Stanisław Garlicki
Wypadki w zatrudnieniu (c.d.)
Palestra 2/1(5), 25-42
a d w o k a t
W y p a d k i w zatru d n ie n iu *
(Cd.)
V I. Zasięg osobowy
O m aw iane w yżej ograniczenia odpow iedzialności opierają się n a prze pisach d e k re tu z dnia 25.VI.1954 r., dotyczą więc roszczeń ty ch osób, k tó re podlegają przepisom powyższego d ek retu. Ogólnie m ów iąc, dek retow i podlegają wszyscy pracow nicy i ich rodziny. Dotyczy to zarów no um ysłow ych, ja k i fizycznych pracow ników zatrud n iony ch na p o d staw ie um ow y o pracę, nom in acji lu b nakazu ad m inistracyjnego. P o n a d to za pracow ników uw aża się jeszcze pew ne kategorie osób w ym ienione w art.
4 u st. 1 p k t 2 d e k re tu z d nia 25.VI.1954 r.
Z godnie z p an u jący m w d o k try n ie i orzecznictw ie po glądem człon kowie spółdzielni pracy z a tru d n ien i w ty ch spółdzielniach n ie pozostają ze spółdzielnią w pracow niczym stosun k u pracy, lecz w sto su n k u spół dzielczym pracy .55 Je d n ak ż e art. 95 d e k re tu z dnia 25.VI.1954 r. stanow i, że do czasu w ejścia w życie przepisów o zaopatrzeniu e m e ry ta ln y m dla członków spółdzielni p racy członkow ie i kan dydaci n a członków tych spółdzielni podlegają przepisom d ek retu , jeżeli p rac a w spółdzielni s t a now i ich głów ne utrzy m an ie. Poniew aż dotychczas nie ukazały się prze pisy o o drębnym zaopatrzeniu em ery taln y m członków spółdzielni pracy, przeto odpow iedzialność za w ypadki w z a tru d n ie n iu doznane przez pod
* P ierw sza część n in iejszeg o artyk u łu op u b lik ow an a zo sta ła w nrze 4 „ P a lestry ”
z 1957 r. (
“ W i k t o r J a ś k i e w i c z : P ra w n y sto su n ek pracy w p olsk ich sp ó łd zieln ia ch pracy, W -w a 1955 r., „W yd aw n ictw o P ra w n icze”, str. 47.
26 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
legających obow iązkow i ubezpieczenia członków spółdzielni p rac y oce niać należy w edług om aw ianych w niniejszym rozdziale zasad.
Przepisom d e k re tu podlegają rów nież chałupnicy p racu jący dla usp o łecznionych zakładów pracy , odpow iadający w ym aganiom rozp. M ini stra P ra cy i O pieki Społecznej z 1.VII.1954 r. w sp raw ie określenia chałup nikó w .56
Ze w zględu na przepisy rozp. Min. P ra cy i Op. Społ. z 26.XI.1956 r. w sp raw ie w y p łaty re n t osobom pozbaw ionym wolności oraz św iadczeń dla tych osób, jeżeli uległy w ypadkow i p rzy pracy w czasie pozbaw ie nia w o ln o śc i57 — rów nież roszczenia w ięźniów o odszkodow anie za w yp adek w czasie pracy w ykonyw anej w zw iązku z regulam inem w ię ziennym oceniać należy w edług przepisów art. 24— 27 d e k re tu z 25.VI
1954 r.
Zgodnie z art. 6 d e k re tu zaopatrzenie em e ry ta ln e p ew n ych kategorii osób reg u lu ją odrębne przepisy.
T ak więc w ojskow ych zaw odow ych dotyczy d e k re t z 18.IX.1954 r. o zaopatrzeniu em ery taln y m g enerałów (adm irałów ), oficerów zaw odo w ych i podoficerów n ad term in o w y ch oraz ich rodzin.58 A rt. 13 tego d e k re tu stanow i, że do o b jętych nim osób stosuje się m.i. art. 27 d e k re tu z 25.V I.1954 r. (w edług tek stu jednolitego — a rt. 26). W ynika z tego, że w razie choroby, kalectw a lu b śm ierci spow odow anej u żoł nierza zawodowego czynem niedozw olonym przez osobę trzecią, jeżeli pociągnie to za sobą przyzn an ie św iadczeń z d e k re tu z 18.IX.1954 r., osoba odpow iedzialna za w yrządzenie szkody obow iązana jest zw rócić S k arb ow i P ań stw a w ypłacone św iadczenia ubezpieczeniow e, odszkodo w anie zaś należne pokrzyw dzonem u ulega zm niejszeniu o w arto ść tych św iadczeń. A rt. 13 d e k re tu z 18.IX.1954 r. nie odsyła do p rzepisu a rt. 24 d e k re tu z 25.VI.1954 r. Stanow i to pew ne u p rzyw ilejo w an ie osób obję ty ch d ek retem z 18.IX.1954 r. w sto su n k u do ogółu pracow ników , nie w prow adza bow iem ograniczenia podstaw odpow iedzialności zakładu p rac y (jednostki w ojskow ej) za szkody na osobie w yrządzone w ojsko w em u zaw odow em u czynem niedozw olonym przez osoby, za k tó re odpo w iada wojsko. Z tych w zględów uw ażam , że w ojskow i zaw odow i (ew en tu aln ie pozostałe po nich rodziny) m ogą dochodzić w ynagrodzenia z ty tu łu poniesionej szkody (z odliczeniem oczywiście o trzym an ych św iad czeń ubezpieczeniow ych) nie ty lk o w w y p ad k u naru szenia przez „zakład
“ Dz. U. N r 35, poz. 148. 57 Dz. U . N r 59, poz. 283.
p ra c y “ przepisów o ochronie życia i zdrow ia pracow ników , lecz w każ dym w ypadku, gdy istn ieją podstaw y odpow iedzialności w m yśl przepi sów o czynach niedozw olonych, a także i wówczas, gdy p o dstaw y te w y n ik a ją z ustaw y z 15.X I.1956 r. o odpow iedzialności S k arb u P ań stw a za szkody w yrządzone przez fu n k cjon ariu szy państw ow ych, 59 jeżeli nie sto i tem u na przeszkodzie art. 7 tej ustaw y. Nie m ożna bow iem uznać za słuszny poglądu Sułkow skiego, że praw o do św iadczeń z ubezpieczenia społecznego uchyla roszczenie o w ynagrodzenie szkód na podstaw ie p rze pisów ogólnych.60 U bezpieczenie społeczne, w brew sw em u historycznem u rodow odow i, nie jest ju ż dzisiaj ubezpieczeniem pracodaw ców od odpo w iedzialności cyw ilnej, lecz częścią funduszu płac przeznaczoną na w y rów nanie szkód w y rządzonych pracow nikom zdarzeniam i losowymi. T e n d e n cję u staw odaw cy w tym zakresie c h a ra k te ry z u je art. 750 p ro jek tu Kod. cyw^ln. PR L (druga w ersja), zgodnie z k tó ry m jeżeli poszkodow any u zy sk ał częściowe n a p raw ien ie szkody z ty tu łu ubezpieczenia społecz nego, to może żądać od osoby odpow iedzialnej za szkodę po kry cia pozo s ta łe j części. M am y tu w y raźn ie zaakcentow ane stanow isko, że św iad czenie z ubezpieczenia społecznego nie w yłącza roszczeń o p a rty c h na p rzepisach p raw a cyw ilnego.
Te sam e uw agi dotyczą fu n k cjo n ariu szy organów bezpieczeństw a publicznego o b jęty ch przepisam i d e k re tu z 27.VII.1955 r. o zaopatrzeniu em e ry ta ln y m fu n kcjo n ariu szó w organów bezpieczeństw a publicznego i ich rodzin,01 a to z m ocy art. 42 tego d ekretu, oraz fu nk cjo nariuszy M ilicji O byw atelskiej i Służby W ięziennej objętych d ek retem z 9.XI 1955 r. o zaopatrzeniu em ery taln y m funkcjo nariuszó w M ilicji O b y w atel skiej i Służby W ięziennej oraz ich r o d z in 62 — z m ocy a rt. 42 tego dekretu.
O dm iennie n ato m ia st p rzed staw ia się sp ra w a osób zatru d n io n y ch w górnictw ie. O bjęci oni są o drębnym system em zaopatrzenia e m e ry ta l nego z m ocy u staw y z 28.V.1957 r. o zaopatrzeniu e m e ry ta ln y m g ó rn i ków i ich rodzin.03 Zgodnie jed n a k z art. 33 tej u staw y sto su je się w zak resie odpow iedzialności cyw ilnej za w y p adk i w z a tru d n ie n iu a rty
-M D z.U. N r 54, poz. 243.
, 0 J. S u ł k o w s k i : W sp ra w ie w y k ła d n i oraz zasięgu m ocy o b ow iązu jącej art. 196 k o d ek su u b ezp ieczeń społeczn ych . „Ruch P ra w n iczy , E k on om iczn y i S o c jo lo g ic z n y ” z 1939 r., n r 1, str. 68—69.
" D z.U . N r 31, poz 184. " D z.U . N r 43, poz. 273. M D z.U . N r 32, poz. 139.
28 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
kuły 24— 27 d e k re tu z 25.VI.1954 r. Roszczenia cyw iln e górników i ich rodzin podlegają więc tym gam ym ograniczeniom co ogółu pracow ników .
P racow nicy kolejow i u p raw n ien i — z m ocy d e k re tu z dn. 21.IV. 1954 r. o n iek tó ry ch p raw a ch i obow iązkach pracow ników kolejo w ych 61 — do d odatku za w ysługę la t podlegają przepisom d e k re tu z 19.1.1957 r. o zaopatrzeniu em ery taln y m pracow ników kolejow ych i ich rodzin.63 Zgodnie z art. 41 tego d ekretu, w sp raw ach nie u norm o w anych w ty m dekrecie stosuje się przepisy d e k re tu z 25.VI.1954 r., a więc a rty k u ły 24— 26. Pozostali zaś pracow nicy kolejow i p o d leg ają przepisom d e k re tu z 25.VI.1954 r. W rezu ltacie więc do roszczeń w szyst kich pracow ników kolejow ych o odszkodow anie cyw ilne za w yp adek w z a tru d n ie n iu stosuje- się te sam e ograniczenia, k tó re dotyczą ogółu p racow ników .66
Tym sam ym ograniczeniom podlegają roszczenia pracow ników obję tych przepisam i d e k re tu z 19.1.1957 r. o św iadczeniach e m e ry ta ln y ch dla robotników zatru d n io n y ch w zespołach fo rm u jący ch szkło,67 a to z m ocy a rt. 13 tego d ek retu.
Członkowie rolniczych spółdzielni p ro d u k cy jn y ch n ie są objęci św iadczeniem z ubezpieczenia społecznego. Roszczenia ich o odszkodo w anie za w yw ołany czynem niedozw olonym w y p ad ek p rzy p rac y należy więc oceniać ty lk o w edług przepisów o czynach niedozw olonych. J e ż e li jed n a k spółdzielnia p ro d u k cy jn a na swój koszt ubezpieczy sw ych człon ków od nieszczęśliw ych w ypadków , to otrzy m ane z tego ty tu łu św iad czenia ubezpieczeniow e zaliczy się na p rzy sług u jące członkow i cd spół dzielni odszkodow anie (patrz wyżej rozdz. V). Rów nież p rz y p a d a ją c e w m yśl s ta tu tu dniów ki obrachunkow e za okres niezdolności do p ra c y w sk u tek w y padku przy pracy u leg ają z tych sam ych w zględów zalicze n iu na p rzy pad ające w m yśl przepisów p raw a cyw ilnego odszkodow anie. K rą g osób u p raw n io n y ch w sk u tek śm ierci praco w nika spow odow a nej w ypadkiem w zatru d n ien iu do św iadczeń z ubezpieczenia społecz nego nie jest identyczny z kręgiem osób upraw n io n y ch do żąd an ia od szkodow ania w m yśl przepisów o czynach niedozw olonych. W określo n y ch w a ru n k a ch m ogą np. z tym roszczeniem w ystąpić pow inow aci i inne bliskie osoby zm arłego (art. 162 § 3 k.z.), k tó re nie są u p raw n io n e
D z.U . N r 16, poz. 59.
65 D z.U . N r 8, poz. 27; zm iana: D z.U . z 1957 r. N r 35, poz. 150.
*• S ta n p raw n y przed w ejściem w życie d ekretu z 21.IV .1954 r. w y ja śn ia m ó l artykuł: R oszczen ie p racow n ik ów k o lejo w y ch o od szk od ow an ie c y w iln e za w y p a d e k
w za tru d n ien iu , „Przegl. Z agadn. S o cja ln .” z 1S55 r. nr 11, str. 24. “ D z.U . N r 10, poz. 41; zm iana: D z.U . z 1957 r. N r 35, poz. 0.49.
do uzyskania re n ty rodzinnej (art. 45 d e k re tu z 25.VI.1954 r.). W sto su n k u do roszczeń w ym ienionych osób nie stosuje się ograniczeń z art. 24— 26 d ek retu , gdyż osoby te nie p odlegają jego przepisom .
V II. Regres instytucji ubezpieczeń społecznych
Osoba trzecia nie będąca pracodaw cą poszkodow anego (w sk u tek w y p ad k u w zatrudnieniu) odpow iada w stosunku do poszkodow anego tylko częściowo za w yrządzoną szkodę, gdyż roszczenie odszkodow aw cze ulega zm niejszeniu o św iadczenie z ubezpieczenia społecznego u zyskane przez poszkodow anego lu b pozostałą po nim rodzinę. Jednocześnie je d n a k ta osoba trzecia nie ponosi żadnych ciężarów zw iązanych z ubezpieczeniem poszkodowanego. O dpow iedzialny za pow stałą szkodę byłby w ięc w olny od jej częściowego w y rów nania. E w entualności tak iej zapobiega przepis a rt. 26 d ek retu z 25.VI.1954 r.
Zgodnie z ty m przepisem odpow iedzialny za szkodę w y w o łaną w y p adkiem w zatru d n ien iu , a nie będący pracodaw cą poszkodow anego obo w iązany jest zwrócić organow i przy zn ającem u re n tę w ypłacone św iad czenia. Tę sam ą norm ę w stosunku do zasiłków chorobow ych w ypłaco nych z funduszów C entr. Z arząd u Ubezp. Społecznych p rze w id u je a rt. 197 ust. o ubezp. społ. O bow iązek ten ocenia się w edług przepisów p ra w a cywilnego, tzn. istn ieje on tylko wówczas, gdy na sp raw cy ciąży w ina za w y p adek w z a tru d n ie n iu bądź gdy są podstaw y do przyjęcia odpow iedzialności spraw cy n a zasadzie ryzyka. W rezultacie w ięc odpo w iedzialny za szkodę w yw ołaną w ypadkiem w zatrudn ien iu , a nie będący pracodaw cą poszkodowanego obow iązany jest w ynagrodzić p e łn ą szkodę: je d n ą jej część — w postaci zw rotu in sty tu c ji ubezpieczeń społecznych w ypłaconych przez nią św iadczeń ubezpieczeniow ych, d ru g ą część — poszkodow anem u w wysokości różnicy m iędzy p ełną szkodą a o trz y m a nym i przez poszkodowanego św iadczeniam i ubezpieczeniow ym i.
W tych sam ych gran icach ponosi odpow iedzialność wobec in sty tu cji ubezpieczeń społecznych nie uspołeczniony zakład za w y p ad ek w za tru d n ie n iu spow odow any przez ten zakład w stosunku do w łasnego p ra cow nika (art. 25 d ek retu z 25.V I.1954 r.). J a k już zaznaczono, in sty tu c ja ubezpieczeń społecznych up raw n io n a jest do dochodzenia zw rotu w y p ła conych przez nią św iadczeń z ty tu łu w y pad ku w zatru d n ien iu rów nież od uspołecznionego zakładu pracy, którego pracow nik uległ w ypadkow i, jednakże tylk o w tedy, gdy ów zakład p racy n aru szy ł swe obow iązki w ynikające z przepisów o ochronie życia i zdrow ia pracow ników
30 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr I
(art. 24 d e k re tu z 25.VI.1954 r., a co do zasiłków chorobow ych — art. 195 u staw y z 28.111.1933 r.).
P ra w o dochodzenia przez in sty tu cję ubezpieczeń społecznych od za kładu pracy, którego p racow nik uległ w ypadkow i w zatru d n ien iu , zw rotu w ypłaconych z tego ty tu łu św iadczeń ubezpieczeniow ych m ogłoby bu dzić zastrzeżenia. Przecież zak ład p ra c y opłaca składk i ubezpieczeniow e m.i. w łaśn ie dlatego, by uw olnić się od ryzyka w ypadkow ego, by n ie u nikn ion e w y p ad ki w z a tru d n ie n iu nie zaciem niały re z u lta tu jego go spodarczej działalności. Poza ty m in sty tu c je ubezpieczeń społecznych pow ołane do w y ró w n yw an ia szkód w yw ołanych w ypadkiem w z a tru d nieniu i w yposażone w przeznaczone na te n cel fundusze, pochodzące z opłacanych przez zakłady p racy składek, nic nie św iadczą z w łasnych funduszów , skoro w ypłacone przez nie św iadczenia obow iązany jest w p ew ny ch w ypadkach zwrócić im zak ład pracy. Mimo jed n a k słuszno ści ty c h argu m en tó w uznać należy om aw iane u p raw n ie n ia in sty tu cji ubezpieczeń Społecznych za uzasadnione. O dpow iedzialność cyw ilna za kładu p racy za w ypadek w za tru d n ie n iu istn ieje tylko wówczas, gdy za kład p rac y dopuścił się czynu niedozw olonego (jeśli chodzi o uspołecz niony zakład p rac y — to, ja k w iadom o, tylko specyficznego czynu n ie dozwolonego, polegającego m ianow icie na n aru szen iu obow iązku w y n i kającego z przepisów o ochronie życia i zdrow ia pracow ników ). N ie byłoby więc rzeczą słuszną, by zakłady p racy m ogły się b ezk arn ie do* puszczać czynów niedozw olonych, zwłaszcza gdy polegają one na n a ruszeniu bezpieczeństw a pracy, albow iem prow adziłoby to do lekce w ażenia przez nie obow iązującego p o rząd k u praw nego.68 Z d ru g iej je d n a k stro n y jeżeli przyjąć, że ubezpieczenie w ypadkow e prow adzi do zbiorow ego pokryw ania przez w szystkie zakłady pracy szkód w y w oła nych w y p ad kam i w zatru d n ieniu, to nie pow inno z tego w ynikać, aby praw idłow o gospodarujące zakłady p rac y przyczyn iały się sw ym i fu n duszam i do po kryw ania szkód w yrządzonych przez in ne zakłady w sk utek n aru szen ia obowiązków w zakresie bezpieczeństw a pracy. D latego też te o statn ie zakłady m uszą w tak ich w y pad k ach ponosić in d y w id u aln ą od pow iedzialność finansow ą, co osiąga się przez nałożenie na te zakłady obow iązku zw rotu in sty tu cji ubezp. społ. w ypłaconych przez nią św ia d czeń.69 N ie bez znaczenia je s t w reszcie okoliczność, że finansow a odpo
*® P or. orzeczen ie S.N . z 5.XII.1950 r., P iP nr 7/51, str. 172, w k tó ry m S ąd N a jw y ż sz y n ie z w a ln ia u sp ołeczn ion ych z a k ła d ó w p racy n ie ty lk o od o d p o w ied zia l n ości za szkodę m ajątk ow ą, a le i za za d o śću czy n ien ie za k rzy w d ę m oralną.
w iedzialność zakładu p rac y w p ły w a n a sta ra n n ie jsz e p rzestrzeg an ie p rz e pisów o bezpieczeństw ie i higienie p racy przez zakład pracy, i to n ie tylko przez kierow nictw o, lecz i przez całą załogę, skoro p ien iężn a od pow iedzialność zakładu p racy pociąga za sobą zm niejszenie fun du szu zakładow ego, którego w ysokość zależy od finansow ych re z u lta tó w dzia łalności zakładu.70
Dodać należy, że jeżeli chodzi o zw rot nie św iadczeń rentow y ch , lecz zasiłku chorobow ego, to nie uspołeczniony zakład odpow iada wobec in sty tu c ji ubezp.społ. na ty ch sam ych zasadach co zakład uspołeczniony, tzn. tylko w razie n aru szenia przepisów o ochronie życia i zdrow ia p ra cowników, gdyż obow iązujący w ty m zakresie art. 195 ust. o ubezp.społ. nie w prow adza rozróżnienia m iędzy uspołecznionym a nie uspołecznio nym zakładem pracy.
In sty tu c ja ubezp. społecznych p rzy zn aje sw e św iadczenia w e w łasnym try b ie postępow ania, w ‘k tó ry m nie bierze udziału ani zakład pracy, ani sp raw ca w ypadku będący osobą trzecią. P o w sta je pytanie, czy w w y padku zgłoszenia przez in sty tu cję ubezp.społ. roszczenia o zw ro t św iad czeń m oże zakład p racy bądź odpow iedzialna za w ypadek osoba trzecia kw estionow ać zasadność w ypłacenia sum świadczeniow ych, tw ierd ząc np., że ubezpieczony nie u tra c ił zdolności do pracy, gdyż jego zaro bk i po w ypadku są nie m niejsze niż przed w ypadkiem . N egatyw nej odpow iedzi udzieliło w tej m aterii orzeczenie Gł. Kom. A rbitrażow ej z 30.IV.1952 r .7t W m yśl tego orzeczenia decyzja in sty tu cji ubezp. społ. może być sk arżo na tylko w szczególnym postępow aniu (sądy ubezpieczeń społecznych), wo bec czego na forum sądow ym lub arb itrażo w ym zasadności owej decyzji nie m ożna kw estionow ać, ocenie zaś ty ch instancji, jeżeli chodzi o za sadę roszczenia, podlega tylko zagadnienie w in y i zw iązku przy czy nowego.
W razie spow odow ania przez osobę trzecią inw alidztw a w ojennego lub wojskowego, w łaściw ej w ładzy przy słu g u je w stosunku do tej osoby roszczenie regresow e w edług zasad art. 26 d e k re tu z 25.VI. 1954 r., a to na podstaw ie a rt. 12 d e k re tu z 14.VIII.1954 r. o zao patrzen iu inw alidów w ojennych i w ojskow ych i ich rodzin.72
70 N a ten m o m en t tr a fn ie zw raca u w a g ę W.W. w sw ej pracy: R o szczen ie regresow e do p rzed sięb io rstw p a ń stw o w y ch , „P rzegląd U bezp. S p o ł.” z 1950 r nr 10, str. 37.
71 P iP nr 12/52, str 907.
32 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I
V III. Zagadnienia procesowe
O rzecznictw o nasze uznaje, że roszczenie up raw n ioneg o do św iad czeń z ubezpieczenia społecznego przeciw ko odpow iedzialnem u za szkodę w y w ołan ą w ypadkiem w za tru d n ie n iu je s t przedw czesne, dopóki w e w ła ściw ym postępow aniu nie rozstrzy g n ie się uprzednio, czy i w jak ie j w ysokości o trzy m a poszkodow any św iadczenia z ubezpieczenia społecz nego z ty tu łu w ypadku, p rzed ty m bow iem rozstrzygnięciem nie m ożna o k reślić wysokości roszczeń poszkodow anego oraz podstaw y odpow iedzial ności. W ytoczenie zaś pow ództw a przedw czesnego uzasadnia jego odda len ie.73
S tano w isk o to podd aje tra fn e j k ry ty c e Ig n ato w ic z 74 w skazując, że istn ie je tu ty lk o podstaw a do zaw ieszenia postępow&nia z m ocy a rt. 191 p k t 3 k.p.c. do czasu praw om ocnego rozstrzygnięcia roszczenia o św iad czenie ubezpieczeniow e. P rzep isy d e k re tu n ak azu ją jed y n ie zm niejsze nie odszkodow ania o uzyskane przez poszkodowanego św iadczenie ubez pieczeniow e. Nie m a żadnych przeszkód, by poszkodow any sam obliczył sobie, ile p rzy p ad n ie m u z ty tu łu ty ch św iadczeń, i by o różnicę w y stą p ił p rzeciw ko odpow iedzialnem u za szkodę, n ie czekając n a defin i ty w n e rozpoznanie jego roszczeń ubezpieczeniow ych przez w łaściw e w ładze. Roszczenie poszkodow anego stało się w ym ag alne z chw ilą po w stan ia szkody i z tą chw ilą poszkodow any u p raw n io n y je s t do docho d zen ia odszkodow ania. Poniew aż je d n a k sądy pow szechne nie m ogą roz strzy g ać ani o tym , czy poszkodow any u p raw n io n y je st do św iadczeń z ubezpieczenia społecznego, an i o wysokości tych św iadczeń (i to także wów czas, gdy jest to konieczne w zw iązku z roszczeniem o odszkodo w anie 75), rozstrzygnięcie zaś należy do in sty tu cji ubezp. społ. i do sądów szczególnych, przeto może zajść p o trzeba zaw ieszenia postępow ania przed są d e m do czasu zapadnięcia takiego rozstrzygnięcia, nie u zasad n ia to je d n a k oddalenia roszczenia z pow odu przedw czesności.
S ąd nie je s t zw iązany, zgodnie z zasadą sw obodnej oceny dowodów ,
,s O rzeczenie. S N. z 5 X1.1952 r., P iP nr 5— str. 818; o rzeczen ie S.N z 10 11.1955 r., O SN 94/56. P od ob n e sta n o w isk o zajm u je ró w n ież o rzeczn ictw o r a d ziec k ie uznając, że poszk od ow an y ob o w ią za n y jest zw rócić się przede w sz y stk im do o rg a n ó w u b ezp ieczenia sp ołeczn ego i dopiero po o d m o w ie przyzn an ia m u od szk o d o w a n ia lu b po ostateczn ym u sta len iu w yp łacon ego od szk od ow an ia p o w in ien zg ło sić do sąd u p ow ód ztw o o zasą d zen ie n ie pokrytej części szk od y ( F 1 e j s z i c, str. 165—<166).
74 I g n a t o w i c z , jak w y żej, str. 19.
u stalon y m w postęp o w an iu p rze d in sty tu c ją ubezpieczeń społecznych stopniem u tra ty zdolności do pracy i p rzy rozpoznaniu roszczenia cyw il nego o odszkodow anie obow iązany je s t sam oistn ie ustalić rzeczyw istą szkodę.76
O m aw iane roszczenia odszkodowawcze n ie są należnością za pracę, nie jest więc dopuszczalne nadaw an ie w yrokow i ry g o ru n aty ch m iasto w ej w ykonalności na podstaw ie a rt. 341 § 1 k.p.c.77 Z ty ch sam ych w zględów roszczenia z tego ty tu łu nie podlegają zw olnieniu od o płat sądow ych z m ocy art. 3 p k t 3 przepisów o kosztach są d o w y c h .78
W ypadki przy p racy — ze w zględu na ich społeczną doniosłość i po w ażne skutki, jak ie n iejed n o k ro tn ie pociągają za sobą — u zasad n iają konieczność szczególnej sk ru p u latn ości i w nikliw ości p rzy analizow aniu przyczyn w ypadku i ocenianiu, czy zostały zachow ane w szystkie p rz e
p isy o bezpieczeństw ie p racy w chodzące w rac h u b ę w danej sp raw ie.79 W szczególności w tego ro d zaju sp ra w ac h sąd y pow inny k o rzy stać z u p raw n ie ń z a rt. 236 k.p.c., dla u stalen ia zaś przyczyny w ypadku, a także stopnia u tra ty zdolności do p rac y konieczna będzie z reg uły opinia biegłych.
Podnieść w końcu należy, że zgodnie z okólnikiem n r 101 P rezesa R ady Min. z 10.V.1952 r.s# uspołecznione zakłady pracy nie pow inny dopuszczać do procesu w spraw ach, w k tó ry c h w yn ik z góry je s t p rze sądzony na niekorzyść zakładu pracy, n ato m ia st pow inny regu low ać tego ro d zaju roszczenia dobrow olnie.81
IX . Prekluzja i przedawnienie
P rzede w szystkim stw ierdzić należy, że w sto su n k u do roszczeń od szkodow aw czych z ty tu łu w ypadków w z atru d n ien iu , choćby chodziło
7* O rzeczenie S.N . z 10J.1957 r., „P rzegląd Z agadn. S o c ja ln y c h ” n r 7/57, str. 54. 77 W ytyczne w y m ia ru sp ra w ied liw o ści i p r a k ty k i są d o w ej z 30JII.1953 r., O SN 94/53.
78 Patrz p rzyp is 20. 7* P atrz p rzyp is 29.
80 M onitor P o lsk i N r A -67, poz. 1025.
81 N a ten tem at p atrz E m a n u e l S a r n o w s k i : U g o d o w e z a ła tw ie n ie rosz czeń odszkodow aczych za w yp a d k i w p rzed sięb iorstw ach p a ń stw o w y ch , „P rzegląd U sta w o d a w stw a G ospodarczego” z 1955 r. n r 5, str. 165 oraz T a d e u s z J a c k o w s k i : Jeszcze o ugod ow ym z a ła tw ien iu roszczeń od szk od ow aw czych za w y padki w p rzed sięb iorstw ach p a ń stw o w y ch , „P rzegląd U sta w o d a w stw a G ospodar czeg o ” z 1955 r. nr 7, str. 2S9.
34 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
0 roszczenie p raco w n ik a przeciw ko w łasnem u zakładow i p racy , nie sto suje się p rek lu z ji z a rt. 473 k.z. J a k w skazano w yżej, roszczenie odszko,- dowaw cze z ty tu łu w yp ad ku w z a tru d n ie n iu nie je s t roszczeniem o n a leżność z um ow y o pracę, lecz roszczeniem z czynu niedozw olonego,82 1 wobec tego n ie m a żad n y ch podstaw do stosow ania do ty ch roszczeń prekluzji.
Spory regresow e w y taczan e przez in sty tu cje ubezpieczeń społecznych przeciw ko uspołecznionem u zakładow i pracy na podstaw ie art. 24 i 26 d e k re tu z dnia 25.VI.1954 r. będą się toczyć z reg u ły w p ostępow aniu arbitrażow ym , chyba że chodzi o zakład p ra c y prow adzony przez zw ią zek zawodowy lub stow arzyszenie, gdyż te podm ioty — zgodnie z orzecz nictw em G łów nej K om isji A rbitrażow ej 83 — nie podlegają p ań stw ow em u arb itrażo w i gospodarczem u. W postępow aniu arb itrażo w y m obow iązuje roczna p rek lu zja zgodnie z § 21 rozp. R ady M inistrów z dnia 20.X II. 1952 r.84 P ow staw ała w sw oim czasie w ątpliw ość, od k ied y należy liczyć bieg tego term in u rocznego: od daty w ypadku czy też od d aty p rzy z n a nia św iadczenia przez in sty tu cje ubezpieczeń społecznych, skoro dopiero przyzn anie św iadczenia uzasadnia akcję regresow ą. W ątpliw ość tę roz strzy g n ął ustaw odaw ca w art. 27 d e k re tu z dnia 25.VI. 1954 r. stanow iąc, że p rek lu z ja w postępow aniu a rb itra ż o w y m liczy się od d a ty dokonan ia w y p łaty danej ra ty rentow ej.
P rzedaw n ien ie roszczeń dochodzonych przez poszkodow anego podlega ogólnym przepisom o przedaw n ien iu roszczeń z czynu niedozw olonego.85 Z m ocy art. 283 § 1 k.z. bieg p rzed aw n ien ia rozpoczyna się n ie od d aty w ym agalności roszczenia, lecz od daty, w k tó rej poszkodow any dow ie dział się o szkodzie i o osobie zobow iązanej do odszkodow ania. J a k ju ż zaznaczono, orzecznictw o nasze uznaje, że dochodzenie r e n ty przeciw ko sp raw cy szkody p rze d praw om ocnym u stalen iem re n ty należnej po szkodow anem u od in sty tu c ji ubezpieczeń społecznych je s t przedw czesne. W konsekw encji S ąd Najwyższy- uznał, że przed rozstrzygnięciem rosz czenia o św iadczenie z ubezpieczenia społecznego n ie je s t w ym agalne
82 P atrz p rzyp is 20 i 77.
M O rzeczenie G ł.K om .A rbitr. N r III 10 A 117/51, „P rzegl.U staw .G osp od ./’ z 1951 r. n r 11, str. 417 i Nr K 1/53-, „P rzegl.U staw .G ospod.” z 1953 r. n r 6, str. 231.
84 D z.U . • z 1953 r. N r 2, poz. 2.
“ N a ten tem a t p atrz m o j ą p racę: O d p ow ied zialn ość c y w iln a za n ie s z c z ę śli w e w yp ad k i, P iP z 1954 r. n r &, str. 325—353.
roszczenie odszkodow aw cze w rozum ieniu a rt. 108 przepisów ogólnych pr.cyw . i że wobec tego nie rozpoczyna się przed tą d atą bieg p rzedaw n ien ia.86 K ry ty k a tego poglądu orzecznictw a była przeprow adzona w y żej i jeżeli podzielić to k ry ty c z n e stanow isko, to wówczas uznać należy, że bieg p rzed aw n ien ia rozpoczyna się z chw ilą, gdy poszkodow any do w iedział się o szkodzie i o osobie zobow iązanej do odszkodowania.
Rów nież 3-letni term in p rzed aw n ien ia dotyczy roszczeń in sty tu cji ubezpieczeń społecznych przeciw ko uspołecznionym zakładom pracy (w szystkim , a nie tylko tym , k tó re p odlegają arbitrażow i) z ty tu łu rosz czeń regresow ych, term in ten jed n a k liczy się nie od d a ty w ypad ku i nie od d a ty przy zn an ia św iadczeń ubezpieczeniow ych, lecz od daty, w której in sty tu c ja ubezpieczeń społecznych pow zięła wiadomość o w ydarzeniu u zasad n iający m przy zn an ie św iadczeń, tzn. o w yp ad ku w zatru d n ien iu (art. 27 d e k re tu z dn. 25.V I.1954 r.). Poniew aż jest to przepis szczególny, w yłącza on stosow anie norm y art. 283 k.z., ta k że przed aw nienie będzie zaw sze 3-letnie, choćby szkoda była w yw ołana w ystępkiem lub zbrodnią. Rów nież z ty ch sam ych w zględów nie p rzed aw n ia się roszczenie in sty tu c ji ubezpieczeń społecznych przeciw ko uspołecznionem u zakładow i p racy, choćby od d aty w y p adk u m inęło 10 lat, jeżeli tylko nie upłynęło jeszcze 3 la ta od d aty pow zięcia przez in sty tu cję ubezpieczeń społecznych w iadom ości o zd arzeniu uzasad n iający m przy zn anie świadczeń.
W sto su n k u nato m iast do n ie uspołecznionych zakładów p racy rosz czenie regresow e in sty tu c ji ubezpieczeń społecznych p rzed aw n ia Się w e dług zasad art. 283 k.z.
N ależy dodać, że w p rzeciw ień stw ie do daw nych przepisów d ek ret z dnia 25.VI. 1954 r. n ie zna w ogóle p rzed aw nien ia p raw a do św iadczeń ubezpieczeniow ych. R enty jed n a k n ie w ypłaca się za okres dłuższy ani żeli za 3 m iesiące w stecz od dnia zgłoszenia w niosku. Pokrzyw dzony w sk u tek w y p ad k u w za tru d n ie n iu m oże więc w ystąp ić do in sty tu cji ubezpieczeń społecznych z roszczeniem o re n tę bez w zględu na to, kiedy n astąp ił w ypadek, otrzym a jed n a k rentę, jeżeli chodzi o ok res w steczny, najw yżej za 3 m iesiące poprzedzające zgłoszenie w niosku o re n tę (art. 14 . dekr. z d n ia 25.VI.1954 r.).
36 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
X . W y k a z przepisów szczegółowych dotyczqcych bezpieczeństwa i higieny pracy87
1. R ozporządzenie M in istra P rzem y słu i H an d lu z d nia 21 czerwca 1922 r. w sp raw ie u rządzania w yjść w now obudow anych kotłow niach (Dz.U. N r 51, poz. 461).
2. R ozporządzenie M in istra P rzem y słu i H andlu z d nia 20 m arca 1923 r. w przedm iocie przepisów dla obsługujących k o tły parow e (Dz.U. N r 53, poz. 370).
3. R ozporządzenie P re zy d e n ta Rzeczypospolitej z d n ia 22 kw ietnia 1927 r. o zakazie używ ania białego i żółtego fosforu p rz y w yrobie p rzedm io tó w zapalnych (Dz.U. N r 43, poz. 380).
4. R ozporządzenie P re z y d e n ta z dnia 30 czerw ca 1927 r. w sp raw ie p ro d u k cji, przyw ozu i używ ania bieli ołow ianej, siarczanu ołowiu oraz in n y ch zw iązków ołow iu (Dz.U. N r 62, poz. 544); p a trz nadto p k t 7 w ykazu.
5. R ozporządzenie M inistrów : P rz em y słu i H andlu, P ra c y i O pieki S połecznej oraz S p raw W ew nętrznych z dnia 13.IV.1928 r. o prze ch o w y w an iu i m agazynow aniu olejów m in e raln y c h przez zakłady przem y sło w e (Dz.U. Ń r 53, poz. 508).
6. R ozporządzenie M inistrów : Robót P ublicznych, S p raw W ew nętrz nych, P rz em y słu i H an d lu oraz P ra c y i O pieki Społecznej z dnia 7 m aja 1929 r. w sp raw ie przechow yw ania taśm y celuloidow ej (fil m u) (Dz.U. N r 36, poz. 327).
7. R ozporządzenie M inistrów : P ra c y i O pieki Społecznej, P rzem y słu i H and lu i S p ra w W ew n ętrzn y ch z dnia 13 w rześnia 1930 r. w sp ra w ie przepisów higieny i bezpieczeństw a, obow iązujących p rzy p rzy g oto w y w an iu gotow ych do u ż y tk u fa rb i past, zaw ierających biel ołow ianą, siarczan ołow iu i inne p ro d u k ty zw iązki te zaw ierające oraz p rz y w y ko n yw an iu robót m alarsk ich, p rzy k tó ry c h używ ane są te fa rb y i p a s ty (Dz.U. N r 44, poz. 390).
8. R ozporządzenia M inistrów : S p ra w W ew nętrznych, P ra c y i O pieki Społecznej oraz R olnictw a z dnia 9 m arca 1931 r. o bezpieczeństw ie i higien ie p rac y w gospodarstw ach ro ln y ch i leśnych oraz przedsię b io rstw a c h z nim i zw iązanych, k tó re n ie posiadają przew ażającego c h a ra k te ru przem ysłow ego lu b handlow ego (Dz.U. z 1931 r. N r 44, poz. 390 i z 1935 r. N r 96, poz. 612).
9. R ozporządzenie M in istra P rzem y słu i H an d lu z dnia 20 w rześnia 1934 r. o u staw ian iu , używ aniu i obsłudze w y tw orn ic acety len o w y ch (Dz.U. N r 99, poz. 903); p a trz rów nież rozporządzenie M ini
87 P rzy sp orząd zen iu teg o w yk azu a u to r o p a rł s ię na z e sta w ie n iu zaw artym w P r a w ie P ra cy , to m IX, str. 679—684.
s tra P rzem y słu i H and lu z dnia 29 sie rp n ia 1934 r. o budow ie i s ta n ie technicznym w ytw o rn ic acetylenow ych (Dz.U. N r 79, poz. 741). 10. U staw a z dnia 31 stycznia 1935 r. o oznaczaniu w agi n a ła d u n k a c h
przew ożonych na sta tk a ch (Dz.U. N r 18, poz. 99).
11. Rozporządzenie M inistrów : S p ra w W ew n ętrzn ych i O pieki Społecz n ej z dnia 23 m aja 1935 r. P rzepisy dotyczące p rzestrzeg an ia w a run k ó w bezpieczeństw a i higieny przy ro b otach b u d o w lan y ch (Dz.U. N r 50, poz. 329; zm iana: Dz.U. z 1954 r. N r 7, poz. 23).
12. R ozporządzenie M inistrów : P rzem y słu i H andlu, O pieki Społecznej oraz S p raw W ew nętrznych z dnia 15 lipca 1935 r. o p rzech o w y w a n iu k a rb id u przez zakłady przem ysłow e (Dz.U. N r 59, poz. 383). 13. R ozporządzenie M inistrów : Opieki Społecznej oraz P rzem y słu i H an dlu z dnia 7 m aja 1937 r. o higienie i bezpieczeństw ie p ra c y w za kład ach w y p raw iających skóry (Dz.U. N r 53, poz. 419).
14. Rozporządzenie M inistrów : O pieki Społecznej oraz P rzem y słu i H a n dlu z dnia 25 listopada 1937 r. o w a ru n k a ch w y ro b u i stosow an ia cztero ety lk u ołowiu (Dz.U. N r 88, poz. 635).
15. R ozporządzenie M in istra P rzem ysłu i H an dlu z d n ia 9 m aja 1938 ,r. 0 budow ie i stan ie technicznym p rzenośnych zbiorników do gazów sprężonych, skroplonych i rozpuszczonych pod ciśnieniem (Dz.U. N r 39, poz. 329).
16. R ozporządzenie M inistrów : P rą c y i O pieki Społecznej, Z d ro w ia 1 P rzem y słu z dnia 26 m arca 1946 r. o higienie p rac y w z a k ła d a ch p rzem y słu w łókienniczego (Dz.U. N r 23, poz. 151).
17. Rozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, Z drow ia, P rzem ysłu, Odbudow y, A dm in istracji P ublicznej oraz Ziem O dzy skan y ch z dnia 6 listopada 1946 r. w yd ane w porozum ieniu z M ini stram i: O brony N arodow ej, Skarbu, S praw iedliw ości, O św iaty, R ol nictw a i R eform Rolnych, K om unikacji, Poczt i T elegrafów , L eśn i ctw a oraz A prow izacji i H andlu o ogólnych p rzepisach dotyczących bezpieczeństw a i higieny pracy (Dz.U. N r 62, poz. 344; sp ro st. b łędu : Dz.U. z 1947 r. N r 45, poz. 240).
18. R ozporządzenie M inistrów : O dbudow y oraz P ra c y i O pieki Społecz nej z d n ia 21 m arca 1947 r. o w a ru n k a ch bezpieczeństw a p rz y robo - ,tach rozbiórkow ych (Dz.U. N r 30, poz. 128).
19. In stru k c ja M in istra P ra cy i O pieki Społecznej z dnia 28 m arc a 1949 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p rac y w zak ład ach żeglugi śródlądow ej (Dz.Urz.M PiOS N r 4, poz. 34).
20. R ozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, Z dro w ia oraz P rzem y słu i H andlu z dnia 21 k w ietnia 1949 r. o h igienie p ra c y w zakładach w y tw arzający ch p rzedm ioty z ołow iu lu b sto su jący ch p rzy p ro d u k cji ołów oraz w d ru k a rn ia c h (Dz.U. N r 36, poz. 260; sprost. błędu: Dz.U. N r 54, poz. 431).
3 6 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
21. R ozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, Zdrow ia oraz P rzem ysłu i H an d lu z dnia 21 k w ie tn ia 1949 r. o hig ienie pracy w h u tach szkła (Dz.U. N r 36, poz. 261).
22. Rozporządzenie M inistrów : P ra c y i O pieki Społecznej, G órnictw a i Energietyki, P rzem y słu Ciężkiego, P rzem y słu Lekkiego, Przem ysłu Rolnego i Spożywczego, Żeglugi, K om unikacji, Z drow ia oraz B u dow nictw a z dnia 12 w rześnia 1949 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny przy użyciu a p arató w n a try sk o w y ch (Dz.U. N r 54, poz. 420). 23. R ozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, P rzem ysłu
Ciężkiego, P rzem y słu Lekkiego, G órn ictw a i E nerg etyk i, P rzem y słu R olnego i Spożywczego, Żeglugi, K om unikacji, B udow nictw a oraz Z drow ia z dnia 4 kw ietn ia 1950 r. w sp raw ie obsługi suw nic elek try czn y ch w zakładach pracy (Dz.U. N r 25, poz. 223; sprost.błędu: Dz.U. N r 39, poz. 361).
24. U staw a z dnia 18 lipca 1950 r. o zapew nieniu bezpieczeństw a i h i gieny pracy p rzy budow ie i obsłudze m aszyn i urządzeń technicz n y ch (Dz.U. N r 36, poz. 330).
25. Rozporządzenie M inistrów : P ra c y i O pieki Społecznej, Zdrow ia, P rzem y słu Lekkiego, P rzem y słu Ciężkiego oraz Żeglugi z dnia 23 sierp n ia 1950 r. w spraw ie bezpieczeństw a i higieny pracy p rzy stosow aniu dm uchaw ek p iaskow ych (Dz.U. N r 42, poz. 382).
26. U chw ała P rezy d iu m Rządu z dnia 4 p aździernik a 1950 r. w sp raw ie zapew nienia bezpieczeństw a ru ch u i ochrony p racy przy przew ozie p rze ład u n k u i m agazynow aniu m ateriałó w niebezpiecznych i szkodli w ych (M onitor Polski N r A-109, poz. 1373).
27. R ozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, P rzem ysłu Ciężkiego oraz Z drow ia z dnia 13 k w ietn ia 1951 r. w spraw ie bez p ieczeństw a p rac y p rzy sp rę ż a rk a c h p o w ietrzn y ch (Dz.U. N r 22, poz. 174).
28. R ozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z dro w ia z dnia 28 k w ietn ia 1951 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p ra c y na o b rab iark ach do m etali (Dz.U. N r 25, poz. 192).
29. Rozporządzenie M in istra G ospodarki K om unalnej z dnia 28 sierpn ia 1951 r. w sp raw ie zapobiegania pow staw aniu i rozszerzaniu się po żarów w b u d y n k ach oraz na budow ach (Dz.U. N r 49, poz. 360). 30. R ozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, Zdrow ia,
P rzem y słu Ciężkiego i P rzem y słu L ekkiego z dnia 3 października 1951 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p rac y przy m etalizacji n atry sk o w ej (Dz.U. N r 53, poz. 374).
31. R ozporządzenie P re ze sa R ady M inistró w i M inistrów : P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 22 listopada 1951 r. w sp raw ie bez pieczeństw a i h ig ie n y pracy w zak ład ach graficznych (Dz.U. N r 65, poz. 447; zm iana: Dz.U. z i952 r. N r 41, poz. 285).
32. Rozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, P rzem y słu Ciężkiego oraz Z drow ia z dnia 7 lutego 1952 r. w sp raw ie bezpie czeństw a i higieny p ra c y na n ie k tó ry c h o b rab ia rk a c h do drew na (Dz.U. N r 10, poz.' 62).
33. R ozporządzenie M inistrów : P racy i O pieki Społecznej o raz Z dro w ia z dnia 2 czerw ca 1952 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny pracy w kesonach (Dz.U. N r 31, poz. 208).
34. Zarządzenie n r 206 Przew odniczącego P ań stw o w ej K om isji P lan o w ania G ospodarczego z dnia 7 czerw ca 1952 r. w sp raw ie sposobu przeprow adzania racjonalizacji ośw ietlenia w zakładach przem y sło wych (B iuletyn P K P G N r 28, poz. 133).
35. Zarządzenie n r 322 Przew odniczącego P ań stw o w ej K om isji P lan o w ania Gospodarczego z dnia 8 października 1952 r. w sp raw ie pro jek to w an ia i zatw ierdzan ia w zorów odzieży specjalnej i sprzętu ochrony osobistej (B iuletyn P K P G N r 42, poz. 204; zm iana: B iule ty n P K P G z 1953 r. N r 39, poz. 194).
36. Rozporządzenie M in istra G ospodarki K om unalnej z dnia 12 listo p ada 1952 r. w spraw ie p rzeprow adzania ko n tro li bezpieczeństw a przeciw pożarow ego w in sty tu cjach posiadających w łasną służbę ochrony przeciw pożarow ej (Dz.U. N r 46, poz. 314).
37. Rozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej oraz Zdrow ia z dnia 14 listopada 1952 r. w spraw ie bezpieczeństw a i hig ien y p r a cy w zakładach p rzetw ó rstw a rybnego (Dz.U. N r 47, poz. 317). 38. U chw ała n r 982 P rezyd iu m Rządu z dnia 15 listopada 1952 r.
w sp raw ie elim inow ania przedm iotów w ybuchow ych i niebezpiecz nych ze złom u m etali (M onitor Polski N r A-100, poz. 1526).
39. Rozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej, L eśnictw a oraz Zdrow ia z dnia 26 lutego 1953 r. w spraw ie bezpieczeństw a i higieny pracy pracow ników zatru d n io n y ch p rz y pozyskaniu d rew na, k arp iny i żyw icy (Dz.U. N r 20, poz. 78).
40. Rozporządzenie M inistrów : P ra cy i O pieki Społecznej o raz Z drow ia z dnia 1 kw ietn ia 1953 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i h ig ien y pracy pracow ników zatru d n io n y ch przy ręczn ym dźw iganiu i przenosze niu ciężarów (Dz.U. N r 22, poz. 89).
41. Zarządzenie n r 112 Przew odniczącego P ań stw o w ej K om isji P lan o w ania Gospodarczego z dnia 29 k w ietn ia 1953 r. w sp ra w ie zakazu stosow ania zw iązków ołow ianych w przem yśle ceram iczn ym (Biu- ietyn P K P G N r 14, poz. 63).
42. In stru k c ja n r 36/53 M inistra Z drow ia z d n ia 25 m aja 1953 r. w sp raw ie środków ochrony życia i zdrow ia pracow ników z a tru d nionych w jed n o stk ach służby zdrow ia przy obsłudze ibutli ze s p rę żonym tlen em (Dz.U rz.M in.Zdrow ia N r 11, poz. 86).
4 0 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
43. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i Opieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 1 czerw ca 1953 r. w sp raw ie higieny p racy w zakładach w y tw arzający ch papę sm ołow ą i u żyw ających p ak u ł i sm oły pogazow ej p rzy p rod uk cji (Dz.U. N r 35, poz. 151).
44. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z dro w ia z dnia 30 iipca 1953 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p ra c y w h u ta c h ołow iu (Dz.U. N r 46, poz. 227).
45. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 10 sierp n ia 1953 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p rac y p rzy p rzero b ie m iedzi (Dz.U. N r 45, poz. 221).
46. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 11 sierp n ia 1953 r. w spraw ie bezpieczeństw a i higieny p rac y p rz y w y tw a rz an iu i p rzero b ie a rse n u oraz jego zw iązków (Dz.U. N r 48, poz. 236).
47. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 12 sierp n ia 1953 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p rac y w gazow niach kom un aln y ch (Dz.U. N r 47, poz. 233).
48. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 3 w rześnia 1953 r. w spraw ie bezpieczeństw a i higieny p ra c y w h u tac h cynku (Dz.U. N r 42, poz. 209).
49. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 16 w rześnia 1953 r. w sp raw ie higieny pracy w zakładach sto su jących p rzy p ro d u k cji rtę ć i jej zw iązki (Dz.U. N r 46, poz. 228). 50. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia
z dnia 24 w rześnia 1953 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p ra cy p rzy szybkościow ym sk ra w an iu m etali (Dz.U. N r 46, poz. 229). 51. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia
z d nia 11 listop ad a 1953 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p rac y p rzy w y tw a rz an iu w yrobów gum ow ych (Dz.U. z 1954 r. N r 4, poz. 10).
52. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 30 p aździernika 1953 r. w sp ra w ie higieny pracy przy w y tw arzan iu , p rzerobie i stosow aniu zw iązków chrom u (Dz.U. z 1954 r. N r 7, poz. 22; sp rost.błędu: Dz.U. N r 17, poz. 67).
53. R ozporządzenie M in istra G órnictw a z dnia 16 styczn ia 1954 r. w sp raw ie używ ania m ateriałó w w ybu chow y ch w zak ładach g ó rn i czych (Dz.U. N r 5, poz. 14).
54. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 19 m arca 1954 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p ra c y p rzy obsłudze przenośników (Dz.U. N r 13, poz. 51).
55. R ozporządzenie M inistrów P ra c y i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 20 m arca 1954 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p ra c y p rzy obsłudze żu raw i (Dz.U. N r 15, poz. 58).
56. R ozporządzenie M in istra G órnictw a z dnia 21 k w ie tn ia 1954 r. w spraw ie higieny p racy w kopalniach arsen u (Dz.U. N r 22, poz. 81). 57. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z d row ia
z dnia 15 m aja 1954 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i hig ien y pracy p rzy u żytkow aniu b u tli z gazam i sprężonym i, skro p lo n ym i i roz puszczonym i pod ciśnieniem (Dz.U. N r 29, poz. 115).
58. U chw ała n r 317 P re zy d iu m R ządu z dnia 18 m aja 1954 r. w sp ra w ie zasad przydziału odzieży specjaln ej i sp rzętu ochrony osobistej (M onitor Polski N r A-58, poz. 78).
59. In stru k c ja n r 28/54 M inistrów : Zdrow ia, R olnictw a i P ań stw o w y ch G ospodarstw R olnych z dnia 29 czerw ca 1954 r. w Spraw ie bezpie czeństw a i higieny p racy osób zatru d n io n y ch przy zw alczaniu stonki ziem niaczanej (D z.U rz.M in.Zdrow ia N r 15, poz. 77).
60. Rozporządzenie M inistrów P ra cy i O pieki Społecznej oraz Z drow ia z dnia 16 lipca 1954 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i h ig ieny pracy p rzy obsłudze kolei w zak ład ach p rac y (Dz.U. N r 38, poz. 167). 61. R ozporządzenie M inistrów P ra cy i Opieki Społecznej oraz Z drow ia
z dnia 2 listopada 1954 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny p racy przy spaw an iu i cięciu m eta li (Dz.U. N r 51, poz. 259).
62. Instr.M in.Z drow ia z dnia 3 listopada 1955 r. dotycząca ochrony zdrow ia przy stosow aniu ciał prom ieniotw órczych w zakład ach p rze m ysłow ych, w zakładach służby zdrow ia i p racow niach n auk ow o - b a d a w c z y c h (M onitor P olski N r 105, poz. 1417).
63. U chw ała n r 18 R ady M in istró w z dnia 14 stycznia 1956 r. w s p ra w ie skróconego czasu p racy w n iek tó ry ch zakładach pracy w cho dzących w sk ład re so rtu h u tn ic tw a (M onitor Polski N r 6, poz. 47). 64. R ozporządzenie R ady M inistrów z dnia 4 lutego 1956 r. w spraw ie
bezpieczeństw a i hig ien y p racy przy ro botach im p re g n ac y jn y ch i od- g rzybieniow ych (Dz.U. N r 5, poz. 25).
65. U chw ała n r 93 P rezy d iu m R ządu z dnia 22 lutego 1956 r. w sp ra w ie zasad przydziału odzieży specjalnej i sp rzętu ochrony osobistej dla pracow ników cyw iln ych zatru d n io n y ch w w ojsku (M onitor P ol ski N r 17, poz. 245; zm iana: M onitor Polski z 1957 r. N r 6, poz. 35). 66. U chw ała n r 416 P re zy d iu m Rządu z dnia 30 czerw ca 1956 r. w sp ra w ie odzieży ochronnej dla stu d en tó w odbyw ających szkolenie w oj skow e w szkołach w yższych (M onitor Polski N r 56, poz. 610). 67. Z arządzenie Min. Z drow ia z dnia 9 lipca 1956 r. w sp raw ie w a ru n
ków zatrud n ien ia, przy k tó ry ch praca salow ych i uczniów w zawo dzie połączona jest z n arażen iem n a działanie prom ieni R oentgena, ciał prom ieniotw órczych oraz fa l elek tro m agn ety czn ych (M onitor P o lski N r 64, poz. 754).
42 S T A N IS Ł A W G A R L IC K I Nr 1
68. U chw ała n r 621 Rady M inistrów z d n ia 6 październik a 1956 r. w sp raw ie skróconego czasu pracy w n iek tó ry ch zakładach pracy w chodzących w sk ład reso rtu łączności (M onitor Polski N r 87, poz. 1006).
69. Z arządzenie Min. Transp. Drog. i L otn. z dnia 23 października 1956 r. w sp raw ie w arun k ó w używ ania sam ochodów ciężarow ych i ciągni ków (przyczep) do przew ozu osób (M onitor Polski N r 93, poz. 1044). 70. R ozporządzenie M inistrów : Pań stw o w y ch G ospodarstw R olnych i Rol n ictw a z d n ia 24 paźd ziern ik a 1956 r. w sp ra w ie bezpieczeństw a i higieny p racy p rzy obsłudze ciągników rolniczych (Dz.U. N r 51, poz. 228).
71. U chw ała n r 727 R ady M inistrów z dnia 17 listopada 1956 r. w s p ra w ie skrócenia czasu pracy przy konserw acji zabytków (M onitor P o l sk i N r 101, poz. 1165).
72. U chw ała n r 744 R ady M inistrów z dnia 17 listopada 1956 r. w s p ra wie' skróconego czasu pracy w n iek tó ry ch zakładach p rac y pod ległych Min. P rzem y słu M aszynowego (M onitor P o lsk i N r 105, poz. 1203). /.
73. U chw ała n r 745 R ady M inistrów z dnia 17 listopada 1956 r. w s p ra w ie skróconego czasu pracy w n iek tóry ch zakładach podległych Min. T ransp. Drogowego i Lotniczego (M onitor Polski N r 105, poz. 1204). 74. R ozporządzenie M in istra Żeglugi z dnia 18 g ru d n ia 1956 r. w s p ra w ie bezpieczeństw a i higieny p rac y n a polskich m orskich sta tk a ch handlo w y ch w żegludze m iędzynarodow ej (Dz.U. N r 14, poz. 75). 75. U chw ała n r 78a R ady M inistrów z dnia 5 m arc a 1957 r. w sp raw ie
pop raw y zaopatrzenia pracow ników w odzież ochronną, roboczą, sp rz ę t ochrony osobistej i um u n d u ro w an ie (M onitor Polski N r 30, poz. 206).
76. R ozporządzenie R ady M inistrów z d nia 23 m aja- 1957 r. w sp raw ie bezpieczeństw a i higieny pracy przy stosow aniu prom ien iow an ia jonizującego (Dz.U. N r 34, poz. 148).
(koniec)
U w aga. Już po złożeniu n in iejszeg o artyk u łu została u ch w a lo n a p rzez S ejm u sta w a z dnia 13.XII.1957 r. o zaopatrzeniu em ery ta ln y m żołn ierzy za w o d o w y ch i n ad term in ow ych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1958 r. N r 2, poz. 6), k tóra u c h y liła o m a w ia n y dek ret z d n ia 18.IX.1954 r. W zw iązk u z tym u stęp d otyczący w o jsk o w y c h za w o d o w y ch poczynając od słó w „Tak w ię c w o jsk o w y ch ...” aż do słó w „...na prze pisach p raw a c y w iln e g o ” stra cił częścio w o na ak tualności.
