Oręd owni k
ORGAN ZWIĄZKU GMIN WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGOs amorządu
Jlllłlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilii ___ W y c h o d z i 10 i 25 d n ia m i e s i ą c a __ j|llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllMlllnu
= P re n u m e ra ta w y n o si 2 z ło te k w a rta ln ie 5 o j ■ a J v l d „ = O g ł o s z e n i a : Je d n o ła m o w y w iersz =
— = r\ \O p ła ta p o cz to w a o p ła c o n a ry cz a łte m = i i v k = * 'e d . l A d m .: N .atow ice, r o c z t o w a / .l l = = m ilim . 50 gr. .f. P rz e d te k ste m 1 zł za =n i i i » —
£ T e le fo n : K a to w ic e 21-47 = R e d a k t o r : S t a n i s ł a w K u h n e r t i w ; ersz R a c h . w P K O . 304.227 J
', llllililllillllll|||||llliimillllllllllllllltlllllllimillillllllllllllllllr S y n d y k Z w iązk u G m in W o j. Ś lą s k ie g o ~'l||imillllllllllllllI1lllllllllllllllllHlllllllllllllllllllimilllllllllllr
Nr. 3 i 4 K ato w ice, dnia 25 lu tego 1933 R o k IX
^jiłiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^
= TRF^f N II M F R II * ** ^ m in y m a ją r a to w a ć s y tu a c ją fin an so w ą pow . zw iązk ó w kom . — 2. O u d ział gmin w p ań stw , p o - =
1 1 1» L J Ł II U In Ł u U . d a tk u p rze m y sło w y m . (In icja ty w a U. G . C z e c h o w ic e ). — 3. U d z ia ł zw iązkó w k om . w r y c z a łc ie z a - 3
= p a łcz a n y m . — 4, Z p ra c Z arząd u Z w ią z k u G m in W o j. Śl„ — 5. K ro n ik a . — 6. O g ło sz e n ia . =
~,lllllllllllIIIIIIIIIIIIIłlllllllllllllllllllllllltllllllllllllllll!llllllllllllllIllłlllllllllllllllllllllllllllllłlllIIIIIIIIIIIIIIIIIIłlllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllIlllllillll<IIIIHIIIłlllllłlllllllllllllllllll1IIIIIIlllll|lr
Gminy mają ratować sytuację finansową pow. związków kom.
Ja k już swego czasu donosiliśmy w piśmie na- szem, wniosła Śl. Rada W ojew ódzka w lutym ubr. do Sejm u Śl. projekt noweli ido ustawy o tymcz. uregulo
waniu finansów kom. Celeim projektow anej noweli ima być zasilenie funduszów powiatowych związków ikomunalnych.
Idąc po najmniejszej linji oporu, Śl. Urząd W o
jewódzki wzgl. Śl. Rada W ojewódzka sięgnęły do naj
bliżej leżącego źródła, t. j. do fundusizów naszych raiast i gmin i drogą obcięcia, wpływów tychże przy tpomocy wniesionej noweli pragnie izasilić fundusze 'pow. izwiązków kom.
Opierając się na fakcie, że riiekt. gminy wiejskie i
miejskie w rzeczy samej dysponują znacznemi fundu
szami, podcz. kiedy dane W ydziały Pow iatow e mają budżety deficytowe, Śl. Urząd Woij. wzgl. Śl. Rada W oj. chciały tymże gminom odebrać część dochodów
li przekazać je danym związkom powiatowym. Za
m iast jednak otw arcie wydać ustawę w y j ą t k o w ą w stosunku do igmin, opracowano projekt noweli, k tó ry w zupełności chybia celu, a który, nie liczący się z faktami, w istanie jest podkopać byt (finansowy licz
nych gmin wiejskich, k tóre i talk już z biedą utrzymać się zdołają na wodzie. W rzeczy samej zaś, projekt wniesiony do Sejmu, te gminy w iejskie, dla których projekt wypracowany został, w małej tylko mierze pociągnie? do świadczeń na rzecz danych związków powiatowych.
Projekt noweli zdąża do tego, by pow. związ
kom kom. przysporzyć dochodów z udziałów miast i igmin naszych w podatku gruntowym, w podatku od placów budowlanych, w podatku budynkowym, a głównie zaś z udziału w podatku dochodowym. P rze
chodząc do porządku dziennego nad pi er wszem i trze
ma źródłami zasilenia funduszów powiatowych, jako takiemi, na które możnaby się zgodzić, zatrzymujemy się głównie przy projekcie, zdążającym do obcięcia udziału gmin w państw, podatku dochodowym i w do
datku ikom. do tegoż podatku.
Pierw otny projekt Śl. Rady W oj. przewidywał, że wszystkie mias ta mewy dzielone i wszystkie gmi
ny oddawać miały pow. związkom kom. ze swego udziału w państw, podatku dochodowym pochodzą
cego od dochodu do 15 000 zł. oraz udziału w tymże poci a i ku i dodatku kom. od uposażeń, em erytur i wy
nagrodzeń za najemną pracę, dalej od udiziału i do
datku kom. od dochodów ponad 15 000 zł. rocznie 15%, zaś od udziału i dodatku kom. pochodzących z rolnictw a i dochodu z innych źródeł 30%.
W dniu 9 grudnia ubr. Komisja Sejm owa w trze- ciem czytaniu załatw iła się z projektem ustawy, a przechodząc do porządku dziennego i w zupełności ignorując uchwały walnych zebrań jako też K ół Po
wiatowych Związku Gmin W oj. Śl. i wywody przed
staw iciela Związku na posiedzeniu Komisji z dnia 17.
II. 1932 r., uchwaliła jeszcze gorszy sposób obcięcia funduszów gminnych na rzecz związków powiato
wych. Mianowicie Komisja proponuje teraz, że, jak dotąd, miasta niewydzielone i gminy w iejskie o char.
miejskim na rzecz związków powiatowych odstępo
w ać mają z udziału w państw, pod. doch. i z dodatku kom. 15%, zaś gminy wiejskie oddawać mają z tychże źródeł dochodu związkom powiatowym:
5% — jeżeli ogólny dochód gminy z podatku do
chodowego itd. nie przekroczył kwoty 5 000 zł. w o- statnim roku administracyjnym,
10% przy dochodzie ponad 5 000 zł. do 25 000 zł.
20% przy dochodzie od 25 000 zł. do 50 000 zł.
30% przy dochodzie od 50 000 zł. do 100 000 zł.
40% przy dochodzie ponad 100 000 zł.
Zauważyć tu należy, że projekt nowy Komisji sejmowej (druk nr. 245/III) do dirulku nr 180 III str. 7), mówiąc o udziale związków powiatowych w docho
dach gmin zaznacza, że gminy w iejskie oddawać bę
dą związkom powiatowym 5% — jeżeli ogólny diochód gminy z wyżej wym, źródeł (t. j. z udziału i dod. kom.
do państw, pod. doch.) pobrany w ostatnim roku ad
ministracyjnym nie przekroczył kwoty 5 000 zł.
Podając następnie udział'związków powiatowych w wysokości 10%, 20%, 30% i 40%, mówi projekt, że gminy wiejskie procent ten odstępować będą powia
tom „przy dochodzie ogólnymi, pobranym w ostatnim
roku administracyjnym'1 ponad itd, Zapytaćby się .należało projektodawców, czy mają na myśli przy udziale od 10% wzwyż o g ó l n y dochód gminy z wszystkich podatków i danin kom,, czy też ja k przy udziale w wysokości 5% tylko ogólny dochód z udzia
łu w podatku dochodowym i z dod. kom. Tę sprawę koniecznie należy wyjaśnić, ponieważ projekt jest pod tym względem niejasny.
Przy tej sposobności należy też wyświetlić, w ja ki sposób gminy rozliczać się mają na wypadek przy
jęcia projektu z powiatami, a mianowicie, czy post factum na podstawie zamknięć rachunkowych za o- statn i rok administracyjny, czy też na podstawie sum preliminowanych na rok bieżący.
Dla wyjaśnienia powyższego przytaczamy nastę
pujący przykład: ■ .
Gmina N, N. preliminowała w budżecie swoim na rok bieżący dochód w państw, podatku dochodo
wym i w dod. kom. na 26 000 zł. Jeżelib y trzymano się zasady, że na rzecz Wydziału Powiatowego od
prowadza się udziału tegoż na podstawie prelimino
wanych w budżecie kwot, wtenczas ta gmina odpro- Wadzićby musiała ,z tych swoich wpływów, obliczo
nych na 26 000 zł. 20% na rtzectz powiatów, Tym cza
sem zamknięcie rachunkowe wykaże, że dana gmina nie miała z naprowadzonego źródła 26 000 zł., ale tyl
ko 24 000 zł. W obec takiego staniu rzeczy w myśl (projektu gmina powiatowi odprowadzić potrzebowa
łaby tylko 10% swoich w pływów z danego źródła.
Ja k ż e w ięc gmina powetuje sobie niesłusznie odpro
wadzoną nadwyżkę? To koniecznie wyjaśnić należy.
W niesiony projekt, jako też ostateczny projekt kom isji sejmowej byłby ustaw ą w y j ą t k o w ą w sto
sunku do gmin górnośląskiej części W oj., gdzie po
biera się dodatek kom. Tego dodatku nie pobiera, isię w części ciesz, W oj., a zatem tam te gminy mniej świadczyłyby na rzecz swoich powiatów. Szczególne to ma znaczenie przy świadczeniach gmin na rzecz Śl. Funduszu poż. zapom.
Ja!k już wspomnieliśmy, tak Śl. Urząd W oj, jako (też Śl. Rada W oj. chciały na rzecz powiatów okroić dochody pewnych dobrze sytuowanych gmin w iej
skich i miejskich. Tymczasem uchwały Komisji sej
mowej pogrzebią (finanse licznych naszych gmin w iej
skich — przemysłowych, nie posiadających charak
teru miejskiego.
W rzeczyw istości (bowiem projekt spowoduje co n astępu je:
T akie gminy, jak Godula, W ełnowiec, Kończyce, Knurów, Czerwionka, Radlin, Rydułtowy, Pszów, Niedobczyce, Chwał,owice, Tychy i t. d., a więc gminy przemysłowe, obarczone całym ciężarem następstw bezrobocia i koniecznej opieki nad biedną ludnością, ze swoich dzisiaj już niew ystarczających funduszów łożyć będą musiały poważne kw oty z szczupłych swoich dochodów na rzecz związków powiatowych.
Chcąc sięgnąć po dochody kilku dobrze sytuowanych gmin wiejskich (przeważnie bez przemysłu) i stąd bez kłopotu z bezrobotnymi, projekt ii uchwały Komisji sejm owej w r z e c z y sam ej wykopią grób dla całego szeregu gmin wiejskich, ale wysoce przemysłowych, z których kilka powyżej wymienicliśmy.
Posługując się zebranym mat er jąłem cyfr — bo 'nie wszystkie gminy odpowiedziały na ankietę — przytoczyć sobie pozwalamy następujące dane:
Z powiatu katowickiego płacić musiałyby na rzecz Wydz, Powiatowego:
Bytków, — 20%, ponieważ udział gminy w pod. doch, i dod. kom. w roku ub. obracał się w odnośnej skali,
Halemba — 10%, bo dany dochód wynosił ca 19 000 zł. ..
Kończyce — 20% przy dochodzie ca 28 000 zł. '(Koń
czyce już dzisiaj mają budżet deficytowy),
M akoszowy— 10% przy dochodzie ca 12 000 zł. ('bud
żet defic.),
W ełnowiec — 40% przy dochodzie ca 213 000 zł.
5,800 zł.
10.700 „ 7.000 „ 16,000 „ 50,000 „ z powiatu pszczyńskiego:
Bojszowy — 10% przy dochodzie Chełm — 10% przy dochodzie Cielmice — 10% przy dochodzie ca, Gostyń — 10% przy dochodzie ca.
Łaziska średnie — 20% przy dochodzie
(gmina obciążona pożyczką am eryk. i ZUPU.), Murcki — 20% przy dochodzie 45 000 zł. (wyjątkowo
jedna z dobrze sytuowanych gmin),
Panewnik — 10% przy dochodzie ca 12 000 zł. (gmina deficytowa),
Pawłowice — 10% przy dochodzie 21 000 zł. (dobrze sytuowana),
Piotrowice — 30% przy dochodzie ca 53 000 zł. (bud
żet deficyt.),
Tychy — 40% przy dochodzie ca. 2 5 0 0 0 0 zł.
z powiatu rybnickiego:
Biertułtowy — 30% przy dochodzie ca
Boguszowice — 10% n ca
Czerwionka — 30% u 11 ca
Czuchów — 10% n 11 ca
Gierałtowice — 10% n ii ca
Knurów — 40% ii ii ca
Krzyżowiec — 10% n 11 ca
Łyski — 10% u ii ca
Niedobczyce — 20% u 11 ca Przyszowice — 10% u ii ca
Psizów — 40% u u ca
•Radlin — 40% ii ii ca
Rydułtowy — 30% n n ca
Szczyglowice — 30% ii ii ca
zł.
23.000 62.000 22.000 22.000 300.000
8.500 5.200 49.000 14.500
92.000 68.000
z powiatu świętochłowickiego:
Godula — 40%
Kamień — 10%
Łagiewniki (?) — 40%
Nowe Hajduki — 40%
ca 127.000 ca 22.000 ca 163.000 ca 103,000
11
10% przy dochodzie ca ca ca ca ca
7.200 zł.
13.200 „ 12.600 „ 6.500 „ 93.000 „ z powiatu tarnogórskiego:
Bobrowniki
Jędrysek — 10%
iNakło — 10%
Orzech — 10% ,, ,, R ep ty Stare — 30% ,, ,, (gmina b. dobrze sytuowana).
Świerklaniec — 30% „ „ (gmina b. dobrze sytuowana).
W Lub linie clkim powiecie idobrize sytuowanemi gminami, któreby świadczyć mogły na rzecz powia
tów są Koszęcin i Kalety,
(Cyfry dochodowe powyżej naprowadzone z roku 1931/32).
ca 91.000
Ju ż pobieżny rzut oka na naprowadzone powy
żej gminy i ich ewtl. świadczenia na rzecz, powiatów, niezbicie dowodzą, że uchwała Komisji Sejm owej go
dzi w byt finansowy gmin, (które skądinąd: już z led
wością związać zdołają koniec z końcem,
Zastanowić się wypada jeszcze, ozy sytuacja fi
nansowa, Związków powiatowych jest rzeczywiście tak trudną, iż dla jej ratowania należy narazić na za
łamanie się finansów całego szeregu igtain przemysło
wych.
W arto tu przytoczyć dane z powiatu rybnickiego, położenie finansowe którego podobnem będzie do te goż położenia innych powiatów.
Budżet Wydziału 'Powiatowego na rolk 1931/32 wykazywał kwotę 2.707.500 zł. W tejże kw ocie mie
ściły isię w ydatki na opiekę społeczną w wysokości 112.437 zł., czyli 4,15% ogólnej sumy budżetowej. Na zapomogę dla najbiedniejszej ludności wyznaczył W y
dział Pow iatowy Rybnicki kwotę 14,000 zł., ożyli tyl
ko 0,52 % całego budżetu. Natomiast budżety gmin przemysłowych z powiatu rybnickiego (Knurów, R ad
lin, Pszów, Rydułtowy itd.) przekazywały na opiekę społeczną najmniej 20%, a pozycje wsparć tafk mie
sięcznych, jak jednorazowych, udzielanych przez gmi
ny przemysłowe powiatu wynoszą comajmniej tyle, ile Wydziału Powiatowego. Pr,żytem nie wylicza się tu kwot, które dane gminy wydawały na zatrudnienie bezrobotnych. Podczas kiedy związek powiatowy w Rybniku na zapomogi dla najbiedniejszej ludności przewidział na rok 1931/32 kw otę 14 000 zł., gminy przemysłowe powiatu wyznaczyły na ten cel od 13 000 do 26 000 zł. każda,
Z powyższych cyfr z jednego tyllko powiatu jasno wynika, że sytuacja finansowa naszych powiatów nie jest znów talk groźna.
Kom isja Sejm ow a oprócz obcięcia wyżej napro
wadzonego, projektuje jeszcze dalsze świadczenie wszystkich naszych gmin miejskich i wiejskich na rzecz Śl. Kom, Funduszu pożyczkowo-zapomogowego w wysokości 3% od wszelkich sum pochodzących z udziału i dodatku do państw, podatku doch. dopóty, dopóki potrącenia te o,sięgną kw otę 1.500.000 zł.
Rozdziału tychże kwot, jako też wpływów z u- działu w podatku dochodowym na rzecz Wydziałów Powiatowych dokonywać mają związki powiatowe.
I przeciwko temu należałoby zaprotestow ać. Przy
pominamy tutaj, że potrącanie sum (3%) na rzecz Fun
duszu m a ciechę ustawy w yjątkow ej w stosunku do gmin w górnośląskiej części W ojewództwa, a to z u- wagi na pobierany jedynie tutaj tylko dodatek ko
munalny, Projekt ustawy natomiast nie mówi nic o jakim ś przywileju dla gmin górnośląskiej części przy rozdziale funduszu. Przypominamy dalej, że nasze K oła Powiatowe i walne zebrania zgodziły się na od
prowadzenie najwyżej 2% na rzecz Funduszu i to w tenczas tylko, jeżeli w tej samej wysokości ,n,a rzecz Funduszu świadczyłby Skarb Śl, i związki powiatowe, (Byłoby rzeczą bardzo pożądaną, aby projekt nie uzyskał aprobaty Sejmu, inaczej bowiem cały szereg gmin wiejskich stanie wobec zagadki finansowej, nie do rozwiązania.
iiimiiiiiiiiimiiiiii
O udział gmin w państw, podatku przemysłowym.
(Inicjatywa U, G., Czechowice),
W myśl postanowień p, 2 art. 7. ustawy o tym- czasowem uregulowaniu finansów komunalnych w W ojewództwie Śląskiem, pobierają powiatowe związ
k i komunalne dodatek do państwowego podatku prze
mysłowego od przedsiębiorstw i zajęć, wykonywa
nych na obszarze gmin w iejskich o charakterze miej
skim, oraz gmin wiejskich, z którego to dodatku są zobowiązane przekazać wspomnianym gminom 65%.
D odatek do państwowego podatku przem ysło
wego od przedsiębiorstw i zajęć wykonywanych na obszarze miast pobierają miasta i przekazują z kwot, z tego tytułu otrzymanych, powiatowym związkom komunalnym 15%.
Przed now elizacją ustawy o tym czasów ern ure
gulowaniu finansów komunalnych w r. 1926 sprawa pobierania dodatku do państwowego podatku prze
mysłowego przedstawiała się nieco odmiennie, a mia
nowicie :
a) miasta (gminy m iejskie) pobierały w mowie będą
ca dodatek dla siebie w całości,
b) powiatowe związki komunalne zaś pobierały rze
czony dodatek od przedsiębiorstw i zajęć wykony
wanych tylko ,na obszarze gmin wiejskich (nie zaś i na obszarze gmin wiejskich o charakterze miej
skim) i przekazywały odnośnym gminom wiejskim połowę sum ,z tego tytułu pobranych.
Zmiana postanowień p. 2 art. 7 cytowanej u sta
wy, uwypuklona powyżej posiada dla gmin wiejskich o charakterze miejskim zasadnicze znaczenie i dużą doniosłość.
■ UWAGA! UWAGA! 1
w szelkiego rod zaju p o le ca jed y n a na Śląsku ch rześcijań sk a i polska
wytwórnia szyldów
S. Mor iowski, K a to w ic e , u l. K o c h a n o w s k ie g o
13
—= P ro sz ę ż ą d a ć b ezp łatn ie ofert. T e le fo n nr. 13-86
4
W okresie 'bowiem od w ejścia w życie ustawy o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych w Województwie Śląskiem aż do dnia znowelizowa
nia w roku 1926, wzgl, do dnia, kiedy nowelizacja ta obowiązywać zaczęła, gminom wiejskim o charakterze wiejskim przysługiwały w odniesieniu do uprawnień wynikających z postanowień p. 1 art. 7 ustawy w jej pierwotnem brzmieniu, te same prawa, jakie wypły
w ały z tych postanowień dla gmin miejskich.
Uprawnienia dla gmin w iejskich o charakterze miejskim 'były uzasadnione i opierały się na rozpo
rządzeniu W ojewody Śląskiego z dnia 7. VI. 1924 r.
(Dz. U. Śl, Nr. 14 po z, 56), a mianowicie na § 22 tego rozporządzenia, wykonywującego postanowienia art, 60 ustawy o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych.
Gminy te mogły w ięc pobierać dodatek do pań
stwowego podatku przemysłowego od przedsię
biorstw i zajęć, wykonywanych na ich obszarze w ca łości i nie oddawały niczego z tych wpływów na rzecz powiatowych związków komunalnych.
Stan ten, dla finansów gmin w iejskich o charak
terze miejskim pomyślny, uległ radykalnej zmianie w skutek nowelizacji wspomnianej ustawy, a miano
wicie:
1) Gminy w iejskie o charakterze miejskim zo
stały wyeliminowane z postanowień p. 1 art. 7 utra
ciły zatem uprawnienia dotychczas' w przedmiocie po
siadane,
2) zostały podporządkowane postanowieniom p.
2 art. 7 ii zrównane z gminami wiejskiemi.
Pod względem finansowym zmiana ta jest zmianą dla gmin wiejskich o charakterze miejskim, nader u- jemną i bolesną, powodującą zmniejszenie się wpły
wów pieniężnych tychże gmin, z tytułu dodatku do państwowego podatku przemysłowego, o 22% (20%
plus 2% tytułem należności manipulacyjnej).
Obecnie bowiem gminy m iejskie przekazują na rzecz powiatowych związków komunalnych 15% z dochodów z dodatku rzeczonego podatku; pozostają
ce zaś 85% zatrzymują na cele własne.
Gdyby zatem gminy o charakterze miejskim mo
gły — na podstawie cytowanego już rozporządzenia W ojew ody Śląskiego z dnia 7, VI, 1924 oraz art, 60 ustawy — pobierać na równi z gminami miejskiemi w mowie będący dodatek, musiałyby i one odprowadzić na rzecz powiatowych związków komunalnych 15%
kwot, pobranych, zatrzymywałyby jednak na cele własne 85%.
W skutek podporządkowania jednak gmin w iej
skich o charakterze m iejskim postanowieniom p. 2 art, 7 znowelizowanej ustawy, otrzymują one tylko 65% z wpływów z dodatku do państwowego podatku przemysłowego uiszczonego od przedsiębiorstw i za
ję ć wykonywanych na ich obszarze, gdyż resztę t, j, 35% zatrzymują na własne cele powiatowe związki komunalne. Związki te potrącają ponadto jeszcze z tych 65% — 2% z tego tytułu manipulacyjnych należ
ności, tak, że gminy wiejskie o charakterze miejskim otrzymują faktycznie tylko 63.7%,
Stan obecny jest zatem dla finansów gmin w iej
skich o chrakterze miejskim zabójczy.
Przedstawiwszy w sposób powyższy stan prawny i faktyczny zagadnienia i oświetliwszy jego skutki dla finansów gmin w iejskich o charakterze miejskim na
leży z k olei zbadać motywy, oraz intencję, jakiem !
kierow ał się zarówno inicjator (projektodawca) jak też ustawodawca, przy uchwaleniu uwypuklonych powyżej zmian w ustawie o tymczasowem uregulo
waniu finansów kom. w W ojewództwie Śląslkiem w jej tekście w r. 1924.
Z wprowadzeniem w p. 2 art. 7 cyt, ustawy zwro
tu „gmin wiejskich o charakterze miejskim", którego w tekście ustawy we formie pierwotnej z r, 1924 nie było — obok zwrotu „gmin wiejskich’1, k tóry już znajdował się w tekście z ;r, 1924 spotykamy się po raz pierwszy w projekcie Śląskiej Rady W ojew ódz
kiej, przedłożonym Śląskiemu Sejm ow i w r. 1925.
(Numer Druku I. Sejmu Śląskiego 680).
Motywów zaprojektowanej zmiany w odniesieniu do gmin wiejskich o charakterze miejskim nie znaj
dujemy jednak ani w piisemnem uzasadnieniu projektu Śląskiej Rady W ojewódzkiej, ani też w ustnem jego u- zasadnieniu, — dokonanem przez p. Szefera, refe
renta sprawy w Sejm ie Śląskiem, ani na 127 ani też na 138 posiedzeniu I. Sejmu Śląskiego, k tóre to posie
dzenia były między innemi poświęcone uchwaleniu noweli cytowanej ustawy, (tekst uzasadnienia w za
łączeniu).
Nie znajdujemy również tego uzasadnienia w od
niesieniu do gmin wiejskich o charakterze miejskim
— w sprawozdaniach komisji budżetowej Sejm u Ślą
skiego z dnia 15 kwietnia 1925 r. (Druk Sejmowy 724, dot. druku 680) ani też w sprawozdaniu kom isji praw
niczej Sejm u (zał. do druku 724 dot, druku 680).
Nie znajdujemy nakoniec tego uzasadnienia i w sprawozdaniach ustnych referentów Komisji budżeto
wej względnie prawniczej (127 i 138 posiedzenia I.
Sejm u Śląskiego, stenogramów z obrad komisyjnych nie sporządzono).
Dowiadujemy się natom iast ze sprawozdania ko
misji budżetowej z dnia 15. IV. 1925 (druk 724 dot.
druku 380), że:
„Przesunięcia t e “ (t. zn. przez Śląską R adę W o
jewódzką, względnie przez 'Komisję budżetową za
projektowane) „dają zatem pewną korzyść gminom wiejskim kosztem gmin miejskich, zaś wydziały po
wiatowe oddają większy procent z tego tytułu na rzecz gmin wiejskich. Zyskują go w wyższym stop niu na udziale w podatku pobieranym z tego tytułu przez gminy m iejskie."
Intencja projektodawcy i ustawodawcy jasno u- wypukla się: Zasilić fundusze gmin w iejskich kosz
tem gmin miejskich.
Również jedno wynika z tych wywodów, co nie leżało w intencji ustawodawcy i projektodawcy: o- słabiać finansowo gminy w iejskie o charakterze m iej
skim.
Potwierdzenie wyciągniętych powyżej wniosków znajduje się w cytowanem już sprawozdaniu Komisji budżetowej. Zawiera ono między innemi następują
cy ustęp:
„Gminy m iejskie na m ocy ustawy z dnia 14, kw ietnia 1924 r. pobierały dotychczas cały dochód z dodatku do podatku przemysłowego. P ro jek t Rady W ojew ódzkiej przewidywał w art, 4, ażeby miasta niewydzielone, oddawały z tego tytułu powiatowym związkom komunalnym 25%. Komisja budżetowa zmieniła powyższą stawkę na 15%. Natomiast W y
działy powiatowe, które dotychczas oddawały gmi
nom wiejskim z pobieranego przez siebie dodatku do podatku przemysłowego połowę dochodu, czego rów
nież żądała Rada W ojewódzka, mają we
dług propozycji komisji budżetowej zwracać gminom wiejskim 65% tegoż dochodu, Natomiast z dodatków do opłat za świadectwa przemysłowe i karty rejestra
cyjne wydziały powiatowe, w myśl propozycji Rady W ojewódzkiej, oraz kom isji budżetowej nie będą na
dal ni ć otrzymywały."
Cytowane dosłownie wywody wyjęte ze spra
wozdania Kom isji budżetowej są jedynie, ijakie to spra
wozdanie w m aterji zmiany art. 7 ustawy o tymcza- sowem uregulowaniu finansów komunalnych zawiera.
Niema w nich żadnej wzmianki o gminach w iejskich o charakterze miejskim. Gdyby jednak było zamia
rem projektodaw cy względnie ustawodawcy zmiana art. 7 cytowanej ustawy również i w odniesieniu do gmin w iejskich o charakterze miejskim, zmiana taka wymagałaby uzasadnienia. Uzasadnienia jednak te
go brak.
Z dyskusji Sejm u Śląskiego nad w mowie będą
cym projektem Rady W ojew ódzkiej (posiedzenie 138) dowiedzieć się można o jeszcze jednym szczególe, sto
jącym w ścisłym związku z omawia,nem zagadnie
niem.
Szczegół ten odnosi się również do rozporzą
dzenia Wojewody Śląskiego z dnia 7. VI. 1924 r. (Dz.
U. Śl. Nr. 14 poz. 56) i art. 60 ustawy o tyimcz. ureg.
fin. kom. Okazuje się bowiem, że powodem tych po
stanowień była chęć przysporzenia pewnym gminom wiejskim, uginającym się pod ciężarami świadczeń przeróżnych, w pierwszym rzędzie społecznych i spo
wodowanych okolicznością, że na ich obszarze znaj
dują się predsiębiorstwa większe, nowych i wydat
niejszych źródeł dochodu.
Zrównano więc te gminy w odniesieniu do posta
nowień ustawy o tymcz. ureg. fin. kom. w W oj. Ślą
skiem z gminami miejskiemi.
W ten sposób powiększono dochody tych gmin, gdyż pobierały one te siame opłaty względnie dodatki, względnie podatki, jak ie pobierać m iały prawo gminy miejskie.
Styliazcja punktu 2 art, 7 ustaw y o tymcz.. ureg.
fin. kom. we formie znowelizowanej, jest jednak sprzeczna z celem § 22 cyt. rozporządzenia i przed
stawia się jako poważny krok wsteczny.
Je ż e li zatem badanie projektu W ojew ódzkiej no
w eli .ustawy o tymcz. ureg. fin. kom., jeżeli badanie u- zasadnienia tego projektu oraz zmian w niem pirzez kom isję: budżetową i prawniczą, jeżeli nakoniec dy
skusja na plenum Sejmu Śląskiego nie wykazało i nie wytłumaczyło intencji projektodaw cy i ustawodawcy
zrównania gmin w iejskich o charakterze miejskim z gminami wiejskiemi pod względem uprawnień pobie
rania dodatku do państwowego podatku przem ysło
wego, nie wykazało in tencji projektodawcy, ani też ustawodawcy uszczuplenia dotychczasowych upraw
nień gmin wiejskich o charakterze miejskim, do po
bierania na sw'oją rzecz rzeczonego' dodatku, w yła
nia się pytanie, czy zwrot figurujący w obecnym te k ście art. 7 cyt. ustawy (punkt 2) „gmin wiejskich o charakterze m iejskim '’ nie wśliznął się tam, na sku
tek przeoczenia. Możliwość ta jest zawsze dana — a ze względu na powyżssze wywody — nawet praw
dopodobna. Udzielenie odpowiedzi stanowczej w obecnym stanie sprawy oraz w obec upływu siedmiu prawie lat, jest prawie niemożliwa, zwłaszcza wobec prawdopodobnej zmiany osób, k tóre nowelę tę opra
cowały,
Jedno jednak nie ulega wątpliwości: stan wytwo
rzony przez obecnie obowiązujące brzmienie punktu 2 art, 7 ustawy o tymcz. ureg. fin. kom. w W oj. Ślą
skiem, jest dla gmin w iejskich o charakterze miejskim szkodliwy, godzi w jej podstawę budżetową.
Słuszność tego twierdzenia uwypukla się jeszcze bardziej, skoro weźmie się pod uwagę, że nowelizacja cytowanej ustawy spowodowała — nowy w tekście pierwotnym nie znany — obowiązkowy wydatek.
Chodzi tu o punkt 5 ustęp d) alinea 3 artykułu 8 u- stawy w myśl których to postanowień gminy w iej
skie o charakterze miejskim przekazać winne na rzecz powiatowych związków kom. 15% z ikwot, im na podstawie art. 8 przypadających. Obowiązek ten spoczywa na gminach wiejskich o charakterze m iej
skim, na równi z obowiązkiem, ciążącym pod tym względem na m iastach niewydzielonych. — Samo przez się zrozumiałem i samo nasuwającym wydaje się w ięc żądanie zrównania gmin wiejskich o charak
terze miejskim z gminami miejskiemi pod względem uprawnień z art. 7 wynikających, skoro zrównano je, w odniesieniu do ciężarów z postanowień art. 8 p. 5 ustęp d) alinea 3 wypływających.
Je ż e li jednak było zamiarem wedle nas niczem nieudowodnionymi — ustawodawcy, uszczuplić u- prawnienia gmin w iejskich o charakterze miejskim w odniesieniu do uprawnień z art. 7-go wynikających i zrównać je z gminami wiejskiemi, to również zro
zumiałem i naturalnem wydaje się żądanie 'zrównanie to zastosować i w odniesieniu do postanowień, do cię
żarów z art. 8 p, 5 ustęp d) alinea 3. wypływających, czyli zwolnić gminy w iejskie o charakterze miejskim, od obowiązku przekazywania na rzecz W ydziałów
PALAIS FLANK
KATOWICE |u ł. M ic k ie w ic z a 2 2 Hi
NAJWYTWORNIEJSZA RESTAURACJA STOLICY ŚLĄSKA p o d fa ch o w e m k ie ro w
n ictw em p, W . R a r e s a
Z n ak om ita kuchnia polsko - fran cu sk a — K o n ce rt — D ancing — Sm aczne obiady i k o lacje — M enu — Ceny niskie
powiatowych 15% (udziałów w państwowym podatku dochodowym, jak zwolniono z tego obowiązku gminy wiejskie.
Na koniec należy zaznaczyć, że argumentacja powyższa znajduje swoje potwierdzenie również w tekście ustawy o tymczasowem ureg. fin, kom. obo
wiązującej poza obszarem (Woj. Śląskiego,
T ek st tej ustawy został świeżo ogłoszony w Nr, 105 poz, 884 (Dz. U, RP. z dnia 3, XII, 1932 r, (Rozpo
rządzenie Min. Spraw Wewn, z dnia 28, IX. 1932 r.) Art, 8 tej ustawy, odpowiadający art, 7 śląskiej usta
wy o tymcz. ureg. fin. kom. w ustępie 2 alinea b) ni®
wymienia gmin wiejskich o charakterze miejskim, traktuje je w ięc na równi z gminami miejskiemi, (Gmin wiejskich o charakterze miejskim jest poza ob
szarem W oj, Śląskiego 38). Uzasadnienia, ani też przyczyny usprawiedliwiających odmienne traktow a
nie pod tym względem gmin w iejskich o charakterze miejskim na obszarze W ojewództwa Śląskiego trudno się doszukać.
Nie wymaga specjalnego uzasadnienia, że, ciężary przeróżne, jak ie spoczywają na gminach wiejskich o charakterze miejskim są i liczniejsze i uciążliwsze, aniżeli te ciężary, jak ie obarczają powiatowe związ
ki komunalne.
Sytuacja gospodarcza, jaka wytworzyła się w o- statnich latach, z jednej strony zmniejszyła wpływy budżetowe gmin wiejskich o charakterze miejskim w sposób zatrw ażający, a jednocześnie zwiększyła o- bowiązki tych gmin i ciężary o wydatki na cele spo
łecznie. Zagadnienie bezrobocia i wsparcia dla bez
robotnych, (akcja dożywiania dziatwy szkolnej oraz licznych rzesz ubogich, konieczność udzielania doraź
nych zapomóg itp. są najlepszymi — chociaż niestety nie jedynymi tego twierdzenia dowodami,
W tym stanie sprawy staje się koniecznością pa
lącą, podanie rew izji postanowień niefortunnych p. 2 art. 7 ustawy o tymcz, ureg. fin, kom.
iiiiiiiiiiiiimmiiiii
Udział związków komun, w ryczałcie zapałczanym.
W myśl postanowień art, 19 uistawy o monopolu zapałczanym z dnia 31, I, 1931 r, (Dz, U. R, P. Nr, 9 poz. 45) dzierżawca wspomnianego monopolu winien w m iejsce państwowego podatku przemysłowego oraz państwowego podatku dochodowego, uiszczać zry
czałtow aną daninę. R yczałt tern obejm ować ma rów
nież dodatki komunalnie ido tych podatków, oraz sa
moistnie daniny komunalne, obliczane na podstawie tych podatków.
Odnośne ustępy art. 19 cyt. ustawy brzmią jak następuje:
,,W razie wydzierżawienia monopolu zapałczanego podatki bezpośrednie, przypadające od dzierżawcy w związku z oddaną mu dzierżawą eksploatacyjną mo
nopolu zapałczanego, będą pobierane w formie ryczał
tu według następujących zasad:
1) ryczałt podatkowy obejmuje państwowe podatki:
przemysłowy oraz dochodowy wraz z dodatkami komunalnemi do tych podatków oraz samoistne daniny komunalne, obliczane na podstawie tych podatków;
2 )
3) ryczałt powyższy nie może być niższy, niż 84 zł.
za każdy miljon sztuk zapałek, sprzedanych ma po
trzeby rynku krajowego i będzie wpłacany przez dzierżawcę do Skarbu Państw a równocześnie z czynszem dzierżawnym;
4) M inister Skarbu w porozumieniu z Ministrem Spraw W ewnętrznych określa podstawy rozdzia
łu powyższego ryczałtu między iSikarb Państw a i związki komunalne.
(2)... /;
W związku z artykułem 19 cyt. ustawy stanowi art. 24 ustęp 1 co następuje:
„W ykonanie ustawy niniejszej porucza się M ini
strow i Skarbu, zaś co do' art. 18 i 19 M inistrowi S k a r
bu w porozumieniu z M inistrem Spraw W ew nętrz
ny eh."
Umowa dzierżawna zaw arta w dniu 17 listopada 1930 r. między Rządem Rzplitej Polskiej z jednej strony a Spółką A kcyjną do E k sploatacji Państw o
wego Monopolu Zapałczanego w P olsce z drugiej strony stanowi w m alerji, poruszonej w art. -9 ustawy o monopolu zapałczanym co następuje:
A rt. 17.
Bezpośrednie podatki państwowe wraz z dodat
kami komunailnemi, oraz samoistne podatki komunal
ne, związane z wykonaniem przez Spółkę niniejszej umowy, z wyjątkiem działalności Spółki, wymienionej w art. 5, będą pobierane od Spółki w postaci ry czał
tu podatkowego. R yczałt podatkowy ustała się w wysokości złotych 84.— (ośmdziesięciu czterech) za każdy miljon zapałek, sprzedanych na potrzeby kon
sumpcji krajow ej, a Spółka będzie w płacała takowy do Centralnej Kasy Państw ow ej na rachunek M ini
sterstw a Skarbu równocześnie z czynszem dzierżaw
nym. Ryczałtem tym objęte są również te bezpośred
nie podatki państwowe i komunalne, które mogą być w przyszłości wprowadzone, naw et jeśliby miały zo
stać wprowadzone w innej postaci — n. p, w postaci daniny m ajątkow ej — albo w miejsce, jako zastąpie
nie lub obok obecnie już istniejących podatków.
Powyższy ryczałt nie obejmuje jednak państwo
wego podatku gruntowego, jak również państwowego podatku od nieruchomości w gminach m iejskich, oraz od niektórych budynków wiejskich, dodatków komu
nalnych do tych podatków oraz samoistnych danin komunalnych, pobieranych na podstawie państwo
wego podatku gruntowego, jako też podatku pań
stwowego od nieruchomości w gminach m iejskich o- raz od niektórych budyników w gminach wiejskich . . .
1 T. dalszych postanowień tej umowy zasługuje w związku z poruszoną sprawą na uwagę jeszcze art.
18, który stanowi, że M inister Skarbu może rozwią
zać umowę dzierżawną na wypadek, gdyby Spółka Eksploatacyjna zalegała w uiszczeniu sum, -należnych Państwu z tytułu czynszu dzierżawnego, opłaty mo
nopolowej oraz ryczałtu podatkowego dłużej jak sześć (6) m iesięcy. Przed rozwiązaniem umowy win-, no mieć miejsce piśmienne upomnienie ze strony M i
nisterstw a Skarbu. —
Pan M inister Skarbu nie skorzystał dotychczas z upoważnienia dlań w odniesieniu do postanowień art. 19 p, 4 ustawy o monopolu zapałczanym z art. 24 tej ustawy wynikających.
Jedyne rozporządzenie, jakie ukazało się dotych
czas w celu wykonania ustawy o monopolu zapałcza
nym, jest rozporządzenie M inistra Skarbu z dnia 31 stycznia 1931 r. (Dz. U. R . P. Nr, 10 poz. 51). Je s t ono zaopatrzone w podpis jedynie i tylko Pana Mi
nistra Skarbu. W rozporządzeniu tem, nie określił Pan Minister Skarbu w porozumieniu z Ministrem Spraw W ewnętrznych podstawy rozdziału ryczałtu pomiędzy Skarb Państwa i związki komunalne. Pan M inister Skarbu nie uczynił tego i w czasie później
szym, skutkiem czego sprawa rozdziału kwot ryczał
tu uiszczonego przez Spółkę A kcyjną dla Eksploa-, ta,cji Monopolu Zapałczanego w P olsce cizeka swojego rozwiązania a wraz z nią czeka szereg gmin na swój udział w tym ryczałcie.
U staw a o monopolu zapałczanym obowiązuje od dnia 31. I. 1931 r. O d chwili wejścia jej w życie u- płynęły zatem dwa lata.
W skutek braku m aterjałów cyfrowych trudno o- kreślić ilości sprzedanych przez wspomnianą Spółkę Eksploatacyjną zapałek na potrzeby rynku krajow e
go; trudno również sprecyzow ać wysokości wpłat do
konanych przez tęże Spółkę z tytułu opłaty ryczał
towej. Nie ulega jednak wątpliwości, że wpłaty zo
stały dokonane.
Ustaw a o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych przewiduje m. i. jako źródło dochodów dla gmin
a) dodatek do państwowego podatku przemysło
wego,
b) udział w państwowym podatku dochodowym, uiszczanym przez przedsiębiorstwa.
Ustawa o monopolu zapałczanym, czyniąc wyłom w postanowieniach odnośnych ustawy o tymcz. ureg.
fin. kom. w odniesieniu do Spółki A kcyjnej dla E k s ploatacji Monopolu Zapałczanego w Polsce nie miała zamiaru pozbawić gmin, związanych z powodu znaj
dowania się na ich obszarze bądź to fabryk zapałek, bądź też siedziby przedsiębiorstwa ze wspomnianą Spółką A kcyjną i przewidziała w ustępie 4 ant, 19 u- stawy rozdział ryczałtu przez Spółkę Eksploatacyjną
uiszczanego pomiędzy Skarb Państw a i'z a in te re so wane igminy. Ustawa zatem uznała prawo tych gmin do udziału w tym ryczałcie.
W skutek niedokonania przewidzianego w ustępie 4 art. 19 cyt. ustawy określenia, gminy zaintereso
wane dotychczas — mimo upływu dwu lat, tego na
leżnego im udziału nie otrzymały. Jakkolw iek trud
no dziś w przybliżeniu nawet sprecyzować wysokości tych udziałów, można przypuszczać, że kwoty zale
głe, a gminom należące będą wcale poważne — n, b, w odniesieniu do ich budżetów.
Położenie gmin jest dziś teigo rodzaju, że mimo ogromnego wysiłku i daleko idących oszczędności nie są one przeważnie w stanie zachować równowagę budżetową. W zm agające się bezrobocie — w okre
sie zimowym Sizczególn ie uwypuklające się wydatki na dożywienie dziatwy szkolnej, dla ludności ubogiej, doraźne zapomogi i inne świadczenia so cjalne powodują dla gmin wydatki, dla któ
rych pokrycia gminy muszą pilnie baczyć na wykonanie swoich budżetów również po stronie do
chodów. Dla gmin związanych ze Spółką A kcyjną dla Eksploatacji Monopolu Zapałczanego w Polsce należny im udział w ryczałcie płaconym przez tę Spółkę będzie bez wątpienia poważną pozycją bud
żetową po strom e dochodów, zwłaszcza, że dochody z dodatku do państwowego podatku przemysłowego i dochodowego od kilku lat stale wykazują tendencję zniżkową.
Żywotny interes gmin wspomnianych wymaga zatem kategorycznie, by podjąć aikćję, mającą na ce
lu uzyskanie udziałów im w ryczałcie przez kilk a
krotnie już wymienioną Spółkę uiszczanych. K rok gremjalnie przez wszystkie zainteresowane w tej sprawie samorządy gminne podjęty i akcja ześrodkowana niewątpliwie większe odniosą skutki, aniżeli akcje odosobnione.
Z drugiej znowu strony nie ulega chyba wątpli
wości, że władze centralne, którym przykre położenie finansowe jest znane i które ich napawa dużą troską przychyla się do słusznej prośby zainteresowanych gmin i przyczynia się ido zadawalających oibie strony załatwienia sprawy.
Z prac Zarządu Związku Gmin W oj. ŚL
Dnia 18 stycznia br. odbyło się pod przewodnict
wem p. prez. Dr.-Kocura- posiedzenie Zarządu Związ
ku Gmin;, W związku z uchwałą ostatniego posie
dzenia Zarządu, delegacja w osobach pp. prtez, Dr, K ocura i prez. Szpaltensteina interwenjowała u Pana Wojewody w sprawie ulżenia doli bezrobotnych. W
wyniku tejże konferencji w y d a n o rozporządzenie, które zwalnia bezrobotnych od odpracowywania wsparć w porze zimowej ze względu na b rak odzieży.
Wiadomo dalej, iż W oj, Kom itet zajął się kupnem w w iększej ilości obuwia, zelówek i flanieli idla najbied
niejszej ludności bezrobotnych.
W dalszym ciągu zajmując się sprawą bezrobo
cia, Zarząd polecił specjalnej komisji w osobach pp, burm. Figny, burm. Zieleźnilka i radcy Dr, Przybyły opracowanie projektu nowelizacji ustawy o dornicylu wsparcia. Rychła a do obecnych warunków dosto
sowana now elizacja tejże ustawy mogłaby sptiwadzić poważne sukcesy dla licznych bezrobotnych.
W celu odciążenia budżetów gminnych postano
wiono zwrócić się do Śl, Rady W ojewódzkiej o wy
datniejszą dotację na rzecz urzędów okręgowych, aby zaoszczędzone przez te dotacje kwoty, gminy zużyć mogły na cele opieki społecznej. Również podnosi Zarząd sprawę 'wynagrodzenia dla gmin za prace o- koło przedłużenia k art cyrkulacyjnych, co również wpłynęłoby w pewnej mierze na zasilenie funduszów gminnych.
W sprawie projektu noweli ido ustawy o tymcz, uregulowaniu finansów kom. postanowiono zwrócić się do Pana M arszałka Sejm u śl, i Pana Przewodni
czącego' Komisji Admini s,t r a c yj no -Sam o r zą do w e j z wnioskiem, aby przy obradach Komisji Sejmowej nad projektem była wysłuchana delegacja Związku, zastę
pująca interesy gmin wiejskich i to w osobach pp, Brandysa, Rudzkiego, W ieczorka i Złeleźnika.
*
Drugie posiedzenie Zarządu Związku Gmin W oj.
Śl. odbyło się dnia 15 lutego br. także pod przewod
nictwem p. prez. Dr. Kocura. Zarząd ma tern posie
dzeniu rozpatryw ał sprawę rew indykacji należności miast i igmin śil. z tytułu pozostałości udziału gmin z lat 1924 i 1925 w państwowym podatku dochodo
wym. Ponieważ udział ten, wynoszący w czasie o- wym 30% wpływów z państw, podatku dochodowego nie został jeszcze wszystkim gminom zwrócony, prze
to polecono syndykowi Związku rozpisanie ankiety w tej sprawie i czynienie dalszych starań pozostałej je szcze reszty.
Przyjąwszy następnie do wiadomości sprawozda
nie skarbnika p. naczeln. Tomanka, uchwalił Zarząd wyasygnować kwotę zł. 1000.— na rzecz Funduszu Szkolnictw a Zagranicą.
Na, wniosek p. Skarbnika zwolniono kilka m niej
szych gmin całkowicie, a k ilka częściowo od zapłace
nia składek członkowskich na rok bieżący.
Szeroką dyskusję wywołały propozycje igmiiny Czechowice o zmianę przepisów art. 7 ustawy o tym
czasowem uregulowaniu finansów kom. (podział z wpływów podatku przemysłowego), o czerni piszemy na innem miejscu teigoż numeru.
Dalej uchwalono zwrócić się do Śl, (Urzędu W oje
wódzkiego o odpowiednią zniżkę taks i opłat za ba
danie mięsa, szczepienie ospy, oględziny zwłok, kominiarskich i t. p, (Słuszną bowiem jest rzeczą, aby w czasie obecnej obniżki cen, redukcji uległy wzmiankowane taksy i opłaty.
K R O N I K A
Zdrowie narodu jest majątkiem i kapitałem społecz
nym.
M atte czysty naturalny produkt Brazylji, uży
wany od setek lat jako napój narodowy przez liczne narody Am eryki połudrn., cenionym jest specjalnie jako niezrównany środek przeciwko kwasowi m oczo
wemu, będącemu jak powszechnie wiadomo często jedynym powodem licznych chorób, niszczącym w skutkach dla ludzkiego organizmu. Dążeniem wszystkich winno być utrzymanie zdrowia tego n aj
cenniejszego dobra! M iljony wyczerpanych nerwowo ludzi, ponadto wszystkim cierpiących na reumatyzm, podagrę, ischias, choroby pęcherza i nerek, wogóle każdy chory czy zdrów odczuje już po krótkim regu- larnem używaniu prawdziwego brazylijskiego M atte Parana tegoż dobroczynne w skutkach działanie. Dla ciężko pracującego górnika, czy robotnika, oraz wo
góle dla wszystkich zawodowo pracujących ludzi sta
nie się M atte Parana w krótkim czasie niezbędnym napojem, nie tylko dla tego, ponieważ gasi pragnienie, lecz przedewszystkiem dzięki wysoce zdrowotnym walorom. Nawiet zwykły robotnik może pozwolić so
bie na ten wydatek, gdyż M atte Parana jest jak żadna inna herbata w świecie nadzwyczaj oszczędną, gdyż nawet po drugiem naparzeniu nadaje się w pełni do użycia.
Z zadowoleniem odnotowaliśmy fa k t powstania w końcu ub. r. Instytutu Detektywów Pryw atnych
„Argus" w Katow icach, ul. Plebiscytow a 4, zorgani
zowanego według najlepszych wzorów europejskich.
Instutut jest bodaj jedynym tego rodzaju w naszem Województwie, a ponieważ na czele jego stoi czło
w iek o nieposzlakowanej opinji, p. Jam Nowak, dzia
łacz i bojownik powstańczy i z czasów plebiscytu, dy
sponujący pierwszorzędnie wyszkolonym persone
lem, wskazanemby było, aby wszystkie władze samo
rządowe w m iarę możności szły ma ręk ę i pomagały tej instytucji i jej pracownikom w ich ciężkiej, lecz za
szczytnej pracy. Również i publiczność, w imlię w łas
nego dobra, powinnaby popierać i ułatwiać działal
ność tego instytutu, który w inny coprawda sposób, niż oficjalna policja, lecz także slię przyczynia do wzmocnienia bezpieczeństw a i ukrócenia niezdro
wych objawów życia dzisiejszeigo.
