Głos Wąbrzeski 1930.08.16, R. 10, nr 95

Dzisiejszy numer zawiera 10 stron Cena pojedynczego egzemplarza 15 groszy

Nr. 95 Wąbrzeźno, sobota 16 sierpnia 1930 r. Rok X

„CUD NAD WISŁĄ”

W DZIESIĄTĄ ROCZNICĘ WIELKIEGO ZWYCIĘSTWA POLSKIEGO.

s tw o w y m i tę ż e ją c a ja k o je d n o lity o rg a n iz m , w d n iu d z is ie js zy m m o ż e o b e jrz e ć s ię z a s ie b ie z p ię ­ k n ą i s łu s z n ą d u m ą . B o te ż ż a d n e z p o w s ta ły c h c z y o d ro d z o n y c h p o w o jn ie p a ń s tw n ie m a w s w o ­ je j k ró tk ie j, le d w ie z a c z ę te j h is to rji ta k ie g o w s p o m n ie n ia i ta k ie j ro c z n ic y ja k d z isie js z a .

L e d w ie s ta ł s ię in n y , n a jw ię k sz y c u d w n a ­ s z y c h b ru ta ln ie p rz e rw a n y c h d z ie ja c h , ju ż trz e b a w r. 1 9 2 0 re a ln e m i ś ro d k a m i, m a te rja ln e m i s iła m i b ro n ić te j n ie w ia ro g o d n e j je s z c z e n a w e t s a m y m P o la k o m e g z y s te n c ji p a ń s tw o w e j.

O b ro n a p a ń s tw a , ś w ie ż o k rw a w y m c e m e n te m w o je n n y m z le p io n e g o w y p a d ła n a c z a s n a jg o rę t­

s z y w n a sz e m ż y c iu w e w n ę trz n e m . S p ó r w s z y s t­

k ic h z e w s z y stk im i, z a ja d ła w a lk a p a rty j, ta p rz e ­ w le k ła g o rą c z k a n a ro d o w a , w k tó re j m o g liś m y b y li z g in ą ć : to w s z y stk o u s ta ło ja k b y n a ta je m n i­

c z y z n a k , d a n y z g ó ry ,

„ C u d n a d W is łą " ro z p a try w a n y z e s ta rio w isk a n ie ty lk o m ilita rn e g o , je s t c u d e m je s z c z e w y ż s z e ­ g o rz ę d u . O n p rz e c ie ż z w ią z a ł z w a ś n io n e w c z o ra j rę c e , z e b ra ł w s z y s tk ic h P o la k ó w n a je d n y m

Centrolew znów dąży do zwołania sesji Sejmu.

RZĄD OPRACOWUJE REFORMĘ KONSTYTUCJI.

Warsz a w a, 14, 8, — W k o ła c h p o lity c z n y c h m ó w io ­ n o w c z o ra j ż e C e n tro le w , k tó ry z b ie ra s ię w p ie rw s z y c h

■d n iac h s ie rp n ia , z a m ie rz a w y s to s o w a ć d o P a n a P re z y d e n ta p is m o z ż ą d a n ie m z w o ła n ia s e s ji S e jm u , w s k a z u ją c w p ie r ­ w s z y m rz ę d z ie n a to w m o ty w a c ji, ż e b u d ż e t je s t w y k o ­ n y w a n y p rz e z m in is tra M a tu s z e w s k ie g o d o w o ln ie , a n ie m m y ś l u c h w a ł S e jm u .

Afrydzi palą Peszawar.

Pociąg z odsieczą utknął w drodze.

Londyn, 14, 8. — P o ło ż e n ie A n g lik ó w w o k o lic a c h P e s z a w a ru s ta je s ię c o ra z g ro ź n ie js z e . L u d n o ś ć w ie js k a , a c z k o lw ie k n ie p rz y s tę p u je o fic ja ln ie d o p o w s ta ń c ó w , to je d n a k b a rd z o c h ę tn ie d o s ta rc z a o d d z ia ło m A fry d ó w ż y w ­ n o ś c i, n ie p o b ie ra ją c z a to ż a d n e j z a p ła ty .

P ro w a d z o n e p rz e z w ie ś n ia k ó w p a tro le p o w s ta ń c ó w , p o d c h o d z ą d o p rz e d m ie ś ć P e s z a w a ru i p o d p a la ją d o m y . W c z o ra j o d d z ia ł A fry d ó w p rz e d o s ta ł s ię n a s ta c ję k o le ­ jo w ą p o d P e s z a w a re m i w y p a rłs z y s ta m tą d z a ło g ę a n g ie l­

s k ą , p o d p a lił p o c ią g s p e c ja ln y , z ło ż o n y z w a g o n ó w s y ­ p ia ln y c h .

W ś ró d p o w s ta ń c ó w z n a jd u je s ię w ie lu k a w a le rz y s tó w ,

Odcięty palec jako załącznik do listu.

OKRUTNY CZYN CHIŃSKICH BANDYTÓW.

P o d c z a s o b e c n y c h k rw a w y c h z a m ie s z e k w C h in a c h , w rę c e k o s o o k ic h o p ry s z k ó w d o s ta ły s ię d w ie m is jo n a rk i a n ­ g ie ls k ie , m is s E d ith N e tte le to n i m is s E le a n o r H a rris o n .

W s z e lk i s łu c h o n ic h z a g in ą ł i w ś ró d n a w ró c o n y c h C h iń ­ c z y k ó w — p a n o w a ł w ie lk i n ie p o k ó j o ic h ż y c ie , g d y n a g le je d e n z n ic h z a m ie s z k a ły w m ie js c o w o ś c i K ie n -N in g o trz y ­ m a ł lis t p is a n y p o c h iń s k u — a le p o d p is a n y p rz e z m is s H a rris o n .

W ie lk ie b y ło z d z iw ie n ie C h iń cz y k a , k ie d y z lis tu w y ­ p a d ! o d c ię ty p a le c lu d z k i, z tre ś c i p ism a o k a z a ło s ię , ż e b y ł to p a le c m is s N e tte le to n .

B a n d y c i d o łą c z y li g o d o s w e g o p is m a ja k o d o w ó d je g o p ra w d z iw o ś c i i ja k o ś w ia d e c tw o , ż e n ie ż a rtu ją i ż e b e z w a h a n ia s p e łn ią s w e g ro ź b y . O w e g ro ź b y z a ś z a p o w ia d a ­ ły — ż e je d n a z u w ię z io n y c h m is jo n a re k n a ty c h m ia s t z g i­

w s p ó ln y m fro n c ie , o ra z d a ł n a m tę p e w n o ś ć , w w k tó rą ju ż z a tra c a ło s ię w ia rę , ż e n a n a s z y c h z ie m ia c h i w n a s z y c h m y ś la c h m o ż e z a p a n o w a ć je d n o ś ć i z g o d a .

T ą z g o d n o ś c ią , te rn n a p ra w d ę S z c zy tn e m z a ­ p o m n ie n ie m o p a rty jn e j p rz e s z ło ś c i, tą ś w ie tla n ą k o m e n d ą O jc z y z n y , k tó ra je d n a ty lk o b y ła w e w s z y stk ic h ro z b u d o w a n y c h i ż a rliw ie w ie rz ą c y c h w n ią d u s z a c h , te m i m o ra ln e m i, z g ru n tu z b io ro ­ w e j w o li d ź w ig n ię te m i s iła m i — z w y c ię ż y liś m y . N a jp ie rw s ie b ie s a m y c h , a p o te m n ie p rz y ja c ie la .

I to n ie je d n e g o n ie p rz y ja c ie la .

H isto ry k E u ro p y z a p is z e k ie d y ś z a p e w n e , ż e n ie je st z w y k ły m k o m p le m e n te m to , c o n a m się p rz e z d łu g i c ią g p rz e d ro z b io ro w y c h d z ie jó w p r a ­ w iło , iż je s te ś m y p rz e d m u rz e m c h rz e ś c ija ń sk ie g o ś w ia ta , b a ry k a d ą c y w iliz a c ji e u ro p e js k ie j.

T e n n o w y a ta k ta ta rs k ie g o d u c h a i n a s z a o b ro ­ n a p rz e d n o w ą o d m ia n ą p ó łk s ię ż y c a , w y m ie n io ­ n e g o ty lk o n a ż y d o w s k o - b o ls z e w ic k ą g w ia z d ę ,

— w y k a z a ły , ż e ro li s w o je j p o z o s ta liś m y w ie rn i, ż e n a n a sz y c h w s c h o d n ic h k re s a c h c z e k a m y c z u j­

n ie z b ro n ią u n o g i.

Reforma Konstytucji.

Warszawa, 14. 8. — J a k s ię d o w ia d u je m y , m in is te r C a r w ra z z n a jb liż s z y m i p ra c o w n ik a m i M in is te rs tw a S p ra ­ w ie d liw o ś c i o p ra c o w a ł n o w y p ro je k t k o n s ty tu c ji, ró ż n ią c y s ię z n a c z n ie o d z ło ż o n e g o p rz e z B B W R . S e jm o w i. N ie je s t w ia d o m e , c zy rz ą d z a m ie rz a łb y p rz e d s ta w ić tę k o n s ty tu c ję S e jm o w i, c z y te ż w p ro w a d z ić ją n a in n e j d ro d z e .

k tó rz y z d e z e rte ro w a li z a n g ie ls k ic h p u łk ó w in d y js k ic h . W c z o ra j w y s ła n o z L a h o re d w a p o c łh g i p ie c h o ty d o P e s z a w a ru . P o d ro d z e w o js k o m u s ia ło o p u ś c ić p o c ią g , g d y ż o k a z a ło s ię , ż e to r k o le jo w y z o s ta ł p rz e z p o w s ta ń c ó w z n i­

s z c z o n y . W d n iu d z isie js z y m p ie c h o ta b ę d z ie s ię s ta ra ła p rz e d rz e ć p rz e z o d d z ia ły A fry d ó w d o m ia s ta .

Z R a w a lp i w y s ła n o d o P e s z a w a ru d w ie k o lu m n y s a m o ­ c h o d ó w p a n c e rn y c h , k tó re je d n a k d o ty c h c z a s d o m ia s ta n ie p rz y b y ły .

J e d y n e m i ś ro d k a m i k o m u n ik o w a n ia s ię P e s z a w a ru z e ś w ia te m je s t ra d jo i s a m o lo ty . W ła d z e a n g ie ls k ie w In d ja c h w p o w a d z iły o s trą c e n z u rę d e p e sz p ra s o w y c h .

n ie , je ś li b a n d y c i n ie o trz y m a ją w o z n a c z o n y m te rm in ie o k o ło 3 0 0 ty s . z ł. p o ls k ic h o k u p u . W ra z ie d a ls z e j z w ło k i z g in ą ć m ia ła ta k ż e i d ru g a m is jo n a rk a .

O s p ra w ie te j z a w a d o m io n o m ie js c o w e g o k o n su la a n g ie l­

s k ie g o , k tó ry o d n ió s ł s ię d o w ła d z c h iń s k ic h z ż ą d a n ie m n a ty c h m ia s to w e g o u w o ln ie n ia o b u Ik o b iet. W y s ła n o b e z ­ z w ło c z n ie o d d z ia ł ż o łn ie rz y c h iń s k ic h w p o ś c ig z a b a n d y ­ ta m i.

WOJSKA TURECKIE

GOTOWE DO WKROCZENIA DO PERSJI?

Beri in , 14. 8. — W e d łu g d o n ie s ie ń z K o n s ta n ty n o p o la T u rc ja p o c z y n iła w s z e lk ie p rz y g o to w a n ia d o w ta rg n ię c ia p a te ry to rju m p e rs k ie c e le m o b s a d z e n ia s p o rn e g o o b s z a ru n a d -

A p e w n o ś ć , ż e ta k je s t, ż e P o ls k a n ie je st g li­

n ia n ą z a b a w k ą z p o m a lo w a n y m i n a je d e n s e z o n p a ń s tw o w y ż o łn ie rz a m i, z ty m i m e la n c h o lijn y m i u ła n a m i, c o to „ z k o n ia s p a d n ą " n a k o ń c u , ta p e ­ w n o ś ć p o p s u ła k re w n ie ty lk o b o ls z e w ik o m s a ­ m y m .

Ic h b e rliń s c y k o le d z y p o d p u sz c z a li n ie m n ie j n o s y n a k w in tę , z o b a c z y w s z y , ż e z z ie m i p o ls k ie j ra z d w a , ja k b y p rz e z c z a s y w y w o ła n a , w y s k o c z y ­ ła b itn a , m ło d a , rz e ź k a a rm ja i z a p re z e n to w a w s z y b ro ń p rz e d s o ju s z n ic z y m Z a c h o d e m , p o s z ła ra to ­ w a ć n a jp ie rw n a s z , a le z a ra z e m ta k ż e i te n w y ­ c z e k u ją c y , n ie c a łk ie m u fn y Z a c h ó d .

D z ie s ię ć la t u p ły n ę ło ju ż o d „ C u d u n a d W i­

s łą " .

D z iś w o jn a d o s ło w n a je s t z a n a m i, a le w o jn ę c y w iln ą to c z y m y w c ią ż , b o ry k a ją c s ię z lo s e m o s iłę , z d ro w ie , d o b ro b y t i c a ło ś ć g ra n ic n a s z e g o z ta k im tru d e m w y w a lc z o n e g o p a ń s tw a . N ie c h a j w ię c z b io ro w a m y śl p o ls k a id z ie d z iś n a d W isłę ro z p a m ię ty w a ć je j „ c u d “ , a b y u z y s k a ć d a w n ą w ia rę w ś w ie tla n ą p rz y s z ło ś ć n a s z e j u m iło w a n e j O jc z y z n y .

g ra n ic z n e g o w o k rę g u A ra ra tu . W o js k a tu re c k ie s to ją g o ­ to w e d o p rz e k ro c z e n ia g ra n ic y p e rsk ie j.

P e rs ja p rz y p u s z c z a ln ie n ie b ę d z ie s ię b ro n ić , a z w ró c i s ię je d y n ie ^ d o L ig i n a ro d ó w z p ro ś b ą o in te rw e n c ję .

— :x :—

20 MIAST POD WODĄ

1000 LUDZI UTONĘŁO PODCZAS POWODZI, Berlin, 14. 8, Z p ó łn o c n y c h C h in d o n o s z ą o k a ta s tr o ­ fa ln y c h p o w o d z ia c h w c z a s ie k tó ry c h p o n io s ło ś m ie rć 1 0 0 0 o s ó b . W s k u te k p o w o d z i p rz e rw a n a z o s ta ła k o m u n ik a c ja k o le jo w a m ięd z y P e k in e m a M a n d żu rją , D z ie s ię ć m o s tó w u le g ło z n is z c z e n iu . O g ó łe m d o tk n ię ty c h je s t k lę s k ą p o w o ­ d z i 2 0 m ia s t.

CIEMNE STRONY PROHIBICJI. .

Nowy Jork, 14, 8. O s ta tn ie w ia d o m o ś c i z d z ie d z in y p ro h ib ic ji, k tó ra n ie p rz e s ta je b y ć n a jw ię k s z ą le k tu rą d la c z y te ln ik ó w w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h , z a s łu g u ją n a s p e - c a ln ą u w a g ę : w B ro o k ly n i a jen c i p ro h ib ic y jn i o d k ry li i s k o n fis k o w a li o lb rz y m ie s k ła d y tru n k ó w o c e n io n y c h n a p rz e s z ło p ó łto ra m iljo n a d o la ró w . J e s t to n a jw ię k s z a k o n ­ fis k a ta w d o ty c h c z a s o w e j h is to rji p ro h ib ic ji. W je d n y m z d o k ó w m ie js k ic h w N o w y m J o rk u a je n c i p ro h ib ic y jn i s k o n ­ fis k o w a li tru n k i w a rto ś c i 1 3 0 ty s ię c y d o la ró w , u k ry te w o lb rz y m ie j m ie js k ie j b e rlin c e , s łu ż ą c e j d o w y w o ż e n ia ś m ie ­ c i. Im p re z ą p rz e m y c a n ia z a jm o w a li s ię w ty m w y p a d k u u - rz ę d n ic y m ie js k i g o w y d z ia łu s a n ita rn e g o , k tó rz y w y w ió z ł­

s z y ś m iec ie m a ją c e b y ć w y s y p a n e n a p e łn y m o c e a n ie , w ra ­ c a li z ła d u n k ie m z a k a z a n y c h tru n k ó w .

—:o :—

W AFGANISTANIE SPOKÓJ.

Moskwa, 14, 8, Z A fg a n is ta n u d o n o s z ą , ż e ru c h p o ­ w s ta ń c z y w ty m k ra ju z o s ta ł o s ta te c z n ie z lik w id o w a n y . S ą ­ s ia d u ją c e b e z p o ś re d n io z K a b u le m p le m io n a d o ty c h c z a s w y ­ s tę p u ją c e p rz e c iw k o rz ą d o w i, o p o w ie d z ia ły s ię z a o b e c n ą w ła d z ą A fg a n is ta n u .

— 0 —

ODZNAKI HONOROWE DLA RZEMIEŚLNIKÓW.

W a r s z a w a, 14. 8. N a w n io s e k o rg a n iz a c y j rz e m ie ś l­

n ic z y c h M in is te rs tw o P rz e m y s łu i H a n d lu z a m ie rz a w y d a ć ro -p o rz ą d z e n ie o o d z n a k a c h h o n o ro w y c h d la rz e m ie ś ln i­

k ó w p ro w a d z ą c y c h w a rs z ta ty o d la t 2 5 -> ciu , O d z n a k ą tą b y łb y ż e to n z o d p o w ie d n im n a p is e m .

Str. 2 „GŁOS WĄBRZESKI" Nr. 95 =E==

Cześć braciom po prawej stronie Wisły.

W D Z IE S IĄ T Ą R O C Z N IC Ę P R Z Y Ł Ą C Z E N IA D O P O L S K I P IĘ C IU W IO S E K P O W I A T U P R U ­ S K IE G O .

D n ia 1 6 s ie r p n ia m ija 1 0 la t o d c h w ili, w k tó r e j P o ls k a o b ję ła w p o s ia d a n ie p r z y z n a n y je j p r z e z R a d ę A m b a s a d o r ó w w P a r y ż u o b s z a r p o p r a w y m b r z e g u W is ły . D o P o ls k i p r z y p a d ły m . in . w io s k i;

J a n o w o , M a ło p o le , N o w a L ib a w a i K r o m e r o w o . T y m s p o s o b e m P o ls k a o tr z y m a ła p o p r a w e j s tr o ­ n ie W is ły p a s z ie m i, p r z y le g a ją c y d o P r u s W s c h o d ­ n ic h i s ta n o w ią c y z a b e z p ie c z e n ie p r a w e g o b r z e g u r z e k i n a s z e r o k ie j p r z e s tr z e n i.

O to je d y n y r e z u lta t n ie s z c z ę ś liw e g o d la n a s p le b is c y tu n a W a rm ji, P o w iś lu i M a z u r a c h . Z e s tr a s z liw e j n ie w o li p r u s k ie j p o w r ó c iła n a ło n o w o l­

n e j M a c ie rz y z a le d w ie g a r s tk a r o d a k ó w n a s z y c h . P o z a k o r d o n e m g r a n ic z n y m p o z o s ta ły je s z c z e o l­

b r z y m ie o b s z a r y z ie m i p o ls k ie j, p o z o s ta ło z m a ­ ły m w y ją tk ie m ty c h p ię c iu w io s e k , c a łe P o w iś le p r u s k ie , c a ła W a r m ja i c a łe M a z u r y . G w a łt, te r o r i s tr a s z liw e b a r b a r z y ń s tw o p r u s k ie n ie p o z w o liły b o w ie m w s z y s tk im b r a c io m n a s z y m g ło s o w a ć s w o ­ b o d n ie z a P o ls k ą , a te m s a m e m p o w ró c ić p o w ie ­ k a c h n ie w o li d o w y z w o lo n e j O jc z y z n y .

W te j b o le s n e j k lę s c e n a s z e j p r z e d 1 0 -c iu la ty p o c ie s z a ją c ą r z e c z ą je s t te n je d y n ie f a k t, ź e o to ta k ż e i p r a w y b r z e g W is ły , te j ś w ię te j r z e k i p o l­

s k ie j i k r ó lo w e j w ó d p o ls k ic h , p r z y p a d ł d o P o ls k i.

W ą z iu tk i je s t te n s k r a w e k z ie m i, k tó r y z te r e ­ n u p le b is c y to w e g o p r z y d z ie lo n o d o R z e c z y p o s p o ­ lite j P o ls k ie j, je s t o n je d n a k z a d a tk ie m p r z y s z łe g o p a n o w a n ia n a s z e g o n a d w o ln e m ju ż u jś c ie m W is ły d o m o r z a , je s t ty m f a k te m , k tó r y w s e r c a c h n a ­ s z y c h b u d z ić w in ie n tę m o c n ą w ia r ę , ż e z c z a s e m s p e łn ią s ię w s z y s tk ie n a r o d u p o ls k ie g o n a d z ie je .

N a n ic s ię n ie z d a ły ó w c z e s n e k r z y k i w s z e c h - n ie m c ó w , ź e W is ła m u s i b y ć n a tu r a ln ą g r a n ic ą m ię d z y P o ls k ą a P r u s a m i W s c h o d n ie m i, a lb o w ie m p r z e ła m a n o n ie n a r u s z a ln ą r z e k o m o z a s a d ę , ź e P r u s y W s c h o d n ie m u s z ą s ię g a ć d o s a m e j W is ły .

Z w a lk i p le b is c y to w e j w y n ie ś liś m y w ię c tę je ­ d y n ą i d o n io s łą k o r z y ś ć , ż e te r a z o to W is ła o d s w y c h ź r ó d e ł a ż d o M o r z a P o ls k ie g o je s t w p o l- s k ie m p o s ia d a n iu , g d y ż i n a te r y to r ju m W o ln e g o M ia s ta G d a ń s k a P o ls k a p e łn i n a d z ó r n a d tą r z e k ą .

M a ją c w p o s ia d a n iu s w e m p r a w y b r z e g W is ły w z d łu ż g r a n ic y w s c h o d n io - p r u s k ie j, n ie r e z y g n u je -

CUD NAD WISŁĄ

P a m ię tn y r o k 1 9 2 0 !

Z e W s c h o d u n a d c ią g a ła b u r z a k r w a w e g o n a ja z d u . R o z p o c z ą ł s ię p o c h ó d n a P o ls k ę , a b y ją z n is z c z y ć . P a d ły tw ie rd z e Ł o m ż a , O s s o w ie c , O s tr o ­ łę k a , B r z e ś ć i b o ls z e w ic y p r z e s z li p r z e z B u g .

P r z e r a ż e n ie - p a d ło n a k r a j.

J a k b u r z a r u s z y ła b o ls z e w ic k a a rm ja k u n a ­ s z e j s to lic y , g ło s z ą c ś w ia tu , ż e 1 2 -g o s ie r p n ia z a ­ g a r n ie W a r s z a w ę . P o ło w a W a r s z a w y w p a n ic e i p r z e r a ż e n iu * p a k o w a ła i w y je ż d ż a ła .

W te d y d r g n ą ł n a r ó d . S ta n ę ły h u fc e o c h o tn i­

k ó w , g o to w y c h n a w s z y s tk o i p o d ą ż y ły k u W a r s z a w ie . R o z p o c z ą ł s ię s tra s z liw y b ó j n a p o la c h W a r s z a w y . N a r ó d u fa ł i w ie rz y ł, ż e z w y c ię s tw o p r z y jd z ie . N a d z ie ję tę k r z e p ił b o h a te r k s . S k o r u p ­ k a , k tó r y g ło s ił u s ta w ic z n ie p o o d d z ia ła c h i k o s z a ­ r a c h , ż e -,,1 5 s ie rp n ia , w ś w ię to W n ie b o w s tą p ie n ia , P o la c y p r z e s ta n ą s ię c o fa ć i r o z p o c z n ą s ię d n i tr iu m f u p o ls k ie g o * ’.

B o ls z e w ic y s z li n a p r z ó d i s ta n ę li w r e s z c ie n a d W k r ą , p r z e d m o s ta m i n a W iś le . Ż o łn ie rz e w ie ­ d z ie li, ż e to o s ta tn ia lin ja o c a le n ia W a r s z a w y i P o ls k i, w ię c w a lc z y li ja k lw y , a b y ła to w a lk a s tr a s z n a , b e z n a d z ie jn a , s ła b e g o z s iln y m , r o z p a c z - n a . M im o te g o o p o r u b o ls z e w ic y p r z e r y w a ją lin ję m ię d z y M o d lin e m a P ło ń s k ie m , p r z e c h o d z ą c W k r ę i z a c h o d z ą n a 'ty ły w o js k n a s z y c h ..-, a r ó w n o c z e ­ ś n ie b o ls z e w ic k a r a d jo s ta c ja o g ła s z a n a d z ie ń ju ­ tr z e js z y , t. j. 1 4 -g o s ie r p n ia g e n e r a ln y a ta k n a W a r s z a w ę .

P r z e r a ż e n ie p a d ło n a m ia s to i w o js k o . Ż o łn ie ­ r z e p o d w a ty g o d n ie p r a w ie b e z s n u , w y c ie ń c z e n i, o b d a r c i, b o s i z o p u c h łe m i n o g a m i, p r z e m ę c z e n i n ie lu d z k o , n ie w y tr z y m u ją n a p o r u tr z e c h a rm ji.

Ś w it 1 4 s ie r p n ia z w ia s to w a ł W a r s z a w ie s ta r s z - liw y r y k a r m a t. B o ls z e w ic y r u s z y li d o s z tu rm u i z d o b y li R a d z y m in , tr z y m ile o d le g ły o d b e z b r o n ­ n e j s to lic y . P a tr o le n ie p r z y ja c ie ls k ie d o c h o d z iły ju ż d o p o d m ie js k ie j lin ji. P o w s ta ła p a n ik a n ie d o o p is a n ia . N a g w a łt w y je ż d ż a ły p o s e ls tw a , u r z ę d y i k to m ó g ł, p a k o w a ł r e s z tk i m ie n ia s w o je g o , u c ie ­ k a ł. T r a m w a je i w o z y p r z e p e łn io n e ra n n y m i, ta ­ m o w a ły r u c h p o u lic a c h i p o tę g o w a ły g ro z ę . M ó ­ w ią c p o lu d z k u , w s z y s tk o ju ż b y ło s tr a c o n e .

N a d s z e d ł 1 5 -ty s ie r p n ia , ta k o c z e k iw a n y p r z e z p o ls k i n a r ó d , d z ie ń N a jś w . P a n n y . J e s z c z e z w ię k ­ s z ą z a c ie k ło ś c ią u d e rz y li b o ls z e w ic y te g o d n ia n a W k r ę . A le n a s i ż o łn ie r z e , o d p a r łs z y ic h z n a d z w y ­ c z a jn ą ja k ą ś o d w a g ą i o tu c h ą , p o c z ę li a ta k o w a ć i w y p ie r a ć z p o z y c y j. T y m c z a s e m k a w a le r ja n a -

m y b y n a jm n ie j z o d w ie c z n y c h p r a w n a s z y c h d o p o z o s ta łe g o P o w iś la , d o M a rm ji i M a z u r, N ie s p r a ­ w ie d liw o ś ć d z ie jo w a , k tó r a s p o tk a ła P o ls k ę p r z e d 1 0 la ty , p r z e z n a r ó d p o ls k i n ig d y n ie b ę d z ie u s a n k c jo n o w a n a , a n i te ż n ig d y n ie m o ż e p ó jś ć w z a p o ­ m n ie n ie . D o p ó k i n a m tc h u w p ie r s ia c h s ta r c z y , z a ­ w s z e w o ła ć b ę d z ie m y w ie lk im g ło s e m , ż e n a m s ię k r z y w d a s ta ła , ż e g w a łt i p r z e m o c w ro g ó w w y d a r ­ ła n a m r d z e n n ie p o ls k ie z ie m ie i r o z łą c z y ła n a s z d ro g im i b r a ć m i n a W a rm ji, P o w iś lu i M a z u r a c h .

W n ie d z ie lę , d n ia 1 7 s ie r p n ia , o d b ę d z ie s ię w J a n o w ie n a p r a w y m b r z e g u W is ły W ie lk a M a n if e ­ s ta c ja N a r o d o w a . N ie c h a j w ty m d n iu c a ły n a r ó d p o ls k i z je d n o c z y s ię m y ś lą z ty m i, c o ta m , n a d g r a ­ n ic ą p r u s k ą m a n if e s to w a ć b ę d ą d ą ż e n ia n a s z e d o w y z w o le n ia b r a c i n a s z y c h z a k o r d o n e m .

C z e ś ć r o d a k o m n a s z y m z p r a w e g o b r z e g u W i­

s ły !

N ie c h ż y je P o w iś le , W a r m ja i M a z u ry ! L . Ł y d k o .

s z a b r a w u r o w y m m a rs z e m p r z e d z ie r a s ię n a ty ły b o ls z e w ic k ie j a rm ji. N is z c z y u r z ą d z e n ia , ta b o r y , s z e r z y p o p ło c h . Ż o łn ie rz e c z e r w o n i r z u c a li w s z y s t­

k o i b e z ła d n e m i m a s a lh i, tło c z ą c s ię p o d r o g a c h i m o s ta c h , c o fa li s ię k u W s c h o d o w i.

N a s z e w o js k a o g a r n ą ł e n tu z ja z m . P o c z ą tk o w a p o r a ż k a b o ls z e w ik ó w p r z e m ie n iła s ię n a c a ły m f r o n c ie w s tra s z liw y p o g ro m . Z 2 2 -u d y w iz y j z o ­ s ta ło w c ią g u 1 2 -to d n io w e j b itw y z a le d w ie d w a ­ n a ś c ie i to r o z b ity c h , n ie z d o ln y c h d o b o ju .

P o ls k a z w y c ię ż y ła , b o z n ią w a lc z y ł B ó g i M a r- ja K r ó lo w a K o r o n y P o ls k ie j.

Id z ie k u n a m d z ie s ię c io le c ie w ie lk ie g o „ C u d u n a d W is łą ’*. O b y w s p o m n ie n ie b o h a te r s k ie j c h w ili c u d e m z łą c z y ło z n o w u z ż a r te w a ś n ią i n ie n a w i­

ś c ią s e r c a , s k r z e p iło n a d z ie ją , d a ło u k o c h a n e j O j­

c z y ź n ie ła d , s p o k ó j i s z c z ę ś c ie .

E n d e c ja p r z y r o b o c ie .

O d p e w n e g o p o w a ż n e g o r o ln ik a p o m o r s k ie g o o tr z y m u je m y n a s tę p u ją ­ c e u w a g i, k tó r e p o d a je m y w c a ło ś c i, b e z k o m e n ta r z y .

P r z y p is e k R e d a k c ji

„ G ło s u W ą b r z e s k ie g o ” . B y ł c z a s , k ie d y E n d e c ja le k c e w a ż y ła s o b ie C h r z e ś c ija ń s k ie S tr o n n ic tw o R o ln ic z e .

T o d r o b n a g r u p k a , m a w ia n o , k tó r ą s z y b k o ro z - b ije m y w y p r ó b o w a n y m i n a s z y m i s p o s o b a m i. A le s ta ło s ię in a c z e j! S tr o n n ic tw o R o ln ic z e p o w o li, a le s ta le r o ś n ie i n a b ie r a s iły . D la c z e g o ? O , b o r o ln ik m a ju ż d o s y ć o p ie k i ty c h p a n ó w , c o to n i­

g d y p łu g a n ie m ie li w r ę k u , a le z a to n a w ie c a c h g a r d łu ją o p o p r a w ie b y tu r o ln ik a p o ls k ie g o . R o l­

n ik B o g u d z ię k i p o z n a ł s ię n a n ic h , a ż e g o z a w ie ­ d li, c h c e te r a z s a m r a d z ić o s w o ic h s p r a w a c h g o ­ s p o d a r s k ic h . D la te g o g a r n ie s ię o c h o c z o p o d s z ta n ­ d a r C h r z e ś c ija ń s k ie g o S tr o n n ic tw a R o ln ic z e g o . T o o r g a n iz o w a n ie s ię r o ln ik ó w w s tro n n ic tw ie z a w o - d o w e m iz a c z y n a n ie p o k o ić E n d e c ję . D la te g o r o z ­ p o c z ę ła s w o ją r o b o tę !

K to w e ź m ie d o r ę k i p is m a e n d e c k ie , ja k : „ S ło ­ w o P o m o r s k ie ” c z y te ż „ G a z e tę W ą b r z e s k ą ” , z n a j­

d z ie w n ic h c o r a z c z ę ś c ie j n a p a ś c i n a C h rz . S tr o n ­ n ic tw o R o ln ic z e i n a o s o b y , o d g r y w a ją c e w n ie m p o w a ż n ie js z ą ro lę . T a k ą n a p a ś ć z n a jd u je m y p o ­ m ię d z y in n e m i w „ G a z e c ie W ą b rz e s k ie j* * z d n ia

7 -g o b m . Z n a jd u je s ię ta m a r ty k u ł z n a p is e m „ D o ­ k u m e n ty m e to d y s a n a c y jn e j” . A r ty k u ł te n , ta k c h a r a k te r y s ty c z n y d la r o b o ty e n d e c k ie j, a d la n a s r o ln ik ó w ta k p o u c z a ją c y , ż e w a r to s ię z n im z a ­ p o z n a ć . C o n a tc h n ę ło a u to r a d o n a p is a n ia te g o a r ­ ty k u łu ? O to w W ie lk ic h R a d o w is k a c h w y w ie s ił p . K o w a ls k i, p r e z e s K o ła M ie js c o w e g o C h rz . S tro n n ic tw a R o ln ic z e g o o k ó ln ik , w k tó r y m d o n o s i, ż e lis ta r o ln ic z a N r. 3 z o s ta ła p r z e z K o m isję W y b o r­

c z ą u n ie w a ż n io n a , d la te g o c z ło n k o w ie C h rz . S tr o n ­ n ic tw a R o ln ic z e g o m a ją s ię w s trz y m a ć o d g ło s o ­ w a n ia . D la w y ja ś n ie n ia d o d a ję , ż e r o z c h o d z iło s ię o p o n o w n e w y b o r y w IV . O k r ę g u w y b o rc z y m d o S e jm ik u P o w ia to w e g o . P r e z e s p o s tą p ił s ó b ie s łu s z ­ n ie ! S k o r o b o w ie m u n ie w a ż n io n o lis tę r o ln ic z ą i u n ie m o ż liw io n o r o ln ik o w i o d d a n ie g ło s u , p o c o m ia ł iś ć d o w y b o r ó w ? C z y m o ż e p o to , ż e b y o d d a ć g ło s n a lis tę e n d e c k ą ? o , n ie , ty c h , c o b r y z g a ją b ło te m o s z c z e rs tw a n a n a s z e s tr o n n ic tw o i n a ­ s z y c h w o d z ó w , ż a d n ą m ia r ą p o p ie r a ć n ie b ę d z ie ­ m y . Z a w ie lk ie m o b r z y d z e n ie m n a p e łn iła n a s ta ­ k a r o b o ta p a r ty jn a .

P is m a k „ G a z e ty W ą b r z e s k ie j” w y k a z a ł, ż e p o w s trz y m a n ie s ię o d g ło s o w a n ia je s t s z k o d liw e p o d w z g lę d e m n a ro d o w y m . S ię g a z a te m a ż d o w y ­ b o r ó w d o S e jm u w G n ie ź n ie ń s k ie m , g d z ie p r z e -

NkHoiiioló z Polski i zo świata.

— N o w y J o r k . — W ie lk a k a ta s tr o fa w y d a rz y ła s ię w O m a h a w s ta n ie N e b r a s k a . K a rk o ło m n a k o le jk a g ó r s k a w tu te js z y m p a rk u r o z r y w k o w y m , z ło ż o n a z 6 w ó z k ó w , w in ­ d o w a n a p o d g ó r ę z e s k o c z y ła z to ru i r u n ę ła n a z ie m ię z w y s o k o ś c i 4 0 s tó p , w s k u te k c z e g o z a b ity c h z o s ta ło 2 9 o s ó b , z a ś 2 0 o d n io s ło c ię ż k ie ra n y .

— B e rlin . — Z P ó łn o c n y c h C h in d o n o s z ą o n ie b y w a łe j k lę s c e p o w o d z i, k tó ra d o tk n ę ła n ie k tó r e p r o w in c je c h iń ­ s k ie . K o m u n ik a c ja m ię d z y P e k in e m a M a n d ź u r ją z o s ta ła z u p e łn ie p r z e rw a n a . O k o ło 1 0 0 o s ó b p o n io s ło ś m ie rć p o d ­ c z a s n ie z w y k ły c h w y le w ó w r z e k . P r z e s z ło 1 0 m o s tó w u le ­ g ło c a łk o w ite m u z n is z c z e n iu . O g ó łe m z o s ta ło d o tk n ię ty c h p r z e z p o w ó d ź p r z e s z ło 2 0 m ia s t.

— R z y m . — W y d a n y z o s ta n ie w k ró tc e u rz ę d o w y im ie n ­ n y s p is o s ó b , k tó re p o n io s ły ś m ie rć w c z a s ie tr z ę s ie n ia z ie m i. N a o g ó ł lic z b a o f ia r je s t z n a c z n ie m n ie js z a n iż p r z y ­ p u s z c z a n o p o p rz e d n io , p o n ie w a ż w ie le o s ó b , k tó r e u w a ż a ­ n o z a z m a r łe , o d n a le z io n o w ś ró d g ru z ó w z b u rz o n y c h m ia s t lu b w ic h o k o lic y .

— M o s k w a , — W d n iu 1 8 b m . p rz y b y w a d o M o s k w y d e le g a c ja lo tn ik ó w lite w s k ic h , k tó ra m a z ło ż y ć w iz y tę lo t­

n ik o m s o w ie c k im . L o t z K o w n a d o M o s k w y o d b ę d z ie s ię b e z lą d o w a n ia . L o tn ic y lite w s c y s p ę d z ić m a ją w M o s k w ie 6 d n i.

s z e d ł je d e n p o s e ł n ie m ie c k i. M o g ę u s p o k o ić n a ­ s z e g o n ie p r o s z o n e g o o p ie k u n a , ź e w IV o k r ę g u w y b o r c z y m N ie m c y lis ty n ie w y s ta w ili, a w y b o r y r o z e g r a ły s ię ty lk o p o m ię d z y lis tą N . P . R . i N . D . D a le j m o g ę z a p e w n ić , ź e p . p r e z e s K o w a ls k i w ie o m e to d a c h „ s a n a c y jn y c h ” a k u r a t ty le , c o „ n a r o ­ d o w y " p is m a k o r o ln ic tw ie .

P o c o w ię c to p is a n ie o d o k u m e n ta c h ? E n d e c ja c h c e n a s , r o ln ik ó w , z a s tra s z y ć ! T y lk o , ż e m y , r o l­

n ic y , n ie b o im y s ię je j s tr a s z a k ó w n ic a n ic ! D a le j p is m a k w y ity k a p , K . b łę d y o r to g r a f ic z ­ n e . A le ż n a m iły B ó g , d r o b n y r o ln ik to n ie a k a ­ d e m ik , k tó r y u m ie p is a ć b e z b łę d u (!). S ta r s z e s p o łe c z e ń s tw o p o m o r s k ie u c z ę s z c z a ło d o s z k o ły n ie m ie c k ie j, g d z ie z a u ż y w a n ie ję z y k a p o ls k ie g o k a r a n o c z a s e m b a r d z o d o tk liw ie . D z ie c i ty lk o w d o m u u c z y ły s ię c z y ta ć i p is a ć p o p o ls k u i c z y w y d z iw ia ć b ę d z ie m y , ź e c i, c o n ie z n a li s z k o ły p o ls k ie j, r o b ią b łę d y o r to g r a f ic z n e ?

P o c o w ię c to w y ty k a n ie b łę d ó w o r to g r a f ic z ­ n y c h ? — O to E n d e c ja — u c z o n a i m ą d ra — s z y d z i z n a s , ro ln ik ó w , k tó r z y s p r a c o w a n ą r ę k ą k r e ś lim y z d a n ia , ż e b y w y r a z ić s w o je m y ś li. D la te g o w s p o ­ m in a n y a r ty k u ł je s t i d la n a s d o k u m e n te m . S p a ­ m ię ta m y s o b ie d o b r z e , ja k p a n o w ie E n d e c y k p in y s o b ie r o b ią z n a s m a lu c z k ic h i te m o c h o c z e j g a r ­ n ą ć s ię b ę d z ie m y p o d s ż ta n d a r C h rz . S tr o n n ic tw a R o ln ic z e g o . D o n a p a ś c i o s o b is ty c h p o w r ó c im y je s z c z e . T o r o z d z ia ł d la s ie b ie ,

{ R o ln ik P o m o rs k i).

Dziesięć lat temu.

1 4 s ie rp n ia 1 9 2 0 r.

F r o n t p ó łn o c n y : U d e rz e n ie n a R a d z y m in 1 -e j d y w iz ji li- te w s k o - b ia ło ru s k ie j, k tó r a n ie z d ą ż y ła w o d w o d z ie u z u p e ł­

n ić s w y c h s ła b y c h s ta n ó w lic z e b n y c h , z a k o ń c z y ło s ię o g o ­ d z in ie 1 2 -te j z a ję c ie m te g o m ia s te c z k a . W n a s tę p s tw ie g w a ł­

to w n y c h p r z e c iw n a ta r ć k o n c e n tr y c z n ie u d e r z a ją c e g o n ie ­ p r z y ja c ie la o d d z ia ły d y w iz ji z o s ta ły z m u s z o n e d o o d w r o ­ tu . W g o d z in a c h p o p o łu d n io w y c h n ie p rz y ja c ie l w s z e d ł w lu k ę m ię d z y le w e m s k r z y d łe m 1 -e j d y w iz ji lite w s k o - b ia ło - ru s ik ie j a B e n ja m in o w e m , p r z e c h o d z ą c w te n s p o s ó b n a s z ą d r u g ą lin ję o b r o n n ą w k ie ru n k u I z a b e lin — J a b ło n n a .

D o w ó d z tw o f ro n tu s k ie r o w a ło d o k o n tr a k c ji 1 0 -tą d y ­ w iz ję p ie c h o ty , p o w ie rz a ją c d o w ó d z tw o w s z y s tk ic h tr z e c h d y w iz y j (1 1 - ta , 1 -s z a lite w s k o -b ia ło r u s k a , 1 0 -ta ) n a p r z e d ­ m ie ś c iu w a rs z a w s k ie m , g e n e r a ło w i Ż e lig o w s k ie m u .

W s z y s tk ie a ta k i c o w ie c k ie n a W ią z o w n ię , O k u n ie w o , L e ś n ia k o w iz n ę o r a z f o r ty Z e g r z a z o s ta ły o d p a r te .

5 - ta a rm ja : D w a f o r ty M o d lin a : „ M ię k s z y n " i ,,T o r u ń "

z o s ta ły p r z e z n ie p r z y ja c ie la o p a n o w a n e . 1 8 -ta d y w iz ja g e ­ n e r a ła K r a je w s k ie g o z a ję ła p o w a lk a c h S ą c h o c in , b io r ą c o k o ło 6 0 0 je ń c ó w i lic z n e w o z y z a m u n ic ją .

F r o n t ś ro d k o w y : A ta k i n ie p rz y ja c ie la n a H ru b ie sz ó w z o s ta ły o d p a r te . N ie p rz y ja c ie l w y rz u c o n y w ty m r e jo n ie z a B u g z a to p ił w r z e c e k ilk a d z ia ł i k u lo m io tó w .

N a r e s z c ie f ro n tu d a ls z e p r z e g ru p o w a n ia d o p r z e c iw - u d e r z e n ia .

KRONIKA SPORTOWA.

K . S . „ R E D U T A " W A R S Z A W A — K . S . „ P E P E G E "

W Ą B R Z E Ź N O .

D o ju trz e js z e g o (1 5 b m .) m e c z u z K . S . „ R e d u tą " z W a r ­ s z a w y , „ P e p e g e " w y s tę p u je w n a s tę p u ją c y m s k ła d z ie : K a ­ c z y ń s k i, P a s te w s k i, M o r a ń s k i, W itk o w s ik i, F e tk a , C y rk la ff, D rą ż k o w s k i, L u p e r to w ic z , P ie tru s z y ń s k i, G o rz e je w s k i, G ro ­ n o w s k i.

W s o b o tę „ R e d u ta " w y je ż d ż a n a m e c z d o G r u d z ią d z a , a w n ie d z ie lę , 1 7 b m ., ro z e g ra o s ta tn i m e c z re w a n ż o w y z

„ P e p e g e " w W ą b rz e ź n ie . — P o c z ą te k m e c z u o g o d z . 5 -te j p o p o łu d n iu .