Gospodarka Wodna : dwumiesięcznik poświęcony sprawom dróg wodnych, portów, melioracji wodnych, sił wodnych, hydrografii, wodociągów i kanalizacji oraz zagadnieniom planowania i ekonomicznym z dziedziny gospodarki wodnej, 1947.09-10 nr 5

DWUMESEC2NK POŚWIECONY SPRAYOM DRÓG WODWCH PORTCW

WODNYCH SIŁ WODNYCH HYDROGRAFII, W O D O C IĄ G Ó W IK A M ŁJZA C ]] ORAZZA GADNIENIÓM PLANOWANIA I EKONOMICZNYM Z DZIEDZINY GOSPODARKI W0DKE1

WARSZAWA WRZESIEŃ-PAŹDZIEBNIK

1947 ROK VII 5

\

; í

/

J

I

\

\

gospodarka w o d n a

d w u m i e s i ę c z n i k p o ś w ię c o n y s p r a w o m d r ó g w o d n y c h

,

,

WODNYCH, SIL W O D N Y C H , H Y DROGRA F I I , W O D O C I Ą G O W I KANALIZACJI ORAZ ZAGADNIENIOM PLANOWANIA I EKONOMICZNYM Z DZIEDZINY GOSPODARKI WODNEJ.

Rok VI! WARSZAWA, WRZESIEŃ - PAŹDZIERNIK 1947 r.

T R E Ś Ć : In ż . K a ź m ie r z D ę b s k i _ H y d ra u lic z n e p o d s ta w y p r o je k tu r e g u la c ji W is ły ś ro d k o w e j n a w odę średnią, i oczną.. In ż . I'aile:i>7, IVUinge, IV s p ra w .e k a n a liz a c ji W is ły , In ż . J u lia n -L a m h o r — B u d o w le reg'ula- cy jn e ty p u szkieletow ego.. Iniż, A lfo n s ,Xu.ś/.klfHv:cz —- B e to n o w e taim y s z k ie le to w e i z a s ło n y ig lic o w e D r In ż . J ó z e f Mafcnise.wiliciz — U w a g i P a ń s tw . I n s t y t u t u H y d ro lo g ic z n o -M e te o ro lo g ic z n e g o do a r t y k u łu

In ż , K , C is ło w s p ra w ie s t r a t 'w od y n a W iś le .In ż . A n ilin a Giolkinswlski —• W s p ra w ie p iro je k tó w g e n e ra l­

n y c h z a b u d o w a n ia r'zek i p o to k ó w g ó rs k ic h . D r In ż . J a rz y (Ostrcimęckil — Z a g a d n ie n ie g o s p o d a rk i w o d n e j w obszarze w ę z ła b y d g o s k ie g o . Brioif. In ż . StainiisCiaw Tbr-cfijinowficsz — Z a b ie g i m e lio ra c y jn e w obrębie z b io r n ik ó w w o d n y c h i ic h dorzeczy. D r In ż . J e rz y O stnom ęcM — E r o z ja g leb ja k o z a ­ g a d n ie n ie m e lio ra c y jn e (d o k o ń c z .). In ż . J a d w ig a B ury-ZiaicjH i.a —. K il k a u w a g w s p ra w ie k o n c e p c ji

z b io r n ik a ło m ż y ń s k ie g o . In ż . Ł a ja Taj^tclch — K ilk a u w a g do p r o je k tu z b io r n ik a ło m ż y ń s k ie g o . T echn . A lfo n s Rozctn — , N ie m ie c k ie r o b o ty m e lio ra c y jn e n a M a z u ra c h . In ż . Jlaln W o k r p j — C h a ra k te ­ r y s t y k a p rz e b ie g u s ta n ó w w o d y w o k re s ie ł.Y T IL — 31.X .1947 r . __ K r o n ik a .

S O M M A IR E : In g . K . D ębski — Bases h y d ra u liq u e s du p r o je t de la r é g u la r is a tio n de la V is tu le m oyenne. In g . T. T ilIL n g e r S u r la c a n a lis a tio n de la V is tu le . In g . J. La<m!blo(r -— C o n s tru c tio n s ajou rées de ré g u ­ la r is a tio n . In g . A . NatfckDclwtaz, — D ig u e s ajo u ré e s en béton. D r In g . J. MatusdwSctZ —i R e m arqu es de l'I n s t i t u t H y d ro lo g iq u e e t M é té o ro lo g iq u e de P olog ne s u r l'a r t ic l e de l ‘in g . K . C isło. In g , A . V M d z a w s k l — , S u r la q u e s tio n du p r o je t de l'a m é n a g e m e n t des to r r e n ts . D r In g . J . Ostefeonedhl — L a q u ­ e s tio n de T a m é n a g e to e n t des ea ux d a n s la lé g io n de B ydg oszcz. Pruif. In g . S. T ur'czynjcw icz — A m é ­ lio r a t io n dans les bassm s d'eau. D r Ijug. J i O stro m ç.cki — E ro s io n d u sol e t les a m é lio ra tio n s a g ric o ­ les ( f in ) , in g . J . Bmly-Zaiîsjslaa — Q uelques re m a rq u e s an s u je t de la c o n c e p tio n de la re te n u e de Ł o m ­ ża. Techn. A . R ty z m — A n c ie n n e s a m é lio ra tio n s dans la ré g io n 'des M a z u ry . In g . J . W o k r o j 1— Cs^

r a c té r is tiq u e des d é b its des ea ux dans la p é rio d e de V I II.4 7 — X.47. _ C h ro n iq u e .

COJTEPJKAHHE H O M EPfl: h h w. K. fleMficKHH — fnflpaBnn4ecKne ocHoabi BbinpaBnenna cpeflHefi Bwcnbi. — h h w. fT>. THhUHHrep — U_Jmo30BaHne Bncnbi h h w. 10. JlaMÔop — BbinpaBHTen- Hbie coopyiKeHHa n e rn o ro Tuna. hhjk. F\. HauiKeaHH — we/ie3o6eTOHHbie a>«ypHbie Bbinpa- BHTe/iHbie coopyineHHB. JJ,p. hhjk. 1. MaTyceBHH — Ho Bonpocy noTep bo am p. Bh c a u,

k CTaibe hh» . K. U.hc/10. h h» . F\. To/ibMeBCKHH — K. Bonpocy o coopy>Kenn9x Ha peKax

h ropHbix noTOKax. H,p h h» . PO. OcrpoMeHUKHpi.— BoflHoe xo3ühctbo b paiioHe Bbiflroutbi.

npocjx h h» . C. TypMbiHOBMM. — Me/iHopauHOHKbie MeponpHsmia b paiioHe BOAOxpaHnnum.

Tip. HHHl. TO. 0CTpOM£HUKHH ~ npOÔneMa ep03HH n04B B MejlHOpailHH (lOHep). HH>K Bypbl- 3a;iecKa — Tlo Bor.pocy ochob npoema noMWHHCKaro BOAOxpaHH/iHUfa. h h» . JT. T a m m — flo Bonpccy npoema noMHtHHCKaro BOAOxpaHHAi-ima, Texn. f\. Po3en. — UeMeu,Kne Me/ino- paiiHOHHbie paôoTbi b M33ypcKOM pafloHe. hh>k. H. Bonpofi - XapaKTepHCTHKa KOAeôaHHM ypoBHefi BOAbi 3a nepHOA ot l.V lll — 3 1 ,X 1947 r. XpoHHna.

C O N T E N S : H n g . K . Dębska — The h y d r o lo g ic a l basis o f th e p ro je c t ô f th e m id d le V is tu la re g u la tio n . E n g . X, T illiin g e r — On th e V is tu la c a n a lis a tio n . E n g . J. Laariibior _ L ig h t re g u la tio n c o n c re te c o n s tru c tio n s . E n g . A . NaisizkWeiwiiaz— C o n cre te dam s o f lig h t c o n s tru c tio n . D r E n g . J. M a ta s Q w in z — Some re m a rk s o f the P o lis h H y d r o lo g ic a l a n d M e te o ro lo g ic a l I n s t it u t e on th e a r tic le o f eng. K . C is ło . E n g . A t O r A czeiwsksi— P ro je c ts o f w o r k s on to r r e n ts . D r E n g . J. OstromęckT. — P ro b le m s o f w a te r-m a n a g e m e n t in th e d is t r ic t o f B ydg oszcz. P n o f. E n g . S. T ure zyn io w iira --- M e lio r a tio n m easures in th e lim it s o f w a - te ir-re s e rv o irs . D r E n g . J . Cfkajqm ecM . T he g ro u n d e ro s io n as a 'm e lio r a t io n p ro b le m (e n d ). 'B u g . J . B u r y -Z a le s k a — Some re m a rk s on th e c o n c e p tio n o f th e Ł o m ż a re s e rv o ir. E n g . L . T aytjsoh — , Som e re m a rk s c o n c e rn in g t h e ^ r o j e c t o f th e Ł o m ż a re s e rv o ir. T e c h . A . Razem — P o s t- g e r m a n m e lio r a ­ tio n s o f th e M a z u r y d is tr ic t. E n g . J . W fokrloj — C h a r a c te r is tic o fth e w a te r-c o u rs e d u r in g th é p e rio d o f V m . 4 7 — X .47. — C h ro n ic le .

INŹ. K A ZIM IE R Z DĘBSKI

Hydrauliczne podstawy projektu regulacji W isły środkowej na wodę średniq rocznq

P o d z i a ł t r e ś c i :

W s tę p . l x P o d s ta w y o b lic z e n ia p r z e k r o ju n o rm a ln e g o . 2. G łęb oko ści n o rm a ln e . 3. P rz e ­ k r o je n o rm a ln e k o r y t a ś re d n ie j w o d y . 4. P rz e k ro je w p rz e jś c ia c h n u rto w y c h . 5. M o rfo lo g ia p rz e jś ć n u r to w y c h : a) Z ja w is k o ru c h u s p ira ln e g o , b ) M e to d a L e l a w s k i e g o . 6. O bliczenie p ro m ie n i łu k ó w : a ) S iła p o ru s z a ją c a i spoisób k s z ta łto w a n ia prze jść, b) T ra c e n ie n a d m ia ru s iły p o ru s z a ją c e j, c ) O bliczen ie prom ieni, i d łu g o ś c i łu k ó w . 7. Spadek p o d łu ż n y W is ły ś ro d k o w e j i w y s o k o ś ć b u d o w li re g u la c y jn y c h . 8. P r z e k r ó j p o p rz e c z n y w ó d w y ż s z y c h od w o d y ś re d n ie j.

9. Z a p o trz e b o w a n ie w o d y z b io rn ik o w e j. 10. P o trz e b a d a ls z y c h p ra c badaw czych.

W stęp.

N a k o n fe r e n c ji w iś la n e j, k t ó r a o d b y ła się n a s t a t k u

„K o ś c iu s z k o “ w d n iu 12 m a ja 1947 r o k u pod p rz e w o d n ic ­ tw e m in ź . Z d z is ła w a K o r n a c k i e g o , D y r e k to r a D e ­ p a rta m e n tu D r ó g W o d n y c h M in is te r s tw a K o m u n ik a c ji, u s ły s z e liś m y z u s t. D y r . K o r n a c k i e g o p ro g ra m p ra c n a d p r o je k te m W is ły i je g o re a liz a c ją , p o w tó rz o n y n a s tę p ­ n ie w „G ospo da rce W o d n e j“ (Z e s z y t 3.1947). P ro g ra m ten, p rz e d s ta w io n y z w ię ź le i p rz e k o n y w u ją c o , je s t re a ln y i p o w in ie n b y ć re a liz o w a n y .

D e c y z ja o ty m , żeb y zabudow ę ło ż y s k a W is ły p ro w a ­ d z ić s to p n io w o i ta k , ja k to p rz e d s ta w ił in ż . K o r n a c k i , je s t b a rdzo szczęśliw a. Is to tn ie , z ab ud ow a W is ły b u d o w la ­ m i r e g u la c y jn y m i n a łu k a c h w k lę s ły c h d o tr a s y »wody ś re d n ie j ro c z n e j a n a łu k a c h w y p u k ły c h do l i n i i re g u la c y j­

n e j w o d y b rz e g o w e j, d o p ro w a d z i do t a k ie j k o n c e n tr a c ji k o r y ta , że po ty m , ju ż t y lk o n ie k tó re , n a jg o rs z e o d c in k i w y m a g a ć będą d a ls z e j p o p ra w y .

A ż e b y n ie b y ć g o ło s ło w n y m , c y tu ję tu w y n ik i p o m ia ­ ró w g łę b o k o ś c i w n u rc ie ż e g lo w n y m W is ły , p rz e p ro w a d z o ­ n y c h w r o k u 1924.

J e ś li p r z y s ta n ie ś re d n im n is k im d la rz e k ż e g lo w n y c h o d u ż y m r u c h u w y m a g a m y g łę b o k o ś c i 1 m e tra , w te d y n a zasadzie t y c h p o m ia ró w p o w ie d zie ć m ożem y, że ju ż obec­

nie, w z d z ic z a ły m k o r y c ie W is ły g łę b o k o ś c i tr a n z y to w e n a trz e c h c z w a r ty c h d łu g o ś c i b ie g u r z e k i są n a o g ó ł (wy­

s ta rc z a ją c e . T y lk o t j część b ie g u r z e k i m a g łę b o k o ś c i tra n z y to w e m n ie js z e o d w y m a g a n e j n o r m y 1 m p r z y s ta ­ nie ś re d n im n is k im . N a 9/10 częściach d łu g o ś c i b ie g u g łę ­ bo k o ś c i tr a n z y to w e p r z y s ta n ie ś re d n im n is k im w y n o s z ą 50 — 60 cm , a t y lk o 1/10 b ie g u r z e k i m a g łę b o ko ści t r a n ­ z y to w e m n ie js z e .

O cz y w iś c ie , że o że g ło w n o ś c i rz e k i d e c y d u ją n a jm n ie j­

sze g łę b o k o ś c i s p o ty k a n e n a sz la k u . Od g łę b o k o ś c i n a j­

m n ie js z e j m ię d z y P ilic ą i Ś w id re m z a le ż y c a ły tr a n z y t te j p rz e s trz e n i W is ły . N ie z n a c z y t o je d n a k , że n ą c a łe j te j p rz e s trz e n i p o trz e b n e s ą ' r o b o ty ; p ra w d o p o d o b n ie po w s tę p n e j k o n c e n tr a c ji ło ż y s k a okaże się, że dalsze r o b o ty re g u la c y jn e p o trz e b n e są t y lk o n a n ie k tó r y c h o d c in k a c h .

D la te g o p o d trz y m u ję sw o je z d a n ie w y p o w ie d z ia n e w in n y m m ie js c u ( „ P r z e g lą d K o m u n ik a c y jn y “ , 1946. Z e­

s z y t 2 ), że „p rz y c z y n ą , d la k t ó r e j W is ła w ob ecn ym s ta ­ nie n ie je s t w t y m s to p n iu ż eg lo w na , ja k b y n ią b y ć po­

w in n a w o be c s w y c h w a ru n k ó w p rz y ro d z o n y c h , n ie je s t b r a k głę b o ko ści, a le du ża zm ienność g łę b o k o ś c i w p r o filu p o d łu ż n y m “ .

P ozw olę sobie jeszcze ra z p rz y p o m n ie ć s ło w a p ro f.

M a t a k i e w i c z a : „ W is ła ja k o d ro g a w odn a m oże do­

ró w n a ć Ł a b ie a p rz e w y ż s z y ć O drę i W e z e rę ".

Z astrzeże nie p ro f. R o d o w i c z a , co do m o je j oce­

n y g łę b o k o ś c i n a W iś le („G o s p o d a rk a W o d n a ". Z e s z y t 3.1947), ja k ró w n ie ż jeszcze d a le j idące z a s trz e ż e n ia inż.

J. L a m b o r a ( „ P r z e g lą d K o m u n ik a c y jn y “ . 1946. Ze­

s z y t 6 ), n ie z m ie n ia ją s ta n u rzeczy, k t ó r y p rz e d s ta w iłe m l o c o c i t a t o:

„G d y b y p rz e z re g u la c ję u d a ło się w y e lim in o w a ć p r z e j­

ś c ia n a jg o rs z e ta k , a b y g łę b o k o ś c i n a n ic h ( tr a n z y to ­ w e ) n ie s p a d ły p o n iż e j 2/3 g łę b o k o ś c i n u r to w y c h p rz e ­ c ię tn y c h , g łęb okość 1 m dla ja z d y p r z y s ta n ie ś re d n im z n a jn iż s z y c h zap e w n io n a b y b y ła na W iś le ju ż od u j ­ ścia Sanu.

T a k s k ro m n ie s fo rm u ło w a n e cele re g u la c ji dadzą się n ie w ą tp liw ie osiągnąć t y m i ś ro d k a m i, ja k ie p r z y r e ­

g u la c ji r z e k z w y k le s to ją do' d y s p o z y c ji“ . O ś ro d k a c h będę m ó w ić w obecnym a r ty k u le .

A u to r .

1. PODSTAWY OBLICZENIA PRZEKROJU NORMALNEGO,

P ro je k tu ją c p rz e k ro je re g u la cyjn e w y c h o d z im y z w y k le ze znanej o bjętości p rz e p ły w u i zadanego spadku z w ie rc ia d ła w o d y. W y b ie ra m y następnie jeden ze w z o ró w na p rę d ko ść i p o słu g u :ąc się nim sta ra m y się o b lic z y ć w y m ia ry p rz e k ro ju n o rm a l­

nego.

R achune k k s z ta łtu je się następująco:

1) F = B ł s (ró w n a n ie p rz e k ro ju ), 2) v = c . i m , t sl (ró w n a n ie prędkości), 3) Q — F v (ró w n a n ie p rz e p ły w u ).

Z ró w n a ń ty c h o trz y m u je m y : 4) Q — B . c . i m . t s n + '

Oznacza tu : Q — p rz e p ły w ,

B

dek z w ie rc ia d ła w ody, c, m, n, — w ie lk o ś c i stałe, p rz y w ią z a n e do odnośnego odcinka rz e k i.

D o c h o d z im y w ten sposób do jednego ró w n a n ia z dw om a n ie w ia d o m y m i B, ts. Do ro z w ią z a n ia tego ró w n a n ia p o trz e b n e je st d rugie ró w n a n ie , w a ru n ­ ko w e , p rz y p o m o cy k tó re g o n ie w ia d o m e dadzą się o b liczyć.

D otychczas radzono sobie w te n p ro s ty sposób, że p rz y jm o w a n o p e w ie n stosunek szerokości do g łę b o k o ś c i średniej k — B : łs i p o d sta w ia ;ą c w r ó w ­ nanie (4) znajdow a no:

220

P rzyję cie racjonalnego stosunku k na rze ka ch 0 zm iennej szerokości n ie jest zadaniem ła tw y m 1 o p ie ra się na k ry te ria c h s u b ie k ty w n y c h , często za­

w odnych.

P rof. Ż a c z e k u c z y n ił próbę zw ią za n ia tego ró w n a n ia ze sto su n kie m le p ie j z d e fin io w a n y m : g łę ­ bokości najw iększej do głę b o ko ści średniej, P rz y ją ł cn p rz e k ró j p a ra b o lic z n y , któ re g o k s z ta łt zależny jest od n a ch yle n ia s k a rp y n a tu ra ln e j m a te ria łu tw orzącego dno. Z am iast g łę b o ko ści średniej w p ro ­ w a d z ił Ż a c z e k do ra c h u n k u głębokość n a jw ię k ­ szą w p rz e k ro ju . Z ró w n a n ia na p rz e p ły w , podane­

go w jego ro z p ra w ie d o k to rs k ie j *), m ożna u s ta w ić ró w n a n ie na głęboko ść najw iększą.

R ó w n a n ie fu n k c ji p rz e p ły w u w k o ry c ie rzecz­

nym (w edług Ż a c z k a ) :

Q = — t a+ - b) J m ł + n 7j \ 3 / m"->:

S tąd:

, “ /

. | *.(.+ £ *)v- ,2)

Oznacza tu ta j:

Tj n achylen ie sk a rp y brzegow ej, n a tu ra ln e j, c — fu n k c ję c h a ra k te ry z u ją c ą ro z k ła d g łę b o ­ kości w p rz e k ro ju poprzecznym ,

j a + ~ h j fu n k c 'ę ch a ra kte ryzu ją cą ro z k ła d p rę d k o ś c i na pionie.

P o ró w n u ją c ró w n a n ie (1) z ró w n a n ie m (2) w i­

dzim y, że m iejsce niew iadom ego stosunku k za ją ł w ró w n a n iu (2) stosunek ró w n ie ż n ie w ia d o m y a nadto d w ie w ie lk o ś c i fu n kcyjn e , k tó ry c h o b li­

czenie jest także p o trze b n e .

S tasow anie ró w n a n ia (2) w p ra k ty c e nie jest ła tw e a w ka żd ym razie nie dąje się te j p ra c y me- chanizow ać. D użą tru d n o ść s p ra w ia ustalenie sto­

sownej w ie lk o ś c i sto su n ku N ach yle n ie ska rp y n a tu ra ln e j m a te ria łu nie jest p o ję c ie m ściśle zd e fi­

n io w a n ym . W ka żd ym razie d e fin ic ji ta k ie j nie p o ­ daje nam Za c z e k.

N a ch yle n ie sk a rp y p rzyb rze żn e j k o ry ta zależne jest od w ie lu c z y n n ik ó w , k tó r y m i są: m ie jsco w y skła d m echaniczny a lu w ió w rzecznych, stopień w ja k im masa tego m a te ria łu jest z łe ż a ła lu b zbita, p rę d ko ść strug w o d y, p ły n ą c y c h w z d łu ż skarpy, k ą t uderzenia i o d b icia cząstek w o d y uderzających o skarpę, zależny w y b itn ie od k rz y w iz n y lin ii b rz e ­ gowej, głęboko ść pod z w ie rc ia d łe m w o d y itd .

B ada;ąc nachylenie s k a rp y n a tu ra ln e j k o ry ta W is ły m ożem y znaleźć najróżniejsze k ą ty n a c h y le ­ nia i w re z u lta c ie b ędziem y zm uszeni z a d o w o ln ić się c a łk ie m s u b ie k ty w n y m w yb o re m ta k ie j czy in ­ nej w ie lko ści-

W o b e c ty c h tru d n o ści k o rz y s ta n ia z ró w n a ń t y ­ p u (1) lu b (2) nale ża ło poszukać in n ych dróg do s fo rm u ło w a n ia potrzebnego ró w n a n ia w a ru n k o w e ­ go.

i) In ż . J ó z e f Ż a c z e k . P ró b a u s ta le n ia te o re ty c z ­ n y c h p o d s ta w re g u la c ji rz e k ż e g io w ń y c h o dnie r u c h li­

w y m . W a rs z a w a 1935.

Z ająłem się w ty m celu badaniem s iły porusza­

jącej d o zw o lo n e j a ta kże p rę d k o ś c i d o zw o lo n e j w k o ry c ie W is ły . W p ra c y mojej na te n te m a t d ru ­ ko w a n e j w „G ospodarce W o d n e j“ (.1946. Zeszyt 3) podałem ró w n a n ie dla w a ru n k u ró w n o w a g i dna, o kreślające głęboko ść i spadek, p rz y k tó ry c h siła poruszająca nie jest jeszcze s zko d liw a . W y p ro w a ­ dzone przeze m nie ró w n a n ie na p rę d ko ść d ozw o­

loną w k o ry c ie W is ły opiew a;

v„ = : a , p 0,56 i 05, (1)

p rz y czym « — 1,73 i 00676, p o p ra w k a zależna od spadku, p =■• t ~ 0 0C93, p o p ra w k a zależna od głę b o ­ kości,

R ó w n a n ie p ro f. M a t a k i e w i c z a z r. 1925 na p rę d k o ś ć w k o ry ta c h n a tu ra ln y c h , nieuw zględ- niające zw ię ksze n ia szorstkości w czasie tra n s p o r­

tu p ia s k ó w dennych, o p ie w a :

u = f (i) • f (t) (2)

p rz y czym / (i) = 34 i °’49! + 10\ f (f) = 1,04 t °'7.

P o ró w n u ją c p rę d k o ś c i ze w z o ru na prędkość dozw olon ą i p rę d k o ś ć w k o ry c ie o niezm ieniają cej się szorstkości o trz y m u je m y p o trze b n e nam ró w ­

nanie w a ru n k o w e :

f (i) 0,56 t (3)

v. ~ f (t)

* *

D la każdej do w o ln e j głęboko ści (f) m ożem y z tego ró w n a n ia o b lic z y ć p rzyn a le żn ą w ie lk o ś ć (i), p rz y k tó re j ró w n o w a g a dna będzie zachowana.

O d w ro tn ie też d la każdej w ie lk o ś c i spadku p o d łu ż nego, z p o śró d tych , k tó re spo tyka n e są na W iś le , m ożem y o b lic z y ć przyn a le żn ą głębokość, zapew ­ niającą stan. ró w n o w a g i.

W y n ik i obliczenia p rz e d s ta w ia załączany w y ­ kres (rys, 1) oraz ta b e lk a dopuszczalnych g łę b o k o ­ ści, spadku i s iły poruszającej:

Spadek, i %0

R ys. 1. S padek do z w o lo n y i dozw olona s iła p o ru s z a ją c a ja k o fu n k c je głębokości.

221

G łębokość t m

Spadek i 0/.00

S iła poruszająca

i t t./nr

0,1 0,742 0,074

0,2 0.530 0,106

0,3 0,435 0,130

0,4 0,880 0,152

0,5 0,345 0,178

0,6 0,312 0,187

0,8 0,275 0 220

1,0 0,245 0,245

1,5 0.205 (»,308

2,0 0,178 0,856

2,5 0,160 0.(00

3,0 0,148 0,414

4,0 0,129 0,516

5,0 0,115 0.558

6,0 0,106 0,636

7,0 0,098 0,686

8,0 0 091 0.728

9,0 0,086 0,774

10,0 0,082 0,820

11,0 0,078 0,858

12,0 0,075 0,900

13,0 0,072 0,936

K o rz y s ta n ie z ró w n a n ia (3) na rzece n ie że g lo w ­ nej b y ło b y p ro ste . Znając spadek, o b lic z y lib y ś m y p rzyn a le żn ą głębokość, p o te m p rędkość, z k o le i ze znane, o b ję to ści i p rę d k o ś c i p o w ie rz c h n ię p rz e k ro ­ ju norm alnego i w końcu szerokość p rz e k ro ju .

P rz y tym -sp o so b ie lic z e n ia o trz y m a lib y ś m y sto­

sunkow o m a łe g łęboko ści i duże szerokości k o ry ta regulacyjnego.

Sposobu tego nie m ożna stosować na W iśle , k tó ra jest rz e k ą żeglow ną i na k tó re j muszą być zapew nione g łęboko ści niezbędne dla żeglugi, D la ­ tego to sposób p o słu g iw a n ia się ró w n a n ie m (3), w p ra k ty c e , m usi b yć odm ienny.

Na p odstaw ie szczegółow ych p o m ia ró w głę b o ­ kości w k o ry c ie W is ły , w yzn a czym y p rze cię tn e g łęboko ści nurtow.e i te p rz y jm ie m y za norm alne.

Po p o d sta w ie n iu o d p o w ie d n ich w ie lk o ś c i w ró w n a ­ nie (3) o trz y m a m y p rz y n a le ż n y spadek, P oniew aż spadek rz e c z y w is ty W is ły , będzie z re g u ły w iększy, ró ż n ic a obu sp a d kó w będzie p rz e d s ta w ia ć na d m ia r spadku, k tó r y n a le ży skom pensować za- pom ocą odpow ie dniego prow a d ze n ia tra s y regulacyjne j.

B ędzie o ty m m ow a w ro zd zia ła ch następnych.

Pozostaje do ro z s trz y g n ię c ia pyta n ie , ja k ie g łę ­ bokości p rz y 'm o w a ć za norm alne. W n u rc ie rz e k i m am y pewne znaczne g łę b o ko ści i p rę d ko ści. G d y ­ byśm y je p r z y ję li za obow iązujące dla p rz e k ro ju norm alneg o re g u la cji, w te d y obliczenie p rz e k ro ju norm alnego s p ro w a d z iło b y się do zam iany n ie re g u ­ larnego k s z ta łtu naturalne go na re g u la rn y k s z ta łt regulacji.

W p rz e k ro ja c h ta k zm ie n io n ych ani głębokość ani p rę d k o ś c i po re g u la c ji nie b y ły w iększe a n iże li analogiczne w ie lk o ś c i w n u rcie przed regulacją.

P rz e k ro e same w y p a d ły b y n a to m ia st d o s ta te c z n i zw ężone i zm m e szone. P okazano to schem atycz­

nie na rys. 2.

C ała tru d n o ść tego sposobu postę p o w a n ia po­

legałab y na w yzn a cze n iu p rz e c ię tn y c h głę b o ko ści i p rę d k o ś c i n u rto w y c h , N a le ża ło b y je zm ierzyć w ca ły m biegu rz e k i na lin ii n u rtu (droga s ta tk ó w ) w ie lk o ś c i zm ieniających się z p rz e k ro ju na

p rz e k ró j w y p o ś ro d k o w a ć o d c in k a m i w ie lk o ś c i przeciętne, ja ko norm alne dla regulacji.

2. GŁĘBOKOŚCI NORMALNE,

W p ra c y swojej d ru ko w a n e j w „P rze g lą d zie K o m u n ik a c y jn y m “ (zesz. 2.1946) na te m a t: „ Z a ­ gadnienia h yd ro lo g iczn e w p ro je k c ie p rz e b u d o w y W is ły na w ie lk ą drogę w o d n ą “ w sp o m n ia łe m o w y ­ n ika ch p o m ia ró w z la t 1937 — 1938 w y k o n a n y c h w n u rcie żeglow nym W is ły na p rz e s trz e n i od N ie ­ p o ło m ic do m orza. W d ysku sji na ten t e m a t') za­

rzucono m i, że p o m ia ry te nie mogą być m ia ro d a j­

ne, bo w yko n a n e b y ły za le d w ie co k ilo m e tr biegu rz e k i a w ię c w y n ik i ich są p rz y p a d k o w e . S poru tego nie podejm uję, gdyż nfe jest to konieczne.

P rze p ra co w a łe m b o w ie m w m iędzyczasie znacznie lepszy m a te ria ł dow o d o w y, w o ln y od za rz u tó w u czyn io n ych wobec m a te ria łu z ła t 1937 — 1938

M a te r ia ł ten sta n o w ią w y n ik i p o m ia ró w g łę b o ­ kości na drodze s ta tk ó w , w n u rcie W is ły , p rz e p ro ­ w adzonych w 1924 r. aparatem sam oczynnym . P o­

m ia ry w yko n a n e b y ły p rz y n is k ic h stanach w o d y na całej p rz e s trz e n i od ujścia Sanu do daw nei g ra ­ n ic y n ie m ie c k o -ro s y js k ie j po d N ieszaw ą. G łę b o ­ ko ści sprow adzono do stanów w o d y od p o w ia d a ­ jących o d c z y to w i +100 cm w W a rsza w ie (+140 cm stan średni roczny). Z a re je stro w a n o je na p rz e ­ strze n i 430 k m p rz e c ię tn ie co 310-m, zagęszczając ilość p u n k tó w re'estrow anych. w dnie n ie ró w n y m i zw iększając odległo ści p u n k tó w w dnie bardziej w y ró w n a n ym .

P o m ia ry te p o z w o liły na sko n stru o w a n ie k r z y ­ w y c h g łęboko ści na poszczególnych o d cin ka ch rze k i w p o d w ó jn ym u kła d zie .

P ie rw s z y rodzaj w y k re s ó w p rze d sta w ia p r o fil p o d łu ż n y dna rz e k i, w k tó ry m z w ie rc ia d ło w o d y p rz y ję to za poziom p o ró w n a n ia . O dcięte w y k r e ­ sów p rz e d s ta w ia ją odległo ści od p o c z ą tk u k ilo m e - tro w a n ia biegu rz e k i, rzędne odpo w ie d n ią tem u głębokość.

D ru g i rodzaj w y k re s ó w p rz e d s ta w ia głębokość ja k o fu n k c ’ę długości biegu rz e k i. O dcięte w y k re sów p rz e d s ta w ia ją długość biegu w p ro ce n ta ch d łu ­ gości poszczególnych o d c in k ó w rz e k i. Rzędne są g łęboko ściam i tra n z y to w y m i na biegu rz e k i o tej długości. W y k re s y te p o w s ta ły z w y k re s ó w p ie rw ­ szego ro d z a ’u przez sum ow anie p o zio m ych paskó w p o w ie rz c h n i. Pola z a w a rte m iędzy poziom em g łę ­ bokości zerow ej a lin ią w y k re s ó w są ró w n e w od­

p o w ia d a ją cych sobie w y k re s a c h pierw szego i d ru ­ giego rodzaju.

R ys. 2. S c h e m a t z a m ia n y k o r y ta n a tu ra ln e g o na ró w n o w a ż n y p r z e k r ó j n o rm a ln y .

Z ry s u n k ó w ty c h podano tu ta j te, k tó re odno­

szą się do nąjgorszej p rz e s trz e n i W is ły , położonej m ię d z y u jście m W ie p rz a i ujściem Ś w idra

(rys. 3— 5).

i z

O In ż . J. L a m b o r , „P rz e g lą d K o m u n ik a c y jn y * 1 s z y t 6.1946).

(Ze.

222

W ypośrodkowana obecna qłębokość nurtowa 2 .2 7 m Projektow ana średnia głębokość korgta regulacyjnego 2.03m

Odcinek VI. Od ujścia Wieprza do ujścia Radomki

Na po d sta w ie w y k re s ó w zestaw iono tabelę 1.

Z najdujem y tu głębokości, k tó re w ra z z g łę b o k o ­ ściam i w ię k s z y m i zajm ują 25, 50, 75, 90 i 100% b ie ­ gu rz e k i. Są to g łę boko ści tra n z y to w e pozw alają ce

na przejście poszczególnych o d c in k ó w rz e k i w ca­

ło ści (100%) lu b w n ie k tó ry c h częściach ty c h o d c in ­ k ó w , dających w sum ie na w yk re s a c h w skazany p ro c e n t całej długości o d cin kó w .

szym i za m ują 100% biegu rz e k i (najm niejsze spo­

ty k a n e na szlaku) są ty m i, od k tó ry c h zależy prze lotność szlaku żeglownego obecnie.

G łę b o ko ści p rze cię tn e są zestaw ione w ta b e li 2.

M a m y tu ta kże re d u k c je potrzebne do sprow adze­

nia sta n ó w w o d y w czasie p o m ia ró w (11.X ,1924 — + 100 cm w W arszaw ie) na stan średni roczny. M a ­ m y ró w n ie ż głęboko ści sprow adzone do stanów

Odcinak VII. Od ujścia Radomki do ujścia Piliccj

Wypośrodkowana obecna głębokość nurtowa 2.09 m Projektowana średnia głębokość koryta regulacyjnego 2 03m

G łę b o ko ści, k tó re w ra z z w ię k s z y m i zajm u,ą 50% bie g u rz e k i, uw ażam y za p rze cię tn e na szlaku żeglow nym . P rz y jm u je m y je za podstaw ę do o k re ­ ślenia n o rm a ln ych g łę b o ko ści re g u la c ji na poszczę gólnych odcinkach. G łę b o ko ści, k tó re w ra z z w ię k-

średnich rocznych. G łę b o k o ś c i te w ahają się od 2,65 do 3,00 m na p rz e s trz e n i od Sanu do R adom ­ k i, od 2,57 do 2,78 m na p rz e s trz e n i od R a d o m ki do Bugu, w re szcie od 2,97 do 3,27 m m iędzy B u giem a "wodowskazem w N ieszaw ie.

223

Odcinek VIII, Od ujścia Pilicy do ujścia Świdra

Wypośrodkowana obecna qłębokość nurtowa 2.21 m Projektowana średnia głębokość koryta regulacyjnego 2.03m

T a b e la 1.

Tabela głębokości przy ustalonym stanie w ody w dn iu 11.X.1924 r „ od po w iadającym o d c z y to w i wodouw kazu - f i 00 rm w W -w ie O d c i n e k b i e g u r z e k i G łębokości w iększe od niżej uiym ienionych zajm ują bieg rzeki na

długości

100% 90% 75% 50% i 25% 0%

od da głębokości

najm niejsze

m UJ m

głębokości przeciętne na od cinku

m ni

głębokości najw iększe

m km 288,0

(Ż aw ichost)

km 298,37

(A nn op ol) 0,90 1,25 1,60 1,90 2,45 4,16

km 298,37 A nn op ol)

km 324,0

(rz. K am ienna) 0,98 1,20 1,60 2,10 2,66 * 4,90

km 324,9 (rz. Kam ienna)

km 340,85

(rz. Jłżanka) 0,92 1,18 1,54 1.95 2,60 4,70

km 340,85 (rz. Iłżanka)

km 371,74

(Puławy) 0,86 1,27 1,66 2,20 2,85 5,08

km 371,74 i Puławy)

km 391,70

(rz. W ie p rz ) 1,12 1,50 1,80 2,30 2,88 5,30

km 391,70 (rz. W ie p rz )

km 431,0

(rz. Radomka) 0,66 1,30 1,66 2,21 2,82 5,42

km 431,0 (rz. Radom ka)

km 457,0

(rz. Pilica) 0.72 1,15 1,50 1,92 " 2,36 4,22

km 457,0 (rz. Pilica)

km 490,0

(rz. Świder) 0.47 1,16 1,62 2,13 2,57 4,97

km 490,0

(rz. Ś w ider) km 515,75

(W arszaw a) 0,62 1,24 1,62 2,13 2,75 6,07 -

km 515,75 (W arszaw a)

km '550,19

(rz. Bug) 0,62

i 1,16 1,50 2,06 2,50 4,58

km 550,19 (rz. Rug)

km 587,0

(rz. Bzura' 1,14 2,00 2,30 2,72 3,26 5,42

km 587,0 ('rz. Bzura)

km 632,38

(P łock) 1,02 1,70 2,15 2,52 3,01 5.32

km 632,38 (Płock)

, km 679,32

(W ło c ła w e k ) 1,03 1,70 2,08 2,42 2,88 5,18

km 679,32 (W ło c ła w e k )

km 702,42

(Nieszawa) 1,11 1,66 2,17 2,65 -3.30 4,97

km 702,42 (Nieszaw a)

km 718,0,

(S ilno) 1,30 2,11 2,58 3,10 3,80 5,07

224

T a b e la 2.

G łębokości n u rto w e p rze cię tn e przy stanie utody średnim rocznym

O d e i n e k

Redukcje (m) stanu usta­

lo n e g o na średni roczny

G łęb o ko ść p ize c ię tn a . n ie u jy ró u j-

nana m

G łę b o k o ś ć prze cię tn a u iy i óinnana

m

Z aw icho st — A n n o p o l -0 ,7 5 2,65 2,81

A n n o p o l — rz. K am ienna --0 ,7 0 2,80 rz K am ienna—rz. Iłżan ka -0 ,7 0 2,65

rz. Iłżanka — P uław y -0 ,7 0 2,90

P uław y — rz W ie p rz -0,70 3,00

rz. W ie p rz — rz. Radomka ^ 0,65 2,86

rz. Radom ka — rz. Pilica + 0,65 2,57 2,68

rz. P ilic a — rz. Ś w ider - 0,65 2,78 rz. Su id e r — W arszaw a -0 ,6 5 2,78

W arszaw a — rz. Bug j- 0,55 2,61

rz. Bug — rz. Bzura + 0,55 3,27 3,23

rz. Bzura - Płock + 0,55 3,07

P łock — W ło c ła w e k + 0,55 2,97

W ło c ła w e k — N ieszaw a + 0,55 3,20

Nieszaw a — S i’no + 0,55 3,73

1

3,73

Z g łę boko ści p rz e cię tn ych m ożem y w yp o śro d - ko w a ć głęboko ści regulacyjne norm alne, średniej w ody.

L. p, P rzestrzeń rzeki

G łębokość regulacyjna no rm alna

m

Sposób ob liczenia

1 O d Sanu do Ra-

do m ki 2,81

Ś rednia arytm e- tyc na z prze cię­

tn y c h na 6 o d c in ­ kach.

2 O d R adom ki do

Bugu 2,68

Średnia a ry tm e ­ tyczna z prze cię­

tnych na 4 o d c in ­ kach.

3 O d Bugu do N ie-

szauiy 3,23

Ś rednia z prze cię­

tn y c h na o d c in ­ kach B u g -B z u ra i W ło c ła w e k —N ie-

szaua.

4 P oniżej Nieszaw y (w p iy w re g u la c ji

d o ln e j W is ły ) 3,73

Przeciętna na od­

c in k u Nieszaw a—

Silno.

W yp o ś ro d k o w a n e g łęboko ści norm a ln e p o ró w nam y ze spadkiem i m a te ria łe m dna rz e k i na p o ­ szczególnych przestrzeniach. S padek o d czyta m y z p ro filu ustalonego z w ie rc ia d ła w o d y W is ły w e ­ dług n iw e la q ji b. B iu ra D ró g W o d n y c h M in is te r­

stw a K o m u n ik a c ji, w y k o n a n e j w dniu 10.V I. 1937 p rz y stanie w o d y z b liżo n ym do stanu trw a ją ce g o 21 d n i w o k re sie żeglugi. O b licze n ie spadku w i­

d z im y w tabelce.

M a te r ia ł dna rz e k i na całej p rze strze n i jest to piasek, k tó re g o p rz e c ię tn a grubość z ia rn a zam yka się w dość szczupłych granicach, znanych z p o ­ m ia ró w 1937 i 1938 ro ku .

Lp. Położenie p rz e k ro ju

Km Rzędna

ZUJ. UJ.

m

O d le g ło ść następnego

p rz e k ro ju km

Spad do następnego

p rz e k ro ju m

spa d e k je«

dnostkouiy do następne­

go p rze kro ju

0// 00

i U jście Sanu 279,7 138.168 151,5 36,574 0,242

2 U jście Ra-

d o m i i 431,2 101,594 119,3 31,740 0,266

3 U jście Bugu 550,5 69,854 151,9 29,230 0,192 .

4 W odowskaz

Nieszawa 702,4 40,624 70,1 12,740 0,182

5 Ujście B rdy 772,5 27,884

W ta b e lce niżej um ieszczonej zebrano p o ró w ­ naw cze w ie lk o ś c i głębokości, spadku z w ie rc ia d ła w o d y, p rz e c ię tn e j ś re d n icy z ia rn a [d] i s iły p o ru ­ szającej na w yżej o m ó w io n ych czterech p rz e s trz e ­ niach biegu W is ły . Poszczególne prze strze n ie w y ­ m ieniono w p o rz ą d k u spadku z w ie rc ia d ło w o d y.

P r z e s t r z e ń

Spadek

% 0

G łębo kość norm alna

m

S iła po: u stają ca

S = J t to n /m *

Z ia rn o d mm

O d R adom ki do Bugu 0,266 2,63 0,713 0,47

O d Sanu do Radom ki -0,242 2,81 0,680 0,41

O d Bugu do N ieszaw y P oniżej N ieszaw y

0,192 3.23 0,622 0,48

(w p ły w re g u la c ji rzeki) 0,182 3,73 0,696 0,55

W id a ć z zestaw ienia, że na n ieuregu low anym o d c in k u W is ły głębokości norm a ln e w zrastają w m ia rę ja k m aleje spadek z w ie rc ia d ła w ody.

R ów nocześnie m aleje s iła poruszająca, p rz y bardzo m a ło zm ie n ia ją cym się ziarnie.

P oniżej N ieszaw y następuje duży w z ro s t g łę b o ­ ko ści i s iły poruszającej, a ta k ż e zw ię ksza się g ru ­ bość p rze cię tn e g o ziarna. U w id a c z n ia sić w tym w p ły w re g u la cji tej p rz e s trz e n i W is ły .

3. PRZEKROJE NORMALNE KORYTA ŚREDNIEJ WODY.

P rz e k ró j p o p rze czn y k o ry ta regulacyjnego ma być d o b ra n y ta k , aby obecne głę b o ko ści p rz e c ię t­

ne w n u rc ie żeglow nym noz o s ta ły p rz e c ię tn y m i głęboko ściam i śre d n im i k o ry ta regulacyjnego.

G łę b o k o ś c i n o rm a ln e i s p a d ki p rze cię tn e zn a ' m y z ro z d z ia łu poprzedniego. D o o b lic z e n ia p rę d ­ k o ści u ż y w a m y w z o ru na p rę d ko ść dopuszczalną w k o ry c ie W is ły , o k tó ry m b y ła m ow a p ow yżej.

Przestrzeń 1 (San — Radomka), t — 2,81 m,

i — 0,242°/oc, a = 0,983, (3 = 0,994,

w — 0,56 f° 5 = 0 94.

V0 = a . P . 0,56 t ° 5 = 0 ,9 8 3 .0 ,9 9 4 .0 ,9 4 =-

— 0,918 m/s.

Przestrzeń 2 (Radomka Bug), t = 2,68 m,

i r r 0,266" on, a ~ 0,99, p = ' 0,995, w — 0,92 V„ — 0,906 m/s.

225

Przestrzeń 3 (Bug — wodowskaz Nieszawa).

t — 3 23 m, i = 0,192°/oo1 a = 0,970, p = 0,993, w — 1,005, Vj, — 0,970 m/s.

M ia ro d a jn e o b ję to ści p rz e p ły w u w o d y średniej rocznej p rz y jm u je m y w e d łu g S i e b a u e r a (W ia ­ dom ości S łu ż b y H y d ro lo g ic z n o - M e te o ro lo g ic z n e j.

Zeszyt 1.1947). O b licze n ie p rz e k ro jó w n o rm a ln y c h w o d y średniej w poszczególnych p rz e k ro ja c h wo- dow ska zo w ych W is ły p ro w a d z im y dalej następu­

jąco:

P o w ie rz c h n ię p rz e k ro ju o b lic z y m y ja k o ilo ra z objętości p rz e p ły w u i p rę d k o ś c i śred n ie j dopu­

szczalnej F = Q : V o (m2),

S zerokość z w ie rc ia d ła w o d y na poziom ie w o d y średniej o b licza m y ja ko ilo ra z p o w ie rz c h n i p rz e k ro ­ ju i g łęboko ści średniej

- B w = F : ł (m).

S zerokość k o ry ta w o d y średniej w p oziom ie dna o b licza m y z ró w n a ń :

1) F = B w , f,

2) F = y2 [B,„ '+ Bdno) ■ t ,naX-

O znaczenia objaśniono za pom ocą rys. 6. S to ­ sunek n achylen ia s k a rp y 1 ; n p rz y jm u je m y w e d łu g p o c h y le n ia s k a rp w tam ach re g u la cyjn ych .

Bw.

R ys. 6. S ch e m a t p rz e k ro ju n o rm a ln e g o .

W p ro je k c ie n ie m ie ckim , o p ra co w a n ym w cza­

sie o k u p a c ji w T o ru n iu , p rz y ję to dla g ło w ic y ostróg na brzegach w k lę s ły c h i dla tam re g u la cyjn ych ró w n o le g ły c h , od s tro n y rz e k i nach yle n ie 1:5 w za­

sięgu b ru k u , poniżej zaś dla n a rz u tu ka m ie n n e ­ go 1:8 (rys. 7).

D la obecnego o b licze n ia w y p o śro d ko w a n o stąd . stosunek 1:6, z k tó re g o wrynika ró w n a n ie :

B

B

12 ł

L ic z ą c w sposób w yżej opisany sporządzono ta ­ belę 3, gdzie zestaw ione są w s z y s tk ie elem enty p rz e k ro ju norm alnego, dla p rz e k ro jó w w o d o w ska - zo w ych p rz e s trz e n i Z a w ic h o s t — N ieszaw a.

S zerokości z w ie rc ia d ła w ody, w tej ta b e li ze­

staw ione, rosną od 161,5 m p rz y u jściu Sanu do 300 m pod N ieszaw ą.

Z w ra ca uwagę m a ły p rz y ro s t szerokości tra sy po p rz y ję c iu Bugu. O bjętość p rz e p ły w u W is ły w' M o d lin ie zw ię ksza się o 50% w stosunku do p rz e ­ p ły w u w W a rsza w ie , podczas g d y szerokość tra s y ty lk o o 16%. Tę n ie w sp ó łm ie rn o ść tłu m a c z y m y tym , że spadek p oniżej B ugu jest m nie jszy n iż p o ­ w yżej. M im o stosunkow o m ałej szerokości s iła p o ­ r u s z a n a w y p a d a m nie sza.

G d y b y ś m y w y s z li z za ło że n ia niezm ieniają cej się s iły poruszającej szerokość k o ry ta norm alnego poniżej Bugu w y p a d ła b y jeszcze mniejsza.

T a b e la 3.

O b lic zenie p rz e k ro jó w n o rm a ln y c h średniej w ody.

P rzekrój Q ś r v» F t s B w B dno tmax

1 2 4 5 6

7 ⁸

Z aw icho st 416 0,918 453,1 2,81 161,2 122,9 3,19

A n n o p o l 420 0,918 457,5 2,81 162,8 124,6 3,18

Solec 435 0,918 473,8 2,81 168,6 130,6 3,17

P uław y 449 0,918 489,1 2,81 174,1 136,3 3,15

D ę blin 492 0,918 535,9 2,81 190,7- 153,4 8,11

K ło d a K ró le w s k i

513 0,906 566,2 2,68 211.3 176,3 2.92

Las 574 0,906 633,6 2,68 236,4 201,7 2,89

W arszaw a 591 0,906 652,3 2,68 243,4 208,8 2,88

M o d lin 888 0,970 915,5 3,23 283,4 241,5 3,49

Z, krocze m 888 0,970 915,5 3,23 283,4 241,5 3,49

P ło ck 922 0,970 950,5 3,23 294,3 25°,5 3,48

W ło c ła w e k 930 0,970 958,8 3,23 296,8 255,2 3,47

N ieszaw a 939 0,970 968,0 3,23 299.7 258,1 3,47

Przekroi requtacq|n4

R ys. 7. P r z e k r ó j re g u la c ji w g p r o je k tu to ru ń s k ie g o .

W W a rs z a w ie jest: t = 2,68 m, J = 0,266Voo S = 0,713 T m 2.

W M o d lin ie je st: J = 0,192'/“».

Z a kła d a ją c dla M o d lin a S = 0,713 T m 2, znajdu­

jem y dopuszczalną głębokość średniej w o d y : t — 3,72 m; je st to ta sama głębokość, k tó rą m am y d z i­

siaj poniżej N ieszaw y.

O b lic z a m y stąd p rę d ko ść dopuszczalną.

w — 1,08, a = 0 966, (i = 0,9*92, V „ = 1,035 m/s.

S tąd p o trze b n a p o w ie rz c h n ia p rz e k ro ju F = 888 : 1,035 — 860 m 2. W re szcie p o trze b n a szero­

kość k o ry ta w- poziom ie w o d y średniej B w = F : ł

= 860 : 3,72 = 231 m < 243,4 m.

W n io s k u je m y ■ stąd, że p rz y jm u ąc za dopusz­

czalną tę samą w ie lk o ś ć s iły poruszającej, ja k ą m a­

m y pow yże j ujścia Bugu, m o g lib yśm y szerokość n o rm a ln ą k o ry ta po p rz y ję c iu B ugu pozo sta w ić bez zm iany. N ie c z y n im y tego, bo siła poruszająca p o ­ w yże j ujścia B ugu jest za duża i to le ro w a ć ją m u­

sim y z ko nieczno ści. Obecność ta k dużej s iły p ro ­ w a d z i do dużych tru d n o ści, p rz y p ro je k o w a n iu re ­ g u la c ji i p rz y późniejszej re a liz a c ji p ro je k tu .

Poniżej u ś c ia B ugu m ożem y ty c h tru d n o ś c i u n ik n ą ć p rz y jm u ją c siłę poruszającą dostosow aną do is tn ie ją c y c h g łęboko ści i spadku,

Inż. J, L a m b o r w sw ym p rz e m ó w ie n iu na k o n fe re n c ji w iśla n e j ( a r ty k u ł w „G o sp o d a rce W o d ­ n e j“ . Z e szyt 3.1947) p rz e d s ta w ił k ry te riu m do wry- znaczenia p o trze b n e j szerokości tra s y na tle już w y k o n a n y c h re g u la cji in n ych rzek.

226

P o ró w n u ją c szerokości o bliczone przeze m nie z ty m i, k tó re inż, L a m b o r uw aża za leżące w s tre fie m o żliw o ści, w id z im y , że w ahają się one o k o ło górnej g ra n ic y tej stre fy.

W odow skaz

Szerokość ir g Lam bora

trasy (m) ir g D ębskiego

Różnice sze­

rokości in 0,o 7 , w a r­

tości d ru j ie j

C h w a ło w ic e 170 161,2 + 5,2

P uław y 180 174,1 + 3,3

D ę b lin 187 190,7 — 2,1 '

W arszaw a 2 3 243,4 — 16,6

W yszo g ró d 266 283,4 — 6,3

W ło c ła w e k 280 296,8 5,7

T o ru ń 297 299,7 - 1,0

W id z im y na ogół zgodność w granicach do

± 6%. W y ją te k s ta n o w i od cin e k W a rs z a w y , k tó r y z p o w o d u spadku w iększego a n iże li na o d c in k u San — R adom ka w ym aga odrębnego tra k to w a n ia i w yp a d a ze schematu.

4. PRZEKROJE W PRZEJŚCIACH NURTOWYCH.

D otychczas nie ma m e to d y u m o żliw ia ją ce ] o b li­

czenie k s z ta łtu p rz e k ro jó w poprzecznych k o ry ta

uregulow anego na przejściach i w lu k a c h . K s z ta łty te są różne m ię d zy sobą, są ta kże odm ienne od k s z ta łtu p rz e k ro ju norm alnego. T y p o w e p rz e k ro je spotykane na przejściach i w zakolach tra s y w i­

d zim y na rysunkach.

R ysu n e k 8 poda e p rz e k ró j p o p rz e c z n y W is ły w p rze jściu p o ło żo n ym w k m 504,0, w k tó ry m sto­

sunek g łęboko ści średniej do n a jw ię ksze j k = 0,810, R ysu n e k 8a p rz e d s ta w ia p rz e k ró j na łu k u w km 503,2, gdzie stosunek k = 0,510 p rz y średnim stanie w ody.

Ten sam stosunek w p rz e k ro ja c h tra p e zo w ych , k tó ry c h w y m ia ry m am y w ta b e li I I I w a h a się m ię ­ d zy 0,88 i 0,94. T a k duża w a rto ś ć tego sto su n ku w naturze, w k o ry ta c h rz e k z dnem ruchom ym tru d n a jest do uzyskania. W rz e c z y w is to ś c i w y ­ k s zta łcą się z w y k le p rz e k ro je o sto su n ku g łę b o k o ­ ści średniej d o .n a jw ię ksze j o k o ło 0,8 na przejściach i o k o ło 0,5 na lu k a c h .

S k o ro bezpośrednie o b licze n ie w y m ia ró w p rz e ­ k ro jó w na p rzejściach i łu k a c h nie jest m ożliw e , zm ie n ia m y p o rz ą d e k o b licze n ia na o d w ro tn y , S ta ­ ra m y się p rz y ją ć pew ne n a jko rzystn ie .sze fo rm y p rz e k ro jó w re g u la cyjn ych i sp ra w d zić je następnie pod w zględem h y d ra u lic z n y m .

Rys. 8a.

D o ty c z y to przede w s z y s tk im p rz e k ro jó w p o ło ­ żonych w przejściach n u rto w y c h , gdyż od g łę b o ko ­ ści ich zależy p rze lo tn o ść d ro g i w odnej.

W ta b e li 3 zestaw iono g łę b o ko ści f max p rz e k ro ­ ju norm alnego, trapezow ego, średniej w o d y . Są to oczyw iście g łęboko ści ty lk o ob licze n io w e , k tó re w n a tu rze , w c a ły m bie g u rz e k i u trz y m a ć się nie dadzą. R ze czyw iste g łę b o k o ś c i będą zm ienne, w iększe w w yb o ja ch p o ło żo n ych w za ko la ch tra s y regulacyjne j, mniejsze na przejściach.

N asuw a się p y ta n ie , ja k i n a jk o rz y s tn ie js z y sto­

sunek osiągnąć m ożna za pom ocą z w y k ły c h śro d ­ k ó w re g u la c ji rz e k m ię d z y głębo ko ścia m i na p rz e j­

ściach a głębo ko ścią p rz e k ro ju norm alnego. O dpo­

w ie d ź na to p y ta n ie dałe m a rty k u le na te m a t

„Z a g a d n ie n ia h yd ro lo g iczn e w p ro je k c ie p rz e b u d o ­ w y W is ły na w ie lk ą drogę w o d n ą “ , d ru k o w a n y m w „P rz e g lą d z ie K o m u n ik a c y jn y m " (Zeszyt 2.1946).

W y k a z a łe m tam, za pom ocą w y n ik ó w pra c ba­

d a w czych na W iś le oraz dośw iadczeń w la b o ra to ­ riu m w o d n ym P o lite c h n ik i W a rs z a w s k ie ;, że g łę ­ boko ści tra n z y to w e rz e k i ure g u lo w a n e j p rz y jm ę “ w ać n a le ży na 2/3 g łę b o ko ści p rz e k ro ju n o rm a ln e ­ go. Jest to o p tim um , k tó re g o m ożna oczekiw ać.

Stosunek głę b o ko ści tra n z y to w e j do n o rm a ln e j ró w n y % , ja k go p r z y ję li p ro f. R y b c z y ń s k i i p ro f. M a t a k i e w i c z w o p in ii o p ro je k c ie re ­ g u la c ji W is ły , sporządzonym przez inż. I n g a r d e- n a, b y ł w z ię ty z obcych p rz y k ła d ó w i o ka za ł się na W iś le za w y s o k i,

M o ż liw ą do u zyska n ia głębokość k o ry ta W is ły w przejściach n u rto w y c h o b liczać będ zie m y p rz e to ze stosunku 2/3.

G łębokość, ja k ie j p o trze b u je m y, o k re śla p ro f.

K . R o d o w i c z na 2,20 m d la b a re k 1000 to n o ­ w y c h („G o sp o d a rka W o d n a ", Z eszyt 3. 1947). N o r­

m y n ie m ie c k ie podają, że p rz y zanurzeniu 20 m b a rk i rzeczne 1000 to n o w e o w y m ia ra c h 80 , 10,5 m m ają nośność 1310 ton, b a rk i ka n a ło w e 1000 to n o ­ w e o w y m ia ra c h 8 0 .9 ,2 m m a ą nośność 1000 ton, b a rk i na ka n a le D ortm u n d -E m s o w y m ia ra c h 6 6 ,9 .8 ,1 m m ają nośność 850 ton (H iitte 1934, Bd.

I I I . S. 524).

P rz y ją w s z y p o trz e b n ą głębokość tra n z y to w ą 2,20 m, ta k ja k ją p o d a e p ro f. R o d o w i c z , m o­

żem y p o ró w n a ć ją z g łę b o ko ścia m i na przejściach, o b lic z o n y m i ze stosunku 2/3. Z e sta w io n o te głę b o ­ k o ś c i w tabelce:

G łę b o ko ść p rz e k ro jó w i zw ężenie tra s y w przejściach.

a -J

O dcinek

G łę b o ­ kość p rze kro ­ ju n o r ­ m alnego

tmax

G łębo kość p rz e k ro ju na

p rze jściu

tp ^3 tman

N ie d o b ó r g łę b o ­ kości na p iz e j-

ściu

(2,20 t p)

P ro je k to w a ­ ne zwężenie

p rz e k ró j u na prze jściu

UJ

m etrach % od t p

i Z aw icho st 3,19 2,12 0 / 8 3,6 4 %

D ę b lin 3,11 2,18 0,12 5,8 6%

2 K łid a 2,92 1,95 0,25 11,4 12%

W arszaw a 2,88 1,92 0,28 14,6 15%

3 M o d lin 3,49 2,32 ^{— — ___}

Nieszawa 3,47 2,32 — — --- .

G łębokość p rz e k ro ju norm a ln e g o t max w z ię to z ta b e li 3.

G łę b o ko ść p rz e k ro ju w p rz e jściu ob liczo n o ró w ­ naniem t p — 2/3 łmax.

R óżnica głę b o ko ści na przejściu, p o trz e b n e j i w y ­ rach o w a n e ' ze stosunku 2/3, p rz e d s ta w ia te o re ty c z ­ n y n ie d o b ó r głęboko ści. P rz e k ro je n a przejściach po w y k o n a n iu re g u la c ji m o g ły b y się okazać o« ty le za p ły tk ie . A ż e b y u zyskać p o trz e b n ą n o rm ę g łę b o ­ ko ści 2 2 m n a le ży zastosować środek p o w o d u ją cy p o g łę b ie n ie dna w s to p n iu w ię k s z y m n iż na o d j cin ka ch p rz y le g ły c h . Ś rodkiem ty m jest lo k a ln e zw ężenie tra s y w prze ściu. Z w ę ża m y ją o ty le pro ce n t, ile głębokość; b ra k u je na przejściu.

W tej samej tabelce podano w ię c w dalszym ciągu w y ra c h o w a n y n ie d o b ó r g łę b o ko ści (2,20—t p) w m e tra ch i w p ro c e n ta c h od t P. N a tej p o d s ta w ie o kre ślo n o p ro je k to w a n y p ro ce n t zw ężenia sze ro ko ­ ści tra s y re g u la cyjn e j w p rz e jś c iu n u rto w y m .

Pow yższe założenia p o zw a la ją nam na d o k ła d ­ ne z a p ro je k to w a n ie p rz e k ro jó w k o ry ta re g u la c y j­

nego w przejściach. W y m ia ry ty c h p rz e k fo ó w zestaw iono w tab e lce następnej. Podano tu w e d łu g ta b e li 3 szerokość p rz e k r o ju norm alneg o na p o ­ zio m ie w o d y średniej, a następnie po zastosow aniu ustalonego p ro c e n tu zw ężenia podano szerokość zwężoną. Szerokość dna o bliczono z ró w n a n ia B dno — Bw — 12 i, w k tó ry m f 5. 2,20 m, z k o ­ lu m n y p oprzedn iej,

W y m ia ry p rz e k ro ó w i p rę d k o ś c i na przejściach.

O dcinek

N om al na sze rokość trasy

B w

m

Zwężona szero­

kość trasy

Bzw

m

G łę b o ­ kość

tmax

m

S ze ro­

kość dna

Bd

in

P o w ie rz ­ chnia prze kro ­

ju

m 3 P rę d ­

kość w o d y

12

m /s

G łę b o ­ kość średnia

t

m

Zau ich st 161,2 155 2,20 128,6 312,0 1,33 2,01

D ę blin 190,7 179 2,20 152,6 364,8 1,35 2,04

K łoda 211,3 186 2,20 159,6 380,2 1,35 2,04

W arszaw a 243,4 207 2,20 180,6 426,4 1,39 2,06

M o d lin 283,4 — 2,32 255,6 626,0 1,42 2,21

Nieszaw a 299,7 — 2,32 271,9 663,0 1,42 2,21

N a le ż y spraw dzić, czy p rz e k ro je te są zdolne p rze p u ścić objętość p rz e p ły w u w o d y średniej ro c z ­ nej z ob liczo n ą p rę d ko ścią i czy w y s ta rc z y na to spadek, k tó r y s to i do dyspozyc i. W ty m celu ob­

lic z a m y w ysokość p ię trz e n ia , k tó re ]est na to p o ­ trzebne. P osługuje m y się tu ró w n a n ie m na p rz e ­ le w za to p io n y. P rzejście jest bowiem, z h y d ra u lic z ­ nego p u n k tu w id z e n ia n is k im p ro g ie m w dnie rze­

k i, o sze ro kie j i za o krą g lo n e j k o ro n ie ,

P oniew aż k o ro n a zb u d o w a n a jest z m a te ria łu ruchom ego, są tu duże o p o ry ru c h u i dlatego w s p ó ł­

c z y n n ik w y d a tk u p rz e le w u n a le ży p rz y jm o w a ć n i­

sko.

Stosu:em y w z ó r:

Q

= ?.

/ 2

-

(A g r o s k i n. H y d ra u lik a . M o s k w a — L e n in g ra d 1944).

O znaczenia w e d łu g schem atu (rys. 9):

b — szerokość prze le w u ,

Bo — w ysokość e n e rg ii p rzed p rze le w e m , h — w ysokość w a rs tw y w o d y na p rze le w ie .

•k

228