De iure trium liberorum nonnulla disserens ad annuam legum Gymnasii Elbingensis repetitionem d. XIV. Sept. A. MDCCLXIX [...] instituendam[...] invitat Ioannes Langius [...]

I V R E T R I V M L I B E R O R V M

N O N N V L L A D I S S E R E N S

~ m'

A D

A N N V A M

L E G V M

G Y M N A S I I E L B I N G E N S I S

R E P E T I T I O N E M'

D. X I V

;

H. L. Q ^C.

I N S T 1 T V E N D A M

MAGNIFICVM ET AMPLISSIMVM

V R B I S

M A G I S T R A T V M

N E C N O N

RELIQVOS O: O. MVSARVM FAVTORES

DEMISSISSIME ET H V M A N IT E R

>1 INVITAT ’ H * V i

^ t O A N N E S L A N G I V S

A T H . H E C T , . P R . T H . O R D , E T HI D L.

E L ' B I N G A E

E X T V T O G R A P H I A N O H R M A N N I A N A.

11

S

c u it, antiquitates R om anas, quae au&orum claflicorum le g io n i, Iegumque fcientiae lucem accendunt ferenam, in confilium vocare, & ex fertilitfima illarum penu materiam eligere a fcopo a&us praefentis & Seminarii Ciuitatis conditione n o n plane alienam. Res agitur iuuentutis, in ludo litterario laete fuccrefcentis, quam omnes merito ardentiffimis profequuntur v o tis , vt in fpem patriae & expe&ationem parentum do&rina falutari ac moribus non fucatis ornata educetur : quippe a prima puerorum inftitutione & publicae & priuatae falutis ac dignitatis incrementum aeque ac decrementum dependere conftat. Quodfi vero vnicus bonae fpei ac indolis filius-, qui in pietatis & fcien- tiarum ftudio operam & induftriam collocat o m n e m , tefte Salo­

m o n e patris a n im u m , nom en auitum virtutibus propagando, mira afficit laetitia: quanto magis id fperare licet, fi cui diuinitus concefium eft, plures in fapientia, aetate ac gratia apud D E V M

& homines efflorelcentes videre a fe genitos.

H is aliisque ex caufis du&i, fapientiflimi quiuis Rerumpubli- carum gubernatores nullam vnquam majori curae fideique ha- L ierunt re m , quam liberorum , quibus repleatur ciuitas, p r o ­ creationem, multiplicationem, educationem. Siquidem hac ra­

tione genus hum anum , falus & fecuritas publica, breui alioquin i iteritura, ad feros vsque annos proue&a, immortalis quoddam- m o d o redditur. Silentii peplo lubens inuoluo lfacidarum tribus, quaiT&i^libatum taed io , orbitatem vero contem ptu profequeban- t u r , in nCRfierofa prole* maximas diuitias, honores fummos p o ­ nentes. Transeo Athen.ienfium & Lacedaemoniorum ciuitates florentiflimas, quibus S o .o n aliique Graeciac fapientes fuerunt au&ores, vt matrimonio i.in#i faluti publicae confulerent, ne in

2 ' dignitate

dignitate ac fecuFitate propaganda & confirmanda fufikiens ciuium illis deeftet numerus. Romanae tantummodo gentis in praefenti rationem habere iuuat, cuius fecuritati, ita profpexerunt maiores, v t , dum absque matrimoniorum frequentia falua res publica efTe - n o n p o teft, de maritandis ordinibus leges faepe ferrent, quibus

etiam celebre illud trium liberorum addiderunt ius.

Huius natalem in cruento illo bello, tertii triumuiratus tem­

pore gefto inuenim us, in quo tanta ciuium optimorum ftrages, vt clariflimae Romanorum familiae vel ad incitas redadae vel penitus extin&ae eflent. Qua internecione fafta plurimi metu perculfi, ne fatalia eiusmodi recurrerent tem pora, legitimum fu­

gientes m atrim onium , absque coniuge & fine prole vitam agere decreuerunt. Cui grauiflimo Reipublicae vulneri, interitum Romanis minitanti, fom ento conuenientifiimo medendum efle, iudicarunt Principes. Metellus hinc Cenfor ftatuit, omnes o m n in o , vt liberorum creandorum caufa ducerent vxores, co­

gendos efie. Auguftus contra Im p e r a to r , cum in Senatu de maritandis ordinibus ag eret, mitiora fuadens, a u d o r fu it, vt iis p o tiu s , qui nuptias co n traherent, liberosque haberent ad mini­

m um tres, praemia proponerentur. Cum vero Tiberio, Cali­

gula, N e r o n e , D o m itian o , ad imperii Romani gubernacula' fedentibus, triftiflima illa Reipublicae redirent tem pora, vt iis iubentibus optimi & grauilfimi faepius ciues, nihil quidem pec^

cantes, fed.a delatoribus tantum redditi fufpecli, vna cum om ni­

bus liberis fuis interficerentur : illud poftea N eruae, illud Traiani opus atque labor fuit, vt pofteritati Romanorum confukatmiy ad fufcipiendos natos natasque praemiis praemia & fegibjis Teges ad d eren t, ita vt fub his Imperatoribus liberos tollere"ITcitum eflet

& expediret. Inde prognatum eft ius. illud trium liberorum fa- migeratiffimum, coniugibus, fiue fint mares, fiue feminae, ab Imperatoribus laudatis concefliim, ita tamen vt non excluderen-

. . . . ' <

t u r parentes, quibus plures eifent liberi, in matrimonio legititno prognati.

Dum vero praem iorum , hoc iure acquirendorum , & illos faepe cupido inuafit, qui fterilitate matrimonii laborabant: pes- fimus inde inualuit m os, vt multi fictis adoptionibus ad tem ­ pus adfeiflerent liberos, quos voti fui participes fa& i, & munera vel prouincias inter Patres fo rtiti, ftatim manu mitterent. Cui autem fraudi artique fubdole inuentae illud Senatus confultum moram in iecit, ne fimulata adoptio in vlla publici muneris parte iyuaret, nec vfurpandis beneficiis prodeflet vili.

lnterim alia illis, quibus liberi vel m orte erepti e ra n t, vel fortunae malignitas eos denegauerat, ad trium liberorum ius per- ueniendi proponebatur via, bonitate Principum munita. Tanta enim eorum clementia, tanta indulgentia fu it, vt parum felix matrimonium expertos iure hocce dignos non nunquam putarent, quamuis illud non nifi rarillime fa&um efTe fciamus. Plinius hinc Secundus plenifilinam Traiani induigentiam fe confequutum elle gloriatur, quod is non m odo fibi, qui in priori liberis carens iam alterum iniuit matrimonium , hoc ius indulfit, fed feribie etiam, fe V o co n io , amico luo, vt & Suetonio Tranquillo, viro eruditiHimo , aliisque ab optimo Principe idem impetrafle.

Quanti vero M artialis, ingeniofilUmus ille epigrammatum feri- p t o r , hoc trium liberorum ius aeftimauerit, vel ex eo videre licet, quod illud petiturus, D omitianum C aelarem , cui vt &

Tito carus gratusque fuit, his verbis fupplex adiit:

\ Q uod fortuna vetat fieri, permitte videri, Natorum genitor credar vt efle trium.

Huius tanclem voti compos fackis, munus ab vtroque Im ­ peratore, cui illud, maximae gratiae argum entum , foli c o n ­ ferre licuit, quam clementillime impetratum , fummis ita euehit encom iis:

3 Praemia

Praemia laudato tribuit rnihLCaefar vterque, Natorum que dedit iurs. paterna trium.

Imo beneficii huius dulcedine adeo captus erat lepidus hic & acu­

tus epigrammatifta, vt eo accepto quendam, laudis iftius inui- d u m , fequentibus falfe irrid e r e t:

Rutnpitur inuidia, tribuit quod Caefar vterque Ius mihi n ato ru m , rumpitur inuidia.

E r g o

R u m patur, quisquis rumpitur inuidia !

Quin etiam vxori fuae, Claudiae Marcellae, vt fibi iam res fuas habeat > ne ius ab Imperatore concefium paterna lege confequatur*

ita fc r ib it:

N atorum mihi ius trium roganti, Mufarum pretium dedit mearum So lu s, qui poterat. Valebis vxor !

H o c vero ius, de quo mihi fermo eft, n o n viris m odo concedebatur, fed eodem etiam feminae tam ingenuae quam libertinae gaudebant, quibus ad illud impetrandum fufficiebat, ter vivos & pleni temporis peperifle liberos; quae vero vno partu duos vel tres ediderant, illud non confequebaptur. Im o mulieres q u o q u e , fterilitate laborantes, llngulari Caefaris indulgentia tribus multorum liberorum pares faepe fa#as e fle , vel ex mj ratu dignis Iulii Pauli, Iurisconfulti oiim Paduenfis verbis ] iudico, ita fcribentis: “ Ius liberorum mater habet, quae tres

“ liberos aut habet aut habuit, aut , neque habet neque habuit.

“ H a b e t, cui fuperfunt. H a b u it, ^quae amifit. Neque

“ neque habuit, quae beneficio Principis siiy"lii>ero£utjj^confe- u quuta eft. „

N o n autem eft cur m irem ur, Romanos hoc ius, cuius men­

tionem f e c i, tanti habuifle, Traianumque illud ciuibus bene meritis no n nifi parce & cum deled u tribuifle. Varia enim nec

minoris

minoris momenti illos, qui vel fauente coniugio vel annuente Principe eodem gaudebant, integra adhuc Republica comitaban­

tu r priuilegia, ex eodem fonte promanantia. E n eorum n o n ­ nulla! Quibus ad minimum tres liberi aut trium liberorum iura e ra n t, haeredes fiebant pro folido : adhaec non m odo a praefidii

&i ftationis munere immunes viucbant, fcd a tutelis q u o q u e , cu­

rationibus, aliisque officiis ciuilibus, quae no n patrimonii erant, excufabantur : in fpe&aculis honoratior illis fedentibus allignabatur J o c u s : in muneribus petendis patres multorum liberorum aliis praeferebantur candidatis, ipfo Plinio teftante, fe Calaeftrino Tyroni in tribunatu iure liberorum poftpofitum fuifle : imo lege Julia cautum e ra t, vt priori ex Confulibus fafces fumendi poteftas fieret, n o n qui plures annos natus eflct, fed qui plures quam collega liberos aut in fua poteftate haberet, aut bello amitteret.

Q u o d ad feminas hoc iure ornatas, poterant illae in mariti opes fuccedere, & fi confanguinei aderant, accipiebant duas partes, tertiam vero proximitate c o n iu n & i: m ortuo autem filio haeredes infimul omnium illius bonorum exiftebant: quin imo viuo adhuc patre illis licitum erat, teftamentum condere, & rem fuam fine vlla tutorum au&oritate adminiftrare.

Vereor quidem , ne quis cogitet, materiam h an c, ex Ko- manorum antiquitatibus defumptam , quam in praefenti meam feci, fcopo & fine fchedulae huius inuitatoriae haud dignam efle.

A ft quem f u g i t , ius illud trium liberorum & difcipulorum in ludis litterariis faepe viguifle, & hodienum adhuc vigere. N on etvim modo in omnium ore illud circumfertur tritum : tres fa­

ciunt collegium f~t(fd ea faepius claflium in fcholis publicis eft c o n d itio , vt illis praefeci eo dem , quo M u n n a , ludi quondam magifter triuialis, qui non nifi paucirfimos habuit auditores, fato premi videantur, de quo Martialis quam egregie cecinit:

lura

/ lura trium petiit a Caefare difcipulorum Afliietus femper M unna docere duos.

Imo ad unum fere n o ru n t om nes, ius illud trium liberorum in Gymnadum quoque patrium a Maioribus beatae memoriae certo refpe&u introdudlum efle, dum primi illius Fundatores & N u ­ tritores, quibus incrementum & falus rei fcholafticae non minus quam publicae curae cordique fu it, patribus multorum liberorum hoc conceflerunt beneficium, vt pro eodem iure duo faltem ma­

iores natu filii publicum foluerent minerual, te rtio , quarto &

qui fequuntur , fcholam vno tem pore freq uentantibus, ab illo liberatis.

Haec dum fufficere videntur, de laudato illo trium liberorum iure d i d a : nihil iam fupereft, quam vt denunciati achis, craftino die celebrandi, rationem habeam. Praemiflis in eodem poft praeuiam breuem Re<5toris orationem legum fcholafticaru n le g io ­ ne & iuuentutis translocatae luftratione, illi ex coetu fcholaftico, quorum nomina adie&a exhibet fchedula, du&u Praeclnriffmi Dottijfimique Domini 10A N N IS SA M V E IA S F RO M , Gymnafii Conr. & P. P. 0. Amici &f Collegae Aeftumatiffimi, in arenam declamatoriam p ro d ib u n t, D E V I C T V verba faduri.

Quibus folemnitatibus anniuerfariis vt i l l v s t r i s, p e r m a g^i- r i C V S , M A G N IF IC I, G E N E R O S I, AMPLISSIMI, CONSVLTISS1 MIQV£ DOM INI'

B V R G G R A B 1 V S R E G 1 V S , P R A E S E S , P R A E C O N S V J J E S , C O N S V I E S , c i v i t a t i s Pr o c e r e s e t M a e c e n a t e s aetatem vs- que D e v en e ra n d i; nec no n e x c e l l e n t i, p l v r. r e v e h e n d a, p r a e­ n o b i l i, n o b i l i, s p e c t a b i l i q v e d i g n i t a t e c o n s p i c v i, Mufar-am

f a v t o r e s e t a m a t o r e s fummopere Colend rboVenaij^Kfeffe di • e n e n tu r, omni qua par eft obferuantia humanitate etiam atque etiam rogo. P. P. Elbingae. ^{D .} Xlljf. Sept» M D C C L X iX .