Słowo i Myśl. Kwartalnik Społeczno Kulturalny, 2012, nr 4

J O N f W v

i l l

‘ tf

mu na««tö^ ą

■ -V t * H K - p r / - v j c ' i i , *5 0 ' P f V( , o':? » M «j on e c l o , j e ,

j’ tP uczniowie

b,.*m / a ii‘ e ! c h f e i j -

. z s t ą p i y i

‘ ■■Hi-'*7- Z .v ,,,,!;“ ’ 1.;, '

• v 1 .. i • / 'i« * i * v ^ ł\ , e : t ' }

u s ^ r a c i w s z y i u

X , , w i e c i e i ; * ? - ^

'm Ml

nu S y n o z ł o c i ' •>'' , h l s z

i do i n s z e g o

* j , , ' '

>/a:/o s io .

L> i * ’ r . 5Vu>vU x l \

< . NV . V ^ \ l O t i v V vv \ I V

ó t o ; ’ { vv \ \ u < » x ; . ,,<.'^v ,^ . / . Ua . a ^ a v s i v y

, V\ v

,"vv.vX ,^'

; » t ‘ * ;"a V . U U o v . . « « . v . t o A « vv. U ’U . ^ " V V O ^ -

o - ' ^ ^ y . U a . a i x i U v v * W y , ->Vł ' w , ; \ ' l U o ^ . M - W *..• V - K .. .V , \ v v u U x ^ v x v v ^

, . \ t - k O x v w v v v XX w v \ - \ H a ^ ,

; , U * llSS . : l ‘ o k O \ X v-U \ v \ T x ^ ń ^

‘

5l

• * , ...

■ t l - i ' t

. P 1

M ’’

15

I I1

u ; . , . y i , ‘ % -o ns

•' t K ‘ >^ - Mart».«

I - \ '■"'V 'V \V '\ . t ' ' VX\Vr

\ v k l K V ) XX U v ^ - \ H V V u -

. \ v > ; i ’ o k C j ^ - x x v w v v \ \ j ''x s v O v

; v o > \ v * ^ , x

. . 1 'f.V U ” ł ^ XV

: v - v , , e x w , k i ' * v y ;y y n y,<v_ \ v \ ^ ^

\ U \ » 0 k 6 5 NV -ASV. \ V - j U H ^ v .

x n-v s. \ V v ' ' \ n v x , ' ,A°

<»• * a » O '-» 4' *. ,3 C » V ^ c * \ 'U v x h - v -

...w v-u . K>"W.U-U v..,\,w

“ * * * . \ C ^ V ’LC.r- * "“ •

u m s

w\ ^T y,

\‘- \

Bk

■

M : ..'v::. - ; SS jS

Jak czytamy Pismo Święte A

w w w .s lo w o im y s l.p l

Różnorodność

jest bogactwem tożsamości ^ > mysli J - J « |

K ażda m n ie js z o ś ć s ta w ia s o b ie p y ta n ia o s w o ją to ż s a m o ś ć , o sens s w o je g o is tn ie n ia , c h o ć c z a s a m i d z ie je się t o w s p o s ó b n ie u ś w ia d o m io n y . Is tn ie je ry z y k o b u d o w a n ia s a m o -ro z u m ie n ia na n e g a c ji w s z y s tk ie g o , co n a le ż y d o g łó w n e g o n u r t u , d o g r u p y m a ją c e j d o m in u ją c y w p ły w na ży cie s p o łe c z n e .

E w a n g e lic y są m n ie js z o ś c ią w P olsce. E w a n g e lic y p o tr z e b u ją w ie d z ie ć , k im są w s p o łe c z e ń s tw ie z d o m i­

n o w a n y m p rz e z w y z n a n ie r z y m s k o k a to lic k ie . E w a n g e lic y w s w o je j ró ż n o r o d n o ś c i m a ją u k r y t e b a rd z o w ie l­

k ie b o g a c tw o , b o ró ż n o r o d n o ś ć je s t b o g a c tw e m to ż s a m o ś c i.

K w a r ta ln ik s p o łe c z n o - k u ltu r a ln y „ S ło w o i M y ś l” b ę d z ie p o d e jm o w a ć p r o b le m to ż s a m o ś c i e w a n g e lic y - z m u i te g o , w ja k i s p o s ó b je s te ś m y o b e c n i w s p o łe c z e ń s tw ie , w k tó r y m ż y je m y , i w ja k i s p o s ó b m o ż e m y na n ie w p ły w a ć .

D ro d z y c z y te ln ic y !

Jeśli je s te ś c ie u ż y tk o w n ik a m i p o r ta lu s p o łe c z n o ś c io w e g o fa c e b o o k i c h c e c ie u ła tw ić s o b ie k o n ta k t z re d a k c ją , t o z a c h ę c a m y W a s b a rd z o g o rą c o d o „ p o lu b ie n ia " p r o filu k w a rta ln ik a

„ S ło w o i M y ś l" !

F acebook je s t zn a kie m h a n d lo w y m fir m y Facebook, Inc

i

U h

K w a r ta ln ik , O rg a n P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a E w a n g e lic k ie g o , u k a z u je się o d 1989 ro k u ISSN 0 8 6 0 8 4 8 2

O k ła d k a : G rz e g o rz M a c h ła j

Zdjęcia: w w w .s x c .h u

N a k ła d : 6 5 0 s z t.

Cena: 5 z ł

A d re s redakcji:

75 -8 0 2 K o s z a lin , u l. P o łc z y ń s k a 1

te l. + 4 8 728 7 0 4 263, re d a k c ja @ s lo w o im y s l.p l w w w .s lo w o im y s l.p l

K o le g iu m re d a k c y jn e :

R o m u a ld D łu g o s z ( r e d a k to r n a c z e ln y ), M ic h a ł J a d w is z c z o k (z a s tę p c a r e d a k to r a n a c z e ln e g o ), Jan S z tu rc , B o g u s ła w T o n d e ra , J a g o d a G ru d z ie ń , G rz e g o rz O le k , K a ro l D łu g o s z

R e d a kcja n ie z w ra c a m a t e r ia łó w n ie z a m ó w io n y c h o ra z z a s trz e g a s o b ie p r a w o d o s k r ó t ó w i re d a k c y jn e ­ g o o p ra c o w a n ia te k s t ó w p r z y ję ty c h d o d ru k u . R e d a kcja n ie o d p o w ia d a za tr e ś ć re k la m i o g ło s z e ń . C y ta ty z P ism a Ś w ię te g o p o d a n o za p rz e k ła d e m : B ib lia t o je s t P ism o Ś w ię te S ta re g o i N o w e g o T e s ta m e n tu , T o w a r z y s tw o B ib lijn e w P olsce, W a rs z a w a 2 0 0 6 (c h y b a , że w d a n y m a r t y k u le p o d a n o in a c z e j).

S kład i o p ra c o w a n ie g ra fic z n e :

/ ® M a d a r-P o lig ra fia

Madar

cDzanowni C zyte ln icy}

"l\eclc/kcjü „C lo iv a i "T fC yślf M a d a W am najserdeczniejsze życzenia z o k a z ji zbliżających się św ia t djożeyo CCarodzenia ~ niech będzie to czas takieyo ich przeżywa?va, któ re p o ru sza człow ieka do y lę b i i nie pozw ala mu, by p o tym o/pesie p o w ró c ił ła k j sam do sw ojej codzienności. CCiech będzie to czas przeżyw ania b lisko ści z bliźnim i, c z y li z ty m i ludźm i, Ijó rz y sa blisko. C hoć nie w szystkich darzym y sym patia, to niech czas ten będzie in s p ira c ja do spojrzenia także na nich p rz e z p ry z m a t słów o m iło ści “B o y a - m iło ści do w szystkich lud zi. W reszcie ~ niech ca la boyata i p ię kn a trą d y ja będzie pom ocą w skupie­

n iu się n a tym, że sam B ó g W szechm ogący s ta l się człow iekiem i p rz y n ió s ł praw dziw a wolność i praw dziw ą radość, któ re w ia ra o d n a jd u je w C hrystusie.

Drodzy Czytelnicy!

S a m u e l L a n g h o rn e C le m e n s , b a rd z ie j z n a n y ja k o M a r k T w a in , p o w ie d z ia ł k ie d y ś p o d o b n o : „ K la ­ s yka t o je s t to , co w s z y s c y c h c ie lib y p rz e c z y ta ć i c z e g o n ik t n ie c z y ta ” . Te s ło w a je d n e g o z m is tr z ó w a f o r y z m ó w u d e rz a ją w p ie c z o ło w ic ie b u d o w a n y w s z k o ła c h , z a p e w n e w y ż s z y c h ró w n ie ż , d o g m a t o ro li i z n a c z e n iu k a n o n u lit e r a tu r y , g d y ż z a c h o w u je o n a s w ó j w y ją t k o w y s ta tu s t y lk o te o r e ty c z n ie . Je śli d o d a m y d o te g o z a trw a ż a ją c e d a n e o c z y te ln ic tw ie w P olsce, k tó r e s ta je się w rę c z o z n a k ą s n o ­ b iz m u , o p rz y s z ło ś ć k s ią ż k i na p r z e s tr z e n i n a jb liż s z y c h d z ie s ię c io le c i s łu s z n ie tr z e b a się m a r tw ić .

B ib lia , ja k o b e s ts e lle r w s z e c h c z a s ó w , w p r z e c iw ie ń s tw ie d o k la s y k i b y w a w c ią ż in te n s y w n ie c z y ­ ta n a - n ie t y lk o p rz e z c h rz e ś c ija n . N ie s te ty je j p o w s z e c h n a z n a jo m o ś ć i z a k o rz e n ie n ie w e w s p ó ł­

c z e s n e j k u ltu r z e s ta ją się p o w o li z a le d w ie e c h e m p rz e s z ło ś c i. Dla p r o t e s ta n t ó w n a to m ia s t m a b e z ­ d y s k u s y jn e z n a c z e n ie ja k o S ło w o , k tó r e m u ż a d n e in n e s ło w a r ó w n a ć się n ie m o g ą . W y d a je się, że k to ja k k to , a le p r o te s ta n c i, s z a fu ją c y z a s a d a m i R e fo rm a c ji X V I-g o w ie k u , p o w in n i w rę c z z m le k ie m m a tk i w y s s a ć w ie d z ę o ty m , JA K c z y ta ć B ib lię . P a trz ą c na w s p ó łc z e s n ą p a n o ra m ę p r o te s ta n ty z m u - c z y li w ie lu w y z n a ń , k tó r e o d w o łu ją się d o te j s a m e j B ib lii, d o te g o s a m e g o fu n d a m e n tu , a p o tr a fią w y s n u w a ć s z e re g ró ż n y c h w n io s k ó w na p o d s ta w ie ty c h s a m y c h f r a g m e n t ó w - m o ż n a się s łu s z n ie z a p y ta ć o to , JA K c z y ta m y B ib lię . T e m u te m a t o w i p o ś w ię c o n y je s t o b e c n y n u m e r „ S ło w a i M y ś li” . M a m y n a d z ie ję , że b ę d z ie o n ź r ó d łe m tw ó r c z e g o n ie p o k o ju , in s p ira c ji i w z b o g a c e n ia w ła s n e j le k tu ­ r y K s ię g i k s ią g . J a ko e w a n g e lic y m a m y d o d y s p o z y c ji d łu g ą tr a d y c ję b lis k ie g o o b c o w a n ia ze S ło w e m B o ż y m i d o b rz e b ę d z ie , je ś li p rz e jm ie m y z n ie j to , c o w a r to ś c io w e o ra z - s p ró b u je m y u c z y ć się na b łę d a c h i u n ik a ć ś le p y c h d r ó g in te r p r e ta c ji.

W b ie ż ą c y m n u m e rz e z a p ra s z a m y ró w n ie ż m .in . d o re fle k s ji n a d te m a te m ściśle z w ią z a n y m ze z b liż a ją c y m i się ś w ię ta m i B o ż e g o N a ro d z e n ia - w c ie le n ie m , k tó r e z d u ­ m ie w a c h rz e ś c ija n o d n ie m a lż e d w ó c h ty s ię c y la t. I o b y ś m y m o g li je g o w s p o m n ie n ie p rz e ż y w a ć w d u c h u X V I-w ie c z n e j k o lę d y p t. „ G a u d e te ” , co o z n a c z a - ra d u jc ie się!

R o m u a ld D łu g o s z re d a k to r naczelny

Tożsamość ewangelicka 1

Jak czytamy Pismo Święte?

S pis tr e ś c i

Słowo redaktora naczelnego - życzenia świąteczne ... i

T e m a t n u m e r u : J a k c z y t a m y P is m o Ś w ię te ? Rura „s o la S criptura” to protestancka bzdura?! - Grzegorz Olek... 3

P ostulat dem itologizacji w ujęciu Rudolfa Bultm anna - ks. Dariusz Chwastek ... 8

Uczenie się na pam ięć dla w ia ry - ks. R olf Sons ... 11

Egzegeza historyczno-krytyczna - Jakub Slawik ... 13

M odlić się i żyć psalm am i - ks. Uwe R e c h b e rg e r... 16

Na początku była... Tradycja - M ichał W i lk ... 19

Tora. O znaczeniu sta ro te sta m e n to w e g o Prawa - A ndrzej Kluczyński ... 21

Skąd się wzięła Wieczerza Pańska - Peter W ick ... 23

Między ciałem a ciałem - Kalina W ojciechowska ... 26

R ozm yślania, p o d ró że , re fleksje Jezus Chrystus - pra w d ziw y człowiek i pra w d ziw y Bóg - ks. Clemens Hagele ... 28

Pojednanie polsko-niem ieckie a sprawa biskupa Juliusza Burschego - ks. Jan Szarek ... 30

Etapy w ia ry - ks. H elm ut W e iß ... 37

W k r ę g u B ib lii Pryw atny adw ent, p ryw a tn e św ięta, p ry w a tn y Bóg... ... 39

P T E w Z kro n iki Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego, w rzesień-listopad 2012 - Jan Szturc ... 41

W a r t e p o le c e n ia - k s ią ż k i, film y , s tr o n y in t e r n e t o w e 43

Z a p o w ie d ź t e m a t u k o le jn e g o n u m e r u 45

2 Słowo i Mysi, 4/2012

F t ß R j f i i „m m > £ U A S « R 1 P - P Ł » R > V X « P R ^ T E S T A N C B c ^ A B Z D U R A ? *

P o w y ż s z e s ło w a n a p is a łe m z p e łn ą o d p o w ie d z ia ln o ś c ią . H a s ło „ s o la S c rip tu ra ” b y w a t a k w y k o r z y s ty w a ­ ne i n a d u ż y w a n e , że k o m p r o m itu je e w a n g e lic y z m . I t o c h y b a w ła ś n ie m y, e w a n g e lic y , p o w in n iś m y p r o w a ­ d z ić na je g o te m a t o ż y w io n e d y s k u s je . P o m im o s w o je j d łu g o ś c i n in ie js z y t e k s t t r a k t u je w ie le s p ra w d o s y ć p o b ie ż n ie (n ie s te ty ). J e g o c e le m je s t p o b u d z e n ie d o r e fle k s ji i d y s k u s ji.

O REF«RJW>VCJ| X V I W IEKU

N ie c a łe d w a m ie s ią c e te m u o b c h o d z iliś m y Ś w ię ­ t o R e fo rm a c ji - je s t t o s z c z e g ó ln y d z ie ń d la e w a n ­ g e lik a , k ie d y je g o s e rc e m o ż e w z n ie ś ć się w g ó rę z d u m y . L u te r p rz y b ija te z y ! Pali b u llę ! T łu m a c z y B ib lię na ję z y k lu d u ! R e fo rm a c ja i E w a n g e lia z w y c ię ­ żają!

M a m w ra ż e n ie , że w ła ś n ie ta k a n a rra c ja o Re­

fo r m a c ji to w a r z y s z y w ie lu n a s z y m n a b o ż e ń s tw o m - je ś li n ie w ię k s z o ś c i. P rz y p o m in a o n a f a b u łę film u

„ L u t e r ” , k o ń c z ą c ą się w o k o lic y 1530 ro k u , k ie d y re ­ f o r m a t o r z y i ich n a u k a ś w ię c ili t r y u m fy . W y d a je m i się z n a c z ą c e , że z ja k ie g o ś p o w o d u o m ija m y p ó ź n ie j­

s zy o k re s - t r u d n y i n ie je d n o z n a c z n y . P o m ija m y L u ­ tr a , k t ó r y d z ie li się w ie lo m a a n ty s e m ic k im i u w a g a m i w s w o ic h lis ta c h i b y w a z a tw a r d z ia ły w p o g lą d a c h , p o m ija m y ro z b ic ie o b o z u R e fo rm a c ji, o p ie ra ją c e g o się p rz e c ie ż na te j s a m e j B ib lii!

Na n a b o ż e ń s tw a c h n ie ra z s ta w ia się p y ta n ia , ja k t o je s t d z is ia j - c z y i n asz K o ś c ió ł p o tr z e b u je się r e f o r m o w a ć , c z y m o ż e b y ła t o t y lk o p o tr z e b a XVI w ie k u ? To p y ta n ia ja k n a jb a rd z ie j s łu s z n e , b o c ie lę ­ cy z a c h w y t n a d p rz e s z ło ś c ią n ie d a je o d p o w ie d z i na p ro b le m y w s p ó łc z e s n o ś c i. P ie rw s z a te z a M a rc in a L u tra g r z m i zaś w k ie r u n k u w ie rz ą c y c h o p o tr z e b ie c ią g łe g o p o k u to w a n ia , c ią g łe g o d o ś w ia d c z a n ia i d o ­ k o n y w a n ia re fle k s ji n a d s w o im ż y c ie m w ia ry , a d o ­ ty c z y t o w te j s a m e j m ie rz e c a łe g o K o ś c io ła i je g o k a ż d e g o c z ło n k a z o s o b n a . P ro c e s te n d o k o n u je się t y lk o w te d y , k ie d y w s z c z e ry m i u c z c iw y m d ia lo g u s ta w ia m y rz e c z y w is to ś ć , w k tó r e j ż y je m y , s ie b ie sa­

m y c h i B ib lię , f u n d a m e n t w ia ry . W n a s z y m w y p a d k u s k u p im y się t y lk o na d r o b n y m w y c in k u , c z y li na h a ­ śle „ s o la S c r ip tu r a ” .

W s P Ć > r c Z E S N « » Ś E

1 P«LSK1 K 4PMTEKST

W p o ls k ie j rz e c z y w is to ś c i n a z n a c z o n e j d o m in a ­ cją K o ś c io ła rz y m s k o k a to lic k ie g o p r o te s ta n c k a z a ­ sada o p ry m a c ie p is m a w y d a je się lś n ić ja k k r y s z ta ł, z w ła s z c z a że K o ś c ió ł w ię k s z o ś c io w y m a w ię k s z e tr u d n o ś c i z a u te n ty c z n o ś c ią s w o je g o ś w ia d e c tw a .

N ie u z n a je m y id e i p o ś r e d n ic tw a c z y t o ś w ię ty c h , c z y M a r y i w p ro c e s ie z b a w ie n ia - w ty m m ie js c u n a ­ le ż a ło b y z a c y to w a ć o d p o w ie d n i fr a g m e n t b ib lijn y - i o p ie ra m y się t y lk o na ty m , c o z n a jd z ie m y o C h ry s tu ­ sie w P iśm ie . B u d u je m y na fu n d a m e n c ie B ib lii. B rz m i t o p rz e p ię k n ie , ale p o ja w ia się k ilk a p ro b le m ó w .

„S o la S c r ip tu r a ” ja k o za sa d a je s t d o s y ć p o p u la rn a r ó w n ie ż w ś r ó d w ie lu tz w . k o ś c io łó w w o ln y c h 1, k t ó ­ re o d w o łu ją się d o R e fo rm a c ji XVI w ie k u , lo k u ją się w s z e re g a c h w y z n a ń p r o te s ta n c k ic h i p rz e d s ta w ia ją ja k o k o n s e k w e n tn ie z r e fo r m o w a n e w y z n a n ia 2. C zy­

ta ją tę sa m ą B ib lię co m y, a le d o c h o d z ą d o ró ż n y c h w n io s k ó w n p . w te m a c ie c h r z tu d z ie c i, u z n a w s z y , że je s t o n n ie d o p u s z c z a ln y i „ n ie b ib lijn y ” . N a s u w a się p y ta n ie o to , k to m a ra c ję , a k to n ie w ła ś c iw ie c z y ta - to d o d ziś k w e s tia d y s k u s y jn a . Taką n ie je d n o z n a c z ­ n o ś ć m o ż n a z a rz u c ić w s z y s tk im p r o t e s ta n t o m . Nie je s t t o o c z y w iś c ie n o w y z a r z u t - p o d n o s ił g o ju ż m .in . J o h n H e n ry N e w m a n , X IX -w ie c z n y k o n w e r ty t a z a n g lik a n iz m u na k a to lic y z m , b a rd z o g o r liw y a p o lo ­ g e ta rz y m s k ie g o k a to lic y z m u 3.

W s p ó łc z e s n o ś ć , ja k k o lw ie k b y je j n ie n a z w a ć - c z y t o p ły n n ą n o w o c z e s n o ś c ią (Z. B a u m a n ), c zy te ż p o s tm o d e r n iz m e m , c zy ja k im k o lw ie k in n y m te r m in e m - ra ż ą c o o d b ie g a o d r e a lió w życia a u to ­ r ó w b ib lijn y c h . D w a d o tr z e c h ty s ię c y la t p rz e p a ś c i p o m ię d z y c z y te ln ik ie m a te k s te m b ib lijn y m ro b i w ra ż e n ie . O c z y w iś c ie w ie le p y ta ń i p r o b le m ó w je s t o g ó ln o lu d z k ic h i c z ę ś c io w o n ie z a le ż n y c h o d re a lió w , ja k c h o ć b y p y ta n ie o p o c h o d z e n ie z ła i je g o n a tu rę , o ś m ie rć i ży cie p o z a g ro b o w e , o B o g a i b ó s tw a , o to ,

1 Z da ję s o b ie s p ra w ę z n ie je d n o z n a c z n o ś c i t e r m in u , za p o m o c ą k tó re g o o d w o łu ję się d o w y z n a ń p o w s ta ły c h w w ię k s z o ś c i w XIX i XX w ie k u , ta k ic h ja k K o ś c io ły C h ry s tu ­ so w e , Z ie lo n o ś w ią tk o w e , S ta n o w c z y c h C h rześcija n itp . 2 C zę sto im p lic ite (tz n . n ie w p r o s t) p o p rz e z łą c z e n ie zasad

R e fo rm a c ji z w ła s n ą p ra k ty k ą in te r p r e ta c ji B ib lii.

3 L e k tu rę je g o p ism a p o io g e ty c z n y c h , ja k r ó w n ie ż G ilb e r­

ta K e ith a C h e s te rto n a o ra z R o n a ld a A r b u t h n o t t a K n o xa , m o ż n a z re s z tą p o le c ić w s z y s tk im p ro te s ta n to m , p rz e k o ­ n a n y m o b e z d y s k u s y jn e j sile p r o te s ta n ty z m u i je g o a rg u ­ m e n tó w . Są t o o c z y w iś c ie te k s ty trą c ą c e m yszką , ale w ie ­ le z ich k r y ty k i w z g lę d e m p r o te s ta n ty z m u w a r to b y ło b y w z ią ć na p o w a ż n ie i d o k o n a ć r e fle k s ji nad so b ą sa m ym .

Tożsamość ewangelicka 3

Jak czytamy Pismo Święte?

ja k d o b rz e żyć. D o d a tk o w o B ib lia je s t s ta ły m s k ła d ­ n ik ie m k u ltu r y e u ro p e js k ie j (c h o ć o c o ra z m n ie js z y m z n a c z e n iu ), s tą d w ie le p o s ta c i ta k ic h ja k A b ra h a m , k ró l D a w id , Izajasz c zy a p o s to ło w ie n ie je s t aż ta k o b c y c h p rz e c ię tn e m u c z y te ln ik o w i, ja k m o g ły b y b yć p o s ta c i z in n e g o , r ó w n ie o d le g łe g o c z a s o w o te k s tu . Z d ru g ie j s tr o n y le k tu r a te j K s ię g i je s t o g r o m n y m w y z w a n ie m - m a m y d o c z y n ie n ia n ie t y lk o z o d ­ rę b n y m i re a lia m i, ale je s zc z e z tr z e m a a n ty c z n y m i ję z y k a m i (h e b ra js k i, a ra m e js k i i g re c k i), o c z y m p o d ­ czas le k tu r y p r z e k ła d ó w na ję z y k p o ls k i c z a s a m i z a p o m in a m y (n p . że s p ra w ie d liw o s 'c w ro z u m ie n iu e u ro p e js k im , s ą d o w n ic z y m , n ie k o n ie c z n ie o z n a c z a t o s a m o w h e b ra js k im , s ta r o te s t a m e n to w y m ś w ię ­ cie w y o b ra ż e ń i p o s trz e g a n ia ). W ie le d z is ie js z y c h d o ś w ia d c z e ń E u ro p e jc z y k ó w n ija k m a się d o s ta r o ­ ż y tn o ś c i - ja k c h o ć b y z a d z iw ia ją c y p o n a d s z e ś ć d z ie - s ię c io le tn i o k re s b e z w o jn y na S ta ry m K o n ty n e n c ie i o s ta tn ie d z ie s ię c io le c ia b e z p la g g ło d u , k tó r e t o d o ś w ia d c z e n ia n ie b y ły b lis k ie lu d z io m ż y ją c y m k il­

ka ty s ię c y la t te m u . L e k tu ra B ib lii je s t w ię c w s p o s ó b n ie u n ik n io n y z w ią z a n a z d u ż y m n a p ię c ie m p o m ię ­ d z y ty m , c o z n a n e , i ty m , co o b c e ( w p e w n y m se n sie je s t t o d o ś w ia d c z e n ie a n a lo g ic z n e z o b c o w a n ie m z d o w o ln y m te k s te m i k a ż d y m in n y m c z ło w ie k ie m ) . B ib lia t o je d n a k je d y n y te k s t , k tó r e m u ja k o c h rz e ś c i­

ja n ie - a ju ż na p e w n o e w a n g e lic y - p rz y p is u je m y d e c y d u ją c ą ro lę w p rz e k a z y w a n iu E w a n g e lii o C h ry ­ s tu s ie . W ią ż e się z t y m b a rd z o w ie le k o n s e k w e n c ji dla c o d z ie n n o ś c i o ra z p y ta ń o to , ja k w ia ra b a z u ją c a na P iś m ie m a k s z ta łto w a ć się w e w s p ó łc z e s n o ś c i.

T*> WŁAŚCIWIE

S R L A C Z V „ N > V T C H M 1 * > N E ' '

I łc-r«RE PlSINAyA.

N L A T C M N I O N E ?

D w a p o w y ż s z e p y ta n ia d o d z is ia j n ie d o c z e k a ły się p o w s z e c h n ie p r z y ję ty c h o d p o w ie d z i. W y s ta r c z y w s p o m n ie ć , że k a n o n b ib lijn y w K o ś c io ła c h e w a n ­ g e lic k ic h , w K o ś c ie le rz y m s k o k a to lic k im , w K o ś c io ­ ła c h p ra w o s ła w n y c h i w K o ś c io ła c h w s c h o d n ic h o ra z o r ie n ta ln y c h ró ż n i się. Co p ra w d a d o ty c z y to p rz e d e w s z y s tk im k a n o n u S ta re g o T e s ta m e n tu - p r o te s ta n c k i b a z u je na k a n o n ie ju d a iz m u lic z ą c y m 39 k s ią g , rz y m s k o k a to lic k i - na k a n o n ie W u lg a ty , tj. ła c iń s k ie g o tłu m a c z e n ia S ta re g o T e s ta m e n tu o b e jm u ją c e g o 4 6 ks ią g , a z k o le i K o ś c io ły p r a w o ­ s ła w n e , o p ie ra ją c e się na S e p tu a g in c ie , c z y li g re c ­ k im tłu m a c z e n iu S ta re g o T e s ta m e n tu u zn a ją o d p o ­ w ie d n io w ię k s z ą ilo ś ć k s ią g (z m o ż liw y m i d r o b n y m i ró ż n ic a m i). O d p o w ie d ź na p y ta n ie , k tó r e p is m a są n a tc h n io n e , n ie je s t ta k p ro s ta , ja k b y się w y d a w a ło . O c z y w iś c ie d la w s z y s tk ic h K o ś c io łó w c h rz e ś c ija ń ­ s k ic h t o p is m a N o w e g o T e s ta m e n tu są s z c z e g ó ln ie

w a ż n e , a t u n ie m a ju ż t a k d u ż y c h ró ż n ic - 27 k s ią g u z n a ją w z a s a d z ie w s z y s c y .

N a s u w a się d ru g ie p y ta n ie - co t o zn a czy, że d a n e P ism o je s t „ n a t c h n io n e ” ? W z a s a d z ie je s t t o d o m e ­ na ta k z w a n e j n a u k i o in s p ira c ji, k tó r a n ie u s ta n n ie to w a rz y s z y h is to r ii K o ś c io ła . B ru ta ln o ś ć w ie lu o p i­

s ó w s ta r o te s ta m e n to w y c h , e k s te r m in a c ja m ie s z ­ k a ń c ó w K a n a a n u p rz e z Iz r a e litó w itp . je s t dla w ie lu o s ó b tr u d n a d o p o g o d z e n ia z m ó w ie n ie m o B o g u m iło ś c i. P o ja w ia się w te d y p y ta n ie , c z y w s z y s tk o w te k ś c ie B ib lii je s t n a tc h n io n e , c z y m o ż e t y lk o je g o czę ść, a m o ż e z a le d w ie n ie k tó r e w y p o w ie d z i. T e m a t te n s t a ł się s z c z e g ó ln ie is to tn y o d o k re s u O ś w ie c e ­ n ia , k ie d y p o s ta w io n o w te o lo g ii p o s tu la t, że n a le ­ ż y b a d a ć t e k s t B ib lii t a k ja k lit e r a tu r ę , p rz y u ż y c iu ty c h s a m y c h m e t o d 4. D o p r o w a d z iło t o d o p o w s ta ­ nia d u ż e g o n a p ię c ia p o m ię d z y le k tu r ą p o b o ż n o ś c io - w ą , n a z y w a n ą p rz e d - b ą d ź b e z k ry ty c z n ą , a le k tu r ą n a u k o w ą c z y te o lo g ic z n ą - ja k n a le ż a ło b y p o w ie ­ d z ie ć : k r y ty c z n ą i o ś w ie c o n ą . To n a p ię c ie is tn ie je d o d z is ia j, z w ła s z c z a p o m ię d z y tr a d y c ją e u ro p e js k ą , ra c z e j k r y ty c z n ą , a a m e ry k a ń s k ą , b a rd z ie j k o n s e r­

w a ty w n ą (są t o t y lk o u o g ó ln ie n ia , p o k a z u ją je d n a k m o im z d a n ie m d o ś ć t r a f n ie o g ó ln e te n d e n c je ), ale s w o im i k o rz e n ia m i s ię g a p r z e ło m u X IX i X X w ie k u 5.

W s p ó łc z e s n a b ib lis ty k a w b a d a n ia c h te k s t ó w B ib lii s ta ra się o d c z y ta ć ich o r y g in a ln y p rz e k a z , z a n a li­

z o w a ć k o n te k s t ich p o w s ta n ia , u s ta lić p ie r w o t n y t e k s t (n ie m a m y ż a d n e g o o r y g in a łu k s ię g i b ib lijn e j), o ra z je g o z n a c z e n ie d la a u to r a i a d re s a tó w . W te n s p o s ó b w y r a ź n ie p r z e c iw s ta w ia się le k tu r z e fu n d a - m e n ta lis ty c z n e j, k tó r a s ta ra się o d c z y ty w a ć B ib lię ja k n a jb a rd z ie j d o s ło w n ie , n ie z w ra c a ją c u w a g i na w s p ó łc z e s n y k o n te k s t le k tu r y . W ra c a ją c d o p y ta n ia , co w B ib lii je s t n a tc h n io n e , a c o n ie , b ib lis ta b ę d z ie p r a w d o p o d o b n ie ra c z e j u n ik a ł b e z p o ś re d n ie j o d p o ­ w ie d z i, u c ie k a ją c się d o n a u k o w e j te r m in o lo g ii i p ie r­

w o tn e g o k o n te k s tu p is m , n a to m ia s t „ f u n d a m e n t a ­ lis ta ” ( ja k k o lw ie k n e g a ty w n e i k rz y w d z ą c e je s t t o o k re ś le n ie ) o d p o w ie , że k a ż d y p rz e c in e k i k ro p k a są n a tc h n io n e , k a ż d e s ło w o i z d a n ie m a ją s w o je z n a ­ c z e n ie . A n i ro m a n ty c z n ie n a c e c h o w a n e , d e p re c jo ­

4 Za p r z e ło m o w e u z n a je się z r e g u ły p ra c e J o h a n n a S a lo ­ m o S e m le ra (1725-1791), k t ó r y b a d a ł te k s ty b ib lijn e w te n sam s p o s ó b , ja k in n e a n ty c z n e te k s ty , i o d r z u c a ł w s z e lk ą m o ż liw o ś ć d z ia ła n ia b o s k ie j in s p ira c ji p rz y ich p o w s ta n iu . 5 S zcze g ó ln ą ro lę w t y m p ro c e s ie o d e g r a ł ro z w ó j n a u k i

(np . id e e C h a riesa D a rw in a ), z m ia n y s p o łe c z n e i r o z w ó j te c h n ik i o ra z w z m o ż o n a k r y ty k a K o ś c io łó w , k tó r e - p ie ­ lę g n u ją c tr a d y c ję - m u s ia ły w ja k iś s p o s ó b o d n a le ź ć się w n o w e j r z e c z y w is to ś c i, b ą d ź ją z a n e g o w a ć . W K o ście le rz y m s k o k a to lic k im ru c h e m d ą ż ą c y m d o r e fo r m K o ś c io ła b y ł t a k z w a n y m o d e r n iz m k a to lic k i, k t ó r y w y w o ła ł g w a ł­

t o w n ą re a k c ję s p rz e c iw u . Por. Religia. E ncyklo p e d ia PWN, w e rs ja 1.0, 2003, h a s ło „ m o d e r n iz m ” .

4 Słowo i Mysi, 4/2012

n u ją c e le k tu r ę e g z y s te n c ja ln ą p o s z u k iw a n ie G raala w p o s ta c i p ie r w o t n e g o te k s t u i je g o p ie r w o t n e g o z n a c z e n ia (o ile je s t t o m o ż liw e i z a s a d n e )6, a n i b e z ­ k r y ty c z n e p rz y jm o w a n ie te k s t ó w b ib lijn y c h n ie w y ­ d a je m i się d o b r y m ro z w ią z a n ie m . M a m y d o c z y n ie ­ n ia z fe n o m e n e m , k t ó r y p o d o b n ie ja k z m a r tw y c h ­ w s ta n ie i in k a rn a c ja n ie je s t m o ż liw y d o n a u k o w e g o u d o w o d n ie n ia (a le n ie m o ż n a te ż g o je d n o z n a c z n ie w y k lu c z y ć , tz n . je s t m o ż liw y ), a je d n o c z e ś n ie n ie m o ż e s ta ć się p o d s ta w ą d o w o ln e g o p o s łu g iw a n ia się n im . B ó g o b ja w ia ją c y się w B ib lii s p is a n e j p rz e z lu d z i, lu d z ie s p is u ją c y B o że O b ja w ie n ie , a b y k o le jn e p o k o le n ia m o g ły k o rz y s ta ć z ich d o ś w ia d c z e ń - o d ­ p o w ie d z ia ln e p o łą c z e n ie ty c h d w ó c h p ła s z c z y z n w s a m o d z ie ln e j le k tu r z e je s t n ie la d a w y z w a n ie m !

IMTERPRETŁ»-

J j Ą G E c * I E l ^ c f r E P M Z L A t i r

N a jw ię k s z y p ro b le m h a s ła „s o la S c r ip tu r a " t k w i w k w e s tii in te r p r e ta c ji - c z y ta ją c y zy s ku je n ie o g ra ­ n ic z o n y a u t o r y t e t i sa m d e c y d u je o ty m , ja k ie k o n s e ­ k w e n c je n a le ż y w y c ią g a ć z te k s t ó w b ib lijn y c h . Zasa­

da ta o d p ię c iu s e t la t d z ie li o b ó z R e fo rm a c ji7, a w s p ó ł-

6 C ie ka w ą u w a g i na te n te m a t zn a le ź ć m o ż n a w ksią żce P. P o k o rn y , U. H e cke i, E in le itu n g in das Neue T e s ta m e n t Seine L ite ra tu r u n d T h e o lo g ie im Ü b e rb lic k , M o h r S ie b e ck, 2007. P o k o rn y u w a ż a o p a rc ie się na je d n y m z te k s t ó w g re c k ic h i r o z w a ż a n ie o d m ie n n y c h w a r ia n t ó w za ro z s ą d ­ n ie jsze n iż n ie u s ta n n e szu k a n ie te k s tu p ie r w o tn e g o - nie m a p rz e c ie ż d o w o d u na to , że is tn ia ł t y lk o w je d n e j w e r ­ sji - p a tr z p ro b le m z te k s te m D z ie jó w A p o s to ls k ic h i je g o d łu ż s z ą w e rs ją „ z a c h o d n ią ” , C.S. K eener, A cts. A n exege- tic a l c o m m e n ta ry , v o l. 1, B a ke r A c a d e m ic , G ran d R apids 2012, s. 7-11.

7 D y s p u ta w M a r b u rg u w ro k u 1529, k ie d y t o L u te r i Z w in ­ g li p o k łó c ili się o r o z u m ie n ie W ie c z e rz y , o p ie ra ją c się na s w o je j in te r p r e ta c ji B ib lii, je s t z n a m ie n n a d la p r o te ­ s ta n ty z m u . B ra ku je w z m ia n e k o ty m , że b y p o m im o ty c h ró ż n ic r e f o r m a to r z y p o tr a fili w s p ó ln ie ś w ię to w a ć n a b o ­ ż e ń s tw o i n ie o d m a w ia ć s o b ie p rz y n a le ż n o ś c i d o te g o sa­

m e g o u n iw e rs a ln e g o K o ś c io ła . O c z y w iś c ie w s p ó łc z e ś n ie

cze śn ie p r o te s ta n ty z m - na c o ra z w ię c e j d ro b n y c h k o n fe s ji (sz c z e g ó ln ie je s t t o w id o c z n e w S ta n a ch Z je d n o c z o n y c h , g d z ie z re fo rm o w a n e ju ż w y z n a n ia s ta le się r e fo rm u ją ). O t to H e rm a n n Pesch w s w o je j książce „ Z ro z u m ie ć L u tr a ” 8 w s k a z u je p o c z ą tk o w e p rz e k o n a n ie R e fo rm a to ra , że w y s ta rc z y ty lk o d a ć d o rę k i lu d z io m B ib lię i w s z y s tk o b ę d z ie d o b rz e , i p o d ­ k re ś la , że nie s p o d z ie w a ł się o n aż ta k w ie lk ic h ro z ­ b ie ż n o ś c i in te rp r e ta c y jn y c h , ja k ie p ó ź n ie j p o w s ta ły . Sam z re s z tą o c e n ia ł k a n o n N o w e g o T e s ta m e n tu z p u n k tu w id z e n ia te o lo g ii a p o s to ła P a w ła - z te g o p o w o d u z w ła s z c z a lis t J a k u b a w y d a ł m u się p o d e j­

rz a n y 9. N ie p rz y p a d k o w o P ism o je s t p rz e k a z y w a n e w k o n te k ś c ie K o ś c io ła - g łu p o t ą b y ło b y nie k o rz y s ta ć z ty s ią c le c i d o ś w ia d c z e ń c h rz e ś c ija ń s tw a , k o n fr o n ta ­ cji z tr u d n o ś c ia m i w le k tu rz e Pism a i o d n a le z io n y c h s p o s o b ó w o w o c n e g o k o rz y s ta n ia z n ie g o . C zasam i o d n o s z ę w ra ż e n ie , ja k b y ś m y ja k o p ro te s ta n c i szcze­

g ó ln ie m o c n o c e c h o w a li się ig n o ra n c ją w z g lę d e m k o ­ rz y s ta n ia z d o ro b k u c h rz e ś c ija ń s tw a - ta k ja k b y „s o la S c rip tu ra ” o z n a c z a ło , że nie m o ż n a i nie p o w in n o się c z e rp a ć z d o ś w ia d c z e ń w ia r y i le k tu r y K o ś c io ła s ta r o ­ ż y tn e g o ( k t o z p r o t e s ta n t ó w w o g ó le sięga d o O jc ó w K o ścio ła ? ), ś re d n io w ie c z n e g o , c zy re fo rm a c y jn e g o , ro z u m ia n e g o sz e rz e j n iż ty lk o K sięgi W y z n a n io w e , o ra z p ism n u r t u lu te ra ń s k ie g o czy r e fo rm o w a n e g o .

W ła s n a in te r p r e ta c ja n ie p o w in n a z a c h o d z ić w o d e r w a n iu o d K o ś c io ła , o d in n y c h w ie rz ą c y c h , a n i te ż n ie p o w in n a b yć b e z w o ln y m o p a rc ie m się na o p in ii in n y c h . W p rz e c iw n y m w y p a d k u a lb o B ib lia s ta je się u z a s a d n ie n ie m k o le jn e g o ro z ła m u , a lb o z a ­ k a z e m s a m o d z ie ln e g o m y ś le n ia i p rz e ż y w a n ia le k tu ­ r y P ism a.

re la c je p o m ię d z y w y z n a n ie m lu te ra ń s k im a r e f o r m o w a ­ n y m w y g lą d a ją z u p e łn ie in a cze j, ale te n d e n c ja d o u z n a ­ w a n ia s w o je j in te r p r e ta c ji za w y łą c z n ą je s t w ś r ó d p r o t e ­ s ta n tó w d o s y ć ro z p o w s z e c h n io n a .

8 O t to H. Pesch, Z ro z u m ie ć L u tra , W d ro d z e , Poznań 2 0 0 8 . 9 Por. h ttp ://w w w .g la u b e n s s tim m e .d e /d o k u .p h p ? id = a u -

to r e n :i:lu th e r :v :lu th e r - v o r r e d e _ z u _ ja k o b u s _ u n d _ ju d a s (z d nia 08.12.2012).

Tożsamość ew angelicka 5

Jak czytamy Pismo Święte? Jak czytamy Pismo Święte?

BNĘDNE PRZEkoNLANLA I UTfcW/V«.«NE BłĘDY

J e s t k ilk a p rz e k o n a ń , to w a rz y s z ą c y c h le k tu rz e B ib lii, k tó r e w y d a ją m i się s z c z e g ó ln ie s z k o d liw e :

• t r a k t o w a n ie je j ja k m a łe j d o g m a ty k i, c z y li z b io ­ ru s p ó jn y c h ze s o b ą n a w z a je m za sa d i tw ie r d z e ń , b e z z w ra c a n ia u w a g i na to , ja k k a ż d y z a u to r ó w b i­

b lijn y c h - z w ła s z c z a N o w e g o T e s ta m e n tu - w n o s i s w o ją in d y w id u a ln o ś ć w d o ś w ia d c z e n ia w ia r y i O b ­ ja w ie n ia B o g a ;

• p o d k re ś la n ie w B ib lii p rz e d e w s z y s tk im za sa d , r e g u ł i n o rm , z a m ia s t E w a n g e lii, co t w o r z y k o d e k s p o s tę p o w a n ia i p o w o d u je u z a s a d n ie n ie o d g r o d z e ­ n ia się o d „ ś w ia t a ” , tj. lu d z i n ie w ie rz ą c y c h io ;

• w y r y w a n ie w e r s e tó w z k o n te k s tu i d o w o ln e n im i m a n ip u lo w a n ie , b ą d ź te ż t r a k to w a n ie ic h ja k p rz e p o w ie d n i, z a m ia s t w s k a z a n ia na B o g a o b ja w io ­ n e g o w C h ry s tu s ie (o c z y w iś c ie c h rz e ś c ija n ie m a ją s w o je u lu b io n e w e r s e ty o s z c z e g ó ln y m d la n ic h z n a ­ c z e n iu i je s t t o w a ż n a czę ść le k tu r y - c h o d z i tu ra c z e j o o s tr o ż n o ś ć p rz y ta k im o b c h o d z e n iu się z B ib lią );

• w y r y w k o w a le k tu r a p e ry k o p , b e z z w ra c a n ia u w a g i na ich k o n te k s t ( p ie r w o tn ie t e k s t y n ie m ia ły ż a d n y c h t y t u łó w , n a g łó w k ó w , p r z e c in k ó w a n i k r o ­ p e k ; ra c z e j c z y ta n o je ja k o k s ię g i w c a ło ś c i i n a le ż y 0 t y m p a m ię ta ć !);

• le k tu r a n ie z a a n g a ż o w a n a , k tó r a n ie sz u k a a k­

tu a ln e g o p rz e s ła n ia w te k ś c ie ( t e k s ty b ib lijn e p o ­ w in n iś m y c z y ta ć p o d o b n ie ja k Ż yd zi re la c ję o w y ­ p ro w a d z e n iu Iz ra e la z E g ip tu w ś w ię to P a sch y11, tj. ta k , ja k b y o n i b y li ty m i, k t ó r z y są w y p r o w a d z e n i p rz e z B o g a z E g ip tu - je s t t o le k tu r a z a a n g a ż o w a n a 1 u m o ż liw ia ją c a łą c z n o ś ć z d o ś w ia d c z e n ia m i K o ś c io ­ ła w ie rz ą c e g o w te g o s a m e g o C h ry s tu s a - H b r 13,8);

• r e z y g n o w a n ie z p o m o c y k o m e n ta rz y , le k s y k o ­ n ó w i s ło w n ik ó w b ib lijn y c h , p o m a g a ją c y c h w le p ­ s z y m z ro z u m ie n iu o b c y c h w s p ó łc z e s n e m u c z ło w ie ­ k o w i re a lió w ś w ia ta b ib lijn e g o ( t r u d n o n a z w a ć t o in a c z e j n iż g łu p o t ą i p y c h ą - ja -c z y te ln ik sa m z s ie b ie w ie m w s z y s tk o n a jle p ie j i w s z y s tk o ro z u m ie m );

P« C« MsPiM WŁAŚCIWIE

B

?

I K o r 15,3-4: N a jp ie rw b o w ie m p o d a łe m w a m to , co i ja p rz e ją łe m , że C h ry stu s u m a r ł za g rz e c h y nasze w e d łu g Pism i że z o s ta ł p o g rz e b a n y , i że d n ia trz e c ie g o z o s ta ł z m a r tw y c h w z b u d z o n y w e d łu g Pism . A p o s t o ł P a w e ł k o r z y s t a ł z k e ry g m a tu , c z y li p o d s ta w o w e g o p rz e s ła n ia o w y d a rz e n iu z b a w c z y m w C h ry s tu s ie ,

10 Takie o d c z y ty w a n ie E w a n g e lii z a rz u c a J a n o w i P a w ło w i II Tadeusz B a rto s w s w o je j ksią żce Jan P a w e ł II. A n a liz a k ry ty c z n a , sic!, W a rs z a w a 2 0 0 8.

11 P a trz H agada, h ttp ://th e 6 1 4 th c s .c o m /in d e x . p h p ? id = 2 6 ,3 0 0 ,o ,o ,i,o (z d n ia 07.12.2012).

p rz e k a z a n e g o m u p rz e z in n y c h w ie rz ą c y c h . Pism a N o w e g o T e s ta m e n tu p o w s t a w a ły p rz e z o k o ło 20 la t d o o k o ło 6 0-70 ro k u p o z m a r tw y c h w s ta n iu C h ry ­ s tu s a 12. Ich le k tu r a je s t s ię g a n ie m d o p o d s ta w c h rz e ­ ś c ija ń s k ie j n a d z ie i, d o E w a n g e lii p rz e k a z y w a n e j z u s t d o u s t, d o re la c ji ty c h , k tó r z y o s o b iś c ie s p o tk a li w c ie lo n e g o B o g a i k tó r z y d o ś w ia d c z y li m o c y D ucha Ś w ię te g o . B a rd z o c ie k a w a je s t p o d ty m w z g lę d e m u w a ż n a le k tu ra c z te re c h E w a n g e lii, k tó r e d o k o ­ n u ją r ó ż n o r o d n e j re fle k s ji z p e r s p e k t y w y w ia r y n a d ty m , k im b y ł Je zu s z N a z a re tu , u k rz y ż o w a n y i z m a r tw y c h w s t a ły . Ju ż s a m o u ż y c ie t y t u ł u „ P a n ” ( w ję z y k u p o ls k im k o ja rz ą c e się n ie s te ty g łó w n ie ze

z w r o te m g rz e c z n o ś c io w y m ), k tó r e w B ib lii H e b ra j­

s k ie j b y ło z a re z e r w o w a n e t y lk o d la B o g a , p o k a z u je , ja k p o s tr z e g a Je zu sa a u t o r d a n e j E w a n g e lii i w ja k i s p o s ó b n a m o N im o p o w ia d a . B lis k o ś ć p rz e s ła n iu Bi­

b lii t o s ię g a n ie d o s a m y c h ź ró d e ł. W ię c e j n a w e t - t o p o w ra c a n ie d o ź r ó d e ł w ia r y i p o b o ż n o ś c i, d o d o b r e j n o w in y o w o ln o ś c i w J e z u s ie C h ry s tu s ie . W o s ta ­ te c z n y m ro z r a c h u n k u n ie o sa m ą le k tu r ę c h o d z i, ale o życ ie p r z e p e łn io n e ty m p rz e s ła n ie m . J a k m o ż e się t o s ta ć , je ś li te k s t B ib lii je s t m i o b c y , je ś li z a d o w a la m się ja k im iś o c h ła p a m i?

S ta n o w c z o tr z e b a je d n a k p o d k re ś lić , że B ib lia nie d a je o d p o w ie d z i na w s z y s tk ie m o ż liw e p y ta n ia i nie

12 O c z y w iś c ie d a ta c ja p ism je s t za le żn a o d p rz y ję ty c h za ­ ło ż e ń , ale d y s k u s ji ra c z e j n ie p o d le g a to , że n a js ta rs z y m p is m e m w N o w y m T e s ta m e n c ie je s t I Tes, d a to w a n y na o k o lic e ro k u 50-51 n.e.

p o w in n a z a s tę p o w a ć w s p ó łc z e s n o ś c i, m o ż e n a to ­ m ia s t s ta w ia ć je j w y z w a n ia . W p r o t e s ta n ty z m ie w ie ­ lu w ie rz ą c y c h z a d a je p y ta n ia w ro d z a ju „ c z y x ( p r o ­ szę w s ta w ić tr e ś ć n a u c z a n ia , s p o s ó b życia e tc .) je s t b ib lijn e /b ib lijn y ? ” . In te n c ja s z la c h e tn a - p rz e k o n a n ie 0 ty m , że K o ś c ió ł i w ia ra p o w in n y b y ć w c ią g ły m d ia ­ lo g u z O b ja w ie n ie m , n a to m ia s t ł a t w o m o ż e się o n o s ta ć n a rz ę d z ie m k r y t y k i w s z y s tk ie g o , co n ie w y d a je się w ła ś c iw e , c z e g o n ie lu b im y . B ib lijn o ś ć K o ś c io ­ ła n ie p o le g a p rz e c ie ż na ś le p y m n a ś la d o w n ic tw ie w s z y s tk ie g o , c o b ib lijn e (je d z e n ia , s ty lu życ ia , m o ­ ra ln o ś c i, im io n - ja k b y m ia ły ja k ą ś m a g ic z n ą , ś w ię tą m o c ), t y lk o na tr z y m a n iu się p rz e s ła n ia o C h ry s tu s ie

ja k o fu n d a m e n tu w ia r y i in s p iro w a n iu się k s ię g a m i b ib lijn y m i d o tw ó r c z e g o s k ła ­ d a n ia ś w ia d e c tw a w e w s p ó łc z e s n o ś c i.

W t y m k o n te k ś c ie R zym 10 (a d la p r o t e ­ s ta n ta z w ła s z c z a w e r s e t 17: w ia ra te d y je s t ze słu c h a n ia , a s łu c h a n ie p rz e z S ło w o C h ry s tu s o w e ) w s k a z u je to , ja k ściśle w ia ra je s t z w ią z a n a z w s łu c h a n ie m się w B oże O b ja w ie n ie i to , że d z ia ła n ie D u ch a Ś w ię ­ te g o łą c z y ć n a le ż y w p ie rw s z y m rz ę d z ie z g ło s z o n y m S ło w e m .

T A B c s w a n y

T

T e g o o k re ś le n ia na B ib lię H e b ra js k ą u ż y ł ja k o p ie r w s z y a p o s t o ł P a w e ł (II K o r 3,14), p ró b u ją c w y ja ś n ić z n a c z e n ie s ta r o te s t a m e n to w e g o P ra w a dla c h rz e ­ ś c ija n . P r z y m io tn ik „ s t a r y ” w s k a z u je na m n ie js z ą w a r to ś ć , a t a k p rz e c ie ż n ie p o w in n o b y ć ! P ism a B ib lii H e b ra js k ie j są P is m e m Ś w ię ty m d la a u t o r ó w N o w e g o T e s ta m e n tu (o c z y m c h rz e ś c ija n ie c z ę s to z a p o m in a ją , c z y ta ją c n p . II Tm 3,16-17).

D o d z is ia j b o r y k a m y się z p r o b le m e m , ja k n a jle p ie j o k re ś lić re la c ję łą c z ą c ą B ib lię H e b ra js k ą i N o w y Te­

s ta m e n t - p r o s ty m o d e l z a p o w ie d z i i w y p e łn ie n ia m a s w o je b ra k i, o d c z y ty w a n ie w y łą c z n ie p ie r w o t ­ n e g o k o n te k s tu ró w n ie ż . Z a ró w n o B ib lia H e b ra js k a , ja k i N o w y T e s ta m e n t d o ty c z ą te g o s a m e g o B o g a , w p e łn i o b ja w io n e g o w Je zu sie C h ry s tu s ie , w ię c ró ż ­ n o r o d n y s p o s ó b le k tu r y t o t y lk o u b o g a c e n ie w o d ­ c z y ty w a n iu p is m B ib lii H e b ra js k ie j.

Z r e g u ły k s ię g i p ie rw s z e g o p rz y m ie rz a t r a k ­ tu je m y d o s y ć p o b ie ż n ie w s w o je j le k tu rz e , b o te ż 1 są z n a c z n ie tr u d n ie js z e d o z ro z u m ie n ia n iż k s ię ­ g i N o w e g o T e s ta m e n tu . K się g a Izajasza, R o d z a ju , W y jś c ia i P sa lm y są c h y b a n a jp o p u la rn ie js z e w ś r ó d w ie rz ą c y c h . W n ie k tó r y c h k rę g a c h o d c z y tu je się B i­

b lię H e b ra js k ą ja k o ty p , z a p o w ie d ź h is to r ii K o ś c io ła , in te r p r e tu ją c b ib lijn e k s ię g i w s p o s ó b m o r a ln o - p o -

u c z a ją c y , n ie s te ty c z ę s to z n ie w ie lk im o d w o ła n ie m ( lu b w o g ó le b e z n ie g o ) d o te g o , co w y d a r z y ło się w ś m ie rc i i z m a r tw y c h w s ta n iu C h ry s tu s a - t a k ja k b y w o ln o ś ć w ia r y p o t r z e b o w a ła n o w e g o , s z ty w n e g o k o d e k s u p o s tę p o w a n ia . Ł a tw o p rz y c h o d z i z a p o ­ m n ie ć o ty m , że w K s ię d ze W y jś c ia lu d iz ra e ls k i n a j­

p ie r w z o s ta je p rz e z B o g a w y b a w io n y z E g ip tu , a d o ­ p ie ro p o te m d o s ta je P ra w o na S ynaju, że n a jp ie r w n a s tę p u je z b a w c z a in g e re n c ja B o g a , a n ie d z ia ła ­ n ie c z ło w ie k a .

D i a k a « ; i a <a r a

W ra c a ją c d o p y ta n ia p o s ta w io n e g o w t y t u le , czy

„ p u r a (c z y li c z y s ta ) s o la S c r ip tu r a ” t o p ro te s ta n c k a b z d u ra , o d p o w ia d a m s ta n o w c z o - ta k ! „ S o la S c rip ­ t u r a ” n ie m o ż e b y ć rz u c a n a na p ra w o i le w o b e z o d p o w ie d z ia ln o ś c i, B ib lia ro z d a w a n a b e z w łą c z a n ia lu d z i w s p o łe c z n o ś ć i k o n ta k t u z in n y m i w ie rz ą c y m i - s z c z e g ó ln ie w d o b ie p r y w a ty z a c ji życia re lig ijn e g o i u c ie c z k i o d re la c ji z in n y m i lu d ź m i. O s ie m n a s ty ro z ­ d z ia ł E w a n g e lii M a te u s z a , tr a k tu ją c y o re la c ja c h p o ­ m ię d z y u c z n ia m i, a z w ła s z c z a w e r s e t 20 (A lb o w ie m g d z ie sq d w a j lu b tr z e j z g ro m a d z e n i w im ię m o je , ta m je s te m p o ś ró d n ich ), s z c z e g ó ln ie m o c n o p o d ­ k re ś la ją ro lę w s p ó ln o ty w ia ry , co s ta n o w i w y z w a ­ n ie d la w s p ó łc z e s n e g o K o ś c io ła . „ S o la S c r ip tu r a ” , k tó r a m a sens i w a r to ś ć , n ie m o ż e b y ć n a s ta w io n a e g o is ty c z n ie i n a rz u c a ć za w s z e lk ą ce n ę s w o je j in ­ te r p r e ta c ji, o d łą c z a ć się o d in n y c h , fo r s o w a ć s w ó j s p o s ó b c z y ta n ia - p o w in n a być ra c z e j o t w a r t a na in n e s p o s o b y c z y ta n ia , c z e rp a ć z n ic h in s p ira c ję d o b u d o w a n ia w ła s n e j p o b o ż n o ś c i i k o ry g o w a n ia s w o ­ ich b łę d ó w . W y d a je m i się, że p o tr z e b u je m y d ia lo ­ g u i a g o r y 13 - p rz e s trz e n i, w k tó r e j m o ż n a s ta w ia ć n a w e t b a rd z o t r u d n e p y ta n ia i s z u k a ć o d p o w ie d z i, w k tó r e j m o ż n a o tw a r c ie d y s k u to w a ć o B ib lii ja k o k s ię d z e w c ią ż ż y w e j, w a ż n e j i w y w ie r a ją c e j d e c y d u ­ ją c y w p ły w na d u c h o w o ś ć c h rz e ś c ija ń s tw a . M a rz ę o ty m , ż e b y ś m y ja k o e w a n g e lic y - a le i te ż w s z e r­

szej ro d z in ie p r o te s ta n c k ie j - u n ik a li b łę d ó w d y s p u ­ t y w M a r b u rg u , g d y o d m ie n n e in te r p r e ta c je B ib lii n ie p o z w o liły na w s p ó ln e o d d a w a n ie czci B o g u , na p rz e ż y w a n ie w s p ó ln o ty .

G rz e g o rz O le k

13 Z języka greckiego agora oznacza rynek, ale chodzi przede wszystkim o miejsce publiczne, w któ rym od­

b yw a ły się zgromadzenia polityczne i gdzie to czyło się życie starożytnego greckiego miasta-polis. Przenośnie można użyć tego te rm in u na określenie przestrzeni w y­

miany poglądów, dyskusji i dialogu.

I// Chriiit fiel. St.

"'liicli i Łl.iinl tiy 1 s.iM U|ju Uiny nmy Iwlluve that thou bu;

ta Anil when Ilk thus hail fpojuje ba

crlc.Iwlthnlomlvolci'.IjTnnu.ceo, | j l H K N . « lorih. hou.... ...

I nlnut with a nni.ldn, JnS , Loosehlm.anrtg ralth u

S&Eä0»

... Jesu« hati 11 * sThentathem! thudilefprfet, ml the riiariltee.« a coundUtaBf;

arose uulekly, anil came unto him.

sszxsxmisssa:

» W Ä m .1,1.1... .«1.

when they Ktw Mao', that «he rose 11[> hastily anti went out. follntvc.l her. «nvine. She noelh unto the grave Then when Mary wan come whj

ksssvs

sS B S isl f l l i l

S'klmhU Sor -the .— . W ^ j j a v e h ' t ü Ä i

nch cam« with ho

Hie Hjilrit, ami * was M Ami thl« stake he not oi l

„r....

that nation : /or that nillon our cctncr in one um idumujO oTOcJ ' Tl‘en ,rm" 'HbCTtortoiratble ogcnly

lliltcjl ill Then -mi

he loved him :t7 And some of them not thl« man. 'which eyes of th'- ‘ml, hay - in «ho

SWB

III l ’|- I'l'ill lu- souithl they •! r»«. sal

S«SeS»*8£ yäS'SÄ

6 Słow o i Myśl, 4/2012 Tożsamość ew angelicka

PosTULar oemiTOLOGizacji

w ujęciu RuooLFa BuLTmanna

R u d o lf B u ltm a n n p r z e k o n y w a ł, że m ity w y m a ­ g a ją s z c z e g ó ln e g o w y s iłk u in te r p r e ta c y jn e g o ze s tr o n y te o lo g a - h e r m e n e u ty . M im o iż re lig ijn a w y ­ o b ra ź n ia c z ło w ie k a na o g ó ł je s t w s ta n ie t w ó r c z o o dnies'd się d o m ito lo g ic z n e j o b ra z o w o ś c i t e k s t ó w b ib lijn y c h , t o n a le ż y p a m ię ta ć , że p o d c z a s ich c z y ­ ta n ia d o c h o d z i d o k o n fr o n ta c ji d w ó c h c a łk o w ic ie o d m ie n n y c h ś w ia to p o g lą d ó w . K o n fro n ta c ja ta s p ra ­ w ia , że n ie o d z o w n e s ta je się d o c ie k a n ie , w ja k i s p o ­ s ó b m ity fu n k c jo n o w a ły w s ta r o ż y tn o ś c i, ja k ie m a ją z n a c z e n ie w k o n te k ś c ie d a n e g o te k s t u o ra z w ja k i s p o s ó b c z ło w ie k m o ż e się o d n ie ś ć d o o w e g o z n a ­ c z e n ia w k o n te k ś c ie w s p ó łc z e s n e g o ś w ia ta .

W b r e w p o z o ro m te o lo g z M a r b u rg a b y n a jm n ie j n ie s ta w ia w je d n y m rz ę d z ie p is m N o w e g o T e s ta ­ m e n tu i re lig ijn y c h m ito lo g ii p o g a ń s k ic h , c h o c ia ż p o s łu g u je się w s w y c h w y p o w ie d z ia c h na te n te m a t n a z w ą z a p o ż y c z o n ą z r e lig io z n a w s tw a 1. Z m ite m m a m y je g o z d a n ie m d o c z y n ie n ia w s z ę d z ie ta m , g d z ie s iły p o z a ś w ia to w e u z n a je się za p o d s ta w ę m e c h a n iz m ó w rz e c z y w is to ś c i i lu d z k ie j e g z y s te n c ji.

To, co z a ś w ia to w e , p rz e d s ta w ia się ja k o to , co ś w ia -

1 Por. R. B u ltm a n n , Z um P ro b le m d e r E n tm y th o lo g ie s ie - ru n g , [w :] K e ry g m a u n d M y th o s . D isku ssio n e n u n d S tim ­ m e n des In- u n d A u s la n d e s , t . 2, re d . H.-W. B a rts c h , H a m ­ b u rg - V o lk s d o r f 1952, s. 180.

' " - Ä S *

t o w e i lu d z k ie . P r z y k ła d o w o o ż y c iu p o z a g r o b o w y m m ó w i się d o k ła d n ie t a k s a m o , ja k o ż y c iu d o c z e ­ s n y m , a o n ie b ie ja k o m ie s z k a n iu b ó s tw a - w k a te ­ g o ria c h c z a s o w o -p rz e s tr z e n n y c h . M it m ó w i o B o g u lu b b o g a c h ja k o o ro d z a ju p o n a d lu d z i, k tó r z y m y ś lą , o d c z u w a ją , k o c h a ją i c ie rp ią z u p e łn ie t a k s a m o ja k c z ło w ie k , ty le ty lk o , że c z y n ią t o w s p o s ó b k w a n ty - t a t y w n ie w y ż s z y .

W e d łu g B u ltm a n n a m it n a d a je rz e c z o m nie z te g o ś w ia ta z ie m s k i w y m ia r 2 i s p ro w a d z a z a ś w ia ty d o rz ę d u e le m e n tó w ś w ia ta 3. Taki p o g lą d je s t w y n i­

k ie m s p e c y fic z n e g o ro z u m ie n ia lu d z k ie j e g z y s te n c ji, k tó r ą p o jm u je się ja k o n ie w p e łn i „ s a m o w ła d n ą ” , ale z a le ż n ą o d h e te r o n o m ic z n y c h s ił n a d p r z y r o d z o ­ n y c h , k tó r y c h c z ło w ie k n ie m o ż e a n i p rz e w id z ie ć , a n i z ro z u m ie ć , a n i te ż n im i p o w o d o w a ć 4. M ity o p o ­ w ia d a ją o b o g a c h i d e m o n a c h ja k o o m o ca ch , o d k t ó ­ ry ch c z ło w ie k je s t u za le żnio n y, siła ch , k tó r y c h p rz y ­ ch y ln o ś c i p o trz e b u je , k tó r y c h g n ie w u się lęka. M ity są w y ra z e m p rz e k o n a n ia , że c z ło w ie k n ie je s t p a n e m ś w ia ta a n i s w e g o życia, że ś w ia t, w k tó r y m żyje o ra z c a łe je g o życie p e łn e są za g a d e k i ta je m n ic 5. Za p o d ­ s ta w ę s w o je g o p o ję c ia ś w ia ta m a r b u r c z y k p r z y jm u ­ je n a u k i p rz y r o d n ic z e , p rz e d s ta w ia ją c e z ie m ię ja k o c a ło ś ć z a m k n ię tą , w o b rę b ie k tó r e j n ie m a m ie js c a na d z ia ła n ie c z y n n ik a p o z a ś w ia to w e g o . D la te g o o d ­ rz u c a s ta n o w c z o m o ż liw o ś ć in g e re n c ji B o g a w p o ­ s ta c i c u d u . To, c o n ie m ie ś c i się w g ra n ic a c h ś w ia t o ­ p o g lą d u n a tu r a lis ty c z n e g o , n ie ja k o z k o n ie c z n o ś c i o k a z u je się m ite m .

C h o cia ż m it i m ito lo g ia są ze s o b ą w e w n ę tr z n ie p o w ią z a n e , t o z d a n ie m B u ltm a n n a d o m a g a ją się ró w n ie ż fo r m a ln e g o ro z g ra n ic z e n ia . P o ję cie m itu d o ty c z y rz e c z y w is to ś c i, w k tó r e j p o p ro s tu „ s ię ” ż yje , n a to m ia s t p o ję c ie m ito lo g ii w y ja ś n ia z n a c z e n ie te j rz e c z y w is to ś c i. B u ltm a n n o tw a r c ie p rz y z n a je się d o z a in te re s o w a n ia m ito lo g ią , k tó r ą tr a k tu je ja k o

o k re ś lo n y s p o s ó b o b ra z o w a n ia .

2 Por. R. B u ltm a n n , Jesus C hristus und die M ytho lo g ie , H a m bu rg 1964, s. 17.

3 Por. R. B u ltm a n n , Zum P ro b le m d e r E n tm y th o lo g ie s ie ru n g , dz. c y t.

s. 184.

4 Por. ta m ż e , s. 183.

5 B u ltm a n n R., Jesus C h ris tu s u n d d ie M y th o lo g ie , dz. c y t.,

s. 17.

Słow o

A/lys'l, 4/2012

m iT

n a o a je R z e c z o m n ie z r e c o ś w i a r a

z ie m s iii W Y m ia R

W o p in ii m a r- b u rc z y k a w N o ­ w y m T e s ta m e n c ie w y s tę p u je te g o w ła s 'n ie ro d z a ­ ju m ito lo g ic z n e p r z e d s t a w i a n ie s'w ia ta , życia c z ło w ie k a i h i­

s to r ii z b a w ie n ia . W p is m a c h k a n o ­ nu w s z a k o b ra z ś w ia ta o k re ś lo n y je s t m ity c z n y m p o d z ia łe m na tr z y p ię tra : n ie b o , z ie ­ m ię i p ie k ło . Z ie m ia z a te m p rz e d s ta w io n a je s t ja k o m ie jsc e

d z ia ła ln o ś c i n ie ty lk o c z ło w ie k a , lecz ró w n ie ż Boga i d u c h ó w . O b ie k te m ich n a d p rz y r o d z o n e j in g e re n c ji są z a ró w n o rz e c z y m a te ria ln e , ja k i o ż y w io n e . D o s ię ­ g a o n a te ż ta k ic h s fe r a k ty w n o ś c i c z ło w ie k a ja k m y ­ ś le n ie , p ra g n ie n ie c zy d z ia ła n ie . S ło w e m - c z ło w ie k n ie je s t p a n e m s a m e g o s ie b ie , s z a ta n m a d o n ie g o b e z p o ś re d n i d o s tę p . H is to ria w N o w y m T e s ta m e n ­ cie nie p rz e b ie g a s w o im to r e m , ale je s t w y p a d k o w ą d z ia ła ln o ś c i B o g a , d u c h ó w i lu d z i. Ś w ia t ja w i się ja k o n ie u c h ro n n ie z m ie rz a ją c y ku k o ń c o w i is tn ie n ia . N a­

s tę p n ie p o w s ta n ie n o w a z ie m ia i n o w e n ie b o , g d z ie p rz e b y w a ć b ę d ą z m a r tw y c h w s ta li lu d z ie , w z a le ż n o ­ ści o d w y n ik u S ądu O s ta te c z n e g o 6.

W y ż e j p re z e n to w a n e m u o b ra z o w i ś w ia ta o d p o ­ w ia d a ró w n ie ż w N o w y m T e s ta m e n c ie m ito lo g ic z n a p re z e n ta c ja h is to rii z b a w ie n ia , k tó r a s ta n o w i je g o w ła ś c iw ą tre ś ć . Z g o d n ie z m ito lo g ic z n y m ro z u m ie ­ n ie m ś w ia ta i B o g a , S tw ó rc a z e s ła ł na z ie m ię s w e g o Syna, „ g d y n a s ta ła p e łn ia cz a s u ” . Is to ta B oska z a ­ te m s ta je się c z ło w ie k ie m i żyje na w s k ro ś lu d z k im ż y c ie m . Ś m ie rć k rz y ż o w a Jezusa b y ła o fia rą p r z e b ła ­ g a ln ą na o d p u s z c z e n ie g rz e c h ó w , J e g o Z m a r tw y c h ­ w s ta n ie zaś s ta n o w i z a p o w ie d ź o s ta te c z n e j k a ta ­ s tr o fy k o s m ic z n e j, w k tó r e j p o w in n a z o s ta ć znisz­

c zo n a ś m ie rć . Z m a r tw y c h w s ta ły w s t ą p ił d o n ie b a i z a s ia d ł „ p o p ra w ic y B o ż e j” , ską d p o w ró c i, b y d o p e ł­

n ić d z ie ła z b a w ie n ia i o s ta te c z n ie z w y c ię ż y ć g rz e c h , c ie rp ie n ie i ś m ie rć . C h rz e s t i s p o łe c z n o ś ć S to łu Pań­

s k ie g o w ra z z d o b r y m ż y c ie m g w a ra n tu ją w ie rz ą c y m w C h ry s tu s a p rz y s z łe z m a r tw y c h w s ta n ie i szc zę ś liw e życie w n ie b ie . P o n a d to w ie rz ą c y p o sia d a ją w s o b ie z a d a te k p rz y s z łe g o w s p ó łu c z e s tn ic tw a w n ie b ia ń ­ s k im szczęściu, w p o s ta c i d z ia ła ją c e g o w n ic h D ucha Ś w ię te g o . O n d a je im ś w ia d e c tw o , że są p rz y b ra n y m i

s y n a m i B oga i g w a ra n tu je p rz y s z łe z m a r tw y c h w s ta n ie 7.

R yzyku ją c u o g ó ln ie n ie , m o ż n a p o ­ w ie d z ie ć , że N o w y T e s ta m e n t je s t nie ty lk o ro z p is a n y w o p a rc iu o m ito lo g ic z n y ś w ia to p o ­ g lą d s ta ro ż y tn o ś c i, lecz że za ra z e m p o s łu g u je się m i­

to lo g ic z n y m s p o s o b e m o b ra z o w a n ia c h rz e ś c ija ń s k ie j id e i re lig ijn e j, z a c z e rp n ię ty m z ó w c z e s n e j a p o k a lip ty - ki ż y d o w s k ie j i - w n ie m n ie js z y m s to p n iu - s o te r io lo - g ii g n o s ty c z n e j8. Dla c z ło w ie k a u fo r m o w a n e g o p rz e z w s p ó łc z e s n e m y ś le n ie n a u k o w e je s t t o n ie ty lk o n ie ­ m o ż liw e d o p rz y ję c ia , ale i b e z s e n s o w n e . N ie m o ż n a b o w ie m b e z k a rn ie k o rz y s ta ć z d o b r o d z ie js tw e le k ­ try c z n o ś c i, ra d ia i te le w iz ji c zy w c h o ro b ie u c ie ka ć się d o n o w o c z e s n e j te r a p ii i ś ro d k ó w fa rm a c e u ty c z n y c h , a je d n o c z e ś n ie w ie rz y ć w ś w ia t c u d ó w i d u c h ó w N o w e g o T e s ta m e n tu 9. N o w o ż y tn a p o s ta w a w o b e c ś w ia ta je s t d ia m e tra ln ie ró ż n a o d m ity c z n e g o o b ra z u ś w ia ta s ta ro ż y tn o ś c i. M y ś le n ie n a u k o w e c e c h u je się p rz e k o n a n ie m o d e te r m in is ty c z n y m c h a ra k te rz e zja­

w is k i ich w z a je m n y m , p rz y c z y n o w y m p o w ią z a n iu . M y ś le n ie m ito lo g ic z n e n a to m ia s t c h a ra k te ry z u je się ty m , iż s iły n a d p rz y r o d z o n e in g e ru ją w t o k w y d a rz e ń na z ie m i. K ró tk o m ó w ią c , je d n o z d ru g im tr u d n o p o ­ g o d z ić .

Z d a n ie m B u ltm a n n a m ito lo g ic z n y sp o s ó b w y ra ż a ­ nia się r e d a k to ró w ksią g N o w e g o T e s ta m e n tu s tr a c ił sw ą w y m o w ę w o cza ch w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a na s k u te k p rz e o b ra ż a n ia się je g o p o s ta w y w o b e c rz e c z y ­ w is to ś c i p o d w p ły w e m ro z w ija ją c e j się n a u ki i z w ię k ­ szenia ś w ia d o m o ś c i s w e j a u to n o m ic z n e j je d n o s tk o ­ w e j e g z y s te n c ji. Co w ię c e j, o w o m yś le n ie m ito lo g ic z n e n ie je s t ró w n ie ż w ża d n e j m ie rz e z d o ln e d o w y ra ż e n ia k w a lita ty w n e j tra n s c e n d e n c ji Boga o ra z rz e c z y n a d ­ p rz y ro d z o n y c h . W o p in ii B u ltm a n n a ju ż w sa m ym N o ­ w y m T e sta m e n cie m o ż n a d o s trz e c z d e k la ro w a n ą k ry ­ ty k ę m ito lo g ic z n e g o ś w ia to p o g lą d u 10.

Por. ta m ż e , s. 16.

Por. ta m ż e , s. 26.

6 Por. R. B u ltm a n n , Neues T e sta m e n t u n d M y th o lo g ie , [w :]

K e ryg m a u n d M y th o s . Ein th e o lo g is c h e r G espräch, 1. 1, re d . H.-W. B a rts c h , H a m b u rg -V o lk s d o rf 1954, s. 15.

9 Por. ta m ż e , s. 18.

10 Por. ta m ż e , s. 23 i n. P r z y k ła d o w o P a w e ł i Jan re in te r- p re tu ją e s c h a to lo g ic z n ie n a d z ie je Ż y d ó w , p o k a z u ją c , że

Tożsamość ewangelicka 9