Architektura i Budownictwo : miesięcznik ilustrowany, R. 4, Z. 6

C Z E R W I E C 1 9 2 8

R O K I V

i H p

nie wafja się, lecz poleca swoim kdjentom do krycia dacfjów najodpowiedniejszy materjal, którym w kraju dysponujemy, ^jest nim

wyra6iana z czystego cynku w SPolsce i w krajowycfj zakladacfj walcowana.

Sumienny budowniczy ostrzega przed materjafem zastępczym, który prędko rdze­

wieje i przecieka. r

Tytko czysta blacha cynkowa je st materjafem niezastąpionym

długotrwałym

Hnfotmacji udziela

3 p la c § y C y n lm w j x o 3 C a to w ic a d j, u l. W o je w ó M a 5 8 .

BrCiA K I N T Z E L

W A R S Z A W A

N O W O - S E N A T O R S K A 5, — T E L. 203-74

t » * $ A C Y .1 N E

O R

B O

O K

T 13

Y T A P l C E I t S R O 1)

Z A K Ł A D

D E K O R A C Y J N O - M E B L O W Y

O D N A J S K R O M N IE J S Z Y C H D O N A .J W Y K W IN T N IE J S Z Y C U

HÓNTSCH i S-ka

P o z n a ń — R a t a j e 1 0 9 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ |

BUDOWA CIEPLARŃ URZĄDZEŃ OGRZEWALNYCH KOTŁÓW ORAZ OGRODÓW ZIMOWYCH

I_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ I N S P E K T A

Firma egz. od r. 1875 Firma egz. od r. 1875

ZA K Ł A D Y STOLARSKIE

L . G L O E H

W a r s z a w a - P r a g a , u l. K o w ie ń s k a Ks 5/7/9.

Telefony: 290-63 i 147-86.

WYKONUJĄ: stolarkę budowlaną, drzwi, okna, bramy, szalówKę, okładziny i t. p.

PosadzKa HlepKowa. Schody zwyKłe i ozdobne.

Specjalny dział posadzKi KlepKowej. 'Własna suszarnia.

P r z e d s i ę b i o r s t w o B u d o w l a n e

JflN TRZCIŃSKI i S-ka

ROBOTY BUDOWLANE

i

S t o l a r n i a M e c h a n i c z n a W I L A N O W S K A NR. 9.

T E L E F O N Y 302-05 425-44.

ZAK ŁA D Y CERAMICZNE Z A K Ł A D

„PUSTELNIK" DEKORACYJNO MALARSKI

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

W A RSZA W Aul. K R Ó L E W S K A 8.

JANA BERBERA

F A B It Y K 1:

W PUSTELNIKU _&

MIŁOŚNIE

VV VV VV w W ^ w w w w A"! aK Afi A?

I ZĄBKACH.

W A R S Z A W A

D A C H Ó W K I, D R E N Y , C E G Ł A ,

lv V F L E H A J 0 L 1 K 0 W E . PROSTA 6. TEL. 16-85.

PR ZED SIĘBIO R STW O ROBÓT

INŻYNIERYJNYCH i BUDOWLANYCH

III. a n i . f. PRÓCH10II i s-ka

S P Ó Ł K a z O G R A N IC Z O N Ą o d p o w i e d z i a l n o ś c i ą

W A R S Z A W A AL. JEROZOLIMSKA 18

' V

TELEFONY 221-81, 424-74, 47-08.

ROK ZAŁOŻENIA 1883.

FABRYKA WYROBÓW METALOWYCH

A. MORANTOWICZ

WARSZAWA, DŁUGA J\f° 46.

__________ 1 TELEFON 189-59. |__________

WYROBY ARTYSTYCZNE Z MIEDZI I BRONZU, ŻYRAN­

DOLE, LATARNIE, KANDELABRY, KOMINKI, OGRO­

DZENIA, OKUCIA DRZWI, KLAMKI OZDOBNE, PORĘ­

CZE DO SCHODÓW, URZĄDZENIA KAS BANKOWYCH.

ZELflZO-BETON

Sp Akc

L K U CHN IE i ku­

chenki gazowe.

PIE C E do ogrzewa­

nia gazem, ŻELA ZK A i podgrze­

wacze gazowe.

II. PIECE kąpielowe automatyczne

gazowe.

III. LA M PY I ŻYRANDOLE do elektryczności.

IV. LA M PY i palniki naftowe.

Warszawa, Nowolipie 76-8, te le fo n y : 6-12 i 163-87.

Żądajcie katalogów.

Centrala: Warszawa, ul. Żórawia Nr. 11

tel.: 60-24, 40 24 i 7-67

Oddział: Gdynia, ul. Portowa Nr. 1.

■wykonywa wszelkie roboty, wchodzące w zakres budow nictwa

Fragm ent Oficerskiej Szkoły Inżyniery jnej. Budow a w ykonana przez firm ę „Żelazo-Beto

C E N T R A L N A D R O G E R J A

P O Z N A N , S T A R Y R Y N E K S. T E L E F O N Y .33-24, 33-15, 32-38, 33-53, 31-15

P O L E C A P O Z N A N Y C H T A N I C H C E N A C H :

Farby, laKiery, poKosty. Carbolineum — Kwas solnv;

peradzle, szczotKi do mulenia i Kwasów.

WYBÓR WIELKI!

A R T Y S T Y C Z N A P R A CO W N IA W I T R A Ż Y , S Z LIF IE R N IA S Z K Ł A , P O D L E W N I A L U S T E R , S Z K L E N I E KOŚCIOŁÓW, DOMÓW, P A Ł A C Ó W

w W a r s z a w ie i na prow incj i-

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O R O B Ó T S Z K L A R S K I C H

M IE C Z Y S Ł A W A K O S IŃ S K IE G O

W A R S Z A W A , D A N I Ł O W I C Z O W S K A N R . 4 . T E L E F O N 121-G9.

Egzystuje od 1892 r. Medal złoty Wiedeń 1907 r.

PO SA D ZK I A SBESTO W O - D RZE W N E W Y R O B Y B E T O N O W E

„ESYLO M EN T" „LASTRICO“

Jednolite, bez szpar, cieple, elastyfczne, ogniotrwałe Stopnie, parapety, płyty, posadzki i t. p.

dla Szpitali, Sanatoriów, Hoteli, Teatrów, FabryK, LoKali Wyroby żelbetowe i szlaKo-betonowe jaK płyty do ścian biurowych i mieszKalnych przedziałowych, słupy, rury, płyty chodnikowe i t. p.

E n TVT ^TT NT T l Si ^{r/ ,} TVT T 11 T

W A R S Z A W A , D L . G R Ó J E C K A 5 6 . T E L E F O N Y : 3 2 8 - 3 !) I 311-08.

WYTWÓRNIA ŚLUSARSKA

ANTONI SZM ALENBERG

W A R S Z A W A

SKIERNIEWICKA 12. TEL. 409-54.

W y r o b y a r t y s t y c z n e k u t e z ż e l a z a , m i e d z i i b r o n z u , ż y r a n ­ d o l e , l a t a r n i e , k a n d e l a b r y , k o m i n k i , o g r o d z e n i a , k r a t y d o d r z w i

i o k i e n , b r a m y , b a l k o n y , b a l u s t r a d y e t c .

Konstrukcje >śel. tudow.: słupy, dachy, plafony, werandy, altany, schody i t. p.

MECHANICZNA FABRYKA OBRÓBKI KAMIENI

JAN FEDOROWICZ

W Warszawie, ul. Dzika 61-a Telefon 77-36

W Y K O N U J E

W S Z E L K I E R O B O T Y

BUDOWLANEiPOMOTKOWE

F IR M A E G Z Y S T U JE O D R O K U 1£65 F IR M A E G Z Y S T U JE O D R O K U 1865

WARSZAWSKIE PRZEDSIĘBIORSTWO ASFALTOWE i FABRYKA TEKTUR

dzierżawca S T E F A N B R Z O Z O W S K I

W A R S Z A W A , S O L E C 58. T E L E F O N 6-67

P o l e c a : znane ze swej dobroci T e k t u r ę a s f a l t o w ą (papę dachową), S m o l ę g a z o w ą , L a k a s f a l t o w y i t. p.

W y k o n y w a : wszelkie roboty asfaltowe i izolacyjne z asfaltów lanych, oraz roboty dekarskie przez wykwalifkowanych majstrów.

B u d u j e j e z d n i e z a s f a l t ó w p r a s o w a n y c h , w a l c o w a n y c h i t, p. pochodzenia krajowego i zagranicznego-

"Wiele medali złotych na wystawach Krajowych i międzynarodowych

KACZOREK i CHĘCIŃSKI

Sp. Z ogr. odp.

Warszawa, ul. Hoża 41, telefon 111-52.

FabryKa Poznańska 11.

S Z Y B Y : lagrowe, lustrzane i półlustrzane.

LU ST RA: meblowe, galanteryjne i reklamowe.

WszelKie roboty w zallres szKlarstwa wchodzące.

Zarząd Budowy K. P. Herby - Inowrocław i Bydgoszcz-Gdynia ogłasza

K O N K U R S

na projekt typowego dworca na małych sta­

cjach kolei HERBY - IN O W RO C ŁA W i BYD­

GO SZC Z-G DYN IA .

Prace konkursowe winny być nadsyłane pod adresem Zarządu Budowy K. P. Herby- Inowrocław i Bydgoszcz-Gdynia w Bydgoszczy, Plac Wolności Nr. 1, w terminie ostatecznym dnia 1-go grudnia 1928 r. do godziny 12 w po­

łudnie.

Ze najlepsze prace będą przyznane 3 na­

grody: pierwsza w sumie 3.000 zł., druga 2.000 zł. i trzecia 1.000 zł, przyczem autorowi, pracy, uznanej przez sąd konkursowy za najlepszą, bę­

dzie powierzone opracowanie projektu koszto­

rysu szczegółowego (ślepego) i rysunków wy­

konawczych na sumę 10.000 zł.

W arunki techniczne i ogólne, dotyczące konkursu, wysyła Zarząd Budowy K. P. Herby- Inowrocław i Bydgoszcz-Gdynia, Plac Wolności Nr. 1 za pobraniem 3 zł. na druki i porto.

Skład sądu konkursowego według decyzji M. K.

Dyrektor Zarządu (— ) J. Nowkuński

Inżynier

K O N K U R S

na projekt szkicowy

DWORCA GŁÓWNEGO

w Warszawie

Ministerstwo Komunikacji ogłasza publiczny konkurs na opracowanie szkicowego projektu gmachu Dworca Głównego w Warszawie.

W arunki i program konkursu wraz z rysunkami otrzymać można w Ministerstwie Komunikacji (Nowy Świat 14) Departament V. pokój Nr. 209 w godzinach 12-14 za opłatą 5 zł.

Termin składania prac upływa z dniem 15 stycznia 1929 r. Na nagrody i za­

kupienia wyróżnionych prac Ministerstwo Komunikacji przeznacza 110.000 zł

O G Ł O S Z E N I E .

Urząd Wojewódzki Dyrekcja Robót Publicznych w Krakowie przedłuża termin konkursu na szki­

ce gmachu Bibljoteki Jagiellońskiej do dnia 20 września b. r.

Kraków, dnia 25 sierpnia 1928 r.

Inż. Jaroslawiecki w, r.

P L A N Ó W BUDOWLANYCH ^ / j

na papieroch światłoczułychBUDOWLANYCH 'Z . # ^ / / ł /

na papieroch ś w i a t ł o c z u ł y c h M n U n POl/T/WN/CH, NEGATYWNYCH

.•OZAIIOOWYCH j & g j K L ( S Z

Tel 1 1 - 7 2 . Piotrkowsko n* 4 0 0 .

R o z s t r z y g n i ę c i e k o n k u r s u n a p r o j e k t g m a c h u d la P o s e l s t w a R . P . w S o f j i .

Rozstrzygnięto ogłoszony przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych konkurs na projekt gmachu dla Poselstwa R. P. w Sofji.

Zgodnie z warunkami konkursu Sąd Konkursowy złożony z pp. Dyrektora Departamentu Admi­

nistracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Szefa Protokółu Dyplomatycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Naczelnika Wydziału Budżetowo-Gospodarczego, profesora architekty Marjana Lalewicza, inżyniera architekty Jerzego Beilla, delegata Ministerstwa Robót Publicznych, inżyniera architekty Jana Ste­

fanowicza Delegata Stowarzyszenia architektów polskich, inżyniera architekty Gustawa Trzcińskiego Dele­

gata Koła Architektów, przyznał nagrody po 8000 zł. pracom opatrzonym numerami: 24, 26 i 28.

Po otwarciu kopert okazało się, że autorem pracy Nr, 24 jest inż. architekt Bohdan Pniewski, pracy Nr. 26 inż, architekt Stanisław Gunwiłł Piotrowski, pracy Nr, 28 inż. architekt Jan Graefe, Stani­

sław Ptoski i Juljusz Żórawski.

Wystawa prac zgłoszonych odbędzie się w dniach od 12 do 16 września r. b, włącznie w gmachu architektury Politechniki Warszawskiej przy ul. Koszykowej w godz. od 15 do 17.

Po zamknięciu wystawy poczynając od dnia 20 b. m. prace nienagrodzone będą wydawane za okazaniem otrzymanego przy składaniu pokwitowania przez Kancelarję Wydziału Budżetowo-Gospodarczego Ministerstwa Spraw Zagranicznych (ul. Fredry) w godz. od 11 do 13.

Prace nieodebrane w terminie do dnia 1-X r. b. staną się własnością Ministerstwa, a odnośne koperty zostaną spalone.

w z. Naczelnik Wydziału

(-) SZEPIETOWSKI,

\

R j rc. i . A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . Fragment wnętrza.

D O M Z W I Ą Z K U Z A W O D O W E G O P R A C O W N I K Ó W K O L E J O W Y C H R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Rom uald M iller

Na placu przy zbiegu ulic Czerwonego Krzyża i W y ­ brzeża Kościuszkowskiego w Warszawie, wysiłkiem wielu tysięcy kolejarzy polskich, zorganizowanych w związku Z. Z. K., powstał w latach 1924 — 1928 wielopiętrowy dom, przeznaczony na siedzibę Zarządu Głównego Związku, oraz K lubu dla kolejarzy i przyjezdnych.

Gmach ma trzy fronty; od ulicy Czerwonego Krzyża, od W ybrzeża Kościuszkowskiego (ryc. 2) i od strony wia­

duktu kolejowego, budującej się kolejowej lin ji średnico­

wej. W znosi się, licząc od poziomu trotuaru ulic, na wyso­

kość 4-ch pięter z mansardą, a w niektórych częściach do wysokości 6-ciu pięter. Niżej poziomu trotuarów ulicy piieszczą się dwie dolne kondygnacje, z których jedna jest parterem od strony podwórza, gdyż poziom jego jest obni­

żony na 3 metry w stosunku do poziomu trotuarów.

W ejścia i brama wjazdowa, z której winda prowadzi na poziom podwórza, położone są od ulic Czerwonego Krzyża i Wybrzeża Kościuszkowskiego.

Gmach w zw iązku ze swojem przeznaczeniem zasadni­

czo dzieli się na 2 części: biurową i klubową. Niezależnie od tych dwu części, zaprojektowano dodatjęowo nieznaczną ilość mieszkań dla prezydjum Zarządu Związku, oraz dla obsługującego dom personelu i hotel o 46 pokojach dla pizyjezdnych związkowców. Hotel zajm uje 4-ą, 5-ą i 6-ą

kondygnacje gmachu. Chwilowo czwarta kondygnacja za­

jęta jest na biura przez instytucje ideowe, pokrewne Zw iąz­

kowi.

Część biurowa gmachu mieści się w narożniku przy zbiegu ulic Czerwonego Krzyża i W ybrzeża Kościuszkow­

skiego, oraz w skrzydłach, dochodzących do tego narożnika, i zajm uje parter i 3 pietra. Wejście do biur — z narożnika (ryc. 4 i 5), dalej westibul okrągły, w rzucie poziomym po- łiaktow any, jako poczekalnia i szatnia, dalej wejście na skrzyżowanie się w tem miejscu korytarzy biurowych i po­

łożoną w tem miejscu biurową klatkę schodową (ryc. 55), która prowadzi do podobnych korytarzy w wyższych kondy­

gnacjach, i w ten sposób daje dostęp do pokoi i sal biuro­

wych.

Narożnik nad westibulem wykorzystany został na salę W ydziału Finansowego (ryc. 56) na I piętrze, na bibljotekę zaś i czytelnię na Il-em piętrze i na Salę Posiedzeń (ryc. 57) na Iii-m piętrze gmachu.

Korytarze biurowe m ają bezpośrednie światło od strony podwórza, a pokoje biurowe zwrócone są oknami w stronę przyległych ulic. Położone w narożniku sale przedstawiają w rzucie poziomym prawidłowe koło o średnicy 10 m,, czyli m ają około 78,50 m2 powierzchni użytecznej. Trzy dolne z nich (westibul, sala W ydziału Finansowego i bibljoteka)

R y c . Ą 1 5. A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Drzwi wejściowe z narożnika do części biurowej gmachu.

Drzwi i kratę z miedzi wyk. firma „Antoni Szmalenberg*4. Okucia okien i drzwi firma „Inż. K. Dobrowolski i Huskowski". Oszklenie

drzwi wyk. firma „Kaczorek i Chęciński".

W idok od ulicy. W idok od wnętrza.

R j c . 6 i 7 . A r c Ł . R o m u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . D r z w i do b o czn e j k la t k i sch od ow e).

Okeucia Żelazn drzwi wyk. firma „A. Szmalenberg"'

R jrc . 8. A r c h . R o m u ald M ille r i art. m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . W e s tib u l t e a tr a ln y gm ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie . D r z w i do szatn i.

Okucie drzwi mosiądzem wyk. firma „A. Morantowicz". Posadzki, ściany i kominki marmurowe wyk. firma „Jan Fedorowicz", Drzwi jesionowe wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka".

odpow iadają zasadniczej wysokości pięter (ok. 3,30 m). Sa- Posiedzeń zaś zajm uje ponad 2 kondygnacje i ma wyso­

kości ok, 8,00 m.

Przy korytarzach biurowych położone są umywalki i to ­ alety damskie i męskie.

Część klubowa gmachu, zawierająca westibul z kasami Iryc. 8 — 9), szatnię (ryc. 11 — 13), salę restauracyjną (ryc. 14 — 16), sale konferencyjne (ryc. 41), sale gier towa­

rzyskich, bilardy, kręgielnię i salę teatralną (ryc. 30 — 38), przeznaczoną również do innych celów (wiece, zjazdy, kon­

certy, bale i t. p.), z położonemi przy niej palarnią (ryc.

49 — 50), słodkim bufetem (ryc. 51), i salą muzyczną,—

pomyślana jest jako całość, odrębna od części biurowej 7 oddzielnem wejściem od ulicy Czerwonego Krzyża i łą ­ czy się z częścią biurową gmachu w' poziomie parteru i 1-go piętra przez dochodzące do części klubowej gmachu kory­

tarze biurowe,— co jest konieczne dla kontaku biur Cen­

trali Związku w czasie zjazdów, kiedy różne komisje mogą wykorzystać część sal biurowych dla swojej pracy.

W części klubowej gmachu poniżej parteru znajdują się dla członków Zw iązku natryski i wanny, do których

prowadzi wejście z szatni. W tymże poziomie zaprojekto­

wana jest kuchnia restauracyjna ze zmywakiem, kredensem, spiżarkami i piwnicą. Kredens z retauracją połączony jest windą dla podnoszenia potraw.

Z szatni części klubowej gmachu prowadzi winda na piętra z pokojami hotelowemi, z których korytarzy miejsco­

wa klatka schodowa prowadzi na wysokość 7-go piętra na taras (ryc, 3), przeznaczony na kąpiele powietrzno-słone- czne. Pod tarasem urządzone są kabiny-rozbieralnie z u- mywalkami i toaletami. Hotel posiada swoją klatkę scho­

dową z bezpośredniem wejściem od ulicy Czerwonego Krzy- i a (ryc. 6).

Dom zaopatrzony jest we wszystkie potrzebne instala­

cje centralne, a więc posiada centralne ogrzewanie wodne (częściowo parowre w sali teatralnej), centralne przewietrza­

nie, wodociągi, kanalizację, urządzenia gazowe, centralę te­

lefoniczną i t, p.

Powierzchnia parceli, na której wybudowano gmach Z, Z, K., wynosi 1288 m2, kubatura gmachu stanowi ok.

31000 m3. Koszt budowy wraz z kosztami wyposażenia wewnętrznego dotychczas wynosi ok. 2,500,000 zł.

R y c . 10. A r t . m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a )

Lampa ścienna z wcstibulu.

Budowę wraz z urządzeniami wewnętrznemi i umeblo- Gmach Z. Z. K. został zaprojektowany, opracowar waniem wykonano w ciągu lat trzech. i wzniesiony pod kierownictwem podpisanego. W koi

R j'C . q. A r c h . R om u ald M ille r i a rt. m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . F ra g m e n t w c s tib u lu te atra ln e g o gm ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Posadzki i ściany marmurowe wyk. firma „Jan Fedorowicz". Lustra z firmy „Kaczorek i Chęciński**.

R y c . A r c h . R om u ald M ille r i a rt. m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w "W a rs z a w ie . S z a tn ia . Konstrukcję żelazobetonową wyk. firma „Paszkowski i Próehnicki", posadzkę, cokoły kolumnowe, piaty na ladach oraz parapety marmurowe wyk. firma .„Jan Fedorowicz", drzwi i wieszaki wyk. firma „A . Morantowicz“, okucia okien i drzwi — Inż. K, Dobrowolski i F. Huskowski; lampy sufitowe —

Jan Serkowski w Warszawie.

F ^ IS

S I

mmmmm

R o m u ald M ille r i a r t. m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . S z a tn ia te a tra ln a g m ach u Z , Z . K . w W a r s z a w ie ,

posadzki i cokoły marmurowe wyk. firma „Jan Fedorowicz”. Drzwi mosiężne i wieszadła w szatni wyk. firma „A. Morantowicz". Lustra firmy „Kaczorek i Chęciński".

Blaty na ladach, parapety,

R y c . i Ą > A r c h . R om u ald M ille r i a rt. m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . S a la r e s ta u r a c y jn a gm ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie

Lampy wyk. firma „Jan Scrkowski". Okucia drzwi i okien wyk. firma „Inż. K. Dobrowolski i F. Huskowski".

cowej akcji budowy gmachu dla opracowania niektórych wnętrz zaproszeni zostali do współpracy artyści malarze prof. Wojciech Jastrzębowski i Edward Trojanowski, oraz art. rzeźbiarz prof. J a n Szczepkowski, który wykonał p ła ­ skorzeźbę w drzewie jesionowem nad otworem scenicznym w sali teatralnej.

W ciągu całego czasu budowy w akcji budowlanej brał najżywszy udział wyłoniony przez Związek Komitet Bu- cowy Domu z prezesem posłem A. Kuryłowiczem na czele.

M ury surowego stanu gmachu wykonane zostały z ce­

gły na zaprawie przeważnie cementowej i półcementowej, stropy nad korytarzami i pokojam i o zwykłych rozpięto- ściach — klejnowskie, na belkach żelaznych, stropy nad salą teatralną, salą posiedzeń, nad westibulem teatralnym i okrągłemi salami w narożniku — żelazobetonowe. To a m o konstrukcja amfiteatru i balkonów teatralnych.

Dach drewniany, kryty dachówką.

Elewacje uliczne wykonano w terrazycie, a w niektórych elementach w kamieniu pińczowskim i piaskowcu szydło- wieckim.

W nętrza domu wyposażone zostały w to wszystko, co

zabezpieczałoby poszczególne części tych wnętrz, albo ich powierzchnię, od możliwości uszkodzeń przy zetknięciu się pmachu z korzystającą z niego publicznością. A więc na podłogi zostosowano marmur, dębową klepkę najlepszego gatunku, linoleum i terrakoty; tynki zastosowano filcowane i blichowane z obłożeniem narożników na całej wysokości specjalnie wykonanemi w tym celu żelaznemi profilami,—

toazerje z polerowanego jesionu i dębu na dolnych częściach ścian,— stiuki dla obłożenia całych powierzeni ścian i po­

wierzchni kolumn,— marmurem wyłożono całe ściany we- stibulu teatralnego, teatralnej klatki schodowej i położo­

nych przy niej korytarzy; glazury zastosowano dla w yło­

żenia ścian umywalni, toalet, wanien, natrysków, kuchen i t. p.

Roboty budowlane przy wznoszeniu gmachu Z. Z. K. pro­

wadzone były sposobem rozdrobnionego przedsiębiorstwa.

Część robót jednak (czwarta i wyższa kondygnacje domu w surowym stanie) wykonana została sposobem gospodar­

czym. Koordynacja robót, wykonanych przez różnych przed­

siębiorców, spoczywała w rękach kierownika robót.

R y c . i5. A r c h . R om u ald M ille r i a rt. m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . S a la r e s ta u r a c y jn a gm achu Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Marmurowe blaty i podnóżki przy stolach wyk. firma „Jan Fedorowicz'1. Plafon żelazny nad salą wyk. firma „Antoni Szmalenbcrg".

Lustra — firmy „Kaczorek i Chęciński". Bufet i urządzenie do piwa wyk. firma „A. Morantowicz".

W ażniejsze pomieszczenia gmachu Z. Z. K. są nastę­

pujące:

1. W estibul biurowy. Sala okrągła w rzucie pozio­

mym z 6-ciu kolumnami, wspierającemi strop. Powierzch­

nia użyteczna około 78 n r. Sufit i ściany tynkowane i bli- caowane, kolum ny obłożone stiukiem w kolorze białego m ar­

m uru kararyjskiego, ściany malowane klejowo, podłoga marmurowa, meble, bar jery przed szatnią i drzwi w jesionie polerowanym.

2. Sala W-łu Finansowego. Powierzchnia i kształt sali jak wyżej. Ściany i sufit tynkowane i filcowane. Kolumny tynkowane w mocnej zaprawie. Meble i balustrada w cie­

mny dąb (ryc. 57).

3. B ibljoteka i Czytelnia — jak w poz. 2-ej. Meble jesionowe polerowane.

4. Sala posiedzeń (ryc. 56). Sala w rzucie poziomym okrągła, o średnicy koła 10 mtr. i zasklepiona na wysoko­

ści 6.5 mtr. kopułą żelazobetonową. Ściany od dołu na wy­

sokości około 2.5 mtr. wyłożone boazerją z ciemnego dębu, wyżej tynkowane i blichowane do wysokości pasa wieńczą­

cego. K opuła tynkowana i pomalowana z wykonaniem ry­

sunku geometrycznego w 2-ch tonach — białym i srebrnym.

Ściany utrzymane pod względem kolorystycznym w 2-ch tonach. Umeblowanie, składające się z foteli z pulpitam i na 130 osób i miejsca dla prezydjum z mównicą, a także świeczniki i żyrandol — wykonane w ciemnym dębie. To samo drzwi wejściowe do sali.

5. W estibul teatralny (ryc. 8 i 9). Podłoga z marmuru keraryjskiego białego i szarego, ułożonego w rysunek geo­

metryczny. Ściany wyłożone marmurem „Broche fiolete"

w pasy poziomie, fryz — z białego kararyjskiego marmuru, gzems, sufit i sklepienie nad częścią sufitu — tynkowane, blichowane i pomalowane klejowo w 2 tony. Na jednej ze ścianek, zamykających sklepienie — płaskorzeźba w tyn­

ku z inicjałam i Związku. Kom inki na radjatorach central­

nego ogrzewania z białego i szarego kararyjskiego m arm u­

ru z zasłonami, wykonanemi w mosiądzu polerowanym.

Drzwi w jesionie polerowanym z okuciami z polerowanego

mosiądzu. i !

6. Szatnia (rys. 11 — 13). Podłoga z białego i sza­

rego marmuru kararyjskiego, ułożonego w rysunek geome­

tryczny. Część ścian i sufit z wyciągniętym na nim rysun­

kiem geometrycznym, wykonane w szlachetnym tynku, Część ścian, obramiających przejście główne, kolum ny i bar- jerę szatni wykonano w stiuku polerowanym w 2-ch tonach.

Głowice kolumn — w stiuku białym pod mat. Narożniki i miejsca zetknięcia się stiuku z marmurem sprzęgnięto za pomocą narożników z polerowanego mosiądzu. Bramka w barjerze do szatni (ryc. 13), ramy luster i wieszaki — z mosiądzu polerowanego. Plafonjery— z mosiądzu i lustrza­

nego szkła rzniętego.

7. Sala restauracyjna fryc. 14 — 16). Podłoga z klep­

ki dębowej. Ściany od podłogi do wysokości 1.20 m. wyłożo­

ne boażerją, która miejscami jest sko.\mponowana łącznie

R^yc. 16. A r c h . R om uald M ille r i a rt. m ai. W o jc ie c h J a strzęb o w sk i ( W a r s z a w a ) . S a la r e s ta u r a c y jn a gm ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Fragment z oknem.

Marmurowe blaty na stoły i parapety wyk. firma „Jan Fedorowicz". Okucia okien wyk. firma

„Inż. K. Dobrowolski i F. Huskowski“.

z kanapam i do stolików restauracyjnych. Ściany powyżej i sufit wykonano w szlachetnym tynku z ciągnięciami po­

dług szablonów o rysunku geometrycznym — utrzymane w tonie białym. Na suficie plafon świetlny wykonany w że­

lazie i ze szkła rżniętego, ułożonych w przestrzenny rysu­

nek geometryczny. T ła pomiędzy ciągnięciami geometry- cznemi na ścianach w ypełniają lustra i kilimy, ujęte w ramv mosiężne. Nad niemi fryz z emblematami z dziedziny lo­

komocji, transportu i techniki, malowany temperą przez uczniów Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Meble wraz z boazerją z jesionu polerowanego.

8. Clow na teatralna klatka schodowa i korytarze przy niej (ryc. 17 — 22 i 52 — 53). Podłoga z białego i szarego raarmuru kararyjskiego. Stopnie schodowe wraz z podstop-

r.iami z marmuru szarego „Bordiglio”. Ściany do wysokości fryzu wieńczącego wyłożono w rysunek geometryczny w dwa tony marmurem „Jaune Jaspe" i „Portoro'1. Balustrada przy schodach ze skrętami, z jednostronną płaskorzeźbą wyko­

nana w marmurze ,.Porto", Tablice erekcyjne na ścianach bocznych — z m arm uru białego kararyjskiego ze złoce­

niem liter. Na ścianach parteru i I piętra naprzeciwka ckien — lustra w obramieniach mosiężnych. Złączenia mar­

m uru w narożnikach ujęto w profile z mosiądzu polerowa- cc-go. Takież zasłony na radjatorach. Żyrandol z lustrza­

nego szkła rzniętego. Sufit gładki biały, z wyciągnięciem wokoło ścian skromnego profilu. Drzwi i ramy okienne z po­

lerowanego jesionu.

9. Sala teatralna (ryc. 23 — 40). Powierzchnia sali

R .J C . 1 7 i 18. A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . T e a tr a ln a k la t k a sc h o d o w a.

U dołu rysunek obłożenia marmurem bocznej ściany klatki schodowej. Posadzkę, stopnic i ściany z marmuru wyk. firma „Jan Fedorowicz” w Warszawie.

w parterze 200,00 m2, w poziomie amfiteatru i balkonów bocznych 218,002. Wysokość sali do poziomego sufitu 9,20 metrów. Wysokość w kopule nad środkiem głównego trzo- na sali — 12.00 metr. Otwór sceniczny 7.30 X 4.20 metr.

Ogólna ilość miejsc siedzących — 800. Podłoga sali z klepki dębowej. To samo w amfiteatrze z ujęciem narożników sto­

pni amfiteatralnych w żelazne profile. Ściany sali od pod­

łogi do wysokości sufitu pod amfiteatrem wyłożono boa- zerją z jesionu polerowanego, inkrustowanego w geometry­

czny rysunek (ryc. 30 i 32). Balustrada amfiteatru i bocznych galeryj, ściany i sufit proscenium, oraz obramienie prosce­

nium i otworu scenicznego wykonano z polerowanego je ­ sionu. Nad prosceniami płaskorzeźba w jesionie dłuta ar­

tysty rzeźbiarza Jan a Szczepkowskiego z napisem: „I będę mocny, jak to — co zdobędę". Ściany sali od podłogi am ­ fiteatru i balkonów do fryzu pod sufitem m ają być kryte m aterją kilim ową, a tymczasem pomalowane klejowo w tonie żółtym. Sufit wraz z fryzem — ciągniony w geo­

metryczny rysunek i wraz z kopułą utrzymany w tonie białym. W kopule zaprojektowano żyrandol ze szkła lu ­ strzanego rzniętego, ujętego w profile z nowego srebra (w wykonaniu) o wymiarach 2.40 X 4.20 metra. Drzwi i ra-

R ^ c . 19. Z e w n ę tr z n a stron a b a lu s tr a d y .

my okienne z polerowanego jesionu. W oknach witraże w 2 tonach z rysunkiem geometrycznym.

Fotele sali wykonano z jesionu i pokryto szarym p lu ­ szem (ryć. 38). Kurtyna i zasłony okienne z szarego pluszu.

10. Po kój gwiaździsty (ryc. 41 — 45) — przeznaczony na muzeum związkowe i na konferencje zamknięte — po­

kryty jest sklepieniem gwiaździstem na beczce. Ściany po­

koju do wysokości parapetu okiennego wyłożone boazerją w ciemnym dębie ze wstawkami z czarnej gruszki, w tła boa- zerji wkomponowano część umeblowania. Stół i krzesła częściowo lakierowane czerwono. Pokrycia krzeseł z czar­

nej skóry.

Tak w ogólnych zarysach przedstawia się Gmach Cen­

trali Związku Zaw, Pracown. Kolejowych Rzeczypospolitej Polskiej.

Powstał on wyłącznie z drobnych składek blizko 70.000 zorganizowanych kolejarzy i nie ma na swojej h i­

potece ani jednego grosza długu — jest więc pod tym względem pewno unikatem w naszych stosunkach budowla­

nych, a jednocześnie widomym dowodem znaczenia i potęgi zcrganizowanego wysiłku.

Niech mi wolno będzie na tem miejscu również uwy­

datnić prawie niespotykany u nas dzisiaj wysoce kulturalny a zarazem rzeczowy stosunek Związku jako wieloosobowego klienta do architekta, jego pracy i zadań, a także szczerą wolę wykonania własnego gmachu w formie jak najdosko­

nalszej pod względem konstrukcyjnym i artystycznym.

R ,y c . 20. A r c h . R om u ald M ille r (W a r s z a w a ) .G m a c h Z . Z . K . w W a r s z a w ie . F ra g m e n t k la tk i sch o d o w ej.

Obłożenie marmurem zewnętrznej strony balustrady. Roboty marmurowe wyk. firma „Jan Fedorowicz".

R y c . 31, A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . Ż y r a n d o l w te a tra ln e j k la tc e sch o d o w ej.

Żyrandol wyk. firma „A. Marciniak i S-ka". Okna wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka”.

Roboty żelazo-betonowe i konstrukcyjne gmachu Z.

Z. K. wykonało Przedsiębiorstwo R ob ót Inż. i Bud. Pasz­

kowski i F. Próchnicki w Warszawie.

W ykładanie ścian, posadzki i kominków w westibulu teatralnym, posadzki w szatni teatralnej, całą klatkę scho­

dową,prowadzącą do teatru (ściany i stopnie), blaty na sto­

ły i kolumny w restauracji wykonała Fabryka K am ieniar­

ska Ja n Fedorowicz w Warszawie.

Roboty dekarskie, dachówki i cegły wyk. firma „Pustelnik".

W gmachu przyjęty system ogrzewania centralnego wodnego dwururowego-pompowego. W sali posiedzeń o­

grzewanie kaloryferami wodnemi, system ogrzewania paro­

wego dla widowni i sceny, wentylację, kanalizację i wodo­

ciągi według nowoczesnych wzorów techniki sanitarnej oraz instalacje gazowe, zostały wykonane przez fabrykę hydrauliczną „W isła" w W arszawie.

Otwory okienne w całym gmachu, futryny drzwiowe, wszystkie drzwi olchowe i bramę, fotele, krzesła, stoły, boazerje, trzy dębowe klatki schodowe z jesionowemi balu­

stradami, pokojowe schody jesionowe w sali muzycznej, drzewne konstrukcje sceny, oraz wszystkie główniejsze roboty stolarskie i ciesielskie wykonała firma Ja n Trzciń­

ski i S-ka w Warszawie.

R j ’ C. 2 2 . A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . T e a tr a ln a k la t k a sch o d o w a.

Posadzkę, schody i wszystkie ściany z marmuru wyk. firma „Jan Fedorowicz" w Warszawie.

Żyrandol wyk. firma „A . Marciniak i S-ka".

Boazerja parteru sali teatralnej.

Jtsoazerja parter u san teatralnej.

R y c . 25-25. A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . P r o je k t S a li T e a tr a ln e j g m ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Boazerja w sali teatralnej,

■WtUAl

Szczegół balustrady na galerji- Boazerja w proscenjum.

Opracowanie otworu scenicznego.

A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . P r o je k t S a li T e a tr a ln e j w gm ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

v m w t

i i S

R j c . 3o i 31. A r c h . R o m u ald A lillc r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . F ra g m en t S a li T e a tr a ln e j.

U dołu rys. drzwi do Sali Teatralnej. Ramy i okucia mosiężne drzwi wyk. firma „Antoni Szmalenberg".

Boazerję i fotele wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka".

R j c . 32-33. A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m a ch Z . Z . K . w W a r s z a w ie . S a l a T e a tr a ln a . Widok 2 sali na scenę i fragment parteru z oknem. Lampy wyk. firma „Jan Serkowskf". Oszklenie okien — firma

R y c . 04. A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . S a la T e a tr a ln a .

W idok z galerji na scenę. Nad procenjum brak jeszcze fryzu art. rzeźb. J. Szczepkowskiego.

Szklenie okien wyk. firma „Mieczysław Kosiński". Żyrandol wyk. firma „A. Morantowicz".

Wszystkie prace stolarskie — okna, balustrady, fotele wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka".

Roboty tapicersko-dekoracyjne wyk. firma „B-cia Kintzel'*.

Żelazne kraty, balkony, drzwi mosiężne, urządzenie i sznurownię sceny, plafon żelazny w sali restauracyjnej wyk. firma A ntoni Szmalenberg w Warszawie,

Okucia drzwi mosiądzem, wieszadła, drzwi mosiężne w szatni teatralnej, bufet i urządzenia bufetowe w sali re­

stauracyjnej, żyrandol w sali teatralnej wykonała firma A.

Morantowicz w Warszawie.

Okucia okien i drzwi (m. in. w hallu i szatni teatral­

nej) wykonała firma Inż. K. Dobrowolski i Huskowski.

Lustra wszystkie do gmachu ZZK dostarczyła Fabryka Luster Kaczorek i Chęciński (Warszawa).

Artystyczne oszklenie plafonu w sali restauracyjnej, oraz witraże w sali teatralnej wykonane zostały przez fir­

mę Mieczysław Kosiński w Warszawie.

Lam py sufitowe w szatni, salach restauracyjnej i te­

atralnej, słodkim bufecie i in. wykonała firma J a n Ser- kowski w Warszawie.

Żyrandol w teatralnej klatce schodowej wyk. firma A . M arciniak i S-ka (Warszawa).

Łóżka metalowe z materacami sprężynowemi i włosia- nemi, szafki nocne, taborety pod kufry i wieszadła do ho­

telu gmachu ZZK dostarczyło Tow. Akc. „Konrad, Ja r n u ­ szkiewicz i S-ka“ w Warszawie.

Roboty tapicersko-dekoracyjne wykonała firma „B cia K intzel" w Warszawie.

Roboty malarskie wykonała firma „ Ja n Berger" — za­

kład dekoracyjno-malarski (Warszawa).

R jr c . 35. A r c h . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . S a la T e a tr a ln a , W idok na galerję.

Żyrandol wyk. firma „A. Morantowlcz". Szklenie okien — firma „Mieczysław Kosiński". Wszystkie roboty stolarskie: okna, balustradą, fotele wyk. firma „Jan Trzciński i S-kaM. Roboty tapicersko-dekoracyjne wyk.

firma „B-cia Kintzel".

Z A S A D Y O B L I C Z E Ń W Y N A G R O D Z E N I A za p race A R C H I T E K T O N I C Z N E p rzy ję te p rze z D e le g a cję A r c h ite k tó w P o lsk ich na Z je źd zie w W a r s z a w ie

dnia 2 1 , 22, 23 k w ie tn ia 1928 r.

K L A S Y F IK A C J A W Y N A G R O D Z E N IA .

§ 1. W ynagrodzenie za prace, wykonywane przez ar­

chitekta, oblicza się: albo w stosunku do objętości wykony­

wanej budowli, albo też na podstawie zużytego przy danej czynności czasu. Wysokość wynagrodzenia winna być usta­

lona przed rozpoczęciem czynności. Podstawy do obliczenia honorarjura są następujące:

1) W ynagrodzenie zmienia się w' stosunku prostym do wartości jakościowej objektu architektonicznego, a m iano­

wicie zależne jest:

Ryc. 36. Fragment parteru sali z oknem.

Boazerję i okno_wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka".

Ryc. 37. Drzwi do Sali Teatralnej od strony klatki schodowej.

R y c . 36-38. A rcH . R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . S a la T e a tra ln a .

Ściany, odrzwia i posadzkę marmurową wyk. firma „Jan Fedorowicz" (ryc. 37). Ramy i okucia mosiężne drzwi wyk. firma „Antoni Szmalenberg". Fotele Sali Teatralnej wyk. firma „ Jan Trzciński i S-ka“. Robota tapicerska obijania foteli wyk. przez firmę „B-cia Kintzel".

R y c . 3^g, A r c li. R o m u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Sznurownia sceny

Urządzenia sceny, konstrukcją sznurowni, pomostów etc. wyk. firma „Antoni Szmalenberg".

R y c . 40. A r t . m ai. W o jc ie c h J a strzę b o w s k i. L a m p a z p a rteru S a li T e a tr a ln e j

Lampy wyk. przez firmę „Jan Serkowski“.

Ryc. 42-43. Stół do pokoju „Gwiaździstego".

R j;c . Ąi-ĄZ. A r c h . R o m u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . P o k ó j „ G w i a ź d z i s t y " .

Stół wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka“.

Ryc. 41. Projekt pokoju „Gwiaździstego"w(Salka dla konferencji).

R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . K r z e s ło do p o k o ju „ G w i a ź d z i s t e g o " g m ach u Z , Z . K . w W a r s z a w ie , Krzesło wyk. linna „Jan Trzciński i S-ka", pokryte przez zakład tapieerski „B-cia Kintzci".

A r c li. R om u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . P r o je k t m ebli do p o k o i lio te lo w y c li gm aeb u Z . Z . K , w W a r s z a w ie ,

R y c . 4 9 -50 . A r c h . R o m u ald M ille r ( W a r s z a w a ) . G in a ch Z . Z , K . w W a r s z a w ie . P a la r n ia .

Meble projektowa) art. mai. Edward Trojanowski (Warszawa). Marmurowe blaty i konsole na stoły i grzejniki wyk. firma „Jan Fedorowicz".

,^C. 5i.Arch. RomualdMiller (Warszawa).Gmach Z. Z. K. w Warszawie*Pokój „słodkiegobufetu' przy SaliTeatralnej. Łebie wyk. wg. projektuart.mai.EdwardaTrojanowskiego. Okuciaokien i drzwi wyk, firma „InżDobrowolski i F, Huskowski1'. Lampywyk. firma „JanSerkowski*. Okna wyk. firma „JanTrzciński i S-ka“.

od zakresu w kładu pracy architekta (por, § 3) przy wykonaniu budowli, oraz od rzędu architektonicznego (§ 4) pi ojektowanej budowli.

2) Wynagrodzenie zmienia się w stosunku odwrotnym do kubatury budynku. Zatem przy jednakowej kubaturze budynku wynagrodzenie wzrasta z rzędem architektoni­

cznym budowli, zaś przy jednakowym rzędzie architektoni­

cznym wynagrodzenie jest stosunkowo wyższe przy m niej­

szym objekcie i odwrotnie (§ 6).

3) Użytkowanie do budowy materjalów starych lub ofiarowanych bezpłatnie, jak również darowizn z roboci­

zny budowlanej, pomocniczej, przewozowej nie wpływa przy obliczaniu wartości honorarjum na podstawową cenę wynagrodzenia za 1 mtr.3 budowli (§ 5). ,

4) W określeniu wartości metra3 budow li zawarte są wszelkie pozycje, tworzące nierozerwalny całokształt ar­

chitektoniczny wykonywanych robót, a zatem: roboty za­

sadnicze budowlane, roboty wykończenia całkowitego i de­

koracyjne, oraz wszelkie roboty instalacyjne, jak np. ogrze­

wanie, wentylacja, oświetlenie, kanalizacja, dźwigi, odku­

rzacze i t. p. Wynagrodzenie za całokształt należy się ar­

chitektowi pomimo zaangażowania do robót instalacyjnych osobnego inż.-doradcy.

§ 2. Czynności architekta, ze względu na różnorodność zadań, klasyfikują się w sposób następujący:

1) całokształt pracy architektonicznej przy nowowzno- szonej budowli (§ 3);

2) niektóre tylko z czynności, stanowiących ten cało­

kształt (§ 7);

3) praca przy przeróbkach, naprawach, nadbudowach i przybudow'ach istniejących budynków (§ 11);

4) prace dodatkowe, nie wchodzące w zakres wyżej wyszczególnionych czynności (§ 11).

Całokształt pracy architektonicznej.

§ 3. Całokształt pracy architektonicznej obejmuje trzy grupy, zawierające w sobie poszczególne czynności, a m ia­

nowicie:

A. Czynności przygotowawcze do wzniesienia budowli:

1) Szkic wraz z przybliżonem określeniem kosztów bu­

dowy.

Zadaniem szkicu jest graficzne streszczenie w małej skali i ogólnych zarysach pomysłu architektonicznego ca­

łokształtu projektowanej budowli. Szkic wypowiada myśl architektoniczną pod względem celowości założenia, racjo­

nalności rozplanowania i konstrukcji, ukształtowania, oraz przewidywanego w przybliżeniu kosztu budowy. Szkic, ja ­ ko wynik twórczości architekta, posiada znaczenie zasad­

nicze, jako wytyczna wszystkich dalszych czynności i jest przeto istotną częścią jego działalności.

2) Projekt szczegółowy.

Na zasadzie szkicu, przyjętego przez właściciela budo­

wy, wypracowuje się dokładny projekt, który winien skła­

dać się z tylu rzutów poziomych, przekrojów i widoków, oraz obliczeń statycznych, opisów technicznych i t. p., aby należycie wyświetlić wszystkie części budynku, tak pod względem konstrukcji jak i wymiarów.

3) Kosztorys szczegółowy.

Kosztorys oblicza się na podstawie projektu szczegó­

łowego z uwzględnieniem cen miejscowych. Przy sporzą­

dzaniu kosztorysów szczegółowych należy mieć nadto na uwadze następujące punkty:

a) kosztorys powinien obejmować wszystkie roboty, które w danym razie przewidzieć można,

b) każda robota powinna być możliwie szczegółowo opisana, aby nie zachodziły wątpliwości, co do wymiarów, sposobu wykonania i jakości materjalów.

4) Rysunki robocze.

Rysunki robocze winny zawierać wszystkie dane tech­

niczne, potrzebne do wykonania budowli, opracowane we wszystkich szczegółach, z podaniem potrzebnych wymiarów,

B) Czynności podczas wykonania budowli:

1) Przygotowanie kontraktów i warunków prac, powie- l/onych przedsiębiorcom i dostawcom.

2) Kierownictwo wykonania, które, zależnie od stopnia udziału architekta w organizacji wewnętrznej gospodarki budowlanej, może przybierać trzy zasadnicze formy:

a) kierownictwo ogólne, polegające na dopilnowaniu przedsiębiorcy, aby budynek został wykonany należycie.

W tym wypadku przedsiębiorca zachowuje całą in icja­

tywę organizacji wewnętrznej na budowię.

b) kierownictwo administracyjne, polegające na doko­

nywaniu oprócz czynności, wymienionych poprzednio, cał­

kowitych lub częściowych zamówień materjalów, szczegó­

łowych wykazów i rozporządzeń, zestawień rachunkowych i t. p.

Sposób ten polega na wkroczeniu architekta w zakres, tych czynności, które zwykle winien wykonywać sam przed­

siębiorca, wymaga przeto znaczniejszego nakładu pracy ar­

chitekta i połączonych z tem wydatków.

c) kierownictwo gospodarcze, w którego zakres wcho­

dzi oprócz czynności wymienionych poprzednio, zakup wszelkich mater jałów, maszyn i narzędzi pomocniczych, wynajem robocizny, kierownictwo i organizacja pracy, do­

zoru i kontroli, prowadzonej specjalnej rachunkowości bu ­ dowlanej, uskutecznianie wypłat i t. p.

W tym wypadku architekt, jako zarządzający robota­

mi, zastępuje całkowicie przedsiębiorcę we wszystkich czynnościach, różniąc się jednak od tegoż zasadniczo tem, iż pozostaje zawsze wynagradzany wyłącznie tylko drogą honorarjum.

C) Czynności po ukończeniu robót budowlanych:

1) odbiór robót;

2) sprawdzanie rachunków.

Podział budow li na rzędy.

§ 4. Zależnie od charakteru budowli, dzielimy je na cztery rzędy:

R Z Ą D I. Budynki o najprostszem założeniu, budynki go­

spodarcze wiejskie i miejskie, stodoły, składy, wozownie, stajnie, obory, baraki i t. p.

R Z Ą D II. Budynki wszelkiego rodzaju, jak domy mieszkalne jednorodzinne, wielorodzinne, grupowe i szere­

gowe, fabryki, garaże, hangary, warsztaty, szkoły, koszary, więzienia, szpitale, kąpiele, hale targowe, domy biurowe i towarowe, dworce kolejowe i t. p.

R Z Ą D III. Budowle mieszkalne bardziej złożone w wy- kwintnem wykonaniu i wykończeniu: wille, dwory wiejskie, pałace.

Budowle monumentalne: bibljoteki, hotele, wyższe szkoły naukowe, akademje, szpitale, muzea, teatry, sale

koncertowe, banki, giełdy, parlamenty, ratusze, świątynie i t. p.

R Z Ą D IV. B udynki szczególnie złożone lub luksusowo wykończone.

W wypadkach, gdy budynki, ze względu na temat, na­

łożą do rządu niższego, a rozwiązanie wymaga opracowa­

nie, właściwego rzędowi wyższemu, zaliczyć je należy w ca­

łości do rzędu wyższego. Przedmioty z zakresu sztuk zdo­

bniczych, architektury wnętrz, mebli i urbanistyki, podlegają specjalnym normom wynagrodzenia.

§ 5. D la określenia wysokości całkowitego honorarjum ornacza się objętość budynku i mnoży się ją przez odpo­

wiednią sumę wynagrodzenia, określoną dla jednego metra sześciennego budowli i uzależnioną od rzędu architektoni­

cznego budowli w/g tablicy, podanej w § 6.

Rzeczywistą objętość budowli oblicza się w zasadzie od poziomu ziemi do wierzchu stropów najwyższych kondyg- nacyj. Do tej objętości dolicza się kondygnacje podziemne i poddasze.

Jeżeli objętość budynku zawarta jest pomiędzy kolejno po sobie następującemi pozycjami, to wynagrodzenie za 1 mtr.3 budow li wyznacza się drogą proporcjonalnego dzie- Itnia.

W ysokość wynagrodzenia dla jednego metra sześcien­

nego ustala D. A . P. corocznie, lub częściej, w razie zmiany cen m aterjałów zasadniczych, robocizny, zmieniających Koszt jednego metra sześciennego budowli.

§ 6. Wysokość wynagrodzeń za całokształt pracy ar­

chitektonicznej (§ 3) przy ogólnem kierownictwie robót, za jeden metr sześcienny budowli, zostaje ustalona przez

Klamka do drzwi podwórzowych.

R y c . 5 2-5Ą. A r c h . R om u ald A lillc r ( W a r s z a w a ) . G m ach Z . Z . K . w W a r s z a w ie . D r z w i do u b ik a c ji w k o r y ta r z u p r z y S a li T e a tr a ln e j.

Ściany, drzwi i posadzki marmurowe wyk. firma"MJa n Fedorowicz'*.

D. A. P,, w roku 1928, według następującej tablicy, zależ­

nie od wielkości kubatury budynku i zależnie od rzędu, do iakiego zaliczamy budowle, przyczem za podstawę przyjęto:

koszt budowy 1 m3 dla Rzędu I-go — 45 zł.; koszt budowy 1 m3 dla Rzędu Ii-go — 75 zł.; koszt budowy 1 m3 dla Rzędu Iii-go — 100 zł.

T A B L I C A

Przy objętości budow li w ms.

Wynagrodzenie zasadnicze w zł. za 1 nr1 Rzędy architektoniczne budow li

I II III

200 3.20 7.50 12.0

400 3.10 7.25 11.75

600 3.00 7.00 11.50

800 2.90 7.00 11.00

1000 2.80 6.75 10.75

2000 2.60 6.50 10.00

3000 2 45 6.00 9.25

5000 ’ 2.25 5.50 8.50

7000 2.00 5.00 7.75

10000 1.75 4.50 7.00

15000 1.60 4.25 6.50

20000 1.50 4.00 6.00

2500D 1.40 3.75 5.75

50000 1.20 3.50 5.00

75000 1.10 3.25 4.75

100000 1.00 3.00 4.50

W Tazie prowadzenia robót sposobem administracyj- nicznie uzasadniony i z góry przy umowie ustalony — wy­

nagrodzenie wzrasta o 1% rocznie w stosunku do w ariośc:

robót niewykonanych, o ile opóźnienie w wykonaniu bu­

dowli nie było zależne od architekta.

W ysokość honorarjum przy pełni czynności architektoni­

cznych.

§ 7. Wynagrodzenie za całokształt czynności architek­

tonicznych, podane w § 6 w liczbach ogólnych, rozdziela się jak następuje:

1) S z k i c ... 15%

2) Projekt szczegółow y... 25%

3) Kosztorys szczegółowy...10%

4) Rysunki w ykonawcze...20%

5) Kierownictwo o g ó ln e ... .... 20%

6) Sprawdzenie r a c h u n k ó w ...10%

W razie prowadzenia robót sposobem administracyj­

nym, pozycja 5) § 7 liczy się podwójnie, w razie zaś pro­

wadzenia robót sposobem gospodarczym, pozycja ta liczy się sześciokrotnie.

W razie żądania przez klijenta k ilk u szkiców lub pro­

jektów', tyczących się jednego objektu, lecz zasadniczo róż- l.ych, każda praca pojedyncza winna być wynagradzana oddzielnie według odpowiednich pozycyj §§ 6 i 7,

Jeżeli na skutek późniejszych dyspozycyj klienta zmieniających zasadniczo pierwotny program, wykonane już szkice, projekty, rysunki wykonawcze, lub kosztorysy mu- szą być zmienione lub przerobione, to należność za tę do- clptkową pracę oblicza się stosownie dó zakresu poczynio­

nych przeróbek, eonajmniej jednak w stosunku połowy wynagrodzenia za podlegające zmianom elaboraty.

W ysokość honorarjum przy pracach częściowych oraz powtarzaniu projektu jako typu.

§ 8. Jeżeli architekt wykonuje tylko jedną lub kilka z wymienionych w § 3 czynności, to honorarjum jego zmie­

nia się w stosunku do norm, wyszczególnionych w §§ 6 i 7 w następujący sposób:

1) za szkic sam, jako zasadniczą koncepcję architek­

toniczną ...zwyżka 100%

2) za szkic i p r o je k t ...zwyżka 35%

3) za szkic i projekt wraz z kosztory­

sem ... zwyżka 25%

4) za ogół prac przygotowawczych (§ 3, A, 1 — A, 4 ) ... zwyżka 15%

5) za skosztorysowanie projektu, wykona­

nego przez trzecią osobę . . zwyżka 100%

6) za kierownictwo robót według rysun­

ków, dostarczonych przez klien­

ta zwyżka 25%

7) za sprawdzenie rachunków z robót, prowadzonych przez trzecią oso­

bę ... zwyżka 50%

Uwaga: Przy wykonaniu jednej z trzech ostatnich powyżej wymienionych czynności, dopełnienie w razie potrzeby nie­

dostatecznych danych, dostarczonych przez klienta, liczy

&ie osobno, zależnie od ważności wykonanych czynności.

§ 9. W razie powtórzenia projektu jako typu lub po­

wtórzenia budowy dla tego samego klienta — honorarjum architekta zmienia się w stosunku do norm, wyszczególnio- i ych w §§ 6 i 7 w sposób następujący:

A. 1) Za szkic, projekt i rysunki wykonawcze, jeżeli w projekcie nie zachodzą żadne zmiany i o ile powtórzenie budowli następuje w ckresie czasu 5-ciu co najwyżej lat j;o roku od zakończenia pierwszej serji budowli, honora- lju m architekta wyniesie 20% odpowiednich pozycyj.

2) O ile powtórzenie nastąpi po pięcioletnim okresie od chwili wybudowania pierwszej serji, to honorarjum archi­

tekta wyniesie 40% odpowiednich pozycyj.

3) Jeżeli architekt wykonać ma zmiany częściowe w projekcie, t. j. nie zmieniające zasadniczej koncepcji ar- fhitektonicznej projektu, lecz ulepszające lub zmieniające konstrukcje i t. p.— wtenczas honorarjum architekta będzie wynosić:

a) za szkic 20%, względnie 40%, odpowiedniej pozy­

cji, zależnie od czasu powtórzenia budowli (p. 1) i 2) § 9;

b) za projekt 60% odpowiedniej pozycji;

c f za rysunki wykonawcze całkowite honorarjum od­

powiedniej pozycji.

B. H onorarjum za kosztorys, kierownictwo robót i sprawdzenie rachunków w każdym wypadku należy się w całości w/g odpowiednich pozycyj.

C. W razie powtórzenia roboty dla innego klienta ar­

chitekt otrzymuje honorarjum w pełnej wysokości odpo­

wiednich pozycyj.

§ 10. Kierownictwo robót przy budynkach istniejących, aczkolwiek niezawsze zawierające wszelkie czynności cało­

kształtu pracy architektonicznej, winno być liczone, jako całkowita praca ze zwyżką według reguły następującej:

R jc . 55. Arch. Romuald Miller (Warszawa). Gmach Z. Z. K. w Warszawie.

C z ę ś ć biurowa. Szczegół klatki schodowej.

1) wynagrodzenie za przerobienie lub przebudowę istnie­

jących budynków wraz ze szczegółowym projektem rysun­

kowym, podnosi się ... o 50%

2) la sama praca, lecz bez projektu lysunk. o 25%

3) nadbudowa nowych części lub dobudowa

całych skrzydeł do istniejących budynków o 25%

4) roboty niebezpieczne lub wyjątko%vo trudne jako to: podkopy, podmurowania, stemplo­

wanie, wymiana starych części nośnych na nowe, roboty w wodzie zaskórnej i t. p., je­

żeli nie wymagają specjalnych rysunków o 50%

5) te same robcty wraz ze szczegółowemi ry­

sunkami ... ... o 100%

§ 11. W razie zamówienia u architekta szkiców wstęp­

nych, orjentacyjnych i programowych, honorarjum za taki szkic wynosi 1U część odpowiedniej pozycji §§ 6 i 7, liczonej bez żadnych, wymienionych w § 8 zwyżek.

§ 12. Jeżeli architekt powołany zostaje do czynności z współudziałem kolegi lub kolegów, to wynagrodzenie je­

go nie podlega z tego powodu żadnej zniżce lub podzia­

łowi.

W razie zamówienia u kilk u architektów jednocześnie szkiców, celem dokonania między nim i wyboru, rzecz po­

winna być z góry oznajmiona każdemu, a prace winny być wykonane według jednobrzmiącego programu, przyjętego pi zez zainteresowanych architektów, i jednakowo wyna­

grodzone. W ybór najlepszej pracy winien być dokonany przy współudziale architekta-doradcy, podanego przez klien­

ta, a przyjętego przez opracowujących szkice architektów.

Czynności uboczne podległe wynagrodzeniu.

§ 13. Do ustanowionego zasadniczo wynagrodzenia nie są włączone, a zatem podlegają oddzielnemu wynagrodzeniu ze strony klienta:

a) czynności uboczne przy projektowaniu lub wykona- r iu budowli, jako to: zdjęcia z natury planów pomiarowych

i niwelacyjnych terenów i budynków, kierownictwo przy burzeniu starych budynków, badanie gruntu pod względem składu i wytrzymałości, oraz badanie stanu wód zaskór- nych, badanie wytrzymałości części istniejących budynków, zbieranie danych statystycznych lub ekonomicznych, bada­

nie ksiąg hipotecznych i wszelkich dokumentów, określają­

cych prawa własności, serwituty i t. p. narady, porady, w y­

dawanie opinji, asystowanie klientowi w stosunku do osób trzecich i władz; sporządzanie obrachunków i wszelkich ak ­ tów między klientem a osobami trzeciemi lub sąsiadami i t. p.

b) wszelkie czynności, niezależne od konkretnej pracy architektonicznej, jako to: określenie wartości, przybliżone lub dokładne istniejącego budynku, czynności przy eksper­

tyzie lub arbitrażu, porady i asystowanie klientowi w kwe- sijach spornych i sądowych, porady ustne, piśmienne i te­

lefoniczne, raporty i notatki natury specjalnej, wreszcie wszelka inna dorywcza interwencja fachowa.

W szystkie wymienione powyżej czynności winny być wynagradzane, niezależnie od wynagrodzenia za czynności architektoniczne, w stosunku poświęconej tym czynnościom liczbie godzin, licząc za godzinę niemniej 25 zł.

Koszty uboczne.

§ 14. Przy wszystkich bez w yjątku czynnościach archi­

tektonicznych należy się architektowi zwrot poniesionych kosztów, a mianowicie:

1) za sporządzenie w jednym lub kilk u egzemplarzach 1 c p ji wszelkich elaboratów technicznych, w celach ogłasza­

nia współubiegania się o roboty lub w celach wykonaw­

czych, jako to: planów, ślepych kosztorysów, umów, wa­

runków obowiązujących, aktów i t. p.

2) za marki stemplowe, opłaty państwowe i komunalne, 3) za honorarja specjalistów doradców (ogrzewalników, betoniarzy, kanalizatorów, elektrotechników i t. p .),

4 zwrot wynagrodzenia personelu pomocniczego na miejscu budowy, o ile Ludowa znajduje się poza miejscem zamieszkania i o ile taki stały personel jest potrzebny.

Potrzeba powyższych wydatków i ich zakres zależy od decyzji architekta.

§ 15. Za czas pobytu w podróży w interesie robót, za które architekt pobiera wynagrodzenie według norm odset­

kowych, wyszczególnionych w §§ 6 — 10, dolicza się tytu­

łem djet po 150 żł. za dobę lub część doby, spędzonej w pod­

róży i na miejscu robót, a także zwrot wyłożonych kosztów podróży obustronnej (koleją i statkiem I klasą, pojazdem dwukonnym lub samochodem, przewóz bagażu i narzędzi, utrzymanie i zamieszkanie). Jeżeli w interesie klienta R_yc. 56. A r c h . R om uald M ille r i a r l. m ai. W o jc ie c h J a strz ę b o w s k i ( W a r s z a w a ) . S a l a w y d z i a łu fin a n s o w e g o w części

b iu ro w e j gm ach u Z . Z . K . w W a r s z a w ie .

Roboty żclazobclonowe wyk. iirma „W . Paszkowski, F. Próchnicki i S-ka". Okna wyk. firma „Jan Trzciński i S-ka“ .