Małopolski projekt infrasruktury informacji przestrzennej

ROCZNIKI GEOMATYKI 2005 m TOM III m ZESZYT 3

MA£OPOLSKI PROJEKT INFRASTRUKTURY

INFORMACJI PRZESTRZENNEJ

MALOPOLSKA SPATIAL INFORMATION

INFRASTRUCTURE PROJECT

S³awomir Piróg

Zespó³ Geodezji i Baz Danych, Departament Œrodowiska i Rozwoju Wsi Urz¹d Marsza³kowski Województwa Ma³opolskiego

S³owa kluczowe: dane przestrzenne, metadane, integracja, region, administracja publiczna Keywords: spatial data, metadata, integration, region, public administration

Szybki rozwój nowoczesnych technologii powoduje koniecznoœæ wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu i organizacji administracji. Techniki informatyczne, internet wprowadzaj¹ nowe standardy dzia³ania i przez to daj¹ wiele nowych mo¿liwoœci samorz¹dom lokalnym i administracji publicznej. Umiejêtne wykorzystanie informacji przestrzennej mo¿e powodo-waæ wzrost konkurencyjnoœci jednostek samorz¹du terytorialnego wzglêdem innych. Jed-nostki te posiadaj¹ wiele danych utrzymywanych w ró¿nych systemach i postaciach oraz zró¿nicowanych co do formatów, odwzorowañ i dok³adnoœci (Czochañski, 2005).

Integracja danych przestrzennych dla regionu Ma³opolski nie jest pomys³em nowym. Od po³owy lat 90. na potrzeby administracji funkcjonowa³ Komputerowy Atlas Województwa Krakowskiego. Z chwil¹ ustanowienia nowego podzia³u administracyjnego kraju w roku 1999 poszerzono zasiêg terytorialny Atlasu do granic powsta³ego województwa ma³opolskie-go.

Równolegle do procesu gromadzenia informacji przestrzennej z obszaru ma³opolski doj-rzewa³a idea Ma³opolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (MIIP). Termin infra-struktura informacji przestrzennej stosowany jest w znaczeniu przyjêtym przez prof. Jerze-go GaŸdzickieJerze-go (GaŸdzicki, 2003) jako zespó³ odpowiednich technologii, œrodków politycz-nych i ekonomiczpolitycz-nych oraz przedsiêwziêæ instytucjonalpolitycz-nych, które u³atwiaj¹ dostêp do in-formacji przestrzennej oraz korzystanie z nich. Tak nazwany system ma rozwi¹zaæ problem s³abej dostêpnoœci do baz danych przestrzennych, metainformacji oraz gotowych opraco-wañ kartograficznych, których Ÿród³em s¹: administracja, uczelnie, instytucje i przedsiêbior-stwa.

Dotychczasowy brak takiego kompleksowego systemu wynika³ z niewystarczaj¹cej iloœci œrodków finansowych na jego realizacjê. W zwi¹zku z przyst¹pieniem Polski do UE otworzy³o siê wiele dróg wspieraj¹cych bezpoœrednio rozwój nowoczesnej infrastruktury. Województwo ma³opolskie podejmuje siê realizacji projektu, którego beneficjenatami bêd¹ m.in. Ma³opolski Urz¹d Wojewódzki, Urz¹d Statystyczny, RZGW, Urz¹d Miasta Krakowa, MZMiUW, ZDW, KBGiTR. Zosta³y ju¿ zawarte z tymi jednostkami stosowne porozumienia.

Powy¿szy projekt zak³ada otwartoœæ systemu, tzn. ¿e mog¹ do niego przystêpowaæ kolejni beneficjencji. Wszyscy w równym stopniu bêd¹ mieli bezp³atny dostêp do GIS-owych danych przestrzennych oraz metainformacji na temat baz dotycz¹cych obszaru Ma³opolski zgromadzonych na centralnym serwerze (rys. 1). Wszelkiego rodzaju gotowe opracowania kartograficzne bêd¹ gromadzone w standardzie pdf i udostêpniane pozosta-³ym beneficjentom. Poprzez zaawansowane wyszukiwania w systemie mo¿liwe bêdzie szybkie odnalezienie najlepszych danych potrzebnych w zarz¹dzaniu regionem i jego dal-szym rozwoju.

Projekt Ma³opolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej to przede wszystkim sys-tem gromadz¹cy metainformacje na sys-temat wszelkiego rodzaju baz danych przestrzennych dla obszaru województwa ma³opolskiego. O szerokim spektrum zadañ o charakterze prze-strzennym jednostek przystêpuj¹cych do wspó³pracy z Urzêdem Marsza³kowskim œwiadczy poni¿szy wykaz poszczególnych instytucji, które dysponuj¹ danymi przestrzennymi na te-mat:

m Ma³opolski Zarz¹d Melioracji i Urz¹dzeñ Wodnych w Krakowie

– rzek ma³opolski

– zbiorników wodnych i jezior

– obiektów hydrotechnicznych i gospodarki wodnej – planowanych i realizowanych inwestycji hydrologicznych

m Krakowskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych w Krakowie

– warunków glebowo-rolniczych w Ma³opolsce – lokalizacji inwestycji na terenach rolnych – struktury agrarnej w Ma³opolsce

m Zarz¹d Dróg Wojewódzkich w Krakowie

– przebiegu i charakterystyki dróg wojewódzkich Ma³opolski – oznakowania dróg wojewódzkich

– obiektów in¿ynierskich (mosty, wiadukty, estakady) – planowanych i realizowanych inwestycji drogowych

m Wydzia³ Zarz¹dzania Kryzysowego Ma³opolskiego Urzêdu Wojewódzkiego

– zagro¿eñ naturalnych w regionie (powodzie, osuwiska) – rozmieszczenia magazynów chemicznych

– lokalizacji placówek pomocy medycznej i punktów ratunkowych – socjoekonomicznych spisów ludnoœci

– budynków i u¿ytków rolnych

– rozmieszczenia magazynów ¿ywnoœci

m Wydzia³ Œrodowiska i Rolnictwa Ma³opolskiego Urzêdu Wojewódzkiego

– obszarów wiejskich (grunty, tereny rolnicze) – punktów geodezyjnych

– aktualizacji informacji o gruntach rolnych – przydatnoœci i odpowiednioœci gruntów

– sieci cieków i zbiorników wodnych oraz obiektów hydrologicznych – lokalizacji wód powierzchniowych i gruntowych

– zabudowy obszarów wiejskich

– specjalistycznych upraw i produkcji rolnej w regionie – rozmieszczenia Ÿróde³ geotermicznych

m Regionalny Zarz¹d Gospodarki Wodnej

– g³ównych rzek Ma³opolski

– sztucznych zbiorników wodnych i du¿ych jezior – obiektów hydrotechnicznych

– planowanych inwestycji hydrologicznych

m Urz¹d Statystyczny w Krakowie

– podstawowych wskaŸników statystycznych o województwie w uk³adzie powiatów i gmin

– informacji statystycznych o województwach w Polsce (Ma³opolska na tle kraju) – informacji o podziale administracyjnym

m Urz¹d Miasta Krakowa

– lokalizacji obiektów ró¿nej kategorii na terenie gminy Kraków – infrastruktury technicznej na terenie gminy Kraków

– podzia³u administracyjnego na dzielnice miasta, odnotowywanie zmian – planowanych i realizowanych inwestycji na terenie gminy Kraków

System bêdzie mia³ mo¿liwoœæ zdalnego wprowadzania (za pomoc¹ internetu) danych przez jednostki, które wyra¿¹ chêæ wspó³pracy, jak równie¿ zapewni mo¿liwoœæ sprawnego wyszukiwania przez ró¿norodne kryteria definiuj¹ce bazy. Ka¿da z baz bêdzie opisana za pomoc¹ ok. 20 cech u³atwiaj¹cych odszukanie najbardziej odpowiednich danych m.in.:

m nazwa

m zasiêg przestrzenny m format danych m opis szczegó³owy m data opracowania m przez kogo opracowane m dok³adnoœæ

m materia³ Ÿród³owy m kategoria tematyczna m gdzie dostêpne s¹ dane

m które gotowe mapy zawieraj¹ wybrane informacje m ……..

Najczêœciej poszukiwane dane bêd¹ ³adowane do systemu GIS, ujednolicane pod wzglêdem geodezyjnym, a nastêpnie udostêpniane za pomoc¹ terminali. Zak³ada siê, ¿e formatem wymia-ny dawymia-nych GIS bêd¹ 2-3 formaty oraz zestandaryzowawymia-ny format GML uzupe³niowymia-ny szablonem xsd. Oryginalny format danych zastosowany bêdzie jedynie w przypadku warstw ci¹g³ych (pokryæ, m.in. dotyczy to modelu wysokoœciowego). Zdalny dostêp do bazy GIS zapewnia mo¿liwoœæ tworzenia map na stanowiskach u¿ytkowników z wykorzystaniem wszystkich dostêpnych na serwerze danych przestrzennych pogrupowanych w przyk³adowe kategorie:

m œrodowisko przyrodnicze m podzia³ administracyjny m infrastruktura techniczna m dzia³alnoœæ spo³eczna m warstwy ci¹g³e m dane statystyczne m bazy adresowe m nazwy geograficzne

Za pomoc¹ oprogramowania Acrobat Distiller (ka¿dy z beneficjentów otrzymuje 1 licen-cjê) tworzone s¹ gotowe opracowania kartograficzne w formacie pdf, a nastêpnie dodawane do systemu w powi¹zaniu z informacjami o tym, z jakich danych zosta³y utworzone oraz do ponownego wykorzystania. Ma³opolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej zapewnia wyszukiwanie gotowych map w plikach .pdf oraz mo¿liwoœæ œci¹gniêciach ich przez sieæ. Wœród kryteriów wyszukiwania bêd¹ m.in.:

m skala opracowania m format wydruku m cel opracowania mapy

m które informacje przestrzenne wchodz¹ w sk³ad mapy

W systemie generowane i gromadzone bêd¹ raporty na temat czêstotliwoœci wyszukiwa-nia poszczególnych danych. Zebrane w ten sposób informacje pozwol¹ na efektywniejsze pozyskanie wartoœciowych danych do czêœci baz GIS-owych.

Ma³opolska Infrastruktura Informacji Przestrzennej sk³ada siê z nastêpuj¹cych elemen-tów:

m serwer (1 szt.) do gromadzenia danych oraz udostêpniania zasobów

m aplikacja zarz¹dzaj¹ca danymi, uprawnieniami dostêpu, przyjmowania danych

sta-tystycznych

m terminale (16 szt.) wraz z oprogramowaniem dla beneficjentów projektu do pe³nego

dostêpu do danych

m stacje robocze (2 szt.) wraz z oprogramowaniem do wspomagania prac nad

pozyski-waniem danych oraz przygotowypozyski-waniem opracowañ kartograficznych na potrzeby beneficjenta, a tak¿e profesjonalnym wsparciem procesów decyzyjnych

m strona WWW – udostêpnienie metainformacji dla klientów indywidualnych

m wyposa¿enie pomocnicze (np. wielkoformatowy ploter drukuj¹cy, skaner

wielkofor-matowy) do sprawnego pozyskiwania informacji oraz wykonywania opracowañ kar-tograficznych.

Projekt ma równie¿ na celu:

m rozwój us³ug publicznych w internecie w zakresie dostarczanie informacji

przestrzen-nej (dostêp do metainformacji przez stronê www dla wszystkich obywateli)

m obni¿enie kosztów zwi¹znych z pozyskiwaniem i korzystaniem z informacji

prze-strzennej w regionie

m wsparcie procesów decyzyjnych w zakresie dzia³añ na skalê regionaln¹ i lokaln¹ m podniesienie poziomu wykonywanych opracowañ kartograficznych

m wymiany danych oraz zintegrowanie baz z innymi projektami tego typu na terenie

ca³ej UE

m sta³a wspó³praca pomiêdzy jednostkami

Ze wzglêdu swoje szerokie wykorzystanie projekt znajduje odniesienie w szeregu doku-mentach planistycznych na poziomie krajowym oraz regionalnym. Odniesienie to odzwier-ciedla siê w celach strategicznych poni¿szych dokumentów:

m Strategia Informatyzacji Województwa Ma³opolskiego w latach 2004–2006

– mieszkañcy regionu, aktywnie wykorzystuj¹cy zasoby informacji oraz us³ugi œwiad-czone on­line

– œwiadczenie us³ug on­line przez administracjê publiczn¹, instytucje publiczne – rozbudowa informacyjnych zasobów internetowych w regionie oraz tworzenie

m Strategia Rozwoju Województwa Ma³opolskiego

– regionalny rynek informacji

– infrastruktura konieczna dla rozwoju spo³eczeñstwa informacyjnego

m Strategia Informatyzacji Rzeczypospolitej - ePolska na lata 2004-2006

– powszechnoœæ dostêpu do treœci i us³ug udostêpnianych elektronicznie

– tworzenie szerokiej i wartoœciowej oferty treœci i us³ug dostêpnych w internecie – powszechna umiejêtnoœæ pos³ugiwania siê teleinformatyk¹

m Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004–2006

– tworzenie warunków dla zwiêkszania poziomu inwestycji, trwa³ego rozwoju i promo-wania spójnoœci przestrzennej

– wzmocnienie potencja³u rozwojowego regionów i przeciwdzia³anie marginalizacji nie-których obszarów

m Projekt dyrektywy UE INSPIRE

– zobowi¹zanie do podejmowania dzia³añ koniecznych do utworzenia infrastruktury in-formacji przestrzennej w pañstwach cz³onkowskich

– obowi¹zek zorganizowania wymiany zbiorów danych przestrzennych i us³ug pomiê-dzy jednostkami administracji publicznej

– okreœlenie sk³adowych infrastruktur informacji przestrzennej (metadane, zbiory i us³ugi danych przestrzennych, zasady dostêpu i wymiany danych)

Dziêki zgodnoœci z za³o¿eniami dyrektywy projektowany system Ma³opolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej bêdzie móg³ byæ w przysz³oœci wykorzystany w ogólnounijnym systemie informacji przestrzennej.

Mimo pocz¹tkowo znacznych kosztów wdro¿enia systemu, analiza ekonomiczna zy-sków wykonana przez firmê konsultingow¹ wykaza³a, ¿e poniesione przez beneficjenta wy-datki zostan¹ zwrócone ju¿ w trzecim roku jego funkcjonowania. Nasuwa siê jednak zasad-nicze pytanie: czy administracja publiczna jest œwiadoma ogromnego zysku ekonomicznego nie maj¹cego odzwierciedlenia w bezpoœrednich wp³ywach do bud¿etu?

Literatura

Czochañski J., 2005: Boso, ale w ostrogach, cz. I. Magazyn Geoinformacyjny – Geodeta nr 3/2005, Warszawa. GaŸdzicki J., 2003: Kompendium infrastruktur danych przestrzennych, cz. I. Magazyn Geoinformacyjny –

Geodeta nr 2/2003, Warszawa.

Urz¹d Marsza³kowski Województwa Ma³opolskiego, Zespó³ Geodezji i Baz Danych, 2005: Studium Wyko-nalnoœci projektu „Budowa Ma³opolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej (MIIP) jako systemu wspomagania zarz¹dzania na poziomie województwa. Kraków.

Summary

The infrastructure is designed to solve the problem of access to spatial data maintained by administration, universities and different institutions. Detailed spatial information is available in Malopolska Region to support a broad range of policies. Indeed, map-based information is extensively used as reporting, analysing, and planning tool. In addition, the emergence of the Internet has allowed widespread and low-cost distribution of this type of information and has contributed to better public understanding and awareness of various policy issues.

Malopolska Region undertook to execute the project in cooperation with: – Cracow Municipality

– Regional Statistical Office in Cracow – Regional Office for Water Management – Management of Regional Roads, and others.

The project is open, which means that new participants may join it. All participants have free access to GIS spatial database and other bases with information about Malopolska Region. This information will be stored on central server.

All kinds of prepared cartographic materials will be saved in pdf standard and they will be shared by participants in the project. Thanks to advanced searching it will be possible to quickly find the best suited database for the local government to implement its development objectives. The Malopolska Region has a unique opportunity to make appropriate use of its significant previous investment in extensive and diverse spatial databases. This resource is rich in its breadth and basic content, and through new data modeling and software tools it is now possible to build on this strong foundation to create a regional spatial information infrastructure.

dr S³awomir Piróg

Rys. 1. Schemat funkcjonowania Ma³opolskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej; Ÿród³o Stuium 2005