T)E 71S
g U l K U S P A T R I A P O T E S T A S I M P A R E S T , ^
N O N N U L L A D I S S E R E N S /
A D
SOLEMNIA
GYMNASI I
ELBINGENSIS
^ S T I V A
D. X V I . S E P T. A. O. R. M D C C L I.
M O R E H O R I S Q U E S O L I T I S C E L E B R A N D A
I N C L U T U M
REIPUBLIC
jE MAGISTRATUM
C ^ T E R O S Q U EC U J U S L I B E T O R D I N I S E T D I G N I T A T I S
PATRONOS
A C
MUSARUM FAUTORES
C O L E N D I S S I M O S , E A Q U A P A R E S T
t R E V E R E N T I A E T H U M A N I T A T E
—n .4
I N V I T A T
JOANNES LANGIUS,
R E C T O R .
E L B I N G T V P I S P R E U S S I A N I S .
<3W & »
* * * *
paterni ftatus, ex matrimoniali refultantis, eft
# # dignitas tantaque necellitas, ut illi imperium quo- que ac poteftatem quandam in liberos evincere, praeftantiffimi femper ftuduerint I. N. d o lo re s.
Sicuti enim vel plane nulla vel perverfe habita focietatis con
jugalis ratione, omne mortalium genus periret & maximus in dies hominum fentiretur defe&us, ita negle&a legitima pa
rentum de natis educandis cura fublataque poteftate, fine qua utilia civitatum membra vix ac ne vix quidem evadere poliunt, longe miferrima & fingulorum & totius humani generis foret conditio. Hinc natura ipfa liberorum, qui cum nafcuntur, nihil fecum afferunt, unde vivant, partes agere videtur, quae non animantibus modo ratione deftitutis, ad alendam fovendam-, que prolem indidit ftimulum, fed fimilem quoque animi afledi- onem parentibus erga liberos tribuit. Diferte enim Dioftoms Siculus: optima, inquit, a) magiftra natura efl cuneis aniirrantibus
non
a) Lib. I. c. LXXX. / ■
m .
non tantum ad fui, fed & ad prolis fuce confcrvationem, ut cognata hac caritate continua fuccetfio ad aeternitatis circulum perveniat.
Quanquam vero in fundamento pietatis paterne conftituendo Philofophi in diverfas faepe abierunt fententias, Hobbefio b) in fuperioritate, Grotio c) in generatione, Hornio d) in volun
tate divina, PulFendorffio e) in confenfu tacito, aliisque in aliis rebus fontem ejus quaerentibus, in eo tamen conveniunt omnes, dari poteftatem paternam, & ratione & Sacra Scriptura f) confirmatam.
Prodierunt hac de materia haud ita pridem PraeHde Cei. Ge.
Chr. Gebauero, intimo Juft. Confiliario in Academia Georgia Augufta, quae Goettingae floret, diflertationes duae, g) in quibus paternum illud in liberos imperium, gravillimis circa illud quaefti- onibus enodatis, & fanae rationis du61u & Hebraeorum ac R o manorum legibus egregie probatum ac illuftratum in apricum eft pofitum. Hinc & nobis placuit, folemnia Gymnafii aeftiva in- di&uris, obftacula quaedam & impedimenta paternae poteftatis proponere & de iis, quibus illa impar eft, noflram cum L e& ore benevolo communicare fententiam. N e vero in indaganda rei hujus veritate errafle videamur, finem juris paterni prius confti- tuendumefle, animadvertit omnis. Hic vero in eo confiftit, ut quos parentum nomine dignos Altillimus judicavit, educandis liberis omnem operam omnemque curam impedant, illorumque faluti ita
2 profpi-
b) In llb. de Cive. c. IX. § 2 . c) L. II. df I. B. & P. c. V. $ I.
V ^ e Cive I* 0 2. 0 3. m
* \ c) De 7* N' & G' L’ VL c’ n* $ 4*
1 ^ f y ) Excjtd. X X , 1 2 . Deut. V , 1 6 . Matth. XV, 4. add. Coi. III, 2 1 . Eph. VI, 4 - g) Quarum alteram IVern. Chr. Alotz, Bretnenfis, alteram vero Chr. Gottfr. Schroeder*
Lubtctnfis defenderunt. Vid. (BottitigifdjC 3 c*tun9cn &on dc
A. 1 7 5 0 . 6 t. 1 2 4 , p. 985. & dc A. 17 5 r. (£t. 5 4 - F- 4 8 **
profpiciant, ut ejusdem & temporalis & aeternos participes reddi potfint. Quapropter patris a?que ac matris, poteftate fua rede utentium eft, non modo lanitatis liberorum corporalis curam agere, lllisque vidum & amictum praebere necellarium, usque dum eorum confilio & opera adjuti, & in artibus ac fcientiis utilillimis pro cujuscunque captu, ingenio, ftatusque conditione eruditi, fibi fuisque praeefTe poflunt, fed hoc quoque ante oculos habere, ut dulciflima conjugii pignora ad pietatem non fucatam & timorem Numinis Supremi filialem educentur, h) Hispraemillisobfervandum eft, omne illud, quod impedit, quo minus in ftatu paterno hic impetrari poteft finis, vires poteftatis hujus vel in totum vel aliqua faltem ratione debiles ac infirmas reddere, eique parentum impar efle imperium.
Ea vero rerum humanarum eft facies, ut homo, fana ratione deftitutus, focietati ineundae fuaeque faluti promovendae vix ac ile vix quidem aptus reddi poffit. Hinc tanta ex deplorando intelle&us defe&u & depravata illius conditione pendent damna, quanta diligens rationis cultura & fana ejus ad a&iones inftituendas applicatio fecum fert commoda. Cui enim vel medioris faltem rationis eft thefaurus, ille non modo verum & falfum cognofcendi, hocque ab eo probe feparandi, fed bonum quoque amore, falfum contra odio profequendi gaudet facultate, qua tandem via &
probus in patris poteftate filius & bonus in Republica civis &
felix familiae fuae ftator au&orque evadere poteft. Jngenium vero humanum, quod omni caret ratione & nullis nec confiliis nec viribus ad faniorem duci poteft mentem, au&oritatem poteftatem- que paternam eludit, quo minus, qui ab illa proveniunt fru&us atque commoda, confequamur. m
h) VjU Schuberti Ph. Pr. § 15. Buddei Th. Mor. P. III. Seft» .II. § g. Scc.
Ejus.i. Elcm. Phil. Fr. P. II. c. IV. Se£t. 9. $ 2 . 3 * Reinhardi Theol. Mor.
c, V. Sect. III. ’ add. IVhlcbii Phllo-f. Ltx% ad uoji ^[fftW/ p* m. 7 3 2
N p n
N o n vero defe&us modo rationis, fed perverfa quoque volun- / / f tatis conditio paternae poteftati limites ftatuit terminosque. Ceftat quippe juris iftius exercitatio, rigidaque illius applicatio, quam primum, qui fub paterna eft poteftate, ejus beneficia & commoda, in focietatis humance florem inde redundantia, vel obftinacia vel fuga & defertione malitiofa negligit. Ejusmodi enim durae cervicis & perverfae farinae homo ita fe indignum reddit omni parentum cura, indignum omni tutela, ut in illorum confilio &
auxilio nec vi&us ami&usque procurandi, nec mentis excolendae, ftatusque futuri promovendi praefidium inveniat ullum. Id quod videre eft in exemplo filii iftius diftoluti, i) cujus tanta mentis vanitas, tantaque voluntatis ad inania propenfio fuit, ut accepta bonorum parte fibi competente, quam paulo poft luxuriofe vivendo prodegit, in loginquam regionem peregre proficifceretur.
Quam diu itaque filius hic deperditus, laribus penatibusque fuis relidis, exteras regiones perluftraret, exui domus curaeque paternae, deplorandae ipfius conditioni & perverfe vivendi rationi impar fuit omne parentis in illum imperium. Cui enim prior ftola, cui annulus calceique offerebantur? cui inquam in paterni amoris fignum edu&us, isque altilis manabatur vitulus? filio fane, non commercium fuorum faftidienti, fed ad patrem redeunti, iftiusque poteftati fe iterum commendanti.
Sicuti vero paterna illa poteftas tam defectu internarum virtu
tum, quam iniquis a&ionibus contemtuque filialis pietatis vitupe
rando laedi poteft, it3 alii quoque fymbola fua, fuasque addere folent tefleras, quo minus praeftans illa parentum au&oritas farta
& inta&a maneat. N e autem veritate nos deftitui videamur, oculos mentemque noftram in illas quxfo conjiciamus regiones, in quibus fub immani barbarorum tyrannide miferrimam vitam agunt innu- mefi chriftianorum greges, omni quondam libertate parentumque c urV & follicitudine vi ac raptu exemti; jam vero ferro & compe-
3 < dibus
i) Lac. XV, i i. &c.
dibus quam crudeliffime vin£ti. His quippe, omni paterna procul poteftate viventibus, non datum eft, frui illo jure, quod DEUS &
natura parentibus in liberos concedit, confiftens in facultate illorum perfe&iones & falutem temporalem aeque ac aeternam promovendi, hacque ratione eorum asiones dirigendi, ut fcopus ille bonis avibus obtineri polfit. Cum itaque, qui liberos alterius dominio fedu&os fibi vindicat, illisque omne infert damnum, parentum officia negligat, eosque perfecte laedat, quemlibet facile cogniturum efle judico, plagio etiam & raptui infantum imparem efle omnem poteftatem paternam.
N ec deneganda eft imperium in liberos parentibus auferendi facultas ipfi, quae omnia folvit, morti. Quem ad modum enim finito vitae noftrae quamvis breviffimae curriculo, omnia pa&a, contradus & ordines finiuntur humani, ftatum five civilem, five conjugalem, five herilem fpe&antes, ita vinculum quoque illud, quod parentes inter ac liberos intercedit dulcifiimum, mors prae
matura e medio tollit, cui impediendae omnis omnino impar eft poteftas patria. Quid enim juvat, liberorum jamjam defun&orum faluti ac felicitati ulterius profpicere, cujus majorem in modum inter coelites jam funt participes fa&i? Quid juvat, illorum mores
& vitae inftituendoe tramitem ad fanae rationis voluntatisque divinae cynofuram porro dirigere, quibus nihil fan&itatis nihilque per
fectionis addi poteft? Quid juvat, de illorum virtute ac fortuna auxio & follicito efle animo, quorum fortuna virtusque adeo con
firmata eft, ut nulla parentum cura, nulla propinquorum indigeant propenfione? Ceflat hinc liberorum educandorum ergo fufcepta faepius fpes, metusque. Ceflant p ia, quae incerta dubiaque vitae illorum exigit conditio, fufpiria votaque, D EO falutis noftrae au&ori commendata. Similes quippe M. Antonii
funt liberi vita defun&i. Sicut enim ille moriens res ita hi, vale nutritoribus d i& o , providam viventium, quos cedunt, curam anxiamque follicitudinem rident, forte meliore impetrata.
Quamvis
Quamvis itaque variis in ftatu domeftico rebus, vel emendandis promovendisque vel impediendis ac tollendis, humana eademque paterna impar deprehendatur poteftas, illam tamen omni pietate omnique religione dignam, in pretio femper ac valore ita haben
dam eile, ut ei liberorum commiffa & omifta, omniaque ftudia &
conamina refpondeant, extra omnem dubitationis aleam politum eft. Qui enim imperium paternum, tutiflimum generis humani omnisque focietatis prcefidium, fiocci faciunt, puteum, ex quo tot humanitatis & beneficiorum rivuli in omnem promanarunt vitam, coronandum efte ignorant. Ignorant paterni juris dignita*
tem & bona ex illo in liberos redundantia; ignorant, eam amoris naturalis elle proportionem, ut quae a parentibus accepimus, aequo illis judicio & eodem nifi majori gradu reddamus.
Haec vero paternae poteftatis facultas non anguftos inter rei faltem domefticae deprehenditur limites, fed augufto etiam Magi- ftratus ac Superiorum ordini, penes quem fumma rerum dignitas eft atque imperium, quam maxime convenit. Loquuntur hac de re juftiflimae ac fapientiflimae Majorum leges, quibus non- leve ex coelefti origine & infpiratione accedit pondus, & qua
rum tam praeftans & digna femper fuit meditatio, ut fapientum omnium faeculorum judicio poteftatis paternae aeque ac pietatis filialis fuerint fulcra, fublidia, ornamenta.
Fauftam hinc ac felicem craftinam merito praedicamus lucem, quae famigeratillimam P A T R U M Patriae in Gymnafium noftrum propenfionem, graviflimamque illorum poteftatem in legibus fcholafticis, decenti pioque more iterum praelegendis, fummo- pere confpicuam, in animum mentemque Docentium ac Dif- centium revocatura eft. Cui folemnitati anniverfariae ut non utilitatis modo & aequitatis, fed nitoris quoque, jucunditatis
& a u d itio n is defit nihil, V I R C L A R IS S IM U S D O C T1SSI- M U SQ U E G E . D A N . H O F F M A N N , C O N R . E T PR.
A T H liN / E I N O S T R I M E R IT IS S IM U S , A M IC U S E T C O L - L E G A ^ E S T U M A T I S S IM U S , pera&a juventutis translocatae
R l luftra-
luftratione, res Crucifemtint ante adventum in PrvJJitiM, ex ore nonnullorum civium fcholafticorum, quorum nomina elenchus exp o n it, viyis ut ajunt delineabit coloribus.
His de honeftiffimis rebus oraturos noftros ut audiant be
nigne V I R I P E R M A G N I F I C I , G E N E R O S I , AM PLISSIM I, C O N S U L T IS S IM Iq ; D N N . B U R G G R ABIUS R E G I U S , PR/E- S E S , P R ^ C O S S . atque COSS. P A T R O N I & N U T R I T O R E S Seminarii Drufici fubmifla obfervantia colendiffimi, nec non E X C E L L E N T I S S I M I , P L U R IM U M R E V E R E N D I , PRAENO
B I L E S , N O B I L E S , S P E C T A B I L E S , P R ^ S T A N T I S S I M I , H U M A N ISSIM Iq; F A U T O R E S E T A M IC I honoratiffimi;
utque fimul proefentia fua exoptata folemnitatem hanc condeco
rantes, L . L. obfervantiam vel au&oritate vel benevolentia fua plus quam paterna commendatiorem reddere dignentur, omni
fludio omnique pietate oramus & contendimus. P. P.
Elbingae. d. X V . Sept. C ID ID C C L I.
