Rok 1 Środa, dnia 29 kwietnia 1925 Nr. 86 Cena 15 gr
LJ
CODZIENNY
EXPRESS POMORSKI
Wychodzi 7 razy tygodniowo o godzinie 10-ej rano — z tygodniowym dodatkiem ilustrowanym i powieściowymYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
P R E N U M E R A T A :
W e k s p e d y c j i m i e s i ę c z n i e 2 , 5 0 z ł , z o d n o s z e n i e m l u b p o z a m i e j - s c o w e 2 , 7 5 z ł , z a g r a n i c ą 4 , — z ł . - - - R e d a k c j a , a d m i n i s t r a c j a i e k s p e d y c j a z n a j d u j ą s i ę w T o r u n i u p r z y P i e k a r a c h n r . 1 4 . — T e l e f o n n r . 6 4 7 . — R e d a k t o r p r z y j m u j e o d g o d z . 3 d o 5 w i e c z .
A d m i n i s t r a c j a c z y n n a o d g o d z i n y 8 3 0 r a n o d o g o d z i n y 6 w i e c z .
Niepoczytalna fantazja naszych monarchistów.
W y b ó r H i n d e n b u r g a . — K s . S y k s t u s B u r b o n . — Z j a z d m ł o d z i e ż y m o n a r c h i s t y c z n e j w P o z n a n i u .
W A R S Z A W A , 2 8 . 4 . W y b ó r H i n d e n b u r g a n a p r e z y d e n t a R z e s z y N i e m i e c k i e j , o d b i ł s i ę g ł o ś n e m e c h e m w e w s z y s t k i c h k o ł a c h s t o l i c y a p r z e d e w s z y s t k i e m w t u t e j s z y c h s f e r a c h p o l i t y c z n y c h .
W ś r ó d m n ó s t w a d e p e s z z a g r a n i c z n y c h , w e r s y j i k r ą ż ą c y c h p o g ł o s e k , n a l e ż y z o b o w i ą z k u d z i e n n i k a r s k i e g o z a z n a c z y ć , i ż w z w i ą z k u z w y b o r e m H i n d e n b u r g a p e w n e t u t e j s z e s f e r y g ł o s z ą , i ż w y b ó r t e n p r z y c z y n i s i ę w z n a c z n y m s t o p n i u d o w z m o ż e n i a r u c h u m o n a r c h i - s t y c z n e g o w P o l s c e ( ? ! ) i ż e z a p o w i e d z i a n y p r z e z n i e k t ó r e t u t e j s z e p i s m a p r a w i c o w e z j a z d R a d y n a c z e l n e j o r g a n i z a c y j m ł o d z i e ż y m o n a r c h i s t y c z n e j w P o z n a n i u w d n i u 2 m a j a z a s ł u g u j e n a b a c z n i e j s z ą u w a g ę .
P o d c z a s z j a z d u m a j ą b y ć o m a w i a n e n a s t ę p u j ą c e s p r a w y : m o n a r c h j a , j a k o f o r m a u s t r o j u , m o n a r c h j a a p a r l a m e n t a r y z m , m o n a r c h j a a k o ś c i ó ł , m o n a r c h j a a m n i e j s z o ś c i n a r o d o w e , m o n a r c h j a a ż y d z i , m o n a r c h j a a s p r a w y r o l n e , m o n a r c h j a a s p r a w c a r o b o t n i c z a , g r a n i c e p a ń s t w a p o l s k i e g o , k r ó l i a r m j a i t d .
Z a z n a c z y ć n a l e ż y , ż e z w o l e n n i c y m o - n a r c h j i m a j ą j u ż n a w e t p o d o b n o u p a t r z o n e g o k a n d y d a t a n a t r o n p o l s k i w o - s o b i e k s i ę c i a S y k s t u s a p a r m e ń s k i e g o , b r a t a e k s - c e s a r z o w 7e j Z y t y .
C h a r a k t e r y s t y c z n y m j e s t f a k t , ż e w d n i u d z i s i e j s z y m z a p y ty w a n o s i ę t e l e g r a f i c z n i e z z a g r a n i c y u n a s z y c h w ł a d z c e n t r a l n y c h , i l e j e s t p r a w ’d y w p o g ł o s k a c h , d o t y c z ą c y c h k a n d y d a t u r y k s i ę c i a S y k s t u s a .
Nowy prezydent Rzeszy.
P a w e ł v o n B c n c k e n d b r f H i n d e n b u r g u r o d z i ł s i ę 2 p a ź d z i e n ik a 1 8 4 7 r . w P o z n a n i u . W 1 8 8 9 r . z o s t a ł p o w o ła n y n a s z e f a w y d z i a ł u w m i n i s t e r s t w i e w o j - w r . 1 8 9 3 z o s t a ł d o w ó d c ą 9 1 p .p ., a j u ż 1 8 9 6 r o k u s z e f e m s z t a b u 8 k o r p u s u , w 1 9 0 0 r . d o w ’ó d c ą 2 8 d y w i z j i p i e c h o t y , 1 9 0 3 d o w ó d c ą 4 - e j a r m j i , a w r o k u 1 9 1 4 w o d z e m 8 - e j a r m j i , o p e r u j ą c e j n a M a z u r a c h . P r z e z z w y c i ę s t w o p o d T a n n e n b e r - g i e m ( 2 6 — 3 0 s i e r p n i a 1 9 1 4 ) i p r z e z z w y c i ę s k i e w a l k i n a p o j e z ie r z u M a z u r s k ie m ( 8— 1 1 w r z e ś n i a 1 9 1 4 ) o t r z y m a ł H i n d e n b u r g p r z y d o m e k z b a w c y P r u s W s c h o d n i c h . P o t y c h z y c i ę s t w a c h o d d a n o m u k i e r o w n i c t w o o p e r a c y j n a c a ł y m f r o n c i e w s c h o d n i m . 1 l i s to p a d a z o s t a ł d o w ó d c ą c a ł e g o f r o n t u w s c h o d n i e g o , a 2 7 l i s to p a d a m a r s z a łk i e m . W s i e r p n i u 1 9 1 6 r . m i a n o w a n y z o s t a ł s z e f e m s z t a b u j e n . a r m j i n a f r o n c i e . 9 l i s t o p a d a 1 9 1 8 r . o b j ą ł k o m e n d ę n a d c o f a ją c ą s i ę d ó k r a j u a r m j ą . C e l e m s t r a t e g j i H i n d e n b u r g a b y ł o d e c y d u j ą c e z w y c i ę s tw o n a z a c h o d z i e , d o c z e g o w s t ę p e m m i a ł o b y ć p o k o n a n i e R o s j i . T e n s w ó j p l a n f o r s o w a ł o n w l e c i e 1 9 1 5 r ., p r z e c i w s t a w ia j ą c s i ę n a c z e ln e j k o m e n d z i e a r m ji , k t ó r a a k c j ę n a W s c h o d z i e u w a ż a ł a z a d a l s z ą .
O p e r a c j e H i n d e n b u r g a p o l e g a ł y s t a l e n a p o k o n y w a n i u n i e p r z y j a c i e l a p r z e z n i s z c z e n i e j e g o t y ł o w y c h p o ł ą c z e ń .
2 6 c z e r w c a 1 9 1 9 r . w y c o f a ł s i ę z e s ł u ż b y w a r m j i i o d t e j p o r y ż y ł w H a n n o v e - r z e . N a p i s a ł o n w t y m c z a s i e : „ Z m o j e g o ż y c ia ” .
% P o l i t y k ą z w ł a s z c z a w s p ó ł c z e s n ą z a jm o w a ć s i ę n i e l u b i ł .
M i m o s w e j n i e c h ę c i j e d n a k d o p o l i ty k i w s p ó ł c z e s n e j i m i m o p o g l ą d u , ż e - d o w ó d z t w o n a c z e l n e w i n n o s i ę t r z y m a ć z d a ła o d w s z e l k i e j p o l i t y k i w c z a s i e w o j
ny, t o c z o n e j p r z e z s k o a l i z o w a n y c h — o - k o l i c z n o ś c i z m u s z a j ą n i e k ie d y f e l d m a r s z a ł k a H i n d e n b u r g a d o w y p o w ia d a n i a s i ę w k w e s t j a c h p o l i ty c z n y c h , t e m b a r - d z i e j, ż e — j a k t o s a m p o d k r e ś l a — g r a n i c e p o m i ę d z y p o l i t y k ą a d o w o d z e n i e m i o p e r a c j a m i n i e z a w s z e m o g ą b y ć ś c iś l e w y k r e ś l o n e .
J e d n ą z t a k ic h k w e s t y j p o l i t y c z n y c h , w k t ó r e j s i ę f e l d m a r s z a ł e k m u s ia ł w y p o -
w i e d z i e ć b e z p o ś r e d n io p r a w i e p o s w e j n o m i n a c j i n a s t a n o w i s k o s z e f a s z t a b o k w a t e r y g ł ó w n e j, b y ł a s p r a w a p o l s k a .
Hindenburg a Polacy.
H i n d e n b u r g s p o t y k a ł s i ę z p o l s k o ś c i ą j u ż o d d z i e c i ń s t w a .
W k o ł y s c e j e s z c z e , w r . 1 8 4 8 , z e tk n ą ł s i ę z p o w s t a n i e m p o l s k i e m w P o z n a ń - s k i e m . O j c ie c j e g o z p u ł k ie m s w y m r u s z y ł p r z e c i w i n s u r g e n t o m . P o l a c y n a p e w i e n c z a s o p a n o w a l i P o z n a ń . B y u c z c i ć w y k r o c z e n ie M i e r o s ł a w s k i e g o , t r z e b a b y ł o i l u m i n o w a ć o k n a . M a tk a n i e b y ł a w s t a n i e u c h y l i ć s i ę o d t e g o o b o w i ą z k u . „ U s u n ę ła s i ę w g ł ą b m i e s z k a n i a i p o c i e s z a ł a s i ę , s i e d z ą c n a d m ą k o ł y s k ą , t e r n , ż e d n i a t e g o w ł a ś n i e , 2 . m a r c a , p r z y p a d a ł a r o c z n i c a u r o d z in „ k s i ę c i a p r u s k i e g o ” , ż e w i ę c ś w i a t ł a w o k n a c h j e j p o k o j u , w y c h o d z ą c e n a u l i c ę , w s e r c u j e j p r z e z n a c z o n e b y ł y n a c z e ś ć k s i ę c i a ” .
Z e t k n ą ł s i ę d a l e j z P o l a k a m i n a s t a n o w i s k u d o w ó d c y k o m p a n j i w 5 8 p u ł k u p i e c h o t y w P o z n a ń s k i e m . K o m p a n j a s k ła d a ł a s i ę n i e m a l w y ł ą c z n i e z P o l a k ó w . W ó w c z a s t e ż p o z n a ł — j a k p i s z e — w s z y s t k i e t r u d n o ś c i s z k o l e n i a i k s z t a ł c e n i a o d d z i a łu , g d y z w i e r z c h n i c y i p o d w ł a d n i n i e m o g ą s i ę w z a je m n ie p o r o z u m i e ć , m ó w ią c i j e d n i d r u d z y , j e d n y m t y l k o j ę z y k i e m .
C i e k a w y b y ł p o g l ą d H i n d e n b u r g a
na rozwiązanie sprawy polskiej.
Z d a n i e m j e g o , w j a k i k o l w ie k b ą d ź s p o s ó b p r o b l e m p o l s k i m i a ł b y b y ć r o z s t r z y g n i ę t y , z a w s z e P r u s y i N i e m c y b y ł y b y s t r o n ą p o k r z y w d z o n ą , s t r o n ą , k t ó r a m a p o n o s i ć k o s z t y p o l i t y k i . Z e w z g l ę d u n a n a s t r ó j P o l a k ó w ’ d o g ł ę b i w ’r o g i w o b e c N i e m c ó w , p o l i t y k a a u s t r j a c k a s t a n o w i ł a d l a N i e m i e c p o w a ż n e n i e b e z p ie c z e ń s t w o . N i e s p o s ó b b y ł o n i e u z n a w a ć , ż e ó w s t a n r z e c z y m ó ł b y z c z a s e m z a c h w i a ć d w u p r z y m i e r z e m .
Z o w y c h w z g l ę d ó w p o l i t y c z n y c h i w o j s k o w y c h w y ł a n i a s i ę — z d a n i e m f e l d m a r s z a łk a — n a s t ę p u j ą c a n a u k a d l a N i e m ie c :
s p r a w y p o l s k i e j d o t y k a ć s i ę , o i l e m o ż n a
O G Ł O S Z E N I A :
C e n a z a w i e r s z m i l i m e t r o w y n a s t r o n i e 7 - ł a m o w e j 1 5 g r . N a s t r . 4 - ł a m . 4 0 g r . n a I s t r . 7 0 g r . Z a o g ł o s z e n i a s k o m p l i k . i z z a s t r z e ż e n i e m m i e j s c a 2 5 o /o n a d w y ż k i . O g ł o s z e n i a d r o b n e : w i e r s z n a p is o w y 2 0 g r k a ż d e n a s tę p n e s ł o w o 1 0 g r . R u c h w t o w a r z y s t w a c h 2 0 g r . w i e r s z O g ł . z a g r . lO O o /o n a d w y ż k i . - K o n t o c z e k o w e : P . K . O . P o z n a ń 2 0 1 0 6 0 .
jak najmniej, a przynajmniej zwlekać z jej rozstrzygnięciem.
O ile c h o d z i o j e g o s t o s u n e k d o
spraw wewnętrznych Niemiec.
t o w y d a r z e n i a w o j e n n e , n i e b u d z ił y w n i m e n t u z j a z m u d l a z m i a n , j a k i e c h a r a k te r y z o w a ły e p o k ę w s p ó łc z e s n ą . P a ń - s tw’o , p o t ę ż n ie s c e n t r a li z o w a n e n a s p o s ó b b i s m a r k o w s k i , b y ł o ś r o d o w i s k i e m , W ’ k t ó r e m f e l d m a r s z a ł e k n a j c h ę t n i e j p r z e b y w a ł m y ś l o w o . D y s c y p l i n a i p r a c a l u d u n i e m ie c k i e g o , b y ł y d l a ń s t o k r o ć w a ż n i e j s z e o d w s z e l k i c h „ m a r z e ń k o s m o p o l i ty c z n y c h” .
J e ś l i t e o s t a tn i e w y z n a n ia f e l d m a r s z a ł k a z w i ą ż e m y m y ś l o w o z j e g o p r z y - W i ą z a n i e m d l a d y n a s t j i , o j a k i e m w s p o - W p a m i ę t n i k a c h s w y c h p r z y p o m in a
d a l e j H i n d e n b u r g , ż e w p o ł o w ie s i e r p n i a r o k u 1 9 1 6 , r z ą d y n i e m i e c k i i a u s t r o - w ę g i e r s k i z a w a r ły w W i e d n i u p o r o z u m i e n ie , m o c ą k t ó r e g o n i e p o d l e g ł o ś ć P o l s k i z o r g a n i z o w a n e j j a k o m o n a r c h j a d z i e d z i c z n a i k o n s t y t u c y j n a , ’m i a ł a b y ć o g ł o s z o n a j a k n a j r y c h l e j . K o n w e n c ję t ę u s i ł o w a n o u c z y n i ć j a k n a j ł a tw i e j s z ą d o p r z y j ę c i a d l a N i e m i e c , d o d a j ą c , ż e p a r t je k o n t r a k t u j ą c e z o b o w i ą z a ł y s i ę d o n i e - p r z y ł ą c z a n i a d o n o w e j P o l s k i „ ż a d n e g o
z s w y c h t e r y t o r jó w ’ o l u d n o ś c i n i e g d y ś ‘ m n e i li ś m y j u ż W y ż e j, b ę d z i e m y m i e l i b o - p o l s k i e j”, a n a d t o , ż e p r z y s z ł a a r m j a p o i d a j c a ł k o w it y o b r a z t e j p o t ę ż n e j o s o b i - s k a p o z o s ta w a ć b ę d z i e p o d r o z k a z a m i s t o ś c i . P o z n a w s z y g o , t r u d n o w ą t p i ć , b y n i e m i e c k i e j w i e l k ie j k w a t e r y g ł ó w n e j . - - n a u r z ę d z i e p r e z y d e n t a n i e u w a ż a ł’ s i ę O b ie t e k o n c e s j e j e d n a k f e l d m a r s z a ł e k j e d y n i e z a n a m i e s t n i k a p r a w o w i t e g o s w e u w a ż a ł z a u t o p j e . g o w ł a d c y , ‘ k t ó r e m u w i e r n o ś ć ‘ p o p r z y
s i ą g ł w G ą b i n i e n a M a z u r a c h w r . 1 8 8 8 .
Po wizycie Dr. Benesza
W c z a s ie s w e g o p o b y t u w W a r s z a w ie c z e c h o - s ł o w a c k i m i n i s t e r s p r a w z a g r a n i c z n y c h p . B e n e s z w y g ł o s i ł j e d n o t y l k o o f i c j a l n e p r z e m ó w i e n i e . J a k k o l w i e k w m o w i e t e j w s p o s ó b z u p e ł n i e w y r a ź n y w s p o m n i a ł n i e t y l k o o d o t y c h c z a s o w e j k o
o p e r a c j i m i ę d z y c z y n n i k a m i p o l s k i e m i i _ _ _ _ _ _ _ _ M |łł c z e c h o - s ł o w ; a c k ie m i n a t e r e n i e m i ę d z y n a u m o w y t r a n z y t o w e z " te in p a ń s t w e m s a r o d o w y m , le c z r ó w n i e ż , r o z w i j a j ą c m y ś l n i e w ą tp l i w ie n a j w a ż n i e j s z e , w k a ż d y m w y r a ż o n ą p r z e z S k r z y ń s k i e g o , w y r a z i ł , r a z ie w a ż n ie j s z e o d u m ó w p o l i t y c z n y c h , n a d z ie j ę c z ę s t s z e g o n i ż d o t y c h c z a s w s p ó ł; z c z e g o z d a j e s o b ie s p r a w ę p o l i t y k t a k r e d z i a ła n i a , t o m e m n i e j j e d n a k c a ł o ś ć m o - ' a l n y j a k D r . B e n e s z . A l e ś w i a d o m i s a u y u i z y m a n a b y ł a w k a r b a c h p o w s c i ą g - 1 r ó w n i e ż t e j r z e c z y n a s i w r o g o w i e C z e - l i w o s c i d y p l o m a t y c z n e j , p r z y c z e m g ł ó w - ! c h o s ł o w a c k i e m u m i n i s t r o w i s p r a w z a g r a n y n a c i s k p o ł o ż o n y z o s ta ł n a w ę z ł y k u l - • n i c z n y c h s ą l e p i e j z n a n e n i ż k o m u i n - t u r a ln e , a n a w e t p o k r e w i e ń s t w a s z c z e p o - n e m u w P o l s c e t e w s z y s t k i e w y s ił k i , k t ó - r e s k i e r o w a n e p r z e c i w k o z a w a r c i u u - m ó w i p r z e c i w j e g o p r z y j a z d o w i d o W a r s z a w y .
B y w y ś w i e t l i ć w r e s z c i e c a ł k o w i t y s p l o t z a g a d n i e ń s k u p i o n y c h d o o k o ł a k w e s t ji w z a j e m n y c h s t o s u n k ó w m i ę d z y n a m i i C z e c h o - S ł o w a c j ą , w s p r a w ie f i lo r o - s y j s k i c h t e n d e n c ji w C z e c h o - S ł o w a c j i p . , B e n e s z o ś w i a d c z y ł : „ D r . K r a m a r z z o s t a ł L w i e r n y p o g l ą d o m , k t ó r e w y z n a w a ł p r z e d ' w o j n ą i w ' c z a s i e w o j n y . S z a n u j ę c u d z e p o g l ą d y , a l e p o l i t y k ę r o b i ę w e d ł u g s w o i c h p o g l ą d ó w ... D l a ś c i s ł o ś c i m u s z ę z r e s z t ą p r z y p o m n ie ć , ż e d r . K r a m a r z p r z e d w o j n ą s t a l e b r o n i ł P o l a k ó w . J e ś l i z a ś c h o d z i o n a c j o n a l iz m , t o g d z i e g o n i e m a ? U n a s j e s t o n m n i e j a g r e s y w n y n i ż g d z i e k o l w i e k ... Z r e s z tą z a p o l i t y k ę w k r a j u o d p o w i e d z i a ln y j e s t t y l k o R z ą d , a t e n k i e r u j e s i ę n i e w z g lę d a m i p a r t y jn e m i , a d o b r e m o g ó l n o - n a r o d o w e m ...” W s ł o w a c h t y c h m i m o i c h o g ó l n e g o t ł a i p o d ł o ż a z n a j d u je s i ę j e d n a k d e z a w u a c j a p o g l ą d ó w p . K r a m a r z a i j e g o z a p e w n i e ń z g o d n o ś c i n a p u n k c i e R o s j i z a p a t r y w a ń z p B e n e s z e m .
z a c h o d u p r z e z N i e m c y n a d a j ą t y m u m o w o m t r a n z y t o w y m z n a c z e n i e w p r o s t k o l o s a l n e i t o z a r ó w n o w c z a s i e p o k o j u j a k i w o j n y , g d y ż d z i ę k i s w o b o d n e m u p r z e j a z d o w i i p r z e w o z o w i p r z e z C z e c h o - S o - w a c j ę m o g ł a b ę d z i e P o l s k a w z m o c n i ć k o n t a k t z z a c h o d e m . D l a te g o t e ż d l a n a s
w e g o . ,
Ś m i e l e j — c h c i a ł o b y s i ę n a w re t p o w i e d z ie ć — o d w a ż n i e j , z a r y s o w a ł d r . B e n e s z p r o g r a m w s p ó ł d z ia ł a n i a p o l s k o - c z e s k o - s ł o w a c k i e g o n a k o n f e r e n c j i p r a s o w e j z d z i e n n i k a r z a m i p i s m s t o e c z n y c h . W s p r a I W’o z d a n i a c h z t e j k o n f e r e n c j i c z y t a m y t a k i e o t o s ło w n a m i n i s t r a : „ W p r a c y n a d k s z t a ł t o w a n i e m n o w ’e j k o n f i g u r a c j i e k o n o m i c z n e j w ’ E u r o p i e w s p ó ł d z i a ł a n i e n a s z y c h n a r o d ó w ^ m o ż e m i e ć o g r o m n e z n a c z e n ie . P r z e s z k ó d d l a t a k ie j w s p ó ł p r a c y n i e p o w i n n o b y ć ż a d n y c h . W z a j e m n e z a u f a n i e p o w i n n o b y ć z u p e ł n e , p o n i e w a ż P o l s k a n i e m a p o w o d u o b a w i a ć s i ę m n i e j s z e j o d n i e j C z e c h o - S ł o w a c j i , a i C z e c h o s ł o w a c j a j e s t p r z e k o n a n a , ż e n i e m a p o w o d u o b a w i a ć s i ę P o l s k i . L i k w i d u j ą c d z i ś w s z e l k i e n a s z e n i e p o r o z u m i e n i a u - s u w a m y j e i n a p r z y s z ł o ś ć . S i e d e m l a t . k t ó r e u p ł y n ę ły , n i c n i e z n a c z ą w ż y c i u n a r o d u . M a m y d o ś ć c z a s u , a b y s i ę z ż y ć i z a p r z y j a ź n i ć .
D o b r z e s i ę s t a łó , ż e n a s z e m u p o j e d n a n i u d a j e m y w y r a z k t ó r y n i e w ą t p l i w i e r o z le g n i e s i ę g l o ś n e m e c h e m p o ś w i e c ie , d a z n a ć k o m u n a l e ż y , ż e n i k o m u j u ż n i e p d a s i ę n a s p o w a ś n i ć . ”
I m y p o w i e d z m y , ż e d o b r z e s i ę s t a ł o , ż e D r . B e n e s z j a s n o i w y r a ź n i e s t w ie r d z i ł, ż e w s z e lk i e p r ó b y d ą ż ą c e d o p o w a ś - n j e n i a z g ó r y s k a z a n e s ą n a n i e p o w o d z e n i e . A t y c h p r ó b w p r z y s z ł o ś c i b ę d z i e b a r d z o w i e l e i t o n i e t y l k o w ’ d z i e d z i n i e z a g a d n i e ń p o l i t y c z n y c h , a l e p o z o r n i e t a k d r o b n y c h , t a k m a ł o z n a c z ą c y c h z p u n k t u w i d z e n i a p o l it y k i w s z e c h ś w i a t o w e j j a k n a p r z y k ł a d k w ’e s t j e t r a n s p o r t o w e . S ł a b y d o s t ę p P o l s k i d o m o r z a i o t o c z e n i e j e j o d
N a z a k o ń c z e n ie p o z w ó l m y s o b i e r a z j e s z c z e z a c y t o w a ć s ło w ’a p . B e n e s z a w y p o w i e d z i a n e d o w s p ó ł p r a c o w n i k a „ K u r i e r a P o l s k i e g o ” :... „ o d t ą d m u s i z a p a n o w a ć a t m o s f e r a w z a j e m n e g o z a u f a n i a , w n i e s i e to w s t o s u n k i n a s z e o ż y w c z e t c h n i e n i e . Z n i k n ą ć m u s i w r e s z c i e m i ę d z y n a m i t a p o d e j r z l i w o ś ć w z a j e m n a , k t ó r a o b u s t r o n o m p r z y c z y n i ł a t y l e n ie p o ’ r o z u m i e ń . P o d e j r z l i w o ś ć i z a z d r o ś ć m u - s i m y r a z n a z a w r z e u s u n ą ć z e s ł o w n ik a n a s z y c h s t o s u n k ó w ” .
S tr. 2 .CODZIENNY EXPRESS POMORSKI *. N r. 86
VIII ogólne zebranie
Z w iązk u m iast p o lsk ich
Sprostowanie i sprostowanie sprosto
wania.
w zm ian k ę, w k tó re j świadomie nie
c h c ie liśm y sp raw y ro z d m u c h iw a ć i w y o lb rzy m iać, b o celem n a szy m b y ło tylko zw ró cen ie u w a g i czy jej n ależy , k ła d liś
m y n a c isk ' n a ro z lu ź n ien ie się su b o rd y - n a c ji p ew n y ch , i to w y ższy ch u rz ę d n i
k ó w , k tó rzy p o w in ni b y ć w zo rem d la sw y ch m ło d szy ch k o leg ó w 7; u rzęd n ik ó w , rz u c ają c y c h sx y ym i c z y n a m i cień n a cała sferę u rzęd n iczą, k tó ra szczegó ln ie tu n ^ K resach Z ach o d n ich w in n a św iecić p rzy k ła d e m n ie n a g a n n e g o sp e łn ia n ia sw eg o C zy isto tn ie n a sza w z m ia n k a z aw ie ra ła ciężk iego ale zaszczy tn eg o o b o w iązk u , sa m e n ie p raw d y ? G d y b y n am z a rzu c a n o ty lk o n ieścisło ść, o d p o w ied zielib y śm y n a to , że sta ra lib y śm y się p ew n e u je m n e fa k ty ty lk o zazn aczy ć. Z arzu ca się n am , że n iep raw7d ą jest, ja k o b y w K asie m iej
sk iej zaszły n ie po rzą d k i. N iep o rząd k am i n ie są b y n a jm n ie j ty lk o m a lw e rsa c je lu b k rad zieże, b o te z a słu g u ją n a in n e zg o ła m ia n o , lecz n ie p o rzą d k ie m n azw 7ać m o ż
n a fak t, ja k i zaszed ł z u rz ę d n ik ie m K asy m ie jsk ie j w re sta u ra c ji n a G ó rze Z am k o w ej, św ia d c zą cy o nieposzanowaniu p rzez u rz ę d n ik a sw eg o sta n o w isk a M ó
w iąc o W y d ziale p aszp o rto w y m , m iellś- m y n a m y śli W y d ział m e ld u n k o w y , k tó ry w y d aje w y k azy o so b iste, a te n a z w a
liśm y p a szp o rta m i. A czy u rz ę d n ik , b.
k ie ro w n ik teg o W y d ziału , p rz e n ie sio n y d o in n eg o w y d z ia łu o d d ał w 7 zu p ełn y m p o rz ąd k u ’ sw ó j re so rt n a stęp c y ? F a k tu sp rz en ie w ie rze n ia o k o ło 2000 zł. sp ro sto w an ie n ie zarzu ca, ale p o ciesza n a s, że a n i M a g istra t, a n i K a sa C h o ry ch u - szczerb k u n ie p o n io są. C h cem y w ierzy ć, b o M a g istrat zab ezp ieczy ł sw 7e p re ten sje n a ru c h o m o śc ia c h o w eg o n ie su m ie n n e g o u rz ęd n ik a . Z ach o d zi ty lk o p y ta n ie , czy d o jd zie d o lic y ta c ji o w y ch ru ch o m o ści, d o k tó ry c h p o n o ro ści so b ie p re ten sje żo n a ow reg o u rz ę d n ik a, u trz y m u ją ca , że m eb le są jej w łasn o ścią. W reszcie sp ra
w a „ stw ie rd z a n ia” p rzez d w ó ch u rz ę d n i
k ó w7 u b ik a c ji, n a sk u te k z a ż ale n ia ja- k ie jś lo k ato rk i, d o czeg o ja k o b y o w i u rz ę d n ic y b y li „ u p ra w n ie n i”. P o m ija jąc fa k t, że to sp ra w d z a n ie m ia ło m iejsce p o raz p ie rw szy o d la t p ięciu , p o m im o , że u ty sk iw a n ia n a n ie su m ie n n e ro z k ła d a n ie ciężaró w p o b o czn y ch p rzez k a m ie- n iczn ik ó w n a lo k ato ró w7 są n a p o rz ą d k u d zien n em , u d erzy ć m u si d z iw n y zb ieg o k o liczn o ści, że sp raw d z a ją c u b ik ac je, z a g ląd a n o n aw7et d o .... szaf! N ie z n a m y tre śc i p ro to k u łu , sp isa n e g o z w ła śc ic ie
lem re sta u rac ji „P o d Z ag ło b ą ” p rz y u li
cy R a d z yń sk ie j (m y ln ie p o d a liśm y u licę K o szaro w ą), w iem y ty lk o , że o w i sp raw - O trzy m u je m y co n a stę p u je :
W n r. 74 p o czy tn eg o p ism a S zan o w - , n y ch P a n ó w z d n ia 17. k w ie tn ia 1925 r.
' z o sta ła zam ieszczo n a n o ta tk a w d ziale
■ — w ieści z G ru d z iąd z a — p . t. „co ś się p su je w 7 p a ń stw ie d u ń sk ie m ”. — P ro szę o sp ro sto w a n ie fałszy w y ch w iad o m o ści, z a w arty c h w 7 tej n o ta tce :
1) N ie p ra w d ą je st, iż zaszły n iep o - I rz ą d k i w K asie M iejsk iej — a p ra w d ą (jest, że w K asie M iejsk iej p a n u je n a jz u
p e łn ie jsz y p o rząd ek , co stw ie rd z a ją d o - W W a rsz aw ie o d b y ł się 26. i 27. b. m .' g łasza w ję z y k u fra n cu sk im p o zd ro w ie-
z jaz d d eleg ató w 7 Z w iązk u m ia st p o lsk ich , w 7 o g ó ln ej liczbie o k o ło p ó ł ty sią ca .
W Katedrze.
Z jazd p o p rzed ziło n ab o żeń stw o w 7
k o ściele K a te d ra ln y m o g o d z. 9 -ej ran o . > o d b ęd zie się w P a ry ż u III. m ięd zy n aro - O d p ra w ił je ra d n y k s. S zm ig ielsk i, k tó ry . d o w y k o n g res.
n a stę p n ie p rzem ó w ił d o zeb ran y ch , za- v P rz e d sta w ic ie l G ó rn eg o Ś lą sk a m ó w i z n a cz a jąc , iż zjazd o b ecn y m a d o n io słe j o je d n o śc i Ś lą sk a .
p zn aczen ie d la ży cia n aro d o w eg o , m a b o - ; P o zatem z a b iera li g lo s: p rz ed sta w i- I k o n y w a n e co m ie sią c zw y czajn e rew izje w ie m u sta lić zasad y , m ające^ sta ć się ’ ciel m in iste rju m o św iaty , p. D rzew ieck i, 1 K asy> ]u b też w d o ry w cZ y C h te rm in a c h fu n d a m en te m n o rm aln e g o sta tu tu m iast j d e leg a t z a rzą d u z w ią zk u straż y o g n ie- : n a d z w y cz a jn e — R ew izje d o k o nu je k o - p o lsk ich . | w y ch , sta ro stą sk ie rn ie w ick i w im . se jm i ! m isja , w y b ran a p rzez R ad e M iejsk a.
O m ó w iw szy o lb rzy m ią ro lę g m in y w 7 k ó w p o w iato w y ch p. C y n a rsk i z Ł o d zi. -■ --- ży ciu p o lity czn em n a ro d u , m ó w ca
sa d n ia p o trzeb ę sp o isto ści k o ścio ła sp o łeczeń stw em , zazn aczając, że
g m in w in n o tw o rzy ć się n a p o d sta w ie ’ trz ec h sh a rm o n iz o w a n y c h ze so b ą p o jęć: ' w d u c h u c h rze śc ija ń stw a i u m iło w an ia sw ej m a łej, lo k a ln e j O jczy zn y .
M im o ró żn o ro d n o ści c h a ra k te ró w i . te m p era m en tó w d zieln ico w y ch i ró żn ego ' sto p n ia w y ro b ie n ia o b y w atelsk ieg o o ży
w iać w in n y w szy stk ich je d n a d u sza i
je d n o serce p o lsk ie. i
n ie d la Z jazd u .
D o k tó r R o tte rm u n d , ja k o d e le g a t m ię d zy n aro d o w eg o z w ią zk u m ia st, z a zn a c za ży w e z a in tere so w a n ie n a sze m i sp ra w a
m i, k o m u n ik u ją c, iż w e w rz e śn iu r. b.
Przemówienia powitalne.
O k o ło g o d z. 10-ej ra n o zaczęli się g ro m ad zić d eleg aci w sa li K o lu m n o w ej.
M iejsca h o n o row7e z aję li: m a rsz a łk o
w ie S e jm u i S e n a tu , m in iste r sp raw 7 w e
w n ę trz n y c h , p rz e d staw ic ie le p o szczeg ó l
n y c h u rzęd ó w i in sty tu c ji, g o ście czescy , d e le g at zw iązk u m ia st b elg ijsk ich .
Z jazd o tw orzy ł d r. Z aw ad zk i, p o czem d o k o n a n o w y b o ru p re z y d ju m . W eszli d o ń p p .: B a liń sk i (W arszaw a), d r. J. F ic h n a (Ł ó d ź), J. N e u m a n n (L w ó w ), d r. M . K ie- d acz (P o zn ań ), W . B ań k o w sk i (W ilno ), d r. B o b ro w sk i i d r. R o lle (K rak ó w ), M ak - sy m iljan R e in e r (O tw n ck ) i jed y n y 7 p re
z e s ra d y m ie jsk ie j w 7 P o lsce k o b ieta, p.
K o lles-K rau zo w 'a.
M in iste r sp ra w w ew n ętrzn y ch , p . R a
ta jsk i, w ita jąc zjazd , p o d n ió sł, iż ro zw ń j sa m o rz ą d u p o leg a n a ciąg łej p la n o w e j p ra c y , isto tn ą zaś zap o rę stan o w i d la ń d e m ag o g ja. O m ó w iw szy * d o n io słe zn acze
n ie u c h w a lo n e j o statn io p rzez c ia ła p ra w o d aw cze u staw y 7 o ro zb u d o w ie, m in i' ste r p o d k re ślił, iż u p a d e k ży cia sa m o rz ą
d o w eg o n a stą p i w ó w czas, gdy* S ejm n ie u c h w a li ja k n ajp rę d ze j sto so w n e u staw y sa m o rz ąd o w e .
P rezy7d e n t Ja b ło ń sk i w ita m a rsz a ł
k ó w i g o ści czesk ich p rzy b y ły c h d o serca P o lsk i, a Z jazd o w i ży czy , by7 p ra c o w ał
i 2) N ie p ra w d ą je st, że w W y d ziale i P a sz p o rto w y m z o sta ł u rz ę d n ik zm ienio -
; n y — a p ra w d ą jest, że w d ziale ty m p a u za- j
ze i
j P o p o łu d n iu ro zp o częła się p ra c a re a l- j n ilje zu p ełn y p o rząd ek i z m ia n a w k ie-
’ n a.- W trzech ró żn y ch sa lac h o b ra d o w a
ły trzy7 sek cje.
! S ek cja p raw n o - a d m in istrac y jn a o m a w iała p ro jek t u staw y7 o g m in ie m iejsk ie j.
R eferen t d r. Z a w a d zk i w 7 u w a g ac h sw y ch n ie o d b ieg a zb y t o d p ro je k tu rz ą
d o w eg o .
D r. K ied acz je st zw o len n ik iem w zm ó c I n ie n ia sta n o w isk a zarząd ó w m ie jsk ic h i
o g ra n ic z en ia ra d m ie jsk ic h .
R ad n y Ja w o ro w sk i, b ro n ią c u p ra w n ie ń ra d m ie jsk ic h , w 7 im ie n iu k lu b u P . P . S . sk ład a d e k lara cję p ro te stu ją cą p rze ciw ty m p o g ląd o m , W d y sk u sji p rz e m a
w iają d r. F ic h n a , h e łm iń sk i, i in n i.
W sek cji sk a rb o w e j w y g ło sił re fe rat o p o trzeb ie n o w elizacji „T y m czaso w ej u - sta w y o u re g u lo w an iu fin an só w 7 k o m u n a ln y c h” d r. L u d w ik Z ie liń sk i
P o p rz e m ó w ie n ia c h p p . C h m ie larsk ie go, Z b ro ży n y , A jw a sa i in ., w y b ra n o k o m isje d o z re d a g o w an ia w m io skó w . i W sek c ji ro zb u d o w y m ia st n a tle re
fe rató w p p . T o ep litza i G ro ssa ro zw in ęła się ży w a d y sk u sja z u d z ia łem se n ato ra K o ern era, B iało rzeck ieg o , Z y b ąrta, K le-
Posiedzenie sekcji.
ro w n ic tw ie n ie zaszła.
3) N ie p raw d ą jest, iż u rz ę d n ik m a g i
stra c k i w 7 re stau ra c ji p rzy u l. K o szaro w ej d o k o n y w 7a ł n ied o zw o lo n y ch rew i- zy j — a p ra w d ą je st, ż ew re stau ra c ji p rz y u l. R ad zy ń sk iej stw ie rd z a ło 2 u - rz ę d n ik ó w M a g istra tu ilo ść iib ik acy j, z a jm o w a n y c h p rzez w ła śc icie la i to w sk u tek z a ż ale n ia p ew n ej lo k a to rk i n a n ie w ła śc iw y ro z k ła d o p ła t za k a n a liz a
cję i t.p ., d o czeg o b y li zu p ełn ie u p ra w n ien i. — N ie p ra w d ą jest, że sp isy w a li sp ecjaln y7 p ro to k ó ł, co p o tw d erd za ró w n ież w łaściciel re sta u ra c ji p ro to k u łe m sp isa n y m z n im w d n iu 20. k w ie tn ia rb .
4) P ra w d ą je st ty lk o , że jed en z eg ze
k u to ró w p rz e trz y m a ł k ró tk i czas z e b ra
n e sk ła d k i d la K asy7 C h o ry ch ; a n i M ag i
stra t, a n i K asa C h o ry ch n ie p o n io sła żad n y ch strat. E g z e k u to ra ze słu żb y zw7o ln io n o .
M a g istra t
(B y lib y śm y n ie z m ie rn ie g d y b y w z m ian k a n a sz a w '
W ło d ek zad o w o len i, n r. 74 „E x - p re ssu”, o k tó re j p o w y żej m o w ą, zaw ie- --- , - - --- --- --- ra ła sa m e n ie p ra w d y . A le n ie ste ty , ta k p y , A n d rzejew sk ieg o , H a u se ra i in n y c h | n ie jest. Z am ieszczając k ró c iu tk ą
D eu tsch tu m sb u n d co n tra
„D zien n ik P o zn ań sk i".
O n eg d aj o g o d z. 9 -ej ra n o w S ąd zie O k ręg o w y m w B y d g o szczy zap ad ł w y - ' ro k w sp raw ie „D zien n ik a P o zn ań sk ie- 1 g o ", o sk arżo n eg o p rzez „ D eu tsc h tu m s b u n d " za a rty k u ł z d n ia 18 sie rp n ia 1922 ,d la d o b ra m ia st w całej P o lsce b ez p g o <r ’ k tó ry n a u d <> ó w czesn eg o fak - izm u lo k aln eg o i p a rty jn e g o . tu u k o rz e n ia p rzez rz ąd n iem ieck i
A rty k u ł ten sp o w o d o w ał, że p rzy w ó d cy D e u tsc h tu m sb u n d u p . N e u m a n n i G rac- b e o sk a rży li „D zien n ik P o z n a ń sk i” o zn iew7ag ę.
S ąd u w o ln ił „D zien n ik P o z n a ń sk i”
■r
„ P rim a to r” m e sta P ra h i" d r. B ax a, p o z d ra w ia p o c z e sk u o b ecny ch w 7 im ie
n iu re p re z e n to w a n eg o p rzez p rzez sieb ie m ia sta , m ó w i o p o trzeb ie w zajem n eg o p ó jśc ia rę k a w rę k ę o b u sp o łeczeń stw .
N a stę p n y m ó w 7ca, p rezes zw iązk u m ia st czech o - sło w ack ich , K elln er, zazn a ,ęza, iż P o lsk ę z C zech o - S ło w acją łączą w sp ó ln e cele i h a sła, d o d ając, że d o b ra d e m o k ra c ja i a d m in istra c ja to d źw ig n ie rz ete ln e g o ro zw o ju . Z e sp ec ja ln y m n a c isk ie m m ó w i o k o n so lid a c ji n aro d ó w sło w iań sk ich .
S e k re tarz leg acji b elg ijsk iej, d e N eu f, {jako p rz e d sta w ic iel m iast b elg ijsk ich w y
o so b n ej re je n c ji p o d n a z w ą „ P ro v in z P o sen u n d W e stp re u sse n " p o d ał c h a ra k te
ry sty k ę celo w ej, p ro g ra m o w e j p o lity k i sk o ści, co b y ło jeg o o b o w iązk iem i p rzez rz ą d u n iem ieck ieg o . P rzy7 tej o k a z ji w y - co zw ró cił rz ąd o w i u w ag ę n a
k a za n y zo stał a n ty p a ń stw o w y k ie ru n ek p o lity k i D e u tsc h tu m sb u n d u w P o lsce.
w7y d a ją c w y ro k stw ierd z a j, że D eu tsch - p ro to k u ł sp isa li. Z d u m ie w a ją - tu m sb u n d n ie m ia ł ż a d n y c h p o d staw 7 cem ies^’ u rz ęd n ik „ u p ra w n io n y " /Jo 1 P o - PrzeP 1’o w ad z e n ia d o ch o d zen ia je st tak .. . z n a ń sk i” b ro n ił w sw y m a rty k u le p o i- I n teśin ia ły , że fa k t d o k o n an ej re w iz ji
w k sięd ze p ro to k o la rn e j p o d p isu je., ću - _ _ _ _ _ _ _ _ _ p ew n ą fa- | n a z wisk iem n ie istn ie ją ce g o u rząd zę d z ia ła ln o ści „ D eu tsc h tu m sb u n d u”, I n !k a .'„^ ieszcze rzecz c iek a w a : „u p o w aż- k tó ra b y ła sz k o d liw a d la P o lsk i.
p ra w n y c h d o o sk a rże n ia i że „D z.
Z O F JA , 28. 4.
W d n iu w czo rajszy m w 7 sa li ro z p ra w są d u d o raźn eg o w Z o fji zam o rd o w an o p rzew o d n icząceg o sąd u . Z ab ó jstw o n a stą p iło w o k o liczn o ściach n a stęp u ją c y c h t
D o sa li w p ro w ad zo n o jed n eg o r. k o -
n ie n i” p rz ep ro w a d z a ją d o ch o d zen ie w d n ia c h 4 czy 3 k w ie tn ia , a w izy tę sw 7o- ją a n ted a tu ją! P o n iew 7aż zb y t w y so k o c e n im y w* p rezy d en cie m ia sta , p. W ło d
k u , p o czu cie h o n o ru u rz ę d n ik a p o lsk ie-
6 1 1 I I 1 t
Mord w sądzie
m u n istó w 7, z a k w a lifik o w a n e g o p o d są d g O r d la teg o ró żn y ch , m o w i^ d e lik a t^ e d o raźn y . W y rw a ł o n k a ra b in z rą k żo ł-1 n ietak tó w 7 jeg o u rz ę d n ik ó w n ie m o żem y m e rza , p o d b ieg ł d o p rzew o dn icząceg o i p o m ijać m ilczen iem , k tó re zło śliw i m o - z a c zą ł g o b ić k o lb ą. P rzew o d n iczący za- g lib y u z n ać za to le ro w a n ie c h w astó w ła ł się k rw ią . O d w iezion y d o sz p ita la za
k o ń czy ł ży cie. w b ezcen n y m k w ie tn ik u u rz ęd n ic zy m
o d ro d zo n ej P o lsk i.)
c
’P ji z z o
O szk o łę p o lsk ą n a P o m o rzu
VII.
N au czy cielstw o m o że sp ełn ić sw o je z a d a n ie w y ch ow 'aw 7cze p o d p ew n em i w a ru n k a m i. O b ciążo n e sw o isty m sp o so
b em m y śle n ia, d o sto so w an y m d o p o li
ty czn o - sp o łeczn y ch w łaściw o ści d an eg o te re n u (p o tej czy p o ta m tej stro n ie ), p o w in no zn aleźć p rzeciw w ag ę d la teg o w y łączneg o sp o so b u m y ślen ia alb o w siln ie p ro m ie n iu jąc e j o p in ji zb io ro w ej i zd ecy - d o w a n em n a sta w ien iu p sy ch iczn em n a
inny ty p i innew rato śc i ży cia — alb o też zd o b y ć się zb io ro w y m w y siłk ie m w ła s
n y m n a w y tw o rzen ie ży w y ch o śro dk ó w ’ i p u n k tó w 7 o p a rc ia d la ta k b ard zo w n a sz y c h w 7a ru n k a ch p o ż ąd a n ej re w iz ji p o g ląd ó w 7 n a — p o lsk o ść, P o lsk ę, sz tu k ę ży cia i sz tu k ę w y ch o w an ia. G d y b y ta k ie o śro d k i u d a ło się stw o rzy ć, n a w ią
z a n y b y łb y k o n ta k t m ięd zy ró ż n e m i ty p a m i ró żn ie w y c h o w an y c h lu d z i i d ro g a d o p o ro z u m ien ia b y łab y w w y so-
k im sto p n iu u ła tw io n a . A le ta k ie p o ro z u m ien ie m o że d o k o n ać się ty lk o n a g ru n c ie b ard zo realnych in te resó w b ieżą cej ch w ili, k o n ieczn em b y ło b y sa m o z a
p a rc ie się i zap o m n ien ie o p ap iero w y ch i lite rac k ic h w ra rto śc ia c h i w y k azach . N ależało b y m ó w ić bardzo prostym języ kiem. N o w o czesn a szk o ła p o lsk a p o .v in n a b e z w aru n k o w o d ąży ć d o teg o , b y ję
zy k p o lsk i i m o w a p o lsk a ro sn ą cy c h i d o jrz e w ają c y c h o b y w a te li — b y ły ja sn e , p ro ste i celo w e. T o , co ży cio w Fo n ie p rzy d a tn e , ciem n e i b ezrad n e, o d rzu cać, tę
p ić. Języ k ta k i sta łb y się w k ró tk im czasie k lu czem , o tw ie rają c y m b ra m y re- , a ln e j siły i p o tęg i. N ie ste ty ta k ie g o ję
z y k a jeszcze n ie m am y , n ie z a słu ż y liś m y jeszcze n a to , b y g o m ieć; a b y g o m ieć, trz e b a o d n aleźć w so b ie zd o b y w czą e n erg ję, k ró tk o ść d ecyzji, śm iało ść p la n u , n ieu leg ło ść w o b ec sztu czn y ch , b iu ro k ra ty zu ją cy c h ży cie, b ezd u szn y ch m a c h in , p ro d u k u ją cy c h m a n e k in y . M u -
m ielib y śm y o d rzu cić p o za n a w ias lu d zi, k tó rz y sk ło n n i są w id zieć w p ra w a c h i a d m in istrac ji tylko ja rz m o (zaszczy tn e, b o o zn aczo n e sto p n iem ) a k tó re n ie u m ie ją c tworzyć p ra w i o rgan izo w ać ży cia.
T ę żyw7ą w o lę o rg an iz ac ji tw ó rczej p o sia d a ją n a ro d y w o ln e. P o z n a ń sk ie i P o m o rze m a ją n ie w ątp liw ie słu szn o ść, je
żeli p ew n e stro n y p sy c h ik i elem en tó w n a p ły w o w y c h a ta k u ją . P o m o rze je st je d n a k w tern g o rszem p o ło żen iu , że n ie m o że o p rzeć się w tern a tak o w an iu n a
wystarczającej własnej sile i w b ard zo d u ży m z a k re sie k o rz y sta z d o św iad czeń ra sy obcej, k tó ra p ew n e p u n k ty w id ze
n ia ja k o a rg u m e n ty n iem eick iej siły — n a rz u c a ła . P o p e łn ia się te n b łą d p e r
sp ek ty w iczn y , że te p u n k ty w id zen ia a tak u je się z d ru g ie j stro n y ja k o wład nie n ie m iec k ie i w7 te n sp o só b u b ija się je ży w cem a p rz ec iw staw ia się im — rzek o m o p o lsk ie. T e z k o lei p rz e d sta
w iają się o czo m tu te jsz y m ja k o mniej
w arto ścio w e, — stąd n ieb ezp ieczeń stw o p o n o w n eg o ste ro w a n ia k u w zo ro m o b cy m . M u sim y w y d rzeć z d u sz w ła sn y c h i a zw łaszcza z d u sz n o w eg o p o lsk ieg o p ó
k o le n ia — ■ te fa taln ie ciążące błędne perspektywy, te p ie rw o ro d n e g rzech y n iew o li. Je d en je st cel d la P o la k a: zd o b y cie potęgi, je d en śro d e k : sp o tęg o w an a tw ó rczo ść m ó zg ó w i m ię śn i w szy stk ich w arstw7 i w szy stk ich ziem . P o w sz e c h n a p rz e b u d o w a i p o w sz ec h n a o św iata — o to p ro g ra m . Je st rzeczą ja sn ą , że p ro g ra m u ta k ie g o zm ieścić n ie m o żn a w b ezd u sz
n y ch fo rm u ła c h b iu ro k ra ty cz n y c h , że n ie m o że o n w y strz e lić p ełn y m k w ia te m w7 a tm o sfe rz e z a tę ch ły c h a k tó w i sta ty sty k . N au czy cielstw o ja k o zb io ro w o ść ty lk o w ty m w y p a d k u m o że p ro g ra m ta k i so b ie zdobyć, je śli u w o ln i się o d pa nicznego stra c h u przed inicjatywą własną. T ern tru d n iejsz e je st to zad an ie, że zb y t d łu g ie o b co w an ie z k siąż k am i i k sią ż k a m i d o n a u c z a n ia stę p ia rzecz n a jc e n n ie jsz ą w w o ln ym czło w iek u — n e rw ży cia. T en n erw 7 stę p iły zaró w n o K siążki ja k c h y trze u śm ie c h a ją c e się śm iech em d esp o ty — k a n ce larje , a k ta , p o żó łk łe p ap iery .
K asjo p ea.
(C. d. n.)
n Ji 31 sl d< st k st cz
ki ry M w; W! sz ha OS' tai ne ho po zjt wa
