Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie
Wydział Polityki Społecznej WP-III.431.2.25.2011
Protokół
z kontroli kompleksowej w Domu Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych im. św. Brata Alberta w Tarnowie, ul. Szpitalna 53 przeprowadzonej przez pracowników Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie: Teresę Łochmańczyk – starszego inspektora i Elżbietę Nowak – starszego inspektora wojewódzkiego.
Kontrolę przeprowadzono w dniu 19 grudnia 2011 roku na podstawie art. 22 pkt 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.), rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 roku w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 217, poz. 1837), rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 roku w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.) oraz na podstawie upoważnienia nr 151/11, znak: WP-III.0030.151.2011 z 6 grudnia 2011 roku wydanego z upoważnienia Wojewody Małopolskiego przez Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. Kontrolą został objęty okres od 1 stycznia 2011 roku do dnia kontroli.
W protokole zastosowano następujące skróty i oznaczenia:
1. Dom, DPS – należy przez to rozumieć Dom Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych im. św. Brata Alberta w Tarnowie, ul.
Szpitalna 53
2. ustawa o pomocy społecznej – należy przez to rozumieć ustawę z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.),
3. rozporządzenie – należy przez to rozumieć rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz.
U. Nr 217, poz. 1837),
4. mieszkaniec – mieszkaniec Domu Pomocy Społecznej.
Kontrola dotyczyła wybranych zagadnień z zakresu podstawowych, obowiązujących usług opiekuńczych, wspomagających oraz zaspakajających potrzeby bytowe, świadczonych przez Dom na rzecz mieszkańców w ramach obowiązującego standardu. Protokół zawiera dane ustalone na podstawie wizji lokalnej, analizy wybranych dokumentów oraz wyjaśnień i informacji uzyskanych od Pani Dyrektor – Renaty Michalik oraz pracowników. Dom funkcjonuje na podstawie zezwolenia Wojewody Małopolskiego (Decyzja znak: PS.III.9013- 15-09, Nr 15/z/2009 z 04.03.2009 r. zmieniona Decyzją Nr 23/2010, znak: WP.III.9013-13-10 z 14.12.2010 r. w części dotyczącej liczby miejsc przeznaczonych dla mieszkańców).
Podstawą działalności Domu jest Regulamin Organizacyjny Domu Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych im. Świętego Brata Alberta (załącznik nr 1 do protokołu) przyjęty Zarządzeniem nr 501/2011 Prezydenta Miasta Tarnowa z 19 grudnia 2011 r., który zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej określa strukturę organizacyjną Domu.
USTALENIA OGÓLNE
Dom Pomocy Społecznej w Tarnowie przy ul. Szpitalnej 53 jest placówką stałego pobytu, przeznaczoną dla 164 osób przewlekle somatycznie chorych, prowadzoną przez Prezydenta Miasta Tarnowa. Wpisany jest do prowadzonego przez Wojewodę Małopolskiego rejestru domów pomocy społecznej pod pozycją nr 58. Dyrektorem kontrolowanej jednostki jest Pani Renata Michalik, która spełnia wymagane na zajmowanym stanowisku kwalifikacje,
określone w art. 122 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej (tj. co najmniej 3 - letni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizacja z zakresu organizacji pomocy społecznej).
W dniu kontroli obecnych było 149 osób, 4 osoby były nieobecne (3 osoby przebywały w szpitalu, 1 osoba przebywała na urlopie).
Na terenie budynku w którym usytuowana jest placówka, w wyodrębnionej części, zamykanej na zamek szyfrowy funkcjonuje Zakład Opiekuńczo-Leczniczy.
Ustalenia statystyczne dotyczące mieszkańców Domu wg stanu na dzień kontroli.
W dniu kontroli do domu skierowanych na podstawie decyzji administracyjnej było 153 osoby (w tym 101 kobiet i 52 mężczyzn) z czego 86 osób nie opuszcza łóżek, 21 osób korzysta ze sprzętu pomocniczo-rehabilitacyjnego ułatwiającego chodzenie.
Strukturę wiekową mieszkańców obrazuje poniższe zestawienie:
od 19 lat – 40 lat – 2 osoby od 41 lat – 60 lat – 31 osób od 61 lat – 74 lat – 37 osób powyżej 75 lat – 83 osoby
Ruch mieszkańców Domu w 2011 roku:
Zmarło – 33 osoby
Rezygnacja z pobytu – 3 osoby (powrót do rodziny) Przyjętych – 36 osób
Sytuacja prawna mieszkańców przedstawia się następująco: 17 osób jest całkowicie ubezwłasnowolnionych, z czego funkcję opiekuna prawnego dla 10 osób pełnią członkowie rodziny, dla 7 osób – pracownicy Domu, częściowo ubezwłasnowolnionych jest 5 osób, dla 1 funkcję kuratora pełni pracownik Domu. W dniu przeprowadzenia kontroli 5 mieszkańców korzystało z pomocy kuratorów wyznaczonych do wykonywania określonych czynności, w przypadku 1 osoby funkcję tę pełnią pracownicy Domu, a dla 4 osób członkowie ich rodzin.
Inspektorzy zapoznali się z wynikami kontroli przeprowadzonych w placówce przez inne instytucje. Przeanalizowano protokół kontroli przeprowadzonej 21 listopada 2011 roku przez Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w zakresie okresowej kontroli sanitarno-porządkowej Domu Pomocy Społecznej oraz Sędziego Sądu Rejonowego w Tarnowie. Nie wydano do realizacji zaleceń pokontrolnych. W zakresie bezpieczeństwa pożarowego przedłożono zaświadczenie z 23 stycznia 2009 r. wydane przez Komendanta Miejskiej Straży Pożarnej w Tarnowie, w którym informował, iż na dzień przeprowadzania kontroli tj. 12.12.2006r. czynności kontrolno-rozpoznawcze przeprowadzone przez KM PSP nie wykazały nieprawidłowości w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Nie przedłożono aktualnej dokumentacji potwierdzającej, nadzór w zakresie bezpieczeństwa pożarowego po 2006 r.
STANDARD USŁUG BYTOWYCH ŚWIADCZONYCH W DOMU Warunki lokalowe
Dom Pomocy Społecznej w Tarnowie usytuowany jest w wielokondygnacyjnym budynku wyposażonym w 2 windy. Budynek i jego otoczenie są pozbawione barier architektonicznych. Na korytarzach, klatkach schodowych, łazienkach i w toaletach znajdują się poręcze ułatwiające poruszanie się osobom niepełnosprawnym.
Pokoje mieszkalne
Dom dysponuje ogółem 68 pokojami jednoosobowymi i wieloosobowymi:
a) pokoje jednoosobowe – ogółem 4 (I i II piętro), b) pokoje dwuosobowe – ogółem 41 (I, II piętro), c) pokoje trzyosobowe – ogółem 14 (I, II piętro), d) pokoje czteroosobowe – ogółem 9 (I, II piętro).
Powierzchnia mieszkalna pokoi przypadająca na jednego mieszkańca spełnia wymogi określone w § 6 pkt 3 rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej tj. pokoje
jednoosobowe mają powierzchnię nie mniejszą niż 9m², natomiast pokoje wieloosobowe mają powierzchnię nie mniejszą niż 6m² na osobę. Pokoje czteroosobowe przeznaczone są dla osób leżących.
Ogółem do dyspozycji mieszkańców jest 28 łazienek (w tym wanny i stanowiska prysznicowe) - na jedną łazienkę przypada 5,86 mieszkańców. Liczba toalet ogółem 34, w przeliczeniu na jedną osobę przypada 4,82 mieszkańca. Zgodnie ze standardem (określonym w § 6 ust. 1 pkt 4 lit. a rozporządzenia) z jednej łazienki może korzystać maksymalnie 5 osób, a z jednej toalety maksymalnie 4 osoby, z tym że jeżeli liczba osób leżących przekracza 50 % ogólnej liczby mieszkańców domu, dopuszcza się zmniejszenie liczby tych pomieszczeń o 25 %. Zgodnie z określoną normą w stosunku do 164 osób, w Domu winny znajdować się łazienki w ilości - 33 oraz toalety - 41. Biorąc jednak pod uwagę fakt, iż zgodnie z informacją przekazaną przez Panią Dyrektor, ponad 50%
mieszkańców to osoby leżące, zatem liczba pomieszczeń sanitarnych może być pomniejszona (wykaz pomieszczeń DPS stanowi załącznik nr 2 do niniejszego protokołu).
Oferowana liczba pomieszczeń mieści się w granicach dopuszczalnej normy.
Pokoje wyposażone są w wymagane przez standard meble. Część sprzętu stanowi własność prywatną mieszkańców.
Pomieszczenia ogólnodostępne.
Zgodnie z wymogami rozporządzenia w Domu znajdują się wszystkie niezbędne pomieszczenia: jadalnia, pomieszczenia terapii zajęciowej i rehabilitacji, pokój gościnny, kaplica, palarnia, gabinet medycznej pomocy doraźnej, kuchenka pomocnicza, pomieszczenie pomocnicze do prania i suszenia.
Pomieszczenia mieszkalne domu są czyste, sprzątane w miarę potrzeby.
Wyżywienie i organizacja posiłków.
Żywienie mieszkańców zapewnia kuchnia, która znajduje się na terenie Domu. Placówka zapewnia mieszkańcom 3 podstawowe posiłki dziennie. Posiłki wydawane są w następujących przedziałach czasowych:
śniadanie: od 8.00 – 10.00 obiad: od 13.00 – 15.00 kolacja: od 18.00 – 20.00
Posiłek dodatkowy oferowany jest w formie podwieczorku (np. ciasto, owoce, jogurty).
Z analizy przedłożonego jadłospisu dekadowego wynika, iż przez wszystkie dni w okresie od 16 grudnia do 25 grudnia 2011 roku placówka zapewniła posiłek dodatkowy dla mieszkańców oraz żywienie dietetycznie. Osoby (na dzień kontroli - 51 mieszkańców) mające trudności w samodzielnym spożywaniu posiłków mają zapewnioną pomoc w tym zakresie.
Podstawowe produkty żywnościowe (pieczywo, dżem, nabiał) oraz napoje są dostępne przez całą dobę.
Świadczenia zdrowotne
Dom umożliwia i organizuje mieszkańcom pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie odrębnych przepisów, m.in. poprzez uzgadnianie terminów wizyt lekarskich, specjalistycznych badań oraz dowożenie do jednostek opieki zdrowotnej.
Zgodnie z art. 58 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej zapewniono wszystkim mieszkańcom DPS, w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ), dostęp do usług lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) oraz dowóz na specjalistyczne badania i do lekarzy specjalistów. Wizyty lekarza rodzinnego z NZOZ „CenterMed” w Tarnowie oraz z Przychodni Rejonowej Nr 4 odbywają się na terenie Domu raz w tygodniu. W nagłych wypadkach wzywana jest karetka pogotowia. Na badania specjalistyczne i konsultacje mieszkańcy wraz z opieką są dowożeni. Na umowę zlecenie Dom zatrudnia lekarza psychiatrę. Wszyscy mieszkańcy mają zagwarantowaną całodobową opiekę pielęgniarską, którą świadczy 12 pielęgniarek zatrudnionych przez Dom na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy. Sytuacja, w której koszty zatrudnienia personelu pielęgniarskiego wykonującego czynności podlegające finansowaniu ze środków
Narodowego Funduszu Zdrowia, jako świadczenia zdrowotne, pochodzą z dotacji oraz z tytułu opłat za pobyt w DPS jest niezgodna z dyspozycją art. 58 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej. Mieszkańcy mają zabezpieczone zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki pomocnicze. Zgodnie z brzmieniem art. 58 ust. 3 cytowanej ustawy o pomocy społecznej Dom pokrywa opłaty ryczałtowe i częściową odpłatność do wysokości limitu ceny za leki, przewidziane w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (np. w miesiącu czerwcu 2011 roku Dom przeznaczył na ten cel 2 989, 42 zł, a w październiku 1151,26zł).
Usługi opiekuńcze i wspomagające
Z zapisu § 2 ust. 3 i § 3 ust 1 i 2 rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej wynika, iż do podstawowych zadań zespołów terapeutyczno-opiekuńczych należy opracowywanie indywidualnych planów wsparcia mieszkańców oraz wspólna z mieszkańcami domu ich realizacja. Dom funkcjonuje w oparciu o indywidualne plany wsparcia mieszkańca domu, opracowywane z jego udziałem jeżeli udział ten jest możliwy ze względu na stan zdrowia i gotowość mieszkańca do uczestnictwa w nim. Działania wynikające z indywidualnego planu wsparcia mieszkańca domu koordynuje pracownik domu, zwany
"pracownikiem pierwszego kontaktu”, wskazany przez mieszkańca domu, jeżeli wybór ten jest możliwy ze względu na jego stan zdrowia i organizację pracy domu. Zgodnie z przytoczonymi przepisami pracownicy pierwszego kontaktu winni działać w ramach zespołów terapeutyczno-opiekuńczych. Dom winien funkcjonować w sposób zapewniający właściwy zakres usług, zgodny ze standardami, w oparciu o indywidualne potrzeby jego mieszkańców.
W celu określenia tych potrzeb i dostosowania do nich usług w Domu powołane zostały zespoły opiekuńczo-terapeutyczne, których skład został zaktualizowany na mocy Zarządzenia nr 13/2011 Dyrektora Domu Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych im. św. Brata Alberta w Tarnowie, ul. Szpitalna 53 z dnia 24 października 2011 roku.
W przedmiotowym Zarządzeniu powołano błędny adres publikacyjny rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej. W skład 4 zespołów wchodzi po 5 osób w tym pielęgniarka, opiekunowie i kierownicy zespołu. Ponadto § 3 stanowi, iż „w celu holistycznej zintegrowanej opieki nad mieszkańcami powołuję Duży Zespół Opiekuńczo-Terapeutyczny Domu”. Zadaniem ww. zespołu złożonego z 22 pracowników Domu jest udzielenie pomocy merytorycznej i wsparcie pracy zespołów oddziałowych.
Wyrywkowo skontrolowano plany opieki indywidualnej. Dokumentacja zawiera określenie stanu mieszkańca, ocenę realizacji celu. W poszczególnych aktualizacjach stwierdzono brak podpisów wszystkich osób, które sporządzały ocenę. W planach przed wyznaczeniem celu winna znaleźć się diagnoza potrzeb socjalnych, pielęgniarskich, ocena ogólnego stanu zdrowia oraz kondycji psychofizycznej.
Usługi opiekuńcze świadczone przez dom polegają na udzielaniu pomocy w podstawowych czynnościach życiowych, załatwianiu spraw osobistych, pielęgnacji.
Do usług wspomagających należy m.in.: organizacja terapii zajęciowej; podnoszenie sprawności i aktywizowanie mieszkańców; zapewnienie dostępu do biblioteki, codziennej prasy; organizacja świąt; zapewnienie kontaktu z kapłanem, rodziną i środowiskiem oraz z dyrektorem domu; sprawne załatwianie skarg i wniosków mieszkańców; rozwijanie samorządności mieszkańców; informowanie o przysługujących im prawach.
Mieszkańcy Domu w ciągu dnia mają możliwość przebywania w pomieszczeniach terapii zajęciowej, gdzie mają zorganizowany czas. Z oferowanych zajęć (muzykoterapia, autoterapia, ergoterapia, kluby dyskusyjne, radio kwadrans, filmoterapia) organizowanych w godz. 8.30 do 14.30 korzysta średnio ok. 45 osób. Zasadnym wydaje się zorganizowanie zajęć terapii również w określone dni w godzinach popołudniowych. Ponadto, mieszkańcy mają możliwość uczestnictwa w imprezach okolicznościowych, integracyjnych na terenie Domu oraz poza nim. Mieszkańcy korzystają z prasy codziennej (Gazeta Krakowska, Temi, Wstań, Gość Niedzielny), która jest udostępniana w bibliotece.
Warunkiem efektywnej realizacji usług opiekuńczych i wspomagających jest zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy nie mniej niż dwóch pracowników socjalnych na 100 mieszkańców domu. Zgodnie z określoną w rozporządzeniu normą dotyczącą liczby pracowników socjalnych w stosunku do liczby mieszkańców, w Domu Pomocy Społecznej zatrudnionych jest 4 pracowników socjalnych (3,5 etatu), w tym trzech w pełnym wymiarze czasu pracy. Mieszkańcy otrzymują pomoc pracownika socjalnego w załatwianiu spraw urzędowych, nawiązywaniu kontaktu z rodziną, opiekunami prawnymi.
Zgodnie z zapisem § 11 rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej, przed przyjęciem osoby do domu, pracownik socjalny winien ustalić aktualną sytuację osoby w miejscu zamieszkania lub pobytu. Jak wynika z wyjaśnień pracowników socjalnych Dom nie w pełni realizuje powyższy obowiązek. Na podstawie udzielonej w ankiecie kontroli, informacji, stwierdzono, że w okresie ostatnich 2 lat pracownicy socjalni w 13 przypadkach przed przyjęciem do domu ustalili aktualną sytuację osób w miejscu zamieszkania lub pobytu.
Z przekazanej informacji wynika, że w ww. okresie przyjęto do DPS 46 osób, a zatem nie w każdym przypadku pracownik socjalny ustalił aktualną sytuację osób przed przyjęciem do placówki.
Zapewnienie kontaktu z Dyrektorem Domu, załatwianie skarg i wniosków.
Dyrektor Domu jest dostępny dla mieszkańców w godzinach od 10 00 do 12 00, w razie potrzeby również poza wyznaczonymi godzinami. W czasie swojego urzędowania, Pani Dyrektor jest do dyspozycji. Informacja o godzinach przyjęć jest wywieszona przed wejściem do gabinetu. DPS prowadzi ewidencję skarg i wniosków mieszkańców.
Wymieniony dokument znajduje się w pokoju pracowników socjalnych.
Zespół terapeutyczno-opiekuńczy
Z przedłożonego wykazu pracowników Domu wynika iż placówka zatrudnia ogółem:
138 osób w wymiarze 136 etatów. W skład zespołu terapeutyczno-opiekuńczego wliczono 95 pracowników zatrudnionych w wymiarze 93,5 etatu (załącznik nr 3 do protokołu). Wśród pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego, wymieniono 100% etatowego czasu pracy: fryzjera, kierowcy, konsultanta, recepcjonisty, praczki oraz szefa kuchni. Osoby te nie mają wyznaczonych mieszkańców, dla których są pracownikami pierwszego kontaktu.
Wątpliwości kontrolujących budzi zasadność takiego postępowania, gdyż zakresy czynności na tych stanowiskach w przeważającej części obejmują zadania związane z czynnościami charakterystycznymi dla wykonywanych zawodów (np. praczka czy szef kuchni), ich podstawowe obowiązki nie wiążą się z bezpośrednią pracą z mieszkańcami. Zgodnie z zapisem rozporządzenia dom winien powoływać zespoły terapeutyczno-opiekuńcze składające się w szczególności z pracowników domu, którzy bezpośrednio zajmują się wspieraniem mieszkańców. Dozwolone jest pełnienie funkcji pracownika pierwszego kontaktu przez osoby z innych działów np. z administracji, obsługi. Jednakże wymienieni pracownicy DPS nie są pracownikami pierwszego kontaktu a mimo to zostali wliczeni do wskaźnika.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, przy ustalaniu wskaźnika zatrudnienia uwzględnia się również wolontariuszy i praktykantów jeżeli pracują bezpośrednio z mieszkańcami, przy czym udział tych osób nie może przekroczyć 30% ogólnej liczby osób zatrudnionych w zespole terapeutyczno-opiekuńczym. Wg przekazanej informacji praktykanci i wolontariusze świadczą usługi na rzecz mieszkańców w przeliczeniu na etaty w wymiarze łącznie 1 etatu. Zatem aktualny wskaźnik obliczony proporcjonalnie do liczby osób wynosi 0,57 (minimum standardowe wynosi 0,6).
Zapis § 6 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej brzmi cyt.: „uczestniczenie pracowników zespołu terapeutyczno-opiekuńczego co najmniej raz na dwa lata w organizowanych przez dyrektora domu szkoleniach na temat praw mieszkańca domu oraz kierunków prowadzonej terapii, a także metod pracy z mieszkańcami.”
Z przedłożonego w toku kontroli wykazu szkoleń wynika, iż 91 pracowników uczestniczyło w 2010 roku w szkoleniu pt. „Potrzeby uczuciowe osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych umysłowo – opieka i sposoby ich zaspakajania w warunkach domu
pomocy społecznej”, tematyka przeprowadzonego szkolenia nie w pełni wyczerpuje wymogi rozporządzenia, a zatem należy uznać, że Dom nie w pełni realizuje zapis § 6 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej.
Sposób dysponowania i przechowywania pieniędzy mieszkańców oraz realizacja zapisu art. 63 ust.1 ustawy o pomocy społecznej.
Dom Pomocy Społecznej w Tarnowie przy ul. Szpitalnej 53, zgodnie z dyspozycją § 5 ust. 1 pkt 3 lit. h rozporządzenia świadczy usługi m.in. w zakresie zapewnienia bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych mieszkańców. W tym celu prowadzi wydzielony rachunek bankowy (tzw. rachunek depozytowy), na którym każdy mieszkaniec Domu może zdeponować swoje oszczędności. Jak wynika ze złożonych przez pracownika socjalnego wyjaśnień, 27 osób skorzystało z możliwości wpłacenia środków na konto. W sumie dla 67 osób prowadzone są indywidualne kartoteki, w których odnotowywane są wydatki.
Skontrolowano ewidencję wydatków mieszkańców: T. K., F.P., L. W., J. M.
korzystających z pomocy pracowników Domu w realizacji zakupów. W przypadku mieszkanki F. P., dla której mimo braku kontaktu werbalnego, nie ustanowiono przedstawiciela prawnego, odbiór gotówki dokonuje pełnomocnik bankowy (pracownik DPS). Z ewidencji wypłat wynika, że 21.06.11 r. wypłacono kwotę 30 zł. Z wyjaśnień pracownika socjalnego wynika, że pieniądze przeznaczone zostały na opłacenie mszy św.
w intencji zdrowia mieszkanki. Wypłatę pieniędzy pokwitowało 3 pracowników DPS.
Mieszkaniec J. M. z ograniczoną możliwością porozumiewania się werbalnego samodzielnie dysponuje swoimi pieniędzmi, parafując odbiór określonej kwoty. Na podstawie paragonów i rachunków stwierdzono, że wśród zakupionych artykułów znajdowały się produkty spożywcze, kosmetyki, leki. Faktury za leki wystawiane są na DPS, poniżej znajduje się nazwisko osoby dla której lek jest przeznaczony. Na fakturze zamieszczane są procentowe udziały w odpłatności pacjenta i placówki, co ułatwia realizację zapisu art. 58 ust. 3 cytowanej ustawy o pomocy społecznej. Ponadto w DPS przebywają osoby bez logicznego kontaktu słownego, nie mogące o sobie stanowić, w stosunku do których, jak wynika z wyjaśnień Pani Dyrektor, nie podjęto działań mających na celu ustanowienie przedstawicieli prawnych.
Wyrywkowo sprawdzono realizację zapisu art. 63 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej tj.
„mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres nieobecności mieszkańca domu nie przekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym”.
W celu realizacji tego przepisu pracownik socjalny prowadzi ewidencję nieobecności mieszkańca w placówce. Wyrywkowo sprawdzono dokumentację osób nieobecnych i przypisanych im kwot do zwrotu. Skontrolowano dokumentację mieszkańców: p. J.S., p.
J.C., p. A.W., p. J.Z. Zwrotów dokonywano niezależnie od przyczyn nieobecności (hospitalizacja, przepustka), od dnia opuszczenia domu do dnia powrotu do placówki włącznie. Należne pieniądze nadpłaconej odpłatności przekazywano mieszkańcom na bieżąco, bez zbędnej zwłoki. W stosunku do sprawdzonej dokumentacji nie wniesiono zastrzeżeń.
Zapis w § 1 ust. 5 Uchwały Nr XV/182/2011 Rady Miejskiej w Tarnowie z 3 listopada 2011 r.
zmieniającej uchwałę w sprawie nadania statutu Domowi Pomoc Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych im. Świętego Brata Alberta w Tarnowie stanowi cyt.
„W strukturze Domu funkcjonuje ośrodek wsparcia – Dzienny Dom Pobytu.” (załącznik nr 4 do protokołu).
Dom Dziennego Pobytu
Dom Dziennego Pobytu (DDP) z dniem 1 października 2011 roku został włączony do DPS. Powyższa zmiana została podjęta uchwałą Nr XII/141/2011 Rady Miejskiej w Tarnowie z dnia 29 sierpnia 2011 r. w sprawie połączenia jednostek budżetowych Domu Pomocy Społecznej dla Osób Przewlekle Somatycznie Chorych im. Świętego Brata Alberta
w Tarnowie oraz Domu Dziennego Pobytu w Tarnowie. Treść Regulaminu Dziennego Domu Pobytu w Tarnowie stanowi załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 11B/2011 Dyrektora DPS z dnia 1 października 2011 r. Zgodnie z § 3 ust. 1 przywołanego Regulaminu „Dom jest ośrodkiem wsparcia w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej. Dom przeznaczony jest dla osób, które ze względu na wiek, stan zdrowia, sytuację życiową, rodzinną, bezradność, wymagają częściowej opieki pomocy w zaspakajaniu niezbędnych potrzeb życiowych, których nie można zaspokoić w miejscu zamieszkania oraz organizacji czasu wolnego.” Ustawa o pomocy społecznej jasno precyzuje, że ośrodek wsparcia jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej. DDP realizuje cele i zadania określone w przepisach ustawy o pomocy społecznej, a w szczególności zapewnia dzienny pobyt, podstawowe działania opiekuńcze i rekreacyjno-kulturalne, edukacyjne, a także posiłki osobom, które ze względu na wiek, stan zdrowia, sytuację życiową, warunki rodzinne, mieszkaniowe, materialne i bezradność wymagają pomocy i wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Funkcjonowanie wyżej wymienionego ośrodka wsparcia w ramach struktury organizacyjnej DPS jest niezgodne z art. 51 pkt 2 i 4 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r., który jasno precyzuje, że ośrodek wsparcia jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej. Przepisy ww. ustawy nie przewidują powoływania w strukturach jednostek organizacyjnych pomocy społecznej innych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, a definicje zawarte w zapisach cyt. ustawy o pomocy społecznej potwierdzają, że intencją ustawodawcy było wydzielenie poszczególnych typów jednostek.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej w art. 6 pkt 5 wymienia zamknięty katalog jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w związku z tym należy wnioskować, że każda z nich ma stanowić odrębną jednostkę organizacyjną realizującą określone przez ustawę zadania. A zatem ośrodek wsparcia, jako jednostka organizacyjna pomocy społecznej, nie może być częścią innej jednostki organizacyjnej, w tym przypadku domu pomocy społecznej. Pojęcie jednostki organizacyjnej pomocy społecznej nie jest zdefiniowane bliżej w ustawie, która ogranicza się do nakładania na ww. jednostki określonych wymogów.
Wykładnia literalna pojęcia „jednostka organizacyjna pomocy społecznej”
wskazywałaby na to, iż jednostki organizacyjne pomocy społecznej stanowią szczególną kategorię jednostek organizacyjnych.
Na to samo wskazuje interpretacja celowościowa. Brak jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż ustawodawca rozumiał przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej jakąś szerszą kategorię, obejmującą poza jednostkami organizacyjnymi również części innych jednostek organizacyjnych. Kłóciłoby się to z podstawowymi zasadami wykładni prawa, w tym z zasadą racjonalnego ustawodawcy - albowiem racjonalny ustawodawca nie nazywałby jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w ten sposób, gdyby nie chciał, żeby były one traktowane jako szczególna kategoria jednostek organizacyjnych, w szczególności dlatego, iż mógł z łatwością użyć innego, nie wprowadzającego w błąd określenia. Jednostki organizacyjne pomocy społecznej” są to jednostki wyodrębnione, posiadające wszystkie cechy odrębnych jednostek organizacyjnych, określone poniżej.
Jednostki organizacyjne mogą być zarówno podmiotami prawa prywatnego, jak też prawa publicznego. Szczególną kategorią jednostek organizacyjnych są samorządowe jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 29 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), który stanowi: „Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej”.
Charakterystyka jednostek organizacyjnych zawarta jest w komentarzu G. Łaszczycy, C. Martysza Czesław, A. Matana do art. 29 Kodeksu postępowania administracyjnego (Łaszczyca Grzegorz, Martysz Czesław, Matan Andrzej, Kodeks postępowania
administracyjnego. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1-103, LEX 2010), gdzie stwierdzono:
„1. „Państwowe jednostki organizacyjne to "jednostki powołane przez państwo w charakterze wyodrębnionych organizacyjnie komórek aparatu państwowego powołanych do wykonywania pewnej grupy określonych w akcie ich powołania czynności (wydzielonych z ogółu działalności państwowej), komórek, których budżet łączy się z budżetem państwa albo osobno przychodami i osobno rozchodami, albo też tylko wynikiem (jednostki budżetowe i na rozrachunku gospodarczym)". (E. Iserzon (w:) Iserzon E., Starościak J., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, teksty, wzory i formularze, Warszawa 1970, s.
98-99). (...)
2. Za samorządowe jednostki organizacyjne w rozumieniu art. 29 k.p.a. należy uznać w szczególności jednostki pomocnicze gminy, komunalne zakłady budżetowe jednostek samorządu terytorialnego, jednostki budżetowe, jednostki samorządu terytorialnego.
Niejednokrotnie zakwalifikowanie określonych podmiotów w poczet samorządowych jednostek organizacyjnych może stwarzać problemy, bowiem w przepisach prawa samorządowego nie znajdujemy wyczerpującej definicji. W takich sytuacjach trzeba ustalić, czy kierownik takiej jednostki jest powoływany przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego, czy dana jednostka została utworzona przez jednostki samorządu terytorialnego, sposób powiązania jednostki z budżetem jednostki samorządu terytorialnego, charakter wykonywanych zadań przez tę jednostkę (A. Wróbel (w:) Jaśkowska M., Wróbel A., Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Kraków 2000, s. 52). Trybunał Konstytucyjny, w uchwale z dnia 12 marca 1997 r. w sprawie ustalenia powszechnie obowiązującej wykładni art. 2 pkt 7 i art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r.
o zamówieniach publicznych, podkreślił konieczność wiązania pojęcia "państwowe i komunalne jednostki organizacyjne" z faktem utworzenia ich w celu wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej, polegających na zaspokojeniu potrzeb społecznych (Dz. U.
Nr 29, poz. 162). Zatem i element związku samorządowych jednostek organizacyjnych z zadaniami samorządu terytorialnego powinien być brany pod uwagę.
3. Do gminnych jednostek organizacyjnych zalicza się jednostki pomocnicze (np. sołectwa, dzielnice, osiedla oraz tzw. jednostki niższego rzędu utworzone w ramach jednostek pomocniczych) oraz inne jednostki organizacyjne (art. 9 ust. 1 u.s.g.). Do tej ostatniej grupy wchodzą zakłady administracyjne oraz podmioty gospodarcze powołane na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43 z późn. zm.), jak również na podstawie przepisów szczególnych, np. gminne (miejskie) zawodowe straże pożarne lub straże gminne. Do powiatowych jednostek organizacyjnych należą: powiatowe centra pomocy rodzinie, zakłady opieki zdrowotnej, domy pomocy społecznej, szkoły ponadpodstawowe i placówki oświatowe, instytucje kultury, w tym biblioteki publiczne, powiatowy ośrodek dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. Do zakresu tego pojęcia nie można zaliczyć powiatowych służb, inspekcji i straży. Do grupy wojewódzkich jednostek organizacyjnych należą tzw. "wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne" (art. 8 ust. 1 u.s.w.), powołane do realizacji zadań samorządowych, przybierające różne formy prawno-organizacyjne (zakłady budżetowe, jednostki budżetowe, jednostki wyposażone w osobowość prawną). Zaliczyć do nich należy m.in. regionalny ośrodek polityki społecznej, fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia i współuzależnienia (Tarno J.P., Sieniuć M., Sulimierski J., Wyporska J., Samorząd terytorialny w Polsce, Warszawa 2002, s. 238).
4. Samorządowym jednostkom organizacyjnym należy przypisać podobne cechy jak p.j.o., a w szczególności: są powoływane przez jednostkę samorządu terytorialnego, podlegają organizacyjnemu wyodrębnieniu z tej jednostki, działają w ramach osobowości prawnej s.j.o.
oraz wykonują zadania publiczne należące do samorządu w zakresie określonym w akcie założycielskim.”
Jak wynika wprost z ww. komentarza, domy pomocy społecznej są samorządowymi jednostkami organizacyjnymi.
Interpretację taką potwierdza pismo Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Ministerstwa Polityki Społecznej z 19 listopada 2004 r., znak DPS XI-074-325-AP/04, w którym stwierdzono: „Jeżeli więc ośrodek pomocy społecznej realizuje powyższe zadania w ramach swojej struktury, nie powinien posługiwać się terminami ustalonymi przez ustawę dla określenia jednostek organizacyjnych gminy – w zakresie ośrodków wsparcia dotyczy to środowiskowych domów samopomocy, dziennych domów pomocy, schronisk i domów dla bezdomnych oraz klubów samopomocy. (...) W związku z powyższym wyrażam pogląd, że w ramach ośrodka pomocy społecznej nie mogą funkcjonować inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej.”
Jednostki organizacyjne należące do sfery budżetowej muszą spełniać wymogi wynikające z ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz.
1240 z późn. zm.). Art. 8 ust. 1 ustawy o finansach publicznych stanowi: „Jednostki sektora finansów publicznych są tworzone w formach określonych w niniejszym rozdziale.”
Podstawową formę jednostki sektora finansów publicznych określa art. 11 ustawy o finansach publicznych, który stanowi:
„Art. 11. 1. Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
2. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności.
3. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany dalej "planem finansowym jednostki budżetowej".”
W komentarzu L. Lipiec-Warzecha do art.11 ustawy o finansach publicznych, ABC 2011, stwierdzono: „Jednostką budżetową jest jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. W formie tej działają m.in. organy administracji rządowej i samorządowej, sądownictwa, wojska, policji, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, prokuratury.”
Dodać należy, iż zgodnie z art. 54 ustawy o finansach publicznych, jednostka sektora finansów publicznych zobowiązana jest posiadać głównego księgowego będącego pracownikiem tej jednostki. Potwierdza to pismo Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 22 marca 2006 r., znak WK-6006-3/06, w którym wydano następujące zalecenie:
„Podjęcie działań organizacyjnych celem zapewnienia właściwej obsługi finansowo- księgowej podległych jednostek organizacyjnych poprzez m.in. prawidłowe zatrudnienie głównego księgowego w jednostkach organizacyjnych z jednoczesnym powierzeniem obowiązków przez kierowników tych jednostek (...).”
Zauważyć należy, iż powyższe rozważania odnoszą się do wszystkich jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, nie tylko do domów pomocy społecznej. Tak więc, zmiana przyjętej organizacji skutkowałaby potencjalnymi zmianami całego systemu organizacyjnego pomocy społecznej. Skutki takich zmian są trudne do przewidzenia, ale na podstawie zebranych doświadczeń można przypuszczać, iż prowadziłyby do dezorganizacji tego systemu, oraz ryzyka powstania znacznych nieprawidłowości, w szczególności poprzez wcielenie pracowników pomocy społecznej do ogólnej puli pracowników gminnych, a także prowadzenie łącznej księgowości – co utrudniłoby potwierdzenie prawidłowego wydatkowania środków przeznaczonych na pomoc.
Protokół zawiera 10 ponumerowanych stron.
Inspektorzy kontrolujący dokonali wpisu w książce kontroli na temat zakresu i terminu przeprowadzonej inspekcji.
Na tym protokół zakończono.
Wykaz załączników:
zał. nr 1 – Regulamin Organizacyjny zał. nr 2 – Wykaz pomieszczeń DPS zał. nr 3 – Wykaz pracowników
zał. nr 4 – Uchwała Nr XV/182/2011 z 3.11.11 r.
Komplet załączników załączono do egzemplarza protokołu włączonego do akt kontroli.
Pouczenie
Zgodnie z § 15 ust. 2 pkt 7 w związku z § 16 ust. 3 i 4 rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 marca 2005 r. w sprawie nadzoru i kontroli w pomocy społecznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 61, poz. 543 z późn. zm.) dyrektorowi kontrolowanej jednostki przysługuje prawo zgłoszenia przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń dotyczących ustaleń zawartych w protokole – w terminie 7 dni od dnia otrzymania protokołu – do Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego. Ponadto zgodnie z § 16 ust. 1 ww. rozporządzenia dyrektorowi kontrolowanej jednostki przysługuje prawo do odmowy podpisania protokołu – z podaniem w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania – pisemnych wyjaśnień przyczyn tej odmowy.
Do protokołu nie wniesiono zastrzeżeń / (wniesiono) zastrzeżenia.
Po przeczytaniu, niniejszy protokół podpisano na każdej stronie.
Protokół sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, jeden otrzymuje dyrektor jednostki podlegającej kontroli, drugi włącza się do akt kontroli.
Data otrzymania protokołu: 07.02.2012
Data i miejsce podpisania protokołu: 10.02.2012
Podpis przedstawiciela placówki kontrolowanej: Podpisy inspektorów kontrolujących:
Dyrektor
(-) mgr Renata Michalik Starszy Inspektor
(-) mgr Teresa Łochmańczyk
Starzy inspektor wojewódzki (-) mgr Elżbieta Nowak
