Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1976 r. III CRN 128

Karol Potrzobowski

Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z

dnia 10 września 1976 r. III CRN 128

Palestra 22/4(244), 68-74

68 Orzecznictwo Sądu Na jw yż szego N r 4 (244) czyli n a 1 a d w o k a ta p rzypadło 46 tego ro d zaju spraw . S p ra w z urzędu przyjęto 12.401 (na 1 a d w o k a ta p rzy p a d ły 4 spraw y). S tosunek p ro ce n to w y sp ra w z urzędu do sp ra w z w yb o ru (zleceń k lientów ) w yniósł w skali k ra jo w e j 7,7°/». N ajw ięcej s p ra w z urzędu! w sto su n k u do sp ra w z w yb o ru odnotow ano w Izbach: ko szaliń ­ sk iej (19,9%), olsztyńskiej (14,1%), opolskiej (13,2%) i zielonogórskiej (12,8%).

W pływ sp raw do zespołów pow yżej przeciętn ej (46 spraw ) odnotow ano w 16 izbach adw okackich, poniżej zaś te j liczby w 6 izbach (G dańsk, K oszalin, K rak ó w , P oznań, W arszaw a i W rocław ). Liczba sp raw z w yboru w p o ró w n a n iu z I I p ó łro ­ czem 1976 r. zm niejszyła się o 3,8%.

P rz e c ię tn e rozliczenie za je d n ą sp raw ę z w yb o ru w yniosło 1.419 zł i w ah ało się od 1.066 zł w Izbie bydgoskiej do 1.659 zł w Izbie w arszaw sk iej. R ozliczenie na je d n ą sp ra w ę pow yżej przeciętn ej odnotow ano w 11 izbach adw okackich, poniżej zaś w 13 izbach.

D o konując poró w n ań sy tu a c ji w II półroczu 1977 r. z sy tu a c ją II półrocza 1976 r. m ożna stw ierdzić, że o broty zespołów adw okackich zw iększyły się o 1,9%, koszty ad w o k a c k ie zw iększyły się o 4,3%, w ynagrodzenie b ru tto zw iększyło się o 0,4%, a w y n ag ro d ze n ie n etto o 0,2%.

B iorąc pod uw agę s tr u k tu r ę zleceń (sp ra w y z w yboru), zm niejszyły się one w sp ra w a c h k a rn y c h o 18,5%, w sp raw ac h cyw ilnych zw iększyły się o 5,5%i n a to m ia st w sp raw ac h innego ro d za ju zm niejszyły się o 15,6%. Ogółem sp raw y z w y b o ru w y k azały zm niejszenie się o 3,8% (w II półroczu 1976 r. — 167.126 sp raw , w II półroczu 1977 r. — 160.805 spraw ).

S ta n k o n ta 34 w ynosił w zespołach adw okackich n a dzień 31 g ru d n ia 1977 r. 35.496.802 zł i w po ró w n an iu ze stan em tego k o n ta n a koniec 1976 r. nie w ykazał isto tn e j różnicy (419.824 zł).

O n Z E C Z H I I C T W O S Ą D U N A J W Y Ż S Z E G O

1.

G L O S A

do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 w rześnia 1976 r.

III CRN 128/761

T r e ś ć t e z y głosow anego w y ro k u je s t n astęp u jąca :

Zagraniczne środki płatnicze, których posiadanie w krtaju przez krajowców d ew izow ych jest dozwolone (§ 33 roz­ porządzenia M inistra Finansów z dnia 15 k w ietnia 1952 r. w spraw ie w yk o­ nania ustaw y dew izow ej — Dz. U. Nr 21, poz. 137 ze zm.), mogą być użyte przez ich posiadaczy na różne cele — w szcze­

gólności określone w zarządzeniu M i­

nistra Finansów z dnia 1 w rześ­

nia 1975 r. w sprawie zezw olenia dla osób fizycznych krajowców dew izow ych

na posiadanie oprocentowanych ra­

chunki w bankowych w w alucie zagra­ nicznej (M. P. Nr 28, poz. 174).1 2

W razie bezprawnego pozbawienia

1 W y ro k te n z o s ta ł o p u b lik o w a n y w O SN C P n r 3/1977, p oz. 59.

2 O b e c n ie o b o w ią z u je z a r z ą d z e n ie M in is tra F in a n s ó w z d n ia 25.IX .1976 r . w s p r a w ie r a c h u n k ó w b a n k o w y c h k ra jo w c ó w d e w iz o w y c h , p ro w a d z o n y c h w w a lu ta c h w y m ie n ia ln y c h

N r 4 (244) Orzecznictwo Sądu Najw yż szego ₆₉

posiadania tych środków ich posiadacz ponosi szkodę w w ysokości odpowiada­ jącej wfartości utraconych z ich posia­ dania korzyści. Miarodajnym dla od­ szkodowania kryterium może być w ta ­

P rz y ro zpoznaw aniu sp ra w z z a k re ­ su działu spadku, podziału m a ją tk u po rozw odzie, zachow ku, a ta k ż e roszczeń z ty tu łu czynów niedozw olonych w y s­ tę p u je n ie je d n o k ro tn ie zagadnienie, w ja k i sposób należy określić w artość środków p łatniczych w w a lu ta c h ob­ cych, będących p rzedm iotem działu lub roszczenia odszkodow aw czego. Z ag a­ d n ien ie to je st w y jątk o w o złożone, gdyż przep isy p ra w a nie d ają w tym z a k re ­ sie w y ra źn e j w skazów ki.

W m yśl art. 12 p k t 5 u sta w y d ew i­ zow ej z d n ia 28.III.1952 r. (Dz. U. N r 21, poz. 133) k u rsy dew iz i p ieniędzy za­ g ranicznych u sta la i ogłasza N arodow y B ank Polski jako o rg an w yłącznie w łaściw y, przy czym do d n ia 31.1.1978 r. rozróżniało się n a s tę p u ją c e rodzaje ku rsó w :

1) podstaw ow y (parytetow y), o p arty n a u staw ow ym p ary te cie złotego pol­ skiego w ynoszącym — w ed łu g ustaw y z d n ia 28.X.1950 r. o zm ianie system u pieniężnego (Dz. U. N r 50, poz. 459) — — 1 zł = 0,222168 g czystego złota, co o d pow iada w chw ili obecnej re la c ji 1 $ USA = 3,32 zł. K u rs te n m a je d n a k czysto teo rety czn e znaczenie (nie sto ­ su je się go do żadnych rozliczeń b ie­ żących) i stanow i je d y n ie jed n o stk ę sta ty sty c zn ą , w k tó re j w y ra ż a n e są p la n y o brotów zagranicznych i odpo­ w ied n ia sta ty sty k a ; 3 4

kim wypadku cena bonów tow arow ych Banku PKO w chw ili ustalenia od­

szkodowania (ew entualnie w innej

chw ili ) w wolnym , uczciwym , a nie spekulacyjnym obrocie.

2) k '.r s specjalny przy rozliczeniach bieżących * z k ra ja m i k a p ita listy c z n y ­ mi oraz z Jug o sław ią, w ynoszący 600% k u rsu podstaw ow ego (a w ięc 1 $ USA = 19,92 zł);

3) k u rs sp ecjaln y z p rem ią sto so w a­ ną p rzy sk u p ie w a lu t w y m ie n ialn y ch od tu ry stó w zagranicznych, k tó r a w y ­ nosi 66,67% k u rs u sp e c ja ln e g o .5 T ak w ięc w tym w y p ad k u 1 $ USA = 33,20 zł;

4) k u rs podstaw ow y z d o p ła tą, p rz e ­ w idziany dla płatności n ie h an d lo w y c h w obro tach z k ra ja m i socjalistycznym i. W ynosi on obecniie 1 rb = 19,70 zł.

P oczynając od d n ia 1.I I .1978 r. t a ­ b ela k u rsó w n r 2 N arodow ego B a n k u Polskiego u sta liła k u rsy sp e cja ln e w w ysokości dziesięciokrotnej (1000%) k u rsu podstaw ow ego. T ak w ięc k u rs sp ecjaln y d o la ra USA w ynosi obecnie średnio 33,20 zł za 1 $. K urs te n odpo­ w iad a zatem o bow iązującem u do d n ia 31.1.1978 r. k u rso w i sp e cja ln em u z p r e ­ m ią, w zw iązku z czym n ie sto s u je się ju ż p rem ii przy sk u p ie od tu ry s tó w za­ g ran iczn y ch w a lu t k ra jó w k a p ita lis ty ­ cznych i Jugosław ii.

P rzy ro zstrzy g an iu w ym ien io n y ch na w stępie sp raw należy je d n a k m ieć na uw adze, że obow iązujące u sta w o d a w ­ stw o dew izow e pozw ala k rajo w c o m de­ w izow ym n a o siąg an ie d alej idących korzyści z p o siad an ia w arto śc i d ew i­

3 Z. B i d z i ń s k i i K. S o s n o w s k i : U s ta w o d a w s tw o d e w iz o w e , W a rsz a w a 1974, s. 89. 4 O b w ieszczen ia P re z e s a N B P d o ty c z ą c e k u rs ó w w a lu t o b c y c h p o c z ą tk o w o p o d a w a ły szczeg ó ło w o ro d z a je tr a n s a k c j i p rz e p ro w a d z a n y c h w e d łu g k u r s u s p e c ja ln e g o , n a s tę p n ie u ż y ­ w a ły o k re ś le n ia , że k u r s t e n s to s u je się do ro z lic z e ń b ie ż ą c y c h z ty tu łó w u s łu g o w y c h 1 in n y c h i w re sz c ie od 1977 r . u ż y w a ją o k r e ś le n ia , że „ k u r s y sp e c ja ln e , s to s u je się w ro z ­ lic z e n ia c h z t y tu łu o b ro tó w b ie ż ą c y c h ” .

s w m o n o g ra fii B. K o c h a : P rz e s tę p s tw a i w y k ro c z e n ia d e w iz o w e (W a rsz a w a 1975, s. 98) u ż y to n a o k re ś le n ie te g o k u r s u d e f in ic ji: „ p o d w y ż s z o n y k u r s s p e c ja ln y ” .

70 Or ze cz nictw o Sądu Na jw yż szego N r 4 (244) zowych, niż m ogłoby to w y n ik ać z za­

oferow ania dew iz do sk u p u ban k o w i przy zastosow aniu obow iązujących k u r ­ sów.

Z godnie z § 33 rozporządzenia M i­ n istra F in an só w z d n ia 15.IV.1952 r. w sp ra w ie w y k o n an ia u sta w y dew izo­ wej (w b rzm ien iu n ad a n y m ro zp o rzą­ dzeniem z dnia 7.XI.1956 r. — Dz. U. N r 50, poz. 233) dozw olone je s t posia­ d an ie w k ra ju zagranicznych środków płatniczych. Z arządzenie M in istra F i­ nansów z d n ia 25.IX. 1976 r. w sp raw ie rac h u n k ó w bankow ych krajo w có w de­ w izow ych prow adzonych w w alu tac h w y m ienialnych (M. P. N r 38, poz. 173) przew iduje, że na ra c h u n k i te (zw ane w zarządzeniu rac h u n k a m i „A ”) m ogą być w p łac an e m iędzy innym i w alu ty w y m ien ialn e bez potrzeb y u d o k u m e n ­ to w an ia ty tu łu w ejścia w posiadanie. S tosow nie do § 4 zarządzenia posiadacz ra c h u n k u — niezależnie od innych u - p raw n ie ń , ja k np. w yw ozu w a lu ty za g ran icę z praw em w y d atk o w a n ia na pokrycie kosztów podróży i p o b y tu oraz na zakup tow aró w i u słu g — może -podejmować w k r a ju w y p łaty w bonach tow aro w y ch B anku P o lsk a K a ­ sa O pieki S. A. T akże zarząd zen ie M i­ n is tra F in an só w z dnia 23.VI.1973 r. w sp raw ie zezw olenia n a n ie k tó re czynności o b ro tu w arto śc iam i dew izo­ w ym i (M. P. z 1973 r. N r 29, poz. 184 i z 1975 r. N r 14, poz. 83) z a w iera ge­ n e ra ln e zezw olenie dla osób fizycznych k rajo w có w dew izow ych na w yk o rzy s­ ty w an ie w ek sporcie w ew n ętrz n y m

B anku P o lsk a K asa O pieki S. A. n ale­ żących do nich zagran iczn y ch środków p łatniczych w w a lu ta c h w ym ien ialn y ch .

P on iew aż sp ra w a bonów to w a ro ­ w ych B anku P K O będzie przedm iotem dalszych rozw ażań, w y d aje się celow e zw ięzłe om ów ienie c h a ra k te ru tych bo­ nów.

Bony tow arow e B anku PK O są do­ k u m e n ta m i na okaziciela, sta n o w iąc y ­ m i u pow ażnienie do odbioru o k reślo ­ nych tow arów w edług obow iązującego cennika. Bon te n nie z a w iera zobow ią­ zania b a n k u do za p ła ty k w o ty d olaro­ w ej an i nie u p ra w n ia posiadacza do żąd an ia tej k w o ty lu b jej ró w n o w a r­ tości pieniężnej w złotych. Nie je st przeto d o k u m e n tem fin an so w y m (pie­ niężnym ), lecz d o k u m en tem to w a ro ­ w ym , na co zresztą w y ra źn ie w skazuje zam ieszczona n a nim nazw a „bon to ­ w aro w y ”. 6 W tra n sa k c ja c h ek sp o rtu w ew nętrznego istn ie je tylk o stosunek w artości to w aru do w a lu ty w yrażonej w cenie to w aru , a n ie sto su n ek jednej w a lu ty do d ru g iej (kurs). 7 8 Bony to w a­ row e nie sta n o w ią w ięc w arto śc i de­ w izow ej, ja k to słusznie stw ierd ził Sąd N ajw yższy w w y ro k u z d n ia 10.VII. 1971 r. III CRN 208/71.8 N abyw anie bo­ nów tow aro w y ch w celu p odjęcia za nie potrzebnego to w aru nie podlega żadnym san k cjo m k arn y m , a jed y n ie sk u p y w an ie bonów przez osoby do tego n ie u p ra w n io n e w celu odprzedaży z zyskiem , ja k rów n ież ich odprzedaż z zyskiem podlega k arze na mocy przep isu art. 224 k .k .9

I!

W orzecznictw ie sądow ym re p re z e n - dziło w rac h u b ę o kreślenie sposobu to w an e było niekiedy s ta n o w is k o ,10 że p rzeliczenia w a lu ty obcej, ptowinny rozliczenia m iędzy stro n am i, gdy w cho- następow ać w yłącznie w edług k u rsu

6 K. S o s n o w s k i : K u r s y w a lu t o b c y c h a tz w . k u r s B a n k u P K O , „ F in a n s e ” n r 4/1976, s. 45-49. 7 J . B a f i a i i n n i : U s ta w a k a r n a s k a rb o w a z k o m e n ta rz e m , W a rsz a w a 1973, s. 130. 8 O SN C P n r 2/1972, poz. 33. 9 Z. B i d z i ń s k i i K. S o s n o w s k i : op. c it., s. 154: J. B a f i a i i n n i : K o d e k s k a r n y *— K o m e n ta rz , W a rsz a w a 1977, s. 608, te z a 2.

N r 4 (244) Or ze cz nictw o Sąd u Na jw yż szego ₇₁

specjalnego. S p ra w y te nie dotyczyły je d n a k u sta le n ia odszkodow ania za szkodę w yrządzoną czynem niedozw o­ lonym , lecz rozliczeń z tra n s a k c ji za­ w a rty c h w w alucie obcej.

O dm ienne sta n o w isk o za ją ł Sąd N ajw yższy w sp raw ie, k tó re j p rze d ­ m iotem było określenie odszkodow ania za b ez p raw n e pozbaw ienie pow oda m ożliw ości dyspo n o w an ia b an k n o tam i dolarow ym i. W nie p u b lik o w a n y m w y­ ro k u z d n ia 10.11.1972 r. I CR 688/71 * 11 S ąd N ajw yższy zw rócił uw agę, że po­ w ód — gdyby m u szkody nie w y rz ą ­ d z o n o — m ógłby za p o siadane do lary nabyć to w a ry w B anku PK O , w zw ią­ zku z czym odszkodow anie należy o- k reślić „w edług k u rsu w tym że B anku obow iązującego” (z u za sa d n ien ia w y ­ nika, że S ąd m iał n a m yśli obow iązu­ ją c ą cenę sk upu bonów tow arow ych iprzez B an k PKO). S ąd N ajw yższy pod­

niósł, że pogląd te n z n a jd u je oparcie w art. 361 § 2 k. c., w m yśl którego n a p ra w ie n ie szkody o b ejm u je rów nież korzyści, k tó re poszkodow any m ógłby osiągnąć, gdyby m u szkody nie w y ­ rządzono.

N astęp n ie w w y ro k u z d n ia 18.VII. 1972 r. I P R 346/71 (OSNCP n r 4/1973, poz. 66) S ąd N ajw yższy podtrzy m ał stanow isko, że na p o d sta w ie a rt. 361 § 2 k. c. w arto śc i dew izow e należy przeliczyć w edług re la c ji u sta lo n e j przez B ank PK O p rzy sk u p ie bonów tow arow ych. S p ra w a dotyczyła odszko­ dow ania za w arto śc i dew izow e p rz y ­ w łaszczone przez fu n k c jo n a riu sz a p a ń ­ stw ow ego, skazanego za te n czyn p r a ­

w om ocnym w yrokiem , w którym - ró w ­ now artość z a g arn ię ty ch dew iz została ok reślo n a w ed łu g k u rsu specjalnego, w ynoszącego w ów czas 24 zł za i $ USA. P rzeliczenie pow yższe zastosow ał sąd k arn y , o p ie ra jąc się na obw ieszczeniu P re ze sa N BP z dn ia 1.1.1961 r. w s p ra ­ w ie k u rsó w dew iz i pieniędzy z a g ra ­ nicznych, będących p rzedm iotem p rze s­ tę p stw dew izow ych (M. P. N r 1, poz. 12), przew id u jący m , że przy przelicza­ niu sto su je się k u rsy specjaln e k ażdo­ razow o obow iązującej ta b eli k ursow ej. P ozw any uznał pow ództw o co do zasa­ dy i w nosił o zasądzenie ró w n o w a rto ś­ ci dolarów w edług k u rsu specjalnego re p re z e n tu ją c tezę, iż sąd w p o stęp o ­ w a n iu cyw ilnym w ram a ch a rt. 11 k. p. c. je s t zw iązany ok reślen iem w a r ­ tości dew iz, ustalo n y m w se n ten c ji w y ro k u karnego. Sąd N ajw yższy uznał stanow isko to za bezzasadne podnosząc, że p raw id ło w a w y k ład n ia art. 11 k. p. c. p row adzi do w niosku, iż zw iązanie są­ du cyw ilnego u sta le n ia m i p raw om oc­ nego w y ro k u skazującego dotyczy je ­ dynie u stalo n ej w se n ten c ji tego w y ro ­ k u ilości z a g arn ię ty ch lu b p rzy w łasz­ czonych dewiz, n ato m ia st n ie m a c h a­ r a k te ru w iążącego dla sądu cyw ilnego z a w a rta w se n ten c ji w yro k u sk a z u ją ­ cego w zm ian k a o k re śla ją c a relację,

w edług k tó rej należy dew izy przeliczyć. W re z u ltac ie w ięc Sąd N ajw yższy uz­ n a ł za p raw id ło w y pogląd S ąd u W o­ jew ódzkiego w zak resie o k reśle n ia od­ szkodow ania za zag arn ięte dew izy w e ­ dług ceny bonów tow aro w y ch B anku PKO.

III W u c h w a le z d n ia 18.X.1974 r. III CZP 55/74 (OSNCP n r 12/1975, poz. 163) Sąd N ajw yższy w y ra ził pogląd, że przy obliczaniu zachow ku w arto ść w k ład u

na ra c h u n k u w alu to w y m „A” k rajo w c a dew izow ego u sta la się w edług o kreślo­ nej przez w ładze B a n k u P K O re la cji przy skupie bonów tow arow ych za

zło-w y ro k te g o ż S ą d u z d n ia 15.V.1972 r. I CR 28/72, O SN C P n r 2/73, poz. 29.

11 W y ro k te n c y tu je i o m a w ia T . K u c h a r s k i w a r ty k u la p t.: P ró b a n ie z a w is ło śc i, „ G a z e ta S ą d o w a ” n r 16/214 z d n ia 16.V III.1971 r.

72 Orzecznictwo Sądu Na jwyższe go _{N r 4 (244)}

te obiegowe. W u zasad n ien iu tej uch­ w ały Sąd N ajw yższy stw ierdził, że b ra k je s t przepisów o k reśla ją cy c h sposób u sta le n ia w arto ści w k ład ó w pienięż­ nych w yrażonych w obcej w alucie w y­ m ien ialn ej na ra c h u n k u bankow ym k rajo w c ó w dew izow ych. W artość tych w kładów należy określić w ta k ie j k w o ­ cie pieniężnej w yrażonej w złotych p o l­ skich, ja k ą spad k o b ierca m oże uzyskać w w y n ik u sp ien iężen ia ty c h w k ła ­ dów — oczyw iście w obrocie legalnym M uta tis m u ta n d is pogląd ten dotyczy nie ty lk o w k ład ó w bankow ych, r le także w chodzących w sk ład spadku zagranicznych środków płatniczych.

Z daniem S ądu N ajw yższego sp ie n ię ­ żenie to może n astąp ić po cenach w ol­ norynkow ych, n aw e t odbiegających od zasad określonych przez B ank PK O p rzy skupie bonów tow arow ych, jeżeli tylko ceny te n ie m ają c h a ra k te ru spe­ kulacyjnego. Sąd N ajw yższy p rzyjął je d n ak , że ze w zględu na możliwość dużej rozpiętości cen poszczególnych to w aró w i na trudności, ja k ie w iązały ­ by się z u sta le n iem cen średnich, n a le ­ ży p rz y ją ć cenę sk upu bonów to w aro ­ w ych w edług re la cji określonej przez w ładze B anku PK O n a p odstaw ie w y ­ tycznych M in istra F inansów . C ena ta bow iem je s t sk a lk u lo w an a z uw zglę­ dn ien iem p raw a popytu oraz podaży i dlatego może być uw ażana za w ła ś­ ciwą.

M ogłoby się w ydaw ać, że zajęte przez Sąd- N ajw yższy stanow isko u s ta ­

liło pro fu tu r o w sposób precy zy jn y zasady przeliczania w artości w a lu t w y ­ m ienialnych n a złote polskie, je d n ak ż e zm iany zasad skupu bonów to w a ro ­ w ych przez B ank PK O spow odow ały, że stanow isko to straciło na a k tu a l­ ności.

U chw ała S ąd u N ajw yższego w y d a n a została w 1974 r., a w ięc w okresie, gdy re la c ja sk u p u bonów tow arow ych była trz y k ro tn ie w yższa od k ażdorazo­ wego^ k u rsu specjalnego d o la ra USA. R elacja skupow a w ynosiła początkow o 72 zł, a n astęp n ie 66 zł i 60 zł (zm ia­ ny in m in u s następ o w ały w zw iązku

7. d ew a lu ac ja m i dolara) i była zbliżona

do re la cji w olnorynkow ej bonu to w a­ row ego B anku PKO. P oczy n ając od 1 stycznia 1975 r. ste n uległ zasa d n i­ czej zm ianie, gdyż cd tej d a ty Bank PK O dokonyw ał sk u p u gotów kow ego bonów tow arow ych w yłącznie w edług podw yższonego k u rsu specjalnego, a więc 1 $ USA = 33,20 zł, a od dnia 1.11.1978 r. w edług now ego k u rsu spe­ cjalnego, w ynoszącego rów nież 33,20 zł. Rów nocześnie je d n a k u trz y m a n a zosta­ ła zasada w y d aw an ia bonów to w a ro ­ w ych za w a lu ty w y m ie n ialn e i nie ule­ gły zm ianie w a ru n k i sprzedaży w ek s­ porcie w ew n ętrz n y m za bony B anku PKO, w zw iązku z czym efektyw na w artość przeliczeniow a bonu k sz ta łtu je się znacznie w yżej od ceny płaconej przez B ank PK O przy sk u p ie w a lu t i bonów tow arow ych, i 2

IV G łosow any w y re k w y d an y w 19TG r. nie o p eru je już w tej sy tu a c ji pojęciem „ceny sk u p u bonów przez B ank P K O ” (co pociągnęłoby za sobą, ja k w yżej w yjaśniono, konieczność zastosow ania re la cji 1 S = 33,20 zł), lecz u sta la k r y ­ te riu m „ceny bonów tow arow ych B an ­

k u PKO w w olnym , ’ uczciw ym , a nie sp e k u lac y jn y m obrocie”. Rów nocześnie 12

12 B. K o c h : o p . c l t ., s. 97—98.

Sąd N ajw yższy stw ie rd z a w u za sa d n ie­ n iu w yroku, że p rz y ję ta przez S ąd R e­ jonow y k w o ta 72 zł za 1 bon tow aro w y w arto śc i 1 $ USA k ry te riu m tem u od­ pow iada. N ależy je d n a k m ieć n a u w a ­ dze, że zabór w arto śc i dew izow ych w sp ra w ie będącej p rzedm iotem rozpoz­ n an ia przez Sąd N ajw yższy n a s tą p ił w 1953 r., a pow ództw o w in d y k ac y jn o o d

-N r 4 (244) Orzecznictwo Sądu Na jw yż szego 73 szkodow aw cze zostało w ytoczone jesz­

cze w 1966 r. i p rz y ję ty przez pow oda p rzelicznik dotyczył ceny sk u p u bonów z tego okresiu. W p raw d zie pow ód mógł w to k u długoletniego procesu rozsze­ rzyć pow ództw o i dom agać się cen z d a ty u sta le n ia odszkodow ania (art. 363 k. c.), je d n a k ż e tego nie uczynił, Sąd N ajw yższy zaś, rozpoznając rew iz ję nad z w y cz ajn ą d o m ag ającą się o d d ale­

nia pow ództw a w całości, nie m ia ł po ­ trze b y zajm ow ać się zagad n ien iem , ja k k ształto w ało b y się odszkodow anie w edług cen bonów to w arow ych w dacie w yrokow ania. T ak w ięc o k reśle n ie w arto ści bonu tow arow ego n a 72 zł dotyczyło . rozstrzy g n ięcia k o n k re tn e j sp raw y , a p roblem u sta le n ia w ysokości ceny bonu tow arow ego w in n y c h sp ra ­ w ach pozostał nad al o tw arty .

V Ceny w obrocie bonam i to w a ro w y ­ m i p o d le g ają znacznym okresow ym w a h a n o m w zależności od p o p y tu oraz podaży n a to w ary sp rzed aw an e w ek s­ porcie w ew n ętrz n y m , b r a k je st też o- głaszanych urzędow o n o to w ań dotyczą­ cych zaw ieran y c h tra n sa k c ji w o ln o ­ rynkow ych. W tej sy tu a cji w y p ro w a ­ dzenie ceny, ja k a pow inna być p r z y ję ­ ta w „w olnym , uczciw ym , a nie spe­ k u la cy jn y m o b rocie”, je st -wyjątkowo tru d n e.

W ydaje się jed n ak , że istn ie je k r y ­ te riu m o k reśle n ia ta k iej ceny przy z a ­ łożeniach zgodnych ze społeczno-gos­ podarczym przeznaczeniem p raw a. M ia­ now icie P rz ed się b io rstw o E k sp o rtu W e­ w n ętrzn eg o „P ew e x ” o k reśla p e rio ­ dycznie (z reg u ły co pół roku) śred n ią w arto ść ry n k o w ą to w aró w sp rz e d a w a ­ nych w ek sp o rcie w ew n ętrz n y m w sto ­ su n k u do w artości w y rażo n ej w b o ­ nach to w aro w y ch B anku P K O (tzw. „przelicznik EW ”). W II półroczu 1977 r. w arto ść bo n u to w arow ego opiew ającego

na 1 $ USA została określo n a na k w o ­ tę 115 z ł . '3

N otow ania te sporządzane są d la ce­ lów w ew n ętrz n y ch P rz ęd się b io rstw a „P e w e x ”, a m ianow icie d la celów ro z ­ liczeń z p raco w n ik am i z ty tu łu n ie d o ­ borów , szkód i s tr a t zaw inionych lub n ieuzasadnionych (nie p u b lik o w a n e z a ­ rządzenie d y re k to ra P rz ed się b io rstw a E k sp o rtu W ew nętrznego „ P e w e x ” z dn ia 29.IV.1975 r., w ydane n a p o d sta ­ w ie zarząd zen ia n r 226 M in istra H a n ­ dlu W ew nętrznego i U sług z dnia 30.XII.1973 r. w sp raw ie sy stem u fin a n ­ sowego PEW „P ew e x ”).

U stalone w tym try b ie sta w k i mogą je d n a k znaleźć zastosow anie przy o- k re śla n iu ceny bonu to w arow ego B a n ­ k u PKO ta k że i w innych w y p ad k ach , gdyż nie pow inno budzić w ątpliw ości, że o p a rte n a odpow iedniej an a liz ie o- k reśle n ie przez p rze d sięb io rstw o p a ń s­ tw ow e siły nabyw czej bo n u to w a ro w e ­ go w złotych pow inno być w łaściw ą w skazów ką co do o k re śle n ia n iesp ek u - la cy jn e j ceny bonu.

VI R easu m u jąc, należy zaaprobow ać w pełn i stan o w isk o S ąd u N ajw yższego za w a rte w głosow anym w yroku, że o- k reśle n ie w arto śc i zlotow ej w a lu t w y ­ m ien ialn y ch przy szkodzie w y rządzonej 13

czynem niedozw olonym p ow inno n a s tę ­ pow ać nie w edług sta w ek k u r s u sp e­ cjalnego stosow anego p rzy sk u p ie tych w alorów przez b an k i, lecz w ed łu g ceny bonów tow arow ych B a n k u PK O ,

74 Orzecznictwo Sądu Na jw yż szego _{N r 4 (244)}

kiw an ej w w olnym , uczciw ym , a nie sp ek u lacy jn y m o b ro c ie .14

K arol P o trzo b o w ski

14 J u ż p o o p r a c o w a n iu n in ie js z e j g lo sy z o s ta ła o p u b lik o w a n a w O S P iK A n r 12/1977 p o d p oz. 203 w n ik liw a g lo sa J . S k o c z y l a s a do w y r o k u SN ą d n ia 4.X.1976 r . IT K R 248/76. A u to r, r o z w a ż a ją c z a g a d n ie n ie w a s p e k c ie p ra w a k a rn e g o , d o c h o d z i do w n io s k u , że d la u s ta - le ń i a w y so k o śc i sz k o d y w y rz ą d z o n e j w m ie n iu sp o łe c z n y m n a s k u te k z a b o ru to w a ró w , k t ó ­ r y c h c e n a je s t nv r eślo n a w d o la ra c h , n a le ż y sto so w a ć ,,p rz e lic z n ik E W ” .

2. GLOSA

do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8.YI.1977 r.

III CRN 294/76*

T r e ś ć t e z y głosow anego w y ro k u je st n astęp u jąca :

1. W św ietle art. 52 um ow y m ię­

dzy Polską Rzecząpospolitą Ludową a Zw iązkiem Socjalistycznych Repu­ blik Radzieckich o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cy­ w ilnych, rodzinnych i karnych z dnia 28 grudniia 1957 r. (Dz. U. z 1958 r. Nr 32, poz. 142) w zajem nem u w

ykona-W r o z p a tr y w a n e j s p r a w ie S ą d N a jw y ż sz y n a s k u te k re w iz ji n a d z w y c z a jn e j M in is tra S p ra w ie d liw o ś c i u c h y lił z a s k a rż o n e p o s ta ­ n o w ie n ie i p r z e k a z a ł s p r a w ę S ą d o w i W o­ je w ó d z k ie m u w W a rs z a w ie do p o n o w n e g o r o z p o z n a n ia z n a s tę p u ją c y m u z a s a d n ie n ie m : O rz e c z e n ie m z d n ia 16 lip c a 1975 r. S ąd L u d o w y d la m ia s ta B a ra n o w ic z e z a s ą d z ił n a rze c z o b y w a te la Z w ią z k u S o s ja lis ty c z - n y c h R e p u b lik R a d z ie c k ic h od o b y w a te la p o lsk ie g o k w o tę 204,96 r u b l i ty tu łe m o d ­ s z k o d o w a n ia za u s z k o d z o n y w w y p a d k u k o m u n ik a c y jn y m sa m o c h ó d . S ą d W o je w ó d z k i w w a r s z a w ie o d d a lił w n io s e k o p a d a n ie te m u w y ro k o w i k l a u ­ z u li w y k o n a ln o ś c i s to ją c n a s ta n o w is k u , że — s to s o w n ie do p o s ta n o w ie ń u m o w y z d n ia 28 g r u d n ia 1957 r . m ię d z y P o lsk ą R z e c z ą p o s p o litą L u d o w ą a Z w ią z k ie m S o c ­ ja lis ty c z n y c h R e p u b lik R a d z ie c k ic h o p o ­ m o c y p r a w n e j i s to s u n k a c h p r a w n y c h w s p r a w a c h c y w iln y c h , ro d z in n y c h i k a r n y c h — w y k o n a n iu n a t e r e n ie P R L p o d le g a ją j e d y n ie w y r o k i z a s ą d z a ją c e o d sz k o d o w a n ie w p o s tę p o w a n iu k a r n y m , n a to m ia s t n ie p o d le g a ją w y k o n a n iu w y r o k i z a s ą d z a ją c e o d s z k o d o w a n ie w s p r a w a c h c y w iln y c h . P o w y ż sz e p o s ta n o w ie n ie z a s k a rż y ł r e w iz

-niu podlegają rów nież w ydane w spra­ wach cyw ilnych orzeczenia zasądzające odszkodowanie za szkody wyrządzone czynem niedozowolonym.

2. Orzeczenie, które narusza istotne

postanow ienia umowy m iędzynarodo­ w ej, narusza interes Polskiej Rzeczy­ pospolitej Ludowej. ją n a d z w y c z a jn ą M in is te r S p ra w ie d liw o ś c i z w n io sk ie m o u c h y le n ie te g o o rz e c z e n ia i p rz e k a z a n ie s p r a w y do p o n o w n e g o r o z ­ p o z n a n ia . S k a r ż ą c y z a rz u c a n ie w a ż n o ś ć p o s tę p o w a ­ n ia ze w z g lę d u n a n ie z a w ia d o m ie n ie w n io s ­ k o d a w c y o te r m in ie r o z p ra w y , r a ż ą c e p o ­ g w a łc e n ie a r t. 52 p o w o ła n e j u m o w y m ię ­ d z y n a ro d o w e j o ra z n a r u s z e n ie in te r e s u P o ls k ie j R z e c z y p o sp o lite j L u d o w e j. S ą d N a jw y ż sz y z w a ż y ł, co n a s tę p u je : P o w o ła n a w re w iz ji n a d z w y c z a jn e j u m o ­ w a m ię d z y n a ro d o w a n ie z a w ie ra w p ra w d z ie w y ra ź n e g o p rz e p is u , że w y k o n a n iu p o d le g a ­ ją w y r o k i — z a s ą d z a ją c e o d s z k o d o w a n ie w p o stę p o w a n iu c y w iln y m , a le w n io s e k ta k i — j a k to tr a f n ie p o d n o s i s k a rż ą c y — w y n ik a z p o s ta n o w ie ń j e j a r t . 52. P rz e p is te n b o w ie m p o d lit. a) z a w ie ra g e n e r a ln ą k la u z u lę , że w y k o n a n iu n a te r e n i e P o ls k ie j R z e c z y p o s­ p o lite j L u d o w e j p o d le g a ją p r a w o m o c n e o- r z e c z e n ia są d ó w w s p r a w a c h c y w iln y c h , a p o n a d to p o d lit. b) z a m ie sz c z o n o w n im p o s ta n o w ie n ie , z g o d n ie z k tó r y m p o d le g a ją w y k o n a n iu o rz e c z e n ia s ą d ó w d o ty c z ą c e w y ­ n a g r o d z e n ia sz k o d y , w y d a n e w s p r a w a c h k a r n y c h . O ba te p o s ta n o w ie n ia n ie w y ł ą ­ * N ie p u b lik o w a n e .