j o bjętości zm aga
zynow ane j dla c e ló w żeglugow ych, u z y s k a ło b y ¡się podw yższenie sta n ó w najn ższych w 1921 r. do p o ziom u +300, a w ię c z a le d w ie o 37 cm niższego od stanu średnio rocznego (+ 3 3 7 ).
Po em nością ta k ą o siągnę łoby się ograniczen e ro z p ię to ści w a h n eń sta n ó w w ó d w p r o filu w odo- w skazu w T o ru n iu do 535 — 300 = 235 cm dla w a ru n k ó w n a jn ie k o rz y s tn ejszych (la ta 1921 i 1924) i do 480 — 310 = 170 cm dla la t b e z p o ś re d + o k o le jn y c h (1928 i 1917).
U z y s k a n ie pod w yższe n ia poziom u w ó d n is k ic h do stanu średnio-roczne go (Q — 975 m 3/sek stan + 3 3 7 ) b y ło b y do osiągnięcia p rz y posiada niu re- te n c 'i z b io rn ik ó w dla c e ló w żeglugo w ych 9.200 miio m 3 p rz y w a ru n k a c h o d p ły w u ja k w 1921 r., w zg lę d n ie 7.300 mlio m 3 ja k d la 1928 r,
Z a m ie rze n ie ta k :e b y ło b y edn a k z b y t d a le ko idące, a k o s z ty p ra w d o p o d o b n e już n ie w sp ó ł-
R ys. 2.
n ik ó w d la c e ló w p o w o d z io w y c h 1.650 m io m 3, u z y s k a ło b y się obniżenie szczytu fa li p o w o d zio w e j z 1924 r. (+ 9 1 6 ) do stanu + 754, t. zn. o 162 cm, zaś dla o d p ły w ó w z 1909 r. do stanu + 6 3 0 , a w ię c o 53 cm p o n żej te o re ty c z n e j śr. W . W o d y (Q =
— 3.800 m 3/sek.) wynoszącego + 6 8 3 .
P rz y o trzym a n e j w te n sposób r e te n c j dla ce
ló w żeglugo w ych ok. 3.720 m l o m 3 u z y s k a ło b y się podw yższen ie najniższych sta n ó w p rz y o d p ły w ie ja k w 1921 r. do stanu + 2 7 0 a w ię c o 30 cm w y ż szego od ,,N 215“ (+2401. w zg lę d n ie o 85 cm po- w vże] stanu , żegl. śr. N W " (+ 1 8 5 ). D la ro k u p o dobnego do 1928 podw yższen ie stanu w z ro s ło b y o da U ze 15 cm. t, zn. do stanu + 2 8 5 .
G d y b y zam erzen;a o b n iż e + a fn l p o w o d z io w y c h p rz e w id y w a lv ogra n icze n ’ a ic h do m ax. poziom u w ’ e’ k ic h w ó d b rze g o w ych (Q = 2.320 m 3/sek) w ó w czas pojem ność z b io rn ik ó w p o w o d z’ o w y c h mus a- ła b y w yn o sić 5.250 m io m 3 dla o d p ły w u ja k w
m ie rn e w stosunku do m o żh w ych do osiągnięcia k o rz y ś c i.
Reasum u ąc pow yższe, uw ażam że re a liza cja obecnego (12-letniego) p ro g ra m u ro z b u d o w y z b io r
n ik ó w re te n c y jn y c h , łą czn e z po sia d a n ym i już z b io rn ik a m i (pójem n, ok. 3.270 m 'o m 3) w y d a tn ie p rz y c z y n i się do p o p ra w y w a ru n k ó w żeglugow ych na W iś le dolnej, n a to m ia st w o d n ie s'e n iu do prze- c iw d z ra ła n ia p o w o d z i b ędzie n ie w ysta rcza ją cą .
P ro b le m te n w sw ym c a ło k s z ta łc ie jest już n ie w ą tp liw ie w szerszym za kre sie p rze p ra co w a n y, jednak za jm u ją cy się n im K o le d z y rz a d k o t y lk o i w d o d a tk u w bardzo szczupłym ro zm ia rze dz e’ ą się z szerszym ogółem o s ią g n ię tym i ju ż w y n ik a m i.
Z w ra ca m się w ię c do n ic h z apelem o o p u b lik o w a nie obfitszego m a te r'a łu . k tó r y d o s ta rc z y łb y b a r
dziej szczegółow ych p o d s ta w do ro z p a try w a n ia in nych d z ia łó w gospod arki w odnej w zasięgu re g io na ln ym i o gólno -p aństw ow ym .
INŻ. R O M U A L D S A W IC K I
Rozbudowa ujścia Wisły
A r t y k u ł dyskusyjny.
W is ła z m ie n ia ła w ie lo k ro tn ie m iejsce swego ujścia do B a łty k u . W e d łu g danych h is to ry c z n y c h W is ła w p a d a ła w 13-ym w ie k u dw om a g łó w n y m i ra m io n a m i — N ogatem i W is łą E lb lą s k ą do Z a le w u W iśla n e g o ; poza ty m is tn ia ły jeszcze ra m io n a o m n ie ’szym znaczeniu, k tó re p ły n ę ły częściow o do Z a le w u , częściow o do M o tła w y (rys, 1).
R ys. 1. U jś c ie W is ły z 1300 r.
Ju ż w 16-ym w ie k u ' w ię ksza masa w o d y w i
ślanej w p a d a ła do B a łty k u p rz y W is ło u jś c iu . U j
ście b y ło ubezpieczone m o la m i ze s k rz y ń w y p e ł
n io n y c h kam ieniem . J e d n a k z p o w o d u silnego ru chu p ia s k u w W iś le u tw o r z y ły się p rz e d ujściem liczn e ła w ic e i w y s e p k i, k tó r e n ’ e p o z w a la ły p ow stać trw a łe j i g łę b o k ie j ry n n ie żeglow nej. Te ciągłe zapiaszczania z m u s iły do s tw o rz e n ia n o w e go szlaku żeglownego, k t ó r y p rz e b ie g a ł w m ie * scu dzisiejszego „k a n a łu p o rto w e g o “ .
Podczas w iosennej p o w o d z i w 1840 r. s p ię trz o ne w o d y W is ły p rz e rw a ły w ą s k i ła ń cu ch w y d m p rz y m iejscow ości G ó r k i i s tw o rz y ły sobie nowe ujścia do m orza. W tym że ro k u w y b u d o w a n o ś lu zę p rz y P le n ie w ie , celem p o łą cze n ia W is ły Ż y
w e j (G dańskiej) z drogą w o d n ą do G dańska, z w a ną W is łą M a rtw ą . W n o w y m u jś c iu szybko w y tw o r z y ły się złoża p ia s k o w e i p o w s ta ły w y se p ki.
D la o d prow ad zenia osadów w iś la n y c h na w iększe g łę b o ko ści w y b u d o w a n o m o la p rz y ujściu.
P rzez skró ce n ie b ie g u rz e k i o 15 km , na s ku te k p rz e rw a n ia w y d m p o d G ó rk a m i, z w ię k s z y ł się znacznie spadek W is ły G dańskiej, z w ię k s z y ł sję jej p rz e p ły w i zaczęła ona sto p n io w o staw ać się g łó w n y m ra m ie n ie m W is ły , podczas gdy W i sła E lb lą s k a zapiaszczała się coraz b a rd zie j. W i
sła G dańska p rz y sw ych znacznych k rz y w iz n a c h nie n adaw a ła się do p rz y ję c ia pow a żn e j części w ie lk ic h w ó d ii lo d ó w , w obec te g o w 1895 r. zo
s ta ło p rze ło żo n e ujście W isły! dalej; na w schód, do Ś piew ow a, i tam też w yko n a n o p rz e k o p przez m ierzeję gdańską. P rze d n o w y m u ś c ie m W is ły za czę ły te ż p o w sta w a ć na m o rzu złoża piasku,
k tó re tW o rz y ły p rze szko d y dla szla ku wodnego i dila p ochod u lo d ó w .
W is ła , k tó re j n a jw ię k s z y p rz e p ły w w o d y w y nosi 10.000 m 3/sek., je s t rz e k ą o w ie lk :m ru ch u ru m o w iska . R ze ka ta tra c i p rz y u jściu sw oją szyb
kość i skła d a w s k u te k tego osady p rz e d u ściem.
tw o rz ą c ła w :cę. O p ró cz osadów pochod zących
z W is ły , w tw o rz e n iu ła w ic y b io rą u d z ia ł ta kże p ia s k i niesione p rze z p rą d p rzyb rze żn y, k tó re p rz y zd e rze n iu się p rą d u przyb rze żn e g o z w odą w iś la n ą osiadają, W zatoce gdańsk:e’ przew aża p rą d p rz y b rz e ż n y s k ie ro w a n y na w sch ó d a t y ’ k o p rz y g w a łto w n y c h w ia tra c h w sch o d n ich jest w y ją tk o w o s k ie ro w a n y na zachód.
N asypanie stożka u jścia W is ły nie p ostępu je ró w n o m ie rn ie , w n ie k tó ry c h la ta c h jest p rz y ro s t mas ziem nych, w in n ych n a to n ra s t następuje u b y te k ich, k tó r y czasam i osiąga znaczne w ie lk o ś c i, ja k to w id a ć w n iż e ; p o d a n ym ze s ta w ie n iu ru ch u mas_ z;em nych na sto żku u jścia W is ły . P iasek n a n ie s io n y p rze z p rą d p rz y b rz e ż n y b ie rz e u d z ia ł ty lk o w nieznacznej m ie rze w u syp a n iu stożka.
( p a tr z ta b e lk a n a s tr. 8 ).
Z ta b e li tei w y n ik a , że, od o tw a rc ia p rz e k o p u p o d Ś piew ow em w 1895 r. aż do z a m k n ię c ia N o g a tu przez w y b u d o w a n ie śluzy p o d P ie k łe m w 1915 r.. tj, w o kre sie 20 la t osadziło się p rz e d ujściem p ia s k u 10 9 m io m 3, n ie lic z ą c 9,052 m io m 3 piasku, k tó r y zo s ta ł w y m y ty w sam ym p rz e k o p ię p rą d e m w o d y podczas w y k o n a n ia ro bót. O d za m kn ię cia N og a tu do cze rw ca 1923 r., zatem w o kre sie 8 la t osadziło się 37,8 m io m 3 piasku, co w y n o s i p rz e c ię tn ie ro czn ie 4,725 m io ;n3, a od 1923 r. aż do la ta 1924 osadziło się 17,697 m io m 3, podczas gdy w następn ych 3-ch la ta ch , tj. do lip c a 1927 r. n a s tą p ił u b y te k w ilo ś c i 33 851 m io m 3. N astępne 2 la ta w y k a z u :ą zn ó w p rz y ro s t osadzin o 15,479 m io m 3. N a g ły p rz y ro s t osadzin w 1924 r, z o s ta ł sp o w o d o w a n y przez silne w ez-
7
Buch mas ziemnych na stożku ujścia Wisły.,
Rok sondow ania
R o c z n y C a łk o w ity przyro st od 1895 r.
m io m 3
Bagro- in an ie tu m a
Rok sondow ania
R o c z n y C a łko
w ity przyro st od 1895 r.
m io m 3
Bagro- w anie uj m 3 P rzyrost
u; m i j m 3
Ubytek uj m io
m 4
P rzyrost w m io
m 3
U b y 4ek w m io m 3
X I. 1895 9,062 — 9,062 — V.1014 — 1,175 19,970 181.000
X.1897 4,205 — 13,267 — V I. 1916 1,150 — 21,120 177.000
X.1898 — 2,911 10,356 — od 1917 do 1922 p rze rw a u sondowa ni u
z p o w o du w o jn y
IX .1899 — 1,132 9,224 — V.1923 36,650 — 57,770 —
V.1900 0,541 — 9,765 — V.1924 17,697 75,467 56.000
IX 1901 — 1,820 7,945 — V.1925 — 23,489 51,978 45 000
IX .1902 2,372 — 10,317 — V.1926 — 4,211 47,767 —
IX .1903 3,980 — 14,297 — V II.1927 — 6,151 41,616 226.000
V I . 1904 — 0,465 13,832 — V.1928 1,554 — 43,170 — ■
V.1905 2,305 — 16,137 — V.1929 13,925 — 57,093 50.000
IX . 1906 1,452 — 17,589 47.000 V.1930 — 1,996 55,099 96.000
XI.1907 1,251 — 18,840 67.000 V.1931 0,612 — 55,711 —
XI.10O8 2,621 — 21,479 92.000 V.1932 9,823 — 65,534 120 000
V.1909 — 0,886 20,593 — V.1933 ■ — 5,188 60,346 —
V.10LO 0,098 — 20,691 125.000 IV.1934 2,024 — 62,370 —
IV .1911 3,101 — 23,882 162.000 IV . 1935 — 3,756 58,614 —
IV . 1912 — 0,071 23,811 160.000 V.1936 — 1,746 56,868 130 000
V.1913 — 2,668 21,143 160.000 V.1937 1,236 — 58,104 250.000
bran e w o d y na w iosnę w 1924 r., a u b y te k w la- w ie rz c h o łe k na w schód, podczas gdy szczególnie tach następnych p rz e z dz a ła n e b u rz i n ie w ie i'. s in e w ia tr y z p ó łn o c n y c h k w a d ra n tó w odrzuca ą k ie dostarczenie p ia s k u z W is ły , gdyż w la ta c h z p o w ro te m m asy p asku w yn ie sio n e na p ó łn o c w e zb ra n ia b y ły nieznaczne. p rz y w e zb ra n ia ch W is ły i p o łu d n io w y c h w ia tra c h .
Z p la n ó w g łę b o ko ści (rys, 3— 8) m ożna zaob
se rw o w a ć p o stęp k s z ta łto w a n ia się sto żka W is ły . S tożek n a s yp yw a n y p rze z W is łę nie, m a re g u la r
nej p o sta ci. P od w p ły w e m p anują cych w ia tr ó w z zachodn ich k w a d ra n tó w prze su w a się jego
Z tego p o w o d u tw o rz ą się nasyp'ska, m ię d zy k t ó ry m i okazuje W is ła skłonność do tw o rz e n ia del- ty, g dyż dz e li się na dw a lu b w ię c e j ram ion, k tó re m ają nieznaczne g łę b o ko ści i ciągle zm ie
n ia ją sw o'e położenie, ta k że jest z a k łó c o n y re-
g u la rn y o d p ły w , a przede w s z y s tk im 'est u tru d n io ne ujść e lo d ó w z W is ły ,
Po w y k o n a n iu p rz e k o p u u ąto ujśc'e W is ły w dw a ró w n o le g łe m ola. k tó re z b ie g ie m czasu
R ys. 5, P la n g łę b o k o ś c i z k w ie tn ia 1934 r.
W ysokość k o ro n y oraz g łęboko ści m iędzy m o la m i i na ła w ic y , zalegającej p rz e d ujściem , zą- leżą od sta n ó w w o d y w m orzu. W e d łu g w odo- w ska zó w w N o w y m P o rcie średni ro c z n y stan
R y s . 7. P la n g łę b o k o ś c i z w rz e ś n ią 1941 r.
z o s ta ły s to p n io w o przedłużone. S zerokość rz e k i p ow iększan o w obrębie p rz e k o p u sto p n io w o z 250 m do 450 m, i ta o sta tn ia szerokość zosta
ła zachow ana m ię d zy m olam i na całejt długości.
P ow ię ksze n ie p r o filu ¥/ykonan o z tego p o w o d u że w m iarę p rz y b liż e n ia się do m orza — w s k u te k zm n'e;szen'a spadku rz e k i — zdo’ no?ć do prze*
R ys. 6 . P la n g łę b o ko ści z k w ie tn ia j m a ja 1937 r.
p ro w a d ze n ia p rz e p ły w u zm niejsza się. D la ła t w ie - szego p rze p ro w a d ze n ia p rą d u p rzyb rze żn e g o k o ło g ło w ic m o li, m ola z o sta ły nachylon e ukośnie do k ie ru n k u p rą d u przybrzeżneg o ze słabym z g ię c e m na zachód.
w o d y w B a łty k u za okres czasu 1915*— 1928 w y n o s ił — 0 01 m N N , n a jw yższy stan w o d y + 1 ,2 1 m NN. a na niższy — 0,89 N N ; n a jw ię k s z e w ahanie w o d y w y n o s iło zatem 2,10 m. Znaczne w a h a n :e z w ie rc 'ą d ła w o d y spow odow ane jest p rze z długo
trw a łe w ia try . P o łu d n io w e w ia tr y odpędza’ą w o dę od w y b rz e ż a i p o w o d u ją n iskie stany w ód, zaś
R ys. 8. P la n g łę b o k o ś c i z w rz e ś n ia 1943 r„
w ia tr y od s tro n y m orza s p ię trz a ją m asy w o d y na wybrze,żu i p rzyn o szą ze sobą w y s o k ie stany w o dy. N a;w iększe w e zb ra n ie w ystępuje, gdy sztorm s k ie ro w a n y d łu ższy czas z półno cn e g o zachodu (MW ) nagle p rze ska ku je p rze z k ie ru n e k p ó łn o c n y na p ó łn o c n y -w s c h ó d (NO), ta k że w ów czas m asy w o d y na w y b rz e ż u ulegają w y s o k ie m u
9
s p ię trze n iu . W , m iesiącach w io se n n ych panują p rze w a żn ie n :skie sta n y w o d y na m orzu, podczas gdy W is ła niesie w ty m czasie w y s o k ie w o d y. T en stosunek ma znaczenie, na odp ro w a d ze n ie lo d u z W is ły , gdyż w ia tr y od lądu, panujące p rz e w a ż nie w czasie n is k ic h sta n ó w w o d y na m orzu, są bardzo k o rz y s tn e dla o d p ły w u lodu.
Z niże' podanego z e sta w ie n ia k ie ru n k ó w w ia tr ó w w zatoce gdańskiej sporządzonej za okres 1946 r. w y n ik a , £e p a n u ją cym i w ia tra m i są w ia t r y p ó łn o cn o -za ch o d n ie i zachodnie, co ró w n ie ż p o tw ie rd z a obserw ac;a za ubie g łe lata.
K ie ru n e k
u ń atróu j N NO O SO S SW W N W Cisza
Często! liw o ść 63 75 64 161 159 129 188 190 35
K o n s tru k c ja m o li is tn ie :ących składa się z m a
te ra c ó w , na k tó ry c h spoczyw a k o rp u s z faszyna- dy, p o k r y ty n a rzu te m ka m ie n n ym . K o ro n a posia
da szerokość 3 m. S k a rp y m o la w schodniego m a
ją n a ch yle n ie obustronn e 1:3, a zachodniego od s tro n y rz e k i r ó w n e ż n a ch yle n ie 1:3, n a to m ia st od s tro n y m orza 1:2, p o n ie w a ż s k a rp y te podlegają p rę d k ie m u zapiaszczenitu. K o ro n a i s k a rp y nad w odą są ubezpieczone s iln y m b ru k ie m . W y s o kość k o ro n y nad średnią w odą B a łty k u w y n o s i
1,01 m, c z y li rzędna jej sta n o w i + 1 ,0 0 m NiN.
B u d o w ę m o li ro zp o czę to w 1897 r, N a jp ie rw zostało w yb u d o w a n e m olo w schodnie na długości 340 m. W 1899 r. p rz e d łu ż o n o to m olo1 o 150 m a w 1911 r. p rze d łu żo n o jeszcze o 160 m. W 1907 ro k u p rz y s tą p io n o do b u d o w y m ola zachodniego, n a jp ie rw na długości 400 m, n astępn ie w 1913 r.
m o lo to zo sta ło p rze d łu żo n e do 650 m W 1933 r.
O stanie w o d y na o d c in k u u jś c io w y m W is ły decyduje k a żd o ra zo w o w ysokość z w ie rc ia d ła w o d y B a łty k u . S pa d e k z w ie rc ia d ła w o d y w W iśle poniżej Ś p iew ow a jest b a rd zo m a ły . N ie z b y t w ie l
k ie p odnie sienie się w o d y na B a łty k u może ju ż w y w o ła ć spadek o d w ro tn y , a ty m sam ym w c is k a n i się m o rs k ie j w o d y do o d c in k a ujściow ego ; w te d y p ły n ie z w ie rz c h u w o d a rzeczna, a od spo
d u m orska. S tw ie rd z o n o , że p rz y najn iższych stanach w o d y ty lk o o k o ło 2/3 zw ilżo n e g o p rz e k ro ju s łu ży do o d p ły w u w o d y, a resztę p rz e k ro ju zajm uje w o d a m orska.
oba m o la z o s ta ły p rz e d łu ż o n e do 900 m. N a stę p nie w 1934 r. zachodn ie m olo p rze d łu żo n o do obec
nej długości, tj. do 1900 m. W 1937 r. w schodnie m olo p rz e d łu ż o n o do 1200 m, w 1938 r. do 1400 m i w 1939 r, do obecnej długości 1900 m.
P om im o p rz e d łu ż e n ia m o li k o n ie czn ym b y ło ju ż w 1906 r. p rz y s tą p ić do w y b a g ro w a n ia ry n n y przez ła w ic ę . B a g ro w a n ie to b y ło p ro w a d zo n e i w następn ych la ta ch , ja k to w id a ć z z e s ta w ie nia ru ch u mas ziem nych na s to żku ujścia W is ły . B a g ro w a n ie n ie d a w a ło p e w n e j g w a ra n cji, że w y magana głęboko ść na ła w ic y będzie zachow ana
w czasie pochodu lo d ó w . K o s z t b a g ro w a n ia b y ł dość znaczny.
U ś c ie W is ły 'est obecnie w stanie zdziczenia;
ażeby zapobiec te m u zdz’ çzeniu i u m o ż liw ić o d p ro w a d ze n ie lo d u i rum oszu rz e k i n a le ż y p rz y s tą p ić do ry c h łe ' ro z b u d o w y y jś c :a. W e d le d o św ia d czeń te c h n iczn ych u zyska n ych p rz y in n y c h w y lo ta ch p o rto w y c h m oże dalsza ro zb u d o w a ujścia nastąpić ty lk o p rze z p r z e d łu ż e n i obecnych m oli aż do g łę b o k ie j w ody. R ó w n o le g łe położenie m o li p o w in n o b yć .zachowane, ażeby m asy w o d y W is ły p rze p ro w a d za ć przez ła w ic ę m o ż lw ie zw a rc ie i z m o ż liw ie m ałą s tra tą chvżości. Is tn ie ją c e o b e c
nie m ola o długości p o 1900 m z o s ta ły w y b u d o w ane w p rze cią g u 44 la t. System b u d o w y p o le g a ł na ty m , że m ola przed łu ża n o o d cin ka m i na odsy- p ;skach aż do ła w ic y leżące; p rze d ujściem , nie zaś do g łę b o k ie ' w o d y. W te n sposób ,zam’ erzano csmgnać oszczędności w k o s z ta c h _ b u d o w y . P rz y ta k im system ie b u d o w y m asy p ia s k u z ryw a n e przez p rą d W is ły o sia d a ły p rze d n ow o u tw o rz o nym u'scie m ta k że ,w k r ó tk im czas;e b y ło n 'e - zbędnym dalsze p rze d łu ż e n ie m o li.
D la uzyska n ia i u trz y m a n ia m o ż liw ie przez d łuższy czas dostatecznej głę b o ko ści przed u - ściem n a le ży p rz e p ro w a d z ić b u d o w lę przez ist- n 'e 'a ca ła w ic e conajm ńiej do iz o b a ty 5 m.
D łu g ie m ola w ym agają o czyw iście zw ię k s z o n ych k o s z tó w b u d o w y 'e d ń a k k o rz y ś c i z ta k ic h m o li będą znaczne, a m ia n o w ic ie :
11 Z a w ie śm y na w ię k s z y c h głębokościach będą unoszone przez pra.d g łę b in o w y p o w sta ą- cy p rz y d zia ła n u s 'ln v c h d łu g o trw a ły c h w ’ a trô w p -ze w a żn ie w schodnich.
2) P rąd w o d y -wiślane' w m o rzu będz e sik n ’ eiszy w s k u te k z a n iku ta rc ia w o d y o dno, co ma mielące p rz y m a łych głębokościach.
3) W w ’ ekszeî odległo ści od b rze g u fa le są silniełsze, w obec tego m a te ria ł unoszony z rz e k i, po w y iś c iu z uiścia nie be d zie ta k b lis k o osiadać i fa le będą go d a le ’ unosić.
4) G ło w ic e m o li będą u sytuow an e w p o b liż u p rą d u m o r s k ie g o id ą c e g o od p ó łw y s p u H e l w k ie ru n k u do P iła w y . P rz y c y p lu p ó łw y s p u H e l p rą d p rz y b rz e ż n y d z ie li się na 2 części: jedna okrąża cyp e l p ó łw y s p u i s k ie ro w u ’e się na P uck, druga zaś s k ie ro w u ’ e się ostro k u M ie rz e i W iś la n e j, do K r y n ic y M o rs k ie j i w p o b liż u N o w e j K a rc z m y o d ' b i a się p o n o w n ie od M ie rz e i i s k e ro w u e się na p ó łn o c k u P iła w ie .
D la os ągnięcia pożądane' głę b o ko ści 5 m obec
ne m ola w in n e b y ć p rze d łu żo n e : zachodnie o 1 km , w schodnie 0 1,3 km . (na rys. 9 p rze d łu że n ie m o li oznaczono k re s k a m i). P rz y te j długości g ło w ice m o li okażą się w o d legło ści o k o ło 100 m od 'zo - b a ty 5 m i w s k u te k tego proces tw o rz e n ia się p ły
c izn y będzie trw a ć dłużej. G ło w ic a w schodniego m ola p o w in n a być w y s u n ię ta w głąb m orzą na ta ką odległość, ażeby lin ;a łącząca g ło w ic e o b y
dw óch m o li b y ła w p rz y b liż e n iu ró w n o le g ła z k ie ru n k ie m n a jg w a łto w n ie js z y c h b u rz, tj, p ó łn o cn o - w sch o d n ich w ia tró w . P rzez w ysu n ię cie gło w -cy w schodniego m ola będzie p rz e p ro w a d z a n y bez przeszkód, p rą d p rz y b rz e ż n y w ra z z p ia s k ie m w ę- d ru ią c y m w z d łu ż w y b rz e ż a na w schód, poza ty m o rą d W is ły po p o łą c z e n iu się przed k r ó tk im m o
lem zachodn im z p rądem p rz y b rz e ż n y m b ędzie w stan'e skute czn ie j p o w o d o w a ć p rzesuw anie p ia s ku, w zg lę d n ie tra n s p o rto w a n ie jego na głębsze w o d y.
K o s z t b u d o w y m ola w schodniego o długości 1300 m i zachodniego o długości 1000 m w yn o sić będzie w p rz y b liż e n iu 185 n r o zł. M o la należy b u d o w a ć o d c in k a m i w k r ó tk ic h te rm ’nach czasu, b y nie dopuścić do p o w s ta n ia w ię k s z y c h ła w c p rze d g ło w ic a m i, ja k to m ia ło m iejsce p rz y b udo
w ie is tn ie ją c y c h m o li p rz y u jś c iu W is łv . W o b e c w ie lk ie g o ro z m ia ru b u d o w li i n ie u n ik n io n y c h p rze szkó d w s k u te k n ie p o m y ś ln y c h w a ru n k ó w a tm o sfe ryczn ych Oburz) n a le ż y b u d o w ę m o li ro z ło ż y ć na 3 la ta , N a ip ie rw n a le ż y p rz e d łu ż y ć m olo w schodnie, k tó re be d zie służyć ia k o b u d o w la k ie - r u ą c a dla w o d y w iśla n e j. W z d łu ż te ' b u d o w li p o w s ta n ie w s k u te k panują cego w ia tr u N W d o sta teczna głębokość, k tó ra -w m ja rę p rz y b liż e n ia s’ ę k u k o ń c o w i b u d o w li b edzie się zm niejszać; ażeby p rz y k o ń c u te j b u d o w li osiągnąć w ym aganą głę
bokość b u d o w la w in n a b y ć o kreślonej długość'.
N a stę p n ie po w y b u d o w a n iu o d c in k a w schodn’ e- go m ola. n a le ży b u d o w a ć o d c in k a m i na zm ianę zachodnie i w schodnie m olo, je d n a k m olo w sch o d nie p o w in n o w y s ta w a ć zawsze p rz e d m olo za
c h o d n i.
K o n s tr u k c ę m o li p rz e w id u e się w g ty p u is tn ie ją cych m o li z tą różnicą, że zam iast faszynadv b ę dą uło żo n e m a te ra ce a na k o ro n ie m o la w schod
niego ułożone będą p ły ty b e tn o w e o długości 4 m, szerokości 3 m i grubości 0 3 5 m, S ilne u m o co w a n ie k o ro n y ‘est konieczne , p o n ie w a ż na is tm e - jacvm m olo w schodnim k o ro n a z dużych ka m ie n i została orzez w ia tr y sztorm ow e i p rze z ló d znacz
n i uszkodzona 7 tego też o o w o d u na ćłe b o ko ś- c i c h 4 — 5 m g ło w ie i m ola n a le ży w y k o n a ć ze s k rz y ń że lb e to n o w ych .
Po zbadan iu uiścia rz e k p ły n ą c y c h do mórz: — B a łty c k ie g o K a sp ijs k ie g o U ra ls k ie g o i in. m ożna p rz y :ść do w n io sku , że ja k ik o lw ie k zastosow ało by się k ie ru n e k m o li p rz y u ś c iu rz e k niosących ru mosz. z b ie g ie m czasu b ę d ą się tw o rz y ć p ły c iz n y p rze d u ściem . W o b e c pow yższego, celem stałego utrzym ania, p rz y u iściu W is ły p o trz e b n e ’ głębo
k o ści p om im o p rz e d łu ż e n ia m ola k o n ic z n y m jest p rze p ro w a d za ć b a g ro w a n ia , k tó re będą n ie zn a cz
ne i nie będą p o trz e b n e co ro k . J e d y n ie p rze z p rz e p ro w a d ze n ie k a n a liz a c ii g ó rn e j i części śro d k o w e ! W is ły , skąd p o ch o d zi w ię ksza ilo ść ru m o szu. b ę d z:e można, bez b a g ro w a n ia osiągnąć p rz y u jściu p o trz e b n ą sta łą głębokość.
