Z A Ł O Ż O N Y PRZEZ
J A N A Z A W I D Z K I E G O
R E D A K T O R : S E K R E T A R Z R E D A K C J I:
W. Ś WI Ę TO SŁ A WS KI A. D O RA B IA L SK A
R O C Z N I K 1 9 2 9
TOM IX ZESZYT 5
W A R S Z A W A 1 9 2 9
N A K Ł A D E M P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A C H E M I C Z N E G O
W YDANO Z ZASIŁKU MINISTERSTWA WYZNAŃ RELIGIJNYCH I OŚW IECENIA PCJBL.
Str.
B. PRACE:
22. K- J n b lc zy ń sk i i S . F retikenberg: R ozp ad a u to k a ta lity c z n y kw asu
tio s ia r k o w e g o 11 . . . . . . . 327
23. K . J a b lc z y ń sk i i G. S z a m e só w n a : W pływ m ie s z a n ia na sz y b k o ś ć
k o a g u la c ji k o lo id ó w . . . . . . . 335
24. K - J a b lc z y ń s k i i H . W a jc h se lfis z: K in etyk a r o zp u sz c z a n ia s ię kad m u
w k w a sie s o ln y m . . . . . . . . 340
25. L . F o g el, T. R u b in szte in ó w n a i A . Taum anów na: C h lo r o o c ta n y
k a d m o w e , m a n g a n a w e i k o b a lia w e . . . . . 348 26. S . P o zn a ń sk i: R ów n ow aga estry fik a cjl w ś w ie tle p o ję c ia a k ty w n o śc i
c z ą s te c z e k . . . . . . . . . 354
27. K . D z ie w o ń s k i i J. M o szew : O p e r i-d w u b e n z y lo n a fta le n ie i d w óch
in n y c h w ę g lo w o d o r a c h iz o m e r y c z n y c h . . . . . 361 23. W . W lo sło w slta : O k w a sie p o lig a la k tu r o n o w y m . . . 371 29. U^. H umrticki: O m ie s z a n y c h g lic e r y d a c h kw asu s a lic y lo w e g o f. 390 30. W . H um m cki: O m ie s z a n y c h g lic e r y d a c h k w asu s a lic y lo w e g o II.
O trz y m y w a n ie e stró w k w a só w tłu sz c z o w y c h 1 d w u ch lo ro h y d ry n y . 396 31. W . H u m n icki i J. f.u n k ie w ic zó w n a : O m ie s z a n y c h g lic e ry d a c h
kw asu s a lic y lo w e g o III. O trz y m y w a n ie s o li w y ż sz y c h k w asów
tłu sz c zo w y c h . . . . . . . . 402
D O DNIA 15.V.29 N A D ESŁA N O DO REDAKCJI PRACE N A S T Ę P U JĄ C E :
18.1V 29. S i. W e il, J . l.a n g ie r ló w n a i A . K a ssu r: S tu d ia n a d u rc ld a m i b ro m o w a n y c h p o c h o d n jc h k w a su w a lerja n o w e g o .
27.IU29. W . La m p e i w sp ó łp ra c o w n icy : S y n te z y b a rw n ik ó w b e z p o ś re d n ic h g ru p y d w ijc y n a tn o ilo m e ta n u . 14.V.29. E . Ritres: O z a s to s o w a n iu e b u ljo s k o p u ró ż n ic o w e g o d o b a d a ń n a d lo tn o ś c ią s u b s ta n c ji r o z
p u s z c z o n e j.
H.V-29. A . D o ra b ia lsk a : Z a s to s o w a n ie m ik ro k a lo r y m e tru a d ia b a ty c z n e g o d o p o m ia ru n ik ły c h e le k tó w c ie p ln y ch p ro m ie n io w a n ia u ra n u , to ru i m in e ra łó w ra d jo c z y n n y c h .
— ;
D ru k z e s z y tu u k o ń c z o n o dn . 21.V.29.
S P R O S T O W A N I E
najw ażniejszych b łęd ó w d ru k a rsk ic h w pracy K. S m o l e ń s k i e g o i W- W I o s t o w s k i e j p. t. „ B a d a n ia nad zw iązkam i p e k ty n o w e m i"
(R. Ch. 7, 591 1927).
S tr . 594 59?
618 631 645 662
663 667 ii 670
w ie r s z 18 o d d o !u
4 „
w zór
je s t:
o c to w a
15,8%
• C5HrO ,
COOHCa
8 o d d o łu 7%
12 od g ó r y F a llen b erg w zór 11 CS2Hn6O ro + 2 0 H ,0 =
= .C ,H ,« O r + . . . . + --- C2H40 2 13 od d o łu „ a ra b a n o -g a la k tu ro n o w e g o *
1 „ M = 140
5 - 6 o d g ó r y i a r a b a n o -g a la k t, w zór 27
CHOH — C H - c o . o c h 3I
p o w in n o być:
O . CO . CH3 O
I
CH — C H — C H - O — CH
p o w in n o być:
e str o w a 15,8 - c ;,H?o 4
I Ca
c o o T 37%
F elle n b e rg CsjHjigOfo "f" 2 0 HzO —
== 8 C0H10O r --- + 4 C 2H , 0 2
„ a r a b a n o -g a la k ta n o w e g o "
M = 1408 a r a b a n o -g a la k ta n
CH--- O
I I
• C H O H . C H . C H O H
I
COOH
CHOH CO . OCHjI
CH
681 24 o d g ó ry
O . CO . CH3 O —
I I
CH CH
--- O --- ( o p u s z c z o n o )
CH -1 — O
C H - O - C H - C H O H . CH. CHOH COOH I
z g a la k tu r o n id ó w
TOWARZYSTWO
ZAKŁADÓW CHEMICZNYCH
„STREM“
SP. AKC.
Zarząd: Warszawa, Mazowiecka 7 Telei: 56-65, 314-30, 273-17 i 120-00.
...
Łój kostny, Klej kostny i skórny, Mączki kostne naw ozow e, Oleina, G lice
ryna tech n iczn a i farma
ceutyczna, Stearyna.
' BERENT i PLEWIŃSKI'
W W A R S Z A W I E , UL. M O N I U S Z K I 12 ( i - s z e piętro). T E L E F O N 28-89.
SKŁAD PRZYRZĄDÓW DO LABORATORJÓW CHEMICZNYCH I BAKTERJOLOGICZNYCH.
PRZYRZĄDY DO KONTROLI TECHNICZNEJ.
W Y T W Ó R N IE : P R Z Y R Z Ą D Ó W P R E C Y Z Y JN O -M E - C H A N I C Z N Y C H M E T A L O W Y C H , P R Z Y R Z Ą D Ó W S Z K L A N Y C H D Ę T Y C H JAK A R E O M E T R Y , T E R
M O M E T R Y I T. P.
N A P R A W A : W A G A N A L IT Y C Z N Y C H I P R E C Y Z Y J
N Y C H , P O L A R Y M E T R Ó W , M I K R O S K O P Ó W I T.P.
I l - G l Z J A Z D
CHEMIKÓW POLSKICH
o d b ę d z i e s i ę w P o z n a n i u 2 —4 l i p c a 1 9 2 9 r .
W sz e lk ie sp ra w y i z a p y ta n ia
zw ią za n e z II Z jazd em p ro sim y sk ie r o w y w a ć p od a d r e se m : P r o f . K o n s t a n t y K r y i t a k o w a k i , P r z e w o d n i c z ą c y P o z n a ń s k i e g o K o m i t e t u W y k o n a w c z e g o II Z i a z d u C h e m i
k ó w P o l s k i c h . P o z n a ń , Z a m e k .
I , J
Filtry (T k a n in a a z b e s to w a ) o d p o r n e na kwasy, z a s a d y i fugi.
W łókno azb esto w e.
Ubiory och ron n e z azbestu.
W yroby do w szelkich celów . R e i n h o l d G ö h r e - H a l l e a . S a a l e 5 . — N i e m c y .
Z a k ł a d y C h e m i c z n e
L U D WI K S P I E S S i S Y N
S P . A K . C .
W a r s z a w a , ul. D a n i ł o w i c z o w s k a 16
p o l e c a j ą :
P Ł YNY M I A N O W A N E I O D C Z Y N N I K I ,
B A R W N I K I DLA B A D A Ń M I K R O S K O P O W Y C H , A N A E S T H O S A L (Aceton-chloroform),
A U R O S A N (Tiosiarczan s o do wy złota), M E S O T O L ( E st e r etylowo-salicylowy),
N O V A R S E N O B E N Z O L (Sól s od owa dwuoksy-dwu- amido-arsenobenzolo-metyleno-sulfoksylatu), P H O S P H I T (Organiczny związ ek fosforu),
W S Z E L K I E Ś R O D K I L E C Z N I C Z E , O P A T R U N K O W E i D E Z Y N F E K C Y J N E ,
Z A P R A W Ę P Y Ł O C H L O N N Ą , P O W S T R Z Y M U J Ą C Ą P O D N O S Z E N I E S I Ę K U R Z U W S A
L A C H W Y K Ł A D O W Y C H .
LDycigg z katalogu u)ydau)nictu)
K A S Y im. MIANOWSKIEGO
vt Warszawie, Palae Staszica.
ADAMCZEWSKI S. O b licze p o e t y c k ie B a rtło m ieja Z im o ro w icza B ib ljografja G e o lo g ic z n a P o lsk i Nr. 6 (r. 1927) .
CISZEWSKI S. P ra ce e t n o lo g ic z n e . T. II. .
DIHM J . N ie m c e w ic z ja k o p o lity k i p u b licy sta w d o b ie S ejm u C z t e r o l e t n i e g o ... ...
G f\S!OR OW SKl S. J. M alarstw o m in ja tu ro w e g r e c k o -r z y m s k ie G O Łf\B S. U staw a o praw ie a u to r s k ie m .
MOSZYŃSKI K. P o le s ie W sc h o d n ie. M a terja ly e tn o g r a fic z n e z w sc h o d n ie j c z ę ś c i b. p o w ia tu m o z y r s k ie g o o ra z z po w iatu r z e c z y c k i e g o ...
N au k a P o lsk a , jej p o tr z eb y , o r g a n iz a c ja i rozw ój. T. IX.
NOAKOWSK1 S. Z am ki i p a ła c e p o ls k ie . F a n ta zje a rch ite k to n ic z n e . 8 r y su n k ó w dw ubarw nych i 4 p ię cio b a r w n e z te k s te m p o lsk im lub fra n cu sk im
O ch ro n a P rzyrod y z. V I I I ...
PAWLIKOWSKI J . Praw o o c h r o n y przyrod y P orad n ik dla S a m o u k ó w t. VII. B o ta n ik a , cz. 2-a
Plan i m e to d a o p r a c o w a n ia . In fo rm a c je dla w sp ó łp ra co w n ik ó w n o w e g o w y d a n ia P ora d n ik a dla S a m o u k ó w P ra ce filo lo g ic z n e . T. XII...
T. XIII (1928) . . . . P race Z o o lo g ic z n e . T. VII. z. 1
P rzegląd F ilo z o fic z n y . R. XXXI z. 4 P rz eg lą d G eo g r a fic z n y . T. VIII z. 3 /4 .
RAKOWIECKI T. D rogi p la n e t i k o m e t. T. 1. . R oczn ik i C h em ji. T. Vil z. 6/7, 8, 9
T. VIII z. 1/2, 3/4, 5, 6, 7, 8 i 9 T. IX z. 1, 2, 3 /4 . .
SIERPIŃSKI W. Z arys teo rji m n o g o ś c i. Cz. 2. T o p o lo g ja o g ó ln a SOKOŁOW SKI M. O c h r o n a p rzyrod y w s z k o le
S p ra w o zd a n ia P a ń s tw o w e g o In stytu tu G e o lo g ic z n e g o . T. IV z. 3 /4 S z k o ły W y ż sz e R z e c z y p o sp o lite j P o ls k ie j. K siążk a in fo r m a c y j
n a z e sk o r o w id z e m n azw isk p r o fe so r ó w W y ższ y ch U c ze ln i TROJANOW SKI A. S ło w n ik tk a c k o -w y k o ń c z a ln ic z y w 5-iu języ k . U r a n j a. C z a s o p is m o M iło śn ik ó w A stro n o m ji. R. VI. N . 4 . WASILEWSKI ALEKSANDER Dr. P r a c e ...
W1NID W. K anał B y d g o s k i. M o n o g ra fja z lic z n e m i w y k re sa m i i 17-tu ta b lica m i s ta ty s ty c z n e m i . . . . WÓYC1CKI Z. K rajobrazy r o ś lin n e P o lsk i z. XIII (P u sz c z a Kam -
p i n o w s k a ) ...
po po p o
10.—
— .70 12.—
6.—
37.80 10.60
18.—
18.—
12. —
6.—
2.80 15.—
1.80 18.—
18.—
4.80 4 .—
6 —
18 —
2.—
2.50 2 50 11.25
1.70 16.25
15.-
5.60 1.60 3 .—
20.—
13.20 E k s p e d y c ja w yd aw n ictw K asy c z y n n a j e s t c o d z ie n n ie o d 9 -ej d o 15-tej.
T e le fo n S ek r e ta rja tu 7-07, t e le f o n Biura W yd aw n ictw 47-15.
P ra co w n icy n au k ow i o ra z m ło d z ie ż a k a d e m ic k a przy z g ło s z e n ia c h w B iu rach K asy o trzy m u ją u s tę p s tw o o d c e n k a ta lo g o w y c h .
R o z p a d auto k atality czn y k w asu tio siark o w eg o . II.
La décomposition autocatalytique de l’acide hyposulfureux. 11.
(O trz y m a n o 28.X11.28).
W p racy p o p rz e d n ie j !) u d o w o d n io n o , że ro z p a d kw asu tio s ia r k o w e g o p rz eb ieg a a utokata litycz nie ; szy b k o ść w ydzielania się siarki wzrasta z cz asem i z ilością pow stałej siarki, której ziarna przyśpieszają p ro c e s ro z k ła d u . U jęto ten p ro c e s w ró w n a n ie:
K = — — log - X + d (1
(1Ą - d )t d { \ — x)
gdzie x ozna cza s to s u n k o w e s t o p n i e z m ę tn ie n ia , jeżeli ca łkow ite r ó w n a się 1; wielkość .y mierzy się s to s u n k ie m s to p n ia z m ę tn ie n ia w czasie t do całk o w ite g o s to p n ia zm ętn ien ia:
v _ log tgocc — log tga ^
log tg«™— lo g tga.0
a 0, a i a M są to kąty s k rę c e n ia nikola w s p e k tr o f o to m e tr z e w chwili początk o w ej (w lewanie kwasu), p o czasie t i p o u k o ń cz en iu r o z p a d u kwasu tio sia rk o w e g o . W ielk o ść d w ró w n a n iu (1) je st stała:
d = A = - i (3
ak2 K
k l i k 2 o z n a cza ją s p ó łczy n n ik i szybkości reakcji s a m o r z u tn e j i katali
tycznej; liczba a m a w a r to ś ć u ła m k o w ą , zw iązaną z ilością ziaren siarki.
R ó w n a n ie (1) p o tw ie rd z o n o dośw iadczalnie, ale tylko w o b e c k o lo id u o c h r o n n e g o (gum y arabskiej), k tó ry z a p o b ie g a zbijaniu się ziaren, n ie o b ję te m u przez to ró w n a n ie .
') K. J a b l c z y ń s k i i Z. R y t e l , R o czn . Ch. 6, 201, (1926).
328 K. Jablczyński i S. Frenkenberg
W pracy poniższej rozszerzyliśm y te m a t. O ile rzeczywiście ro z p a d H2S203 je st k a ta liz o w a n y przez ziarna siarki, d o d a t e k ziaren p ow inien przyśpieszać reakcję, gdyż sk u p ia ją o n e wydzielane p o d c z a s ro z p a d u a t o m y siarki:
H ,S203 H20 + S 02 + S (4
i wciąż przesuw ają r ó w n o w a g ę ' n a prawo.
Sposób w ykonyw ania pom iarów . P o m ia ry p r o w a d z o n o tak, ja k w p ra c y p o prz edniej. B a d a n o z m ę tn ie n ie w s p e k tr o f o to m e tr z e K o n i g a- M a r t e n s a . Do nac zy ń k a a b s o r b c y jn e g o o sz e ro k o śc i w ew nętrznej 15 m m , z a o p a tr z o n e g o w m iesza dło i u sta w io n e g o p rzed je d n ą ze szczelin s p e k t r o fo to m e tru , w lew ano najpierw ro z tw ó r N a2S203 z g u m ą a ra b sk ą , a n a s tę p n ie w chwili t — 0 kw as z m iseczki p a ra fin o w a n e j. Do drugiej szczeliny wchodziło ś w ia tło ;w p ro s t z lam pki, k tó r ą z a p a la n o n a chwilę przed o d c z y ta n ie m ; p o c z e m zn ó w g a s z o n o . Światło s to s o w a n o zielone.
M ieszadło w ykonyw ało 350 o b r o tó w na 1 m in. S z e r o k o ś ć szczelin = l m m ; te m p e r a t u r a 20—21° C.
R oztw ory. 710 m o lo w y r o z tw ó r : N a2S203 g o to w a n o w ciągu x/ 2 g o dziny, a b y zniszczyć z a ro d k i siarki; po o d s ą c z e n iu o z n a c z a n o je g o m ia n o d w u c h r o m ia n e m i jo d k ie m p o ta s u . G u m a a r a b s k a była biała, handlow a;
ro z tw ó r jej p o o d s ta n iu się w ciągu 24 g o d z in ś c ią g a n o lew arkiem i s ą czono. O czyszczanie g u m y od soli w a pniow ych o kazało się n iep ra k ty czn e ,
a r 1. P o m i
D n ia 12 m aja. 5 c m 3 0,1 m o l. Na^S^Oj -f- 4 - 5 c m 3 6% g u m y a r a b sk ie j -j- 5 c m 3 w o
d y + 5 c m 3 n HC1. R azem 20 c m ’
7 ' = 12,12 m in.
t minut a° X K ■103
d = 0,20 t minut a X AT. 103
d — 0,14
0 23,3 0 _ 0 28,0 0 _
1 23,3 0 — 1 28,0 0 —
2 24,2 0,019 (12,0) 2 28,9 0,017 (25,1)
4 28,7 0,109 49,8 4 36,0 0,144 82,3
6 34,4 0,207 56,8 6 43,0 0,260 85,8
8 40,4 0,304 58,4 8 50,4 0,380 85,3
10 46,2 0,394 58,0 10 57,3 0,497 83,9
12 52,6 0,495 58,2 12 64,0 0,626 85,2
14 58,0 0,586 58,3 15 69,2 0,740 81,5
16 63.0 0,675 58,8 , - oq .. 77,8 1,000 —
18 66,2 0,745 58,7 84,0
20 68,3 0,785 56,7
25 72,0 0,879 55,0 T = 10,05 m in .
76,2 1,000 —
57,2
P o m i a r 2.
D n ia 19 m aja. 5 c m 3 0,1 m o l. N a 2S 20 3 -+- + 5 c m 3 6% g u m y a ra b sk iej -j- 5 c m 3 w o
dy 5 c m '.'n HC1. R azem 20 c m 3
gdyż znacznie o b n iżało w a rto ść jej o c h r o n n ą ; o b e c n o ś ć soli w a p n io w y ch w g u m ie nie wpływa na p rz eb ieg reakcji w obec n a d m ia r u kwasu so ln eg o .
Pom iary. W y k o n a n o sz e re g p o m ia ró w , p o d a n y c h w Nr. 1 —8. W rubryce pierw szej zn a jd u je się ilość m in u t t, ja k a upłynęła o d chwili zlania roz tw o ró w ; w drugiej k ą ty a; w trzeciej s to s u n k o w e s to p n ie z m ę t nienia, o b lic z o n e według (2); wreszcie w 'czw artej sp ó łczynnik K według (1).
P od k a ż d y m p o m i a r e m p o d a j e m y czasy półtrw ania, T, w ciągu których s to s u n k o w y s to p ie ń z m ę tn ie n ia s p a d a do połowy, x == 0,5.
W pływ czasu na roztw ory. R oztw ór tio sia rc z a n u s o d u z m ien ia się w m ia rę upływu cza.su w sk u tek roz kła du przez kwas węglowy; rów nież g u m a a r a b s k a ulega ro z k ła d o w i w skutek hydrolizy i zm n iejsza swą zdol"
n ość o c h r o n n ą . Dla p r z e k o n a n i a się, czy i- w ja k im s to p n iu z m ia n y te w pływ ają na sz y b k o ść p ro c esu , w y k o n a liśm y 3 p o m ia ry Nr. 1, 2 i 6 w o d s t ę p a c h 7 i 1 dnia. Wyniki zestaw iliśm y w tablicy 1.
T a b l i c a I.
Nr. r ó żn ic a
dni T min. d K . 103
11.2«¿iT **3
1 7 12,12 0,20 57,2 11,4 '
2 1 10,05 0,14 84,0 11,8
6 9,26 0,13 92,9 12,0
S p o s tr z e g a m y , że czasy półbiegu T t sk ra c a ją się w m ia rę sta n ia roztw orów , spółczynniki zaś K wzrastają; s tą d wniosek, że re akcja roz
p a d u H2S203 n a s tę p u je prędzej t. j. że ro z tw o ry ulegają p o w o ln e m u roz
kładow i. f\by u n ik n ą ć w y n ik ając y ch s tą d błędów, k a ż d ą serję dalszych p o m ia r ó w w y k o n y w a n o w ciągu 1 dnia.
W ru b ry c e szó stej z n a jd u je m y w a rto ść /ex t. j. s p ó łczy n n ik a ro z p a d u s a m o r z u tn e g o H2S20;,. W edług ró w n a n ia (3) o b licza m y g o z łatwością:
k 1 = Kd. P o w in ie n o n by ć stały, co też i s tw ie rd z o n o .
Pomiary z za rodkam i siarki. Ju ż F o u s s e r e a u 1) zauważył, że d o d a t e k z a ro d k ó w siarki działa przy śp ie szając o na ro z p ad kw asu tio s ia r
k ow ego. J a k o z a ro d k i wzięliśmy ciecz m ę tn ą , p o z o s ta łą p o je d n e m z p o p rz e d n ic h dośw iad c zeń ; by u s u n ą ć c h lo re k s o d o w y i n a d m i a r kwasu s o ln e g o d ia lizow a no ją w przyrządzie z p rz e p o n ą p e r g a m in o w ą do za
n ik u reakcji k w a śn e j. O b ję to ś ć cieczy zwiększyła się 1,07-krotnie. W świetle p r z e c h o d z ą c e m rozczyn miał b arw ę czerw onaw ą, w świetle o d b ite m — n iebieskaw ą; był ty p o w y m k o lo id e m siarki.
Wyniki p o m i a r ó w bez i z d o d a tk ie m te g o k o lo id u p o d a j e m y w Nr.
2, 3, 4 i 5. S to s u n e k z a r o d k ó w wynosił w nich 0:1:2:4. Z estaw ie n ie w y n ik ó w z n a jd u je m y w tablicy 1!.
') A n n . C him . p h y s. (6) 15, 533 (1888).
330 K. Jabłczyński i S. Frenkenberg
P o m i ’ a r 3.
D n ia 19 m aja. Z za ro d k a m i siark i. 5 c m 3 0,1 m o l. N a 2S j O j - f - 5 c m 3 6$ g u m y -j-5 c m 3 h y d r o z o lu o za w a r to ści 1,25 c m 3 k o lo i
d a ln e g o roztw oru siark i -j- 5 c m 3 n HC1.
R azem 20 c m 3 c ie c z y .
t minut a° , K . 103
d = 0,40
0 31,0 0 _
2 34,2 0,063 (32,8)
4 41,8 0,204 50,1
6 49,0 0,334 52,4
8 55,7 0,459 53,4
10 62,0 0,588 55,6
12 66,6 0,692 56,4
14 69,2 0,760 55,2
16 72,0 0,839 57,4
21 74,2 0,910 53,1
31 76,2 0,986 55,2
76,6 1,000 —
54,3 T — 8,65 m in.
P o m i a r 4.
D n ia 19 m aja. Z za ro d k a m i siark i. 5 c m 3 0,1 m ol. N a jS 20 :, + 5 c m 36ft g u m y + 5 c m 3 h y d r o z o lu o z a w a rto ści 2,5 c m 3 k o lo i
d a ln e g o roztw oru siarki + . 5 c m 3 n HC1.
R azem 20 c m 3.
t minut a» X /C.io3
d = 0,80
0 35,8 0 _
2 41,9 0,122 (32,8)
4 50,8 0,298 40,4
6 57,8 0,445 41,5
8 63,5 0,575 42,1
10 67,2 0,670 41,4
12 70,0 0,752 41,4
14 71,7 0,807 40,4
19 74,7 0,911 40,4
co 76,8 1,000 ' —
■ 41,4 T == 6,80 m in .
P o m i a r 5.
D n ia 19 m aja. Z za ro d k a m i siarki. 5 c m 3 0,1 n N a 2S 20 3 - | - 5 c m 3 6% g u m y -f- 5 c m 8 k o lo id a ln e g o ro ztw o ru siark i -f- 5 c m 3
n HC1. R azem 20 c m 1.
t m in u t a ° X K . 103
d = 10,0 K i . 103
0 53,8 0 _ —
2 61,3 0,238 5,83 59,0
3 65,3 0,382 6,83 69,7
4 67,9 0,484 7,00 71,9
5 69,5 0,551 6,75 69,6
6 71,1 0,623 6,82 70,6
7 72,3 0,682 6,84 71,1
9 73,8 0,758 6,55 68,5
19 77,0 0,950 6,42 68,5
oo 77,8 1,000 — —
6,63 68,6
T = 4,24 m in.
T a b i c a II.
Nr. ilo ś ć c m 3
za ro d k ó w T min. A 7' d K . 103 K d . 103
2 - (0) 10,05 0,14 84,0 11,8
3 1,25 (1) 8,65 1 ,4 0 (1 ) 0,40 54,3 21,7
4 2,5 (2) 6,80 3,25 (2,3) 0,80 41,1 32,9
5 5,0 (4) 4,24 5,81 (4,2) 10,0 6,6j> 66,3
W y p r o w a d z a m y s t ą d n a s tę p u ją c e wnioski:
1) Im więcej zarodków , tern szy b k o ść reakcji wzrasta t. j. tern czasy p ó łbiegu Tsą m niejsze; za ro d k i przyśpieszają rozkład. R óżnica (T — T') = AT m iędzy c z a se m p ó łb ie g u bez z a r o d k ó w i z z a r o d k a m i jest pra w ie p r o p o r c jo n a ln a (1 : 2,3 : 4,2) d o ilości z a ro d k ó w ( 1 : 2 : 4 ) .
2) S ta ło ść spółczynnika K jest niew ątpliw a we wszystkich p o m i a rach.
3) W m ia rę w zrostu ilości z a ro d k ó w rów nież d — wzrasta, gdy K je d n o c z e ś n ie m aleje. Ten dziwny n a p o z ó r wynik wyjaśnia się w p ro s ty sp o só b . Dla w y p ro w a d z e n ia ró w n a n ia (1) ’) przyjęto, że ilość y tworzących się z a r o d k ó w siarki do chwili t jest p r o p o r c jo n a ln a do ilości x r o z ło ż o n e g o H2S20 3, p o m n o ż o n e j przez liczbę u ła m k o w ą a, gdyż z a r o d e k sk ła d a się nie z je d n e g o a t o m u siarki, lecz z wielu; za te m
y — a x (5
Jeśli od ra zu d o d a m y p e w n ą ilość z a ro d k ó w « (m ie rz o n ą w tejże s a m e j je d n o s tc e , co a:), w te d y ilość z a ro d k ó w s ta n ie się równa:
y = a x -\- n (6
W p r o w a d ź m y tę wielkość y do ró w n a n ia na szy b k o ść r o z k ł a d u 2) a o trz y m a m y :
d x = k x(1 — x ) -j- k 2 ia x + n) 0 — x ) — K ( d- f x) (1 — x ) d t
Przez zc ałkow anie d o c h o d z im y d o ie g o s a m e g o ró w n a n ia w k tó r e m je d n a k :
k x , n d = — - +
ak2 a
tL K a
(7
(1).
(8 W ynika s tą d , że wielkość d w inna zwiększać się ze w z ro s te m ilości z a ro d k ó w n, co d o ś w ia d c z e n ie potw ierdziło (p. tablicę II).
4) Iloczyn K d nie m o ż e być stały, lecz winien p o d n o s ić się ze w zro
ste m n, ja k to wypływa z (8):
') p. r ó w n a n ie (7) w p r a c y p o p r z e d n ie j, lo c . c it.
5) p. ró w n a n ie (9) w p racy p o p r z e d n ie j.
332 K. Jabłczyński i S. Frenkenberg
K d = -{- nk, (9
i to rów nież zo sta ło s tw ierd z o n e (p. ru b ry k ę 7 w tablicy II).
5) Przypuśćmy, że ti wciąż wzrasta,- aż d o co; w ów czas — zbliża się d
d o 0; ró w n a n ie (1) prz ech o d z i w prostsze:
/ < ( l + d ) = /<1 = -17 I o g - — (10
t 1— x
Reakcja prz estaje już być a u to k a ta lity c z n a , a staje się zwykłą j e d n o - cząsteczkow ą, w yrażaną przez r ó w n a n ie (10); ziarna now e nie tw orzą się (a — 0), gdyż a to m y siarki w reakcji (4) o s ia d a ją całkow icie na d o d a nych z a ro d k a c h i nie sk u p ia ją się w now e. R ó w n a n ie (10) z a s to s o w a liśmy d o p o m ia ru (5), w k tó r y m ¿ = 1 0 jest już dość duże, i o tr z y m a liśmy zupełnie d o b r ą s ta ło ść sp ófczynnika = 68,6 (p. rubryka 5), który w m iarę pow ięk sz an ia się d dąży d o pew nej w artości granicznej, gdy K je d n o c z e ś n ie zbliża się do 0. To też w razie d o d a w a n i a z a ro d k ó w nie m o żn a b e z p o ś re d n io p o ró w n y w a ć ze s o b ą w artości K.
Z g o d n o ś ć w n io sk ó w pow yższych z w ynikam i p o m ia r ó w utwierdza pogląd, w yrażany w części te o re ty c z n e j w publikacji p o p rz e d n ie j i p o wyższej, n a c a ło k sz ta łt ro z p a d u kwasu tio sia rk o w e g o .
P o m i a r 6.
D n ia 20 m aja. B ez za ro d k ó w . 5 c m 3 0,1 m o l. N a2S20 3 -j- 5 c m 3 6% g u m y -f- 5 c m 3 w o d y + 5 c m 3 n HC1. R azem 20 c m 3.
t minut «0 X t f . l O 3
d — 0,13
0 24,0 0 __
1 24,0 0 —
3 26,6 0,053 (50,8)
4 31,0 0,137 83,4
5 35,7 0,218 94,6
6 39,9 0,280 94,6
7 44,1 0,354 96,2
8 48,0 0,416 94,8
9 52,4 0,486 94,9
10 55,7 0,541 93,0
11 59,1 0,601 94,0
12 62,0 0,655 91,7
14 67,0 0,760 92,0
oo 76,0 1,000
92,9 T = 9,3 m in u ty .
D n ia 20 m aja. Z su lfld a le m . 5 c m 3 0,1 n N a 2S 20 3 - f - 5 c m 3 6% g u m y - f - 5 c m 3 w o d nej z a w ies in y su lfid a lu -f- 5 c m 3 n HC1.
R azem 20 c m 3.
t minut o» X K .1 0 3
d — 0,13
0 36,6 0 —
1 36,6 0 —
3 42,4 0,113 (96)
4 47,9 0,226 121
5 53,5 0,340 131
6 59.0 0,463 137
7 63,7 0,570 139
8 67,0 0,658 138
9 69,0 0,712 133
10 70,2 0,750 129
12 72,0 0,807 116
77,0 1,000
131 7 " = 6,4 m in u ty .
W pływ dod a tkó w sulfidalu t m astyksu. N asuw ało się p y ta n ie , czy i in n e zaw iesiny p o d o b n ie przyśpieszają re ak cję, ja k i z a r o d k i siarki.
Ju ż F o u s s e r e a u p rz e k o n a ł się, że np. siarka krystaliczna, ro z ta rta w m oździerzu, p rzyśpiesza te n rozkład.
Do b a d a ń użyliśmy sulfidalu; je s t to p r e p a r a t m e d y c z n y z siarki, nadzwyczaj r o z d r o b n io n e j. N iew ielką jego ilość ro z ta rto w m oździerzu a g a to w y m z w o d ą , ro z c ie ń c z o n o i p rz e są c z o n o przez bibułę. Przesącz był mleczny. O z n a c z a n o w nim siarkę przez o d p a r o w a n ie : 0,12 g sulfi
dalu w 100 c m 5; prz e c ię tn a ś r e d n ic a ziaren sulfidalow ych dała 1,54 a.
R oztw ór k oloidalny m a s ty k s u p rz y g o to w a n o w s p o s ó b następujący;
0,145 g m a s ty k s u ro z p u sz c z o n o w 3 c m3 a lk o h o lu i w lano d o 200 c m3 wody; s k łó c o n o , p rz e s ą c z o n o i d o p e ł n i o n o d o 250 c m 3. Ciecz w świetle o d b ite m była n ieb iesk a , w p rz e c h o d z ą c e m — czerwona.
Z o b u roztw orów k o lo id a ln y c h d o d a w a n o p o 5 c m3 d o tio sia rcz an u . .Wyniki p o m ia ró w bez d o d a tk u i z d o d a t k i e m 'z n a j d u j e m y w Nr. 6, 7 i 8,
a ze sta w ienie w tablicy III.
P o m i a r 8.
D n ia 20 m a ja . Z m a s ty k s e m . 5 c m 3 0,1 m ol. N a 2S j 0 3 + 5 c m 3 6,% g u m y -)- 5 c m 3
z a w ies in y m a s t y k s u + 5 c m 3 n HC1.
R azem 20 c m 3.
K . 103 d = 0,13
t minut a« a:
0 31,2 0 —
1 31,2 0 —
3 37,3 0,116 (98)
4 42,8 0,216 118
5 49,8 0,340 131
6 54,3 0,422 128
7 60,7 0,548 134
8 64,6 0,637 134
9 67,6 0,705 132
10 69,9 0,765 130
12 72,5 0,838 123
14 74,4 0,901 120
co 77,1 1,000
129 T = 6,7 m in u ty .
W nioski: T ) czasy p ó łb ie g ó w T, są o 30$ k ró tsz e dla sulfidalu i m a s ty k s u , niż bez nich. 1 te z a te m d o d a tk i działają przyśpieszająco;
ale okresy in k u b a c y jn e są dla nich ta k długie, ja k w p o m ia r z e 6, gdy n a to m ia s t d o d a t e k siarki kolo id aln ej sk ra c a te n o k re s z n a czn ie (p. p o m ia ry 2, 3 i 4); 2) d o d a t e k sulfidalu i m a sty k su nie wpływa na wielkość
334 K. Jablczyński i S. Frenkenberg
d, gdy siarka k o lo id a ln a p o w o d u je zn aczny jej wzrost; 3) spółczynnik /( w 7 i 8 nie w ykazuje ta k do b re j stałości, ja k w p o m ia r z e 6 bez ż a d nego d o d atk u ; z m ia n a d w je d n y m lub w d ru g im k ie ru n k u nie p o le p s z a stałości, lecz raczej ją po g arsza; 4) najcie kaw szym w yn ik iem je s t ten, że wpływ sulfidalu i m a sty k su okazał się praw ie je dnakow y.
T a b l i c a 111.
Nr. za ro d k i T min. K . 103 K d . 103
b ez su lfid a l m a sty k s
9.3
6.4 6,7
0,13 0,13 0,13
92,3 131 129
12,0
17,0 16,8
oidalnej, w ydzielanej S tąd wyłania się p o g lą d , że wpływ siarki ko
w reakcji, j e s t inny niż p ro sz k ó w o b o ję tn y c h (sulfidal je st siarką w innej po sta c i; m a po w ierzch n ię nieco tłu sta w ą i tru d n o zwilża się w odą).
Pierwsza z nich działa ja k z a ro d e k , ja k o faza ■ stała, usuw ająca stari prz esy ce n ia siarki a to m o w e j; proszki zaś o b o ję tn e w pierw szej chwili oddziaływują, ja k każ da inna o b o j ę t n a 'p o w ie r z c h n ia (np. ś c ia n k a szklana) właściw ością ad so rb cji; d o p ie r o po p e w n y m czasie, gdy się na nich z grom a dzi d o s ta te c z n a ilość siarki kolo id aln ej, s ta ją się k a taliza to ram i;
stąd to wynika długotrw ałość o k re s u in k u b a c y jn e g o i n ie sta ło ść K.
W arszaw a U n iw ersy te t.
Z ak ład C hem ji N ie o r g a n ic z n e j
R e s u m e.
Le travail p r é s e n t s ’o c c u p e d e l’influence d e s g e r m e s de soufre ainsi qu e des p o u d r e s [indifférentes c o m m e le „sulfidal” e t le „ m a s tic ” sur la cin é tiq u e d e la d é c o m p o s itio n d e l’a c id e hyposulfureux.
L’a d d itio n de soufre colloïdal, qui é ta it re s té a p r è s d e s m esu re s a n t é rieures, e t qui a été e n s u ite s é p a r é p a r la dialyse du ch lo ru re de s o u d e e t d e l’a c id e c h lo rh y d riq u e , ac célère c o n s i d é r a b l e m e n t la vitesse d e d é c o m p o s itio n d e l’a c id e hyposulfureux. Les d u ré e s d e m i-parc ours s o n t en r a p p o r t p re s q u e p ro p o r tio n e l à la q u a n tité d e s g e r m e s q u 'o n a a d d itio n n é s . Les a u te u rs tir e n t d e ces m e s u re s des conclusions, qui s o n t e n accord avec les idées t h é o r iq u e s sur le m é c a n i s m e d e la d é c o m p o s itio n d e H2S20 3. Le „sulfidal” et le „ m a s tic ” a c c é lè r e n t eux aussi ce tte d é c o m p o s itio n , m ais d ’u n e m a n iè r e diffé ren te d e celle q u e p r o duit le soufre colloïdal. Ceci p e r m e t d e c o n c lu re q u e les p artic ule s d e ces su b s ta n c e s a g is s e n t d ’a b o r d c o m m e d e s su rfa ces q u e l c o n q u e s p a r voie d ’a d s o r p tio n , e t qu e c’e s t s e u l e m e n t lo rsq u ’elles se s o n t r e c o u v e rte s s u f fis a m m e n t d e s o u fre colloïdal, q u ’elles d e v ie n n e n t d e s g e r m e s o rd in aire s.
V a rso v ie . U n iv e r sité.
W p ł y w m ie szan ia n a s z y b k o ś ć k oagulacji ko lo id ó w .
L’influence de 1’agitation sur la vitesse de coagulation des colloïdes.
(O tr z y m a n o 28.X1I.28).
W ch e m ji k o lo id ó w z n a n y jest fakt, że w s trz ą s a n ie przyśpiesza k o a gulację, lecz p o m ia ró w szczegółow ych je s t b a r d z o m ato . K. J a b ł c z y li
s k i b a d a ł wpływ m iesza n ia na s z y b k o ść k oagulacji F e (O H)3 i flgCl nie znalazł je d n a k , prz y n ajm ie j w pierwszych o k r e s a c h koagulacji, ż a d n e g o wpływu. H. F r e u n d l i c h i S. K. B a s u 2) o g łasza ją p ó źn iej p ra c ę n a t e n że s a m te m a t; w wyniku otrzy m u ją, że m ie s z a n ie prz yspie sza k o ag u lac ję fls2S3 i CuO, zaś zw alnia — Ru i F e20 3. To w p r o s t prz e c iw n e za cho
w a n ie się o b u rodzaji k o lo id ó w a utorow ie w yjaśniają, że w pierw szym p rz y p a d k u c z ą s te k je s t dużo, z n a jd u ją się o n e blisko sieb ie i m a ją n ie wiele ła d unków ; to też m ie sz a n ie przyspiesza p r o c e s zbijania się ich.
W d rugim zaś ziarna są o d s ieb ie bardziej o d d a lo n e , p rz y ciąg ają się słabiej i m o g ą być łatwiej przez m ie s z a n ie ro z d z ie lo n e (sp e p ty z o w a n e ).
M e to d y k a F r e u n d l i c h a i B a s u o p ie ra ła się przew ażnie na p o r ó w n a niach jak o ścio w y c h , a tylko p rz eb ieg koagulacji CuO b a d a n o ilościowo przez o d w iro w a n ie ró w n o le g ły c h p r ó b e k m ie sz a n y c h i niem iesza n y ch ; sa m i j e d n a k a u to ro w ie przyznają, że ten s p o s ó b p o s t ę p o w a n ia m a wady, gdyż tylko grubsze cząstki z o s ta ją o d w iro w a n e , g d y p o d w ó jn e , p o t r ó j n e i t. d. p o z o s ta ją w cieczy, nie w c h o d z ą c w ra ch u b ę.
W o b e c tych rozbieżnych w y ników p odjęliśm y t e m a t na now o, na- razie tylko z Fe20 ;1.
') K. J a b l c z y ń s k i . „ P o w o ln a k o a g u la c ja k o lo id ó w p ie r w s z e g o rzędu".
R o czn . Ch. 4 ,1924 o r a z „ S z y b k o ść k o a g u la c ji k o lo id ó w d r u g ie g o rzędu". R ocz. C h . 4 , 1924.
2) H. F r e u n d l i c h 1 S. K. B a s u , Z. p h y s . Ch. 115, 203 (1925).
336 K. Jabłczyński i G. Szam esów na
M etodyka pom iarów . Do p o m ia r ó w za sto so w aliśm y s p e k t r o f o t o m e t r K ó n i g a - M a r t e n s a . Aby się uniezależnić od s p o s o b u wlew ania cieczy i w ynikających s tą d róż nic w szybkości z bijania si^ ziaren, wzię liśmy je d e n i te n s a m ro z tw ó r koagulujący; rozdzieliliśm y go na dwie części, m ie s z a n e z ro z m a itą in te n sy w n o śc ią i poró w n y w aliśm y ze s o b ą ich szy b k o ść m ę tn ie n ia ; w ty m celu n ac zy ń k o a b s o r b c y jn e o sz e ro k o śc i 15 m m rozd zielo n o ś c ia n k ą szklaną (grubości 1 m m ) na 2 przedziały;
w k a ż d y m z nich z n a jd o w a ło się m ie sz a d ło w kształcie śruby, z robione j z p łask ieg o pręcika; d łu g o ść śru b y 5 cm, sze ro k o ść 0,6 cm. N aczy ń k o u sta w ia n o tuż p rzed s p e k t r o f o t o m e t r e m tak, ab y przed k a ż d ą ze szczelin znajdow ał się je d e n z przedziałów. O ileby ciecze, j e d n a k o w e w o b u przedziałach m ę tn ia ły z je d n a k o w ą p rę d k o ś c ią , k ą t a nie p o w in ien się zmieniać, tylko całe p o le w idzenia — ciem n ieć . W razie ro z m a ite j szyb
kości koagulacji k ą t a zacznie w zrastać lub m a le ć zależnie od te g o , w któ ry m z przedziałów m ę tn ie n ie b ęd z ie szybsze. O tóż s p e k t r o f o t o m e tr ta k je s t z b u d o w an y , że w zrost k ąta a ozn a cza szybsze m ę tn ie n ie , a z a te m i k o a g u la c ję w przedziale lewym, zaś s p a d e k — w p ra w y m . P o n ie w aż m ie sz a d ło w przedziale praw ym o b ra c a się ze stałą p r ę d k o ś c ią 180 o b r o t ó w na m in u tę , a w lewym ze z m ie n n ą 720—2000 obr. na 1', p rz eto w zrost k ąta a oznacza, że m ie sz a n ie przyśpiesza k o a g u la c ję , zaś s p a d e k , że ją o p ó ź n ia .
K o lo idalny ro z tw ó r F e203 p rz y g o to w a n o , ja k daw niej, z „F erru m o x y d a tu m d ia lis a tu m “ przez d w u k ro tn e s trą c e n ie Fe(O H)3 z części ro z tworu ro z c ie ń c z o n y m a m o n j a k i e m , w ym ycie o s a d u i ro z p u szcz en ie go w p o zostałe j ilości p ie rw o tn e g o roztw oru. O tr z y m a n o roztw ór „ f l “. Część jeg o dializo w a n o dla usunięcia n a d m ia r u jo n ó w Cl'; j e s t to ro z tw ó r „ B “.
Zaró w n o ,,/V‘ jak i „ B “ użyto d o p o m ia r ó w d o p ie r o p o 6 m iesiącach od chwili p rz y g o to w a n ia , ab y przejść po za o k re s „starzenia s i ę “ koloidu.
W o b u o z n a c z a n o za w artość chloru i z n a le z io n o w 1 litrze:
fl niedializ.: 3,25 g Fe i 0,497 g Cl czyli F e : Cl = 1 :0,22 B dializow.: 3,89 g Fe i 0,188 g Cl „ F e : Cl = 1 :0,07.
P o m ia r w y k o n y w a n o w te n s p o s ó b , że o d m i e r z o n ą ilość roztw oru k o lo id u w lew ano d o suchej zlewki; w pew nej, o z n a c z o n e j ja k o t — 0 chwili, d o le w a n o o d m ie r z o n ą ilość roztw oru KCI z m iseczki p a ra fin o w a nej, n a ty c h m ia s t w ylew ano d o przedziałów , pu szc zan o w ruch m ieszadła i o d c z y ty w a n o k ąty a. aż do silnego z a c ie m n ie n ia się pola.
Światło s t o s o w a n o cz erw one ; s z e ro k o ś ć szczelin: 1 m m . T e m p e r a tura p o k o jo w a .
W yn iki pomiarów. N ajpierw z ro b io n o 3 p o m ia r y Nr 1 ,2 i 3 z dializo w a
nym Fe203 „ B “. W przedziale p ra w y m szy b k o ść o b ro tó w m iesza d ła była s t a ł a — 180 na V, w lew y m —z m ie n n a 730, 1300 i 2000 na V. P o m ia ry p r o w a d z o n o w ciągu 7 m in u t i p rz ery w a n o , gdyż p o la były ju żb ard zo ciem n e .
P o m i a 1. P O m i a r 2.
15 c m 3 d ia liz o w a n e g o r o z tw o Sk ład c ie c z y , jak w 1.
ru „B" + 30 c m ! 0,350 n KC1. Ilo ść o b r o tó w m iesza d ła : Ilo ść o b ro tó w m iesza d ła : p r a w e g o — 180, le w e g o—1300 p r a w e g o — 180, le w e g o —720.
t min «0Or li , i niIUł
t min a° li. 103
0 39,1
0 39,0 — 1 39,6 — 7,8
1 39,7 — 10,8 2 40,8 - 7,8
. 2 40,1 - 8,5 3 37,9 + 6,2
3 40,1 - 5,7 4 35,1 15,8
4 38,9 + 0,4 5 31,2 25,5
5 35,5 11,0 6 28,5 29,2
6 31,9 19,1 7 25,9 31,9
7 29,2 23,0
P o m i a r 3.
S k ład c ie c z y , jak w p o m ia rze 1.
Ilość o b r o tó w m iesza d ła : p r a w e g o — 180, le w e g o —2000.
tmin a» k. 103
0 38,1 _
1 38,9 - 1 2 , 4
2 38,1 0
3 36,0 + 11,0
4 31,8 25,5
5 26,9 37,8
6 22,9 44,8
7 18,1 54,3
Niezwykle cieka w e wnioski w y p ro w a d z a m y z tych p o m ia ró w ; oto w pierw szych chw ilach po zlaniu roztw orów kąty a w zrastają, by n a s t ę p nie s p a d a ć ; o z n a cza to, że w p i e r w s z y c h c h w i l a c h m i e s z a n i e p r z y ś p i e s z a k o a g u l a c j ę , a p ó ź n i e j j ą z w a l n i a . W y d a je się to całkiem n a tura lne; w p o c z ą tk a c h , k ied y ziarna są jeszcze m ałe, m i e szanie sprzyja ich zd e rza n iu się i p o w ięk sz a szybkość m ę tn ie n ia ; w sk u tek z ro stu cząstek tw o rz ą się w iększe k o m p le k s y , k tó re w sk u te k konw ekcji cieczy z p o w ro te m ro z p ra sz a ją się. Im szybsze je st m ieszanie, t e m ocz y
wiście p r o c e s za chodzi p r ę d z e j i t e m s i l n i e j k ą t a. s p a d a . Rzeczy
wiście, w p o m ia rz e Nr 1 p o 7 m inutach a0 = 29,2° dla szybkości m ie
338 /<. Jablczyński i G. Szam esów na
sza nia 720 'o b r. na 1'; w Nr. 2 a0 = 25,9° dla szybkości 1300 obr.
i w Nr. 3 a 0 = 18,1° dla szy b k o śc i 2000 obr.
Z m ie rz o n e k ąty a dają ró ż n ic e o b u z m ę tn ie ń , są n iejak o w ynikiem k in ety k w o b u prz eg ro d a ch ; to ..też d o n ich nie sto su je się zwykłe ró w n a n ie k in e ty c z n e dla p o jed y ń cz ej k o a g u l a c j i :
log tg a. — log tg a.o = kt.
W ru b ry ce trzeciej s p o s tr z e g a m y nie sta ło ść spó łczy n n ik a k, k tó r y m a n a w e t w artości o d je m n e ; ujęcie całości p o m ia r u w ró w n a n ie m a t e m a ty c z n e jest dla nas o b e c n ie bez zna cze nia . M o ż e m y w y korzystać wielkości k przez p o ró w n a n ie ich ze s o b ą po tych sam y ch o k re sa c h czasu t\ o t ó ż w m ia rę zw iększających się różnic w szybkościach m ie s z a nia k w z rasta w s p o s ó b wybitny, co oznacza, że ró ż n ic e m ięd zy p o w o l
nie, a silnie m ie s z a n ą cieczą również wzrastają.
P c m i a r 4. P O m i ■ a 5.
10 c m 3 d ia liz o w a n e g o roz- S k ład c ie c z y , Piak w po- tw oru F e 20 3 „B” + 20 c m 3 m ia rz e 4.
w o d y -)- 20 c m ’ 0,450 n KC1 Ilo ść o b ro tó w m iesza d ła : Ilo ść o b r o tó w m iesza d ła : p r a w e g o — 180; l e w e g o—1200.
p r a w eg o — 180; le w e g o — 720.
tmin a" k . 103
t min a° A . 10’
0 37,8 —
0 38,2 — 2 38,1 — 2,35
2 38,8 — 4,67 4 38,5 — 2,73
4 39,1 — 3,50 6 38,5 — 1,82
6 38,5 — 0,78 8 3?,2 + 1,18
8 38,1 + 0,20 10 36,2 2,52
10 37,1 1,72 14 33,9 3,29
14 35,7 2,95 18 29,8 7,32
18 32,1 5,47 22 26,5 8,72
22 29,8 6,27 26 24,3 9,04
26 26,5 7,62 30 22,5 9,08
30 24,5 7,91
P o d o b n e wyniki o trz y m a liś m y z bardziej r o z c ie ń c z o n y m ro z tw o re m
„ B “; p o d a j e m y je w Nr. 4, 5 i 6. Tylko ró ż n ic e wystąpiły tu słabiej;
kąty a p o 30 m inutach są: w Nr. 4 — 24,5° (720 obr.), w Nr. 5 — 22,5°
(1300 obr.) i w Nr. 6 — 20,1° (2000 obr.). - T akże i w zrost p o cz ątk o w y k ąta a, c h o ć za zn ac za się w yraźnie i d o ś ć długo, je s t s to s u n k o w o m n ie j
szy (ok. 1°), niż w p o p rz e d n ic h p o m i a r a c h (ok. 1,7°). M ożnaby stą d w n io sk o w ać , że w m iarę, jak kolo id się r o z c ie ń c z a t. j. cząstki je g o o d d alają się od siebie, wpływ m ie sz a n ia m aleje. I w tych rów nie ż p o m i a ra c h sp ó łc z y n n ik k nie z a c h o w u je stałości.
P o m i a r
S k ład
6
.
c ie c z y jak w p o m ia rze 4.
Ilo ść o b r o tó w m iesza d ła : p r a w e g o — 1 8 0 , l e w e g o —2000.
t min «° k. 103
0 37,6
2 38,8 — 9,36
4 38,6 — 3,90
6 38,3 — 1,82
8 37,8 — ■ 0,39
10 36,9 + 1.10
14 33,2 5,05
18 29,2 7,73
22 25,0 9,90
26 22,6 10,28
30 20,1 10.77
P o m i a r 7.
25 c m 3 n ie d ia liz o w a n e g o r o z tw oru F e 20 3 „ fi” + 40 c m 3
0 ,450 n KC1 Ilo ść o b r o tó w m iesza d ła : p r a w e g o — 180, le w e g o — 1300.
t min a» *. 10»
0 37,2 —
1 36,4 + 12,7
2 33,3 31,4
3 29,4 43,1'
4 27,2 42,3
6 23,9 39,0
8 21,9 34,5
10 20,1 31,7
15 17,6 25,6
20 17,0 19,7
W reszcie p r ó b a Nr. 7, w y k o n a n a z n ie d ia liz o w a n y m k o lo id e m „R“, tak że d o p r o w a d z a d o wniosku, że m ie sz a n ie w strz y m u je szy b k o ść k o a gulacji; p o c z ą tk o w e g o w zrostu k ą ta a nie s p o s trz e g a się z a p e w n e z p o wodu, iż o k re s te n je st b a r d z o kró tk i w p o ró w n a n iu z o k r e s e m w Nr. 1.
Jeżeli j e d n a k na osi rz ę d n y c h o d łożym y Igtga., a na osi o d c ię ty c h o d p o w ia d a ją c e im czasy t, o tr z y m a m y taki s a m k ształt linji — o d w r ó c o n e S — , jaki d ają d o ś w ia d c z e n ia p o p rz e d n ie . Z a sa d n ic z o n ie m a ż a d n ej r ó ż nicy m ię d z y dializo w a n y m i n ied ializo w a n y m ro z tw o re m k o lo id a ln y m F e2O s czyli z m n ie jsz ą lub w iększą z a w arto śc ią p e p ty z a to r a FeCI3.
W arszaw a. U n iw ersy te t.
Z ak ład C h em ji ,N ie o r g a n ic z n e i.
R é s u m e .
Les a u te u r s o n t é tu d ié l’influence d e l’a g ita tio n su r la vitesse de c o a g u la tio n d e s s o lu tio n s dialysées e t n o n dialy sée s d e Fe203 p a r un e s o lu tio n de KC1.
Ils c o m p a r a i e n t au s p e c t r o p h o t o m è t r e les vite sse s d e c o a g u la tio n d e la m ê m e s o lu tio n d a n s un e cuve d ’a b s o r p ti o n divisée en deux c o m p a r tim e n ts ; c h a c u n d e ceux-ci était m uni d ’un a g ita te u r en spirale a y a n t u n e vitesse de r o t a t i o n différente.
Ils o n t trouvé q u ’au c o m m e n c e m e n t du p ro c e s s u s l’a g it a t i o n a c c é lère un peu la vitesse d e c o a g u la tio n et q u ’elle la d im in u e ensuite, et d ’a u t a n t plus, qu e la r o t a t i o n e s t plus in ten se.
V a r so v ie. U n iv e rsité.
