Ocenianie przedmiotowe z historii
w Szkole Podstawowej nr 3 im. B. Malinowskiego w Działdowie
opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 roku
w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych
(Dz.U. poz. 843 oraz z 2016 r. poz. 1278),
Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie -
zgodny z podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej
przedmiotu historia dla II etapu edukacyjnego: klasy IV – VIII.
(Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 14 lutego 2017 roku).
Ocenianie przedmiotowe z historii
w Szkole Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie.
Przedmiotowy system oceniania z historii i społeczeństwa został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 roku
w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. poz. 843
oraz z 2016 r. poz. 1278), Wewnętrznego Systemu Oceniania Szkoły Podstawowej nr 3 im. Bronisława Malinowskiego w Działdowie i jest zgodny z podstawą programową kształcenia ogólnego w szkole podstawowej przedmiotu historia dla II etapu edukacyjnego oraz Programem nauczania historii w klasach 4 - 8 szkoły podstawowej „Wczoraj i dziś”, autorstwa dr Tomasza Maćkowskiego, Wydawnictwo Nowa Era.
Przedmiotowy system oceniania uwzględnia:
1. Informacje, jakie umiejętności nabyte na przedmiocie historia i społeczeństwo będą podlegały ocenie – obszary aktywności ucznia;
2. Kontrakt między nauczycielem a uczniem;
3. Kryteria ocen zawierające wymagania na daną ocenę;
4. Narzędzia pomiaru osiągnięć uczniów;
5. Sposób ustalania oceny śródrocznej i końcoworocznej;
6. Zasady współdziałania z uczniami i rodzicami.
OBSZARY AKTYWNOŚCI UCZNIA
1. Postawy i zachowania specyficzne dla aktywności historycznych:
uczeń prezentuje postawę patriotyczną;
uczeń szanuje dorobek historyczny Polski i innych narodów; uczeń rozumie przyczyny i skutki poznanych zjawisk;
uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania;
uczeń dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
uczeń prawidłowo posługuje się chronologią i poprawnie operuje pojęciami z nią związanymi;
uczeń interpretuje różnego rodzaju źródła historyczne;
uczeń wykorzystuje różne źródła informacji do zdobywania wiedzy historycznej;
2
uczeń korzysta z mapy jako źródła wiadomości;
uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł i formułuje wnioski;
uczeń dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną, wyjaśniającą i oceniającą;
uczeń wyjaśnia związki przyczynowo - skutkowe analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych;
uczeń wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego.
uczeń tworzy narrację historyczną integrując informacje pozyskane z różnych źródeł;
uczeń samodzielnie ocenia fakty i wydarzenia historyczne;
uczeń rozumie prawa dziecka i prawa człowieka i przestrzega je.
2. Postawy i zachowania funkcjonujące poza sferą działań ściśle związanych z historią:
uczeń umie jasno i precyzyjnie formułować myśli, odpowiedzi i pytania, wyjaśnia je, zarówno w mowie, jak i w piśmie;
uczeń tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację; przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko.
uczeń umie posługiwać się encyklopedią, tekstem źródłowym i zbiorami bibliotecznymi, materiałami multimedialnymi;
uczeń rozwiązuje problemy indywidualnie i w grupie;
uczeń wie, jak umiejętnie uczestniczyć w dyskusji;
uczeń próbuje posługiwać się językiem historycznym przy opisie wydarzeń;
uczeń okazuje tolerancję i szacunek dla poglądów niezgodnych z jego własnymi;
uczeń szanuje prawa innych ludzi.
UMOWA – KONTRAKT Z UCZNIAMI
1. Prace klasowe i sprawdziany są obowiązkowe. Są zapowiadane nie później niż tydzień przed ich przeprowadzeniem i omówiony jest ich zakres. Nieobecność na sprawdzianie lub pracy klasowej może być usprawiedliwiona chorobą ucznia i potwierdzona przez lekarza lub rodziców/prawnych opiekunów; Prace pisemne są archiwizowane przez rok. Rodzice mają prawo wglądu podczas wywiadówek i „otwartych drzwi”;
2. Praca kontrolna jest poprzedzona co najmniej jedną lekcją powtórzeniową, 3. Na koniec półrocza przewiduje się test diagnozujący dotychczasowe osiągnięcia;
3
4. Jeżeli praca klasowa lub sprawdzian, test nie odbędą się w terminie ustalonym przez nauczyciela, z przyczyn niezależnych od nauczyciela lub klasy, wówczas nauczyciel w porozumieniu z klasą ustala nowy termin;
5. Jeżeli uczeń opuścił pracę klasową, sprawdzian lub test z przyczyn losowych, powinien ją napisać w ciągu dwóch tygodni od dnia powrotu do szkoły;
6. „Krótkie sprawdziany – „kartkówki” – są obowiązkowe, mogą, ale nie muszą być zapowiedziane i nie podlegają poprawie. Zakres treści tych sprawdzianów obejmuje trzy ostatnie tematy lekcyjne;
7. Każdy uczeń ma prawo prosić nauczyciela o dodatkowe wyjaśnienie niezrozumiałego tematu lekcji i do dodatkowej pracy domowej;
8. Uczeń może poprawić słabą ocenę – niedostateczną lub dopuszczającą z pracy klasowej dwa razy w półroczu, w terminie uzgodnionym z nauczycielem;
UWAGA!!! Prawa do poprawy słabej oceny z pracy klasowej nie ma uczeń, który ściągał.
9. Nie ocenia się ucznia po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności;
10. Uczeń ma prawo, ale i obowiązek zgłoszenia nieprzygotowania się do lekcji /należy rozumieć zarówno przygotowanie ustne, brak pracy domowej, jak i brak zeszytu przedmiotowego/. Ma prawo zgłosić nieprzygotowanie 2 razy w półroczu na początku każdych zajęć. Trzecie i kolejne nieprzygotowanie do lekcji pozwala nauczycielowi postawić ocenę niedostateczną. Próba oszukania nauczyciela upoważnia go do postawienia uczniowi oceny niedostatecznej.
11. Jeżeli uczeń będzie nieobecny na lekcji, jest zobowiązany do samodzielnego uzupełnienie braków /notatki lekcyjnej i zadanej pracy domowej/;
12. Obowiązkiem ucznia jest systematyczne, czytelne i estetyczne prowadzenie zeszytu przedmiotowego – zapisywanie w nim notatek i prac domowych;
13. Uczeń za pracę na zajęciach lekcyjnych otrzymuje „plusy”. Trzy „plusy” są równoznaczne z oceną bardzo dobrą.
14. Uczniowie klas IV w miesiącu wrześniu nie otrzymują ocen niedostatecznych.
15. Uczeń ma obowiązek systematycznie pracować na lekcjach historii i w domu /ma obowiązek przeczytania danego tematu lekcji z podręcznika/;
16. Uczeń na koniec półrocza i koniec roku szkolnego ma możliwość pytania „na wyższą ocenę” – poprawę oceny. Jednak swoją ocenę uczeń pracuje cały semestr lub cały rok;
17. Oceny śródroczne wystawia nauczyciel w terminie ustalonym przez dyrekcję szkoły (przynajmniej siedem dni) przed posiedzeniem rady pedagogicznej;
18. Uczeń, który opuścił więcej niż 50% zajęć lekcyjnych nie może być klasyfikowany z historii;
4
19. O planowanej ocenie niedostatecznej uczeń zostaje powiadomiony na miesiąc przed planowanym posiedzeniem rady pedagogicznej i ma prawo poprawić ocenę w terminie wyznaczonym przez nauczyciela.
20. W trakcie trwania nauki zdalnej:
a. uczeń komunikuje się z nauczycielem za pomocą portalu Librus.
b. odbiera materiały do lekcji i zlecone zadania.
c. informacje o terminie i zakresie zleconego zadania nauczyciel umieszcza w zakładce:
„zadania domowe” w dzienniku elektronicznym.
d. ocenie podlegają formy pisemne: karty pracy oraz ustne: aktywność na zajęciach
e. uczeń odsyła wszystkie zlecone przez nauczyciela prace przez zakładkę „zadania domowe”
f. otrzymuje od nauczyciela informację zwrotną w postaci komentarza do oceny bądź wiadomości elektronicznej w dzienniku.
KRYTERIA OCENY Z HISTORII
Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne znajdują się w kolejnych załącznikach:
nr 1 – klasa IV nr 2 – klasa V nr 3 – klasa VI nr 4 – klasa VII nr 5 – klasa VIII
NARZĘDZIA POMIARU OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW:
1. Pomiar osiągnięć uczniów odbywa się za pomocą następujących narzędzi:
prac klasowych, sprawdzianów, testów; krótkich sprawdzianów „kartkówek”, odpowiedzi ustnych, prac domowych, prezentacji multimedialnych, projektów, przygotowania się do lekcji, aktywności w czasie lekcji.
2. Stosowane metody :
pogadanka;
rozmowa nauczająca;
praca z tekstem
praca z materiałami multimedialnymi (prezentacje multimedialne) i zasobami internetowymi,
projekty edukacyjne,
lekcje muzealne,
wirtualne wizyty w miejscach pamięci,
wirtualne uczestnictwo w wystawach i rekonstrukcjach historycznych,
Wirtualne spotkania ze świadkami historii,
wirtualne wizyty w centrach dydaktycznych i naukowych.
V. SPOSÓB USTALANIA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I KOŃCOWOROCZNEJ
Ocenianie będzie się odbywać w oparciu o skalę obowiązującą w polskim systemie oświaty.
Dopuszcza się stosowanie znaków plus (+) i minus (-) przy ocenach cząstkowych.
Ocenianie jest jawne.
Ocenie podlega:
stopień opanowania materiału faktograficznego,
dostrzeganie związków przyczynowo skutkowych,
stylistyczna poprawna wypowiedź,
umiejętność selekcji wydarzeń historycznych,
stopień rozumienia tematu,
znajomość chronologii, pojęć, postaci historycznych,
określenie rodzaju źródła historycznego, umiejętność jego interpretacji,
umiejętność porównywania, dostrzegania podobieństw i różnic w procesie dziejowym,
odróżnianie fikcji od prawdy historycznej,
umiejętność pracy z mapą.
Obszary oceniane w ciągu półrocza:
1. Prace klasowe , testy i krótkie sprawdziany „kartkówki”
W zależności od zdobytych punktów uczniowie otrzymują oceny w następujący sposób:
celujący 100% - 98%
bardzo dobry 97% - 88%
dobry 87% - 69%
dostateczny 68% - 50%
dopuszczający 49% - 30%
niedostateczny 29% - 0%
Ilość i częstotliwość pomiarów jest zależna od poziomu oraz możliwości intelektualnych klasy i w zależności od realizowanych treści modyfikowana.
2. Kartkówki – zapowiedziane, trwające do 10 minut – do dwóch w każdym dziale, sprawdzające wiadomości i umiejętności z trzech ostatnich lekcji oraz słownictwo z nim związane ( kryterium oceny – jak wyżej).
3. Odpowiedzi ustne – na które składają się:
umiejętności zanalizowania tematu
6
główna myśl jasno sformułowana;
logiczne uzasadnienie własnego stanowiska
umiejętności selekcjonowania materiału
brak błędów faktograficznych;
fakty mieszczące się w podstawie programowej;
styl wypowiedzi , czyli:
samodzielność i płynność wypowiedzi;
konsekwentne stosowanie adekwatnej terminologii;
bogate słownictwo
4. Praca domowa: oceniamy następujące umiejętności:
stosowanie właściwego dla przedmiotu języka wypowiedzi adekwatnego do wieku dziecka;
poprawność;
kompletność pracy;
oryginalność;
samodzielność;
prezentacja wyników;
staranność zapisu;
terminowość wykonania.
5. Aktywność: oceniamy stopniem lub umownym znakiem (+) w zależności od wkładu pracy.
Trzy plusy powodują wpisanie do dziennika lekcyjnego oceny bardzo dobrej.
Uwzględniamy następujące kryteria:
przygotowania do lekcji;
prowadzenie notatek na lekcji;
posiadanie przyborów niezbędnych na zajęciach;
częste i chętne zgłaszanie się do odpowiedzi;
zaangażowanie w wykonanie poleceń;
przedstawienie odrębnych opracowań;
przynoszenie dodatkowych pomocy i opracowań, planszy i plakatów, prezentacji multimedialnych;
zaangażowanie w realizację projektów edukacyjnych,
udział w olimpiadach przedmiotowych.
7
Oceny:
bardzo dobry: uczeń konsekwentnie wykonuje zadaną pracę, przypomina innym członkom grupy o zadanej pracy, wnosi pozytywny wkład w pracę, ma wiele ciekawych pomysłów, szczerze chwali wkład wnoszony przez innych, zachęca do dobrej komunikacji, szanuje innych i ich pomysły.
dobry: koncentruje się na wyznaczonym działaniu, wykonuje zadanie z czasem, słucha innych, zwykle szanuje innych, zdolny do kompromisu.
dostateczny: większość czasu wykonuje zadaną pracę, czasami odrywa się od pracy, rozmawiając na inne tematy, wnosi pewien wkład w pracę grupy, opiera się na pomysłach innych, czasami chwali innych, niezbyt wyraźnie okazuje szacunek członkom grupy.
dopuszczający: często odrywa się od zadanej pracy, dyskutuje na inne tematy, wykonuje część pracy, nie słucha pomysłów innych, rzadko chwali innych i okazuje im szacunek.
niedostateczny: odrywa od pracy innych członków grupy, zajmuje się innymi sprawami, rozmawia z ludźmi z innych grup, pozbawia grupę zapału do pracy, przeszkadza, nie stara się o potrzebne materiały, „zamyka usta” grupie, całkowicie dominuje w dyskusji, nigdy nie zawiera kompromisu.
6. Zeszyt przedmiotowy lub zeszyt ćwiczeń:
obowiązkiem ucznia jest systematycznie (czytelne i estetyczne) prowadzenie notatek w zeszycie przedmiotowym lub w zeszycie ćwiczeń;
za brak zeszytu uczeń otrzymuje „minus”; uzyskania trzech minusów jest równoznaczne z otrzymaniem oceny niedostatecznej;
za prowadzenie zeszytu lub zeszytu ćwiczeń uczeń może otrzymać ocenę.
8
Wymienione obszary składają się na tzw. bieżące ocenianie.
Bieżące ocenianie uwzględnia założenia zapisane w WSO, między innymi różnorodność i systematyczność wystawiania ocen. Uczeń nie ma prawa na pracach pisemnych „ściągać”. Każda taka próba kończy się odebraniem pracy i wystawieniem oceny niedostatecznej.
Szczegółowe określenie warunków i zasad poprawiania ocen i uzupełnianie braków edukacyjnych.
Poprawianie ocen odbywa zgodnie z zasadami znajdującymi się w WSO.
Jeżeli uczeń był w szkole, a zwolnił się z kilku lekcji, wówczas przepisuje notatki, uzupełnia zadania oraz sam opanowuje wiadomości i umiejętności z tych zajęć na następną lekcję.
Jeżeli uczeń był nieobecny w szkole nie więcej niż tydzień, wówczas uzupełnia notatki, zadania oraz wiadomości ze wszystkich lekcji, na których był nieobecny w przeciągu tygodnia.
Jeżeli uczeń był nieobecny w szkole dłużej niż tydzień, wówczas na prośbę rodzica nauczyciel ustala wraz z uczniem termin uzupełnienia braków.
Jeżeli uczeń opuścił sprawdzian z przyczyn losowych, powinien go napisać w terminie 2 tygodni od powrotu do szkoły.
Uczeń powinien poprawić ocenę niedostateczną z pracy kontrolnej - sprawdzianu w terminie 2 tygodni od momentu oddania prac.
Wymagania edukacyjne i kryteria ocen dostosowane wobec ucznia posiadającego opinie z PPP:
W przypadkach uczniów z dysfunkcjami, uwzględnia się możliwość odstąpienia od ustalonych wytycznych zarówno, co do formy prezentacji wyuczonych treści, jak również czasu ich eksponowania .Takie odstępstwo nie zwalnia ucznia od obowiązku opanowania przez ucznia treści podstawowych a więc minimum określonych w planach wynikowych dla poszczególnych klas.
W zależności od stwierdzonych dysfunkcji wymagania edukacyjne dopasowane są do możliwości edukacyjnych ucznia na podstawie opinii lub orzeczenia z Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, zaleceń pedagoga szkolnego oraz obserwacji własnej ucznia.
Zakres wymagań każdorazowo dopasowany jest do możliwości ucznia:
ocenianiu podlegają postępy czynione przez ucznia w zakresie odjętym dysfunkcją, nawet gdy są poniżej wymagań na ocenę,
wydłużony czas pracy,
9
zmniejszenie zakresu materiałów, wiedza ucznia posiadającego orzeczenie z poradni wymagana jest poziomie podstawowym,
dopuszczane odpytywanie z ławki,
dopuszczone zmiany formy sprawdzania (z pisemnej na ustną i odwrotnie),
ignorowanie błędów w pisowni,
nieczytelne pismo nie stanowi kryterium oceniania,
sprawdzian dopasowany do możliwości ucznia, punktacja zaniżona,
pomoc nauczyciela – głośne odczytanie polecenia do zadania, dzielenie pracy na etapy.
Przy wystawieniu oceny śródrocznej i końcoworocznej będą brane pod uwagę kryteria społeczno – wychowawcze oraz zalecenia Poradni Pedagogicznej - Psychologicznej:
warunki nauki ucznia w domu rodzinnym;
trudności ucznia wynikające z patologii rodziny;
stan zdrowia ucznia;
stosunek ucznia do obowiązków szkolnych;
wysiłek ucznia wkładany w wywiązywanie się z obowiązków szkolnych;
systematyczność ucznia;
możliwości ucznia;
trudne sytuacje losowe w życiu ucznia.
VI. SYSTEM MOTYWACYJNY I NAPRAWCZY
uczeń mający kłopoty z opanowaniem materiału może zwrócić się o pomoc do nauczyciela i jeżeli jest to pożądane, wspólnie ustalają działania wspomagające np. pomoc nauczyciela przedmiotu, pomoc koleżeńska, uczestnictwo w dodatkowych zajęciach.
VII. SPOSOBY INFORMOWANIA O OSIĄGNIĘCIACH I POSTĘPACH UCZNIÓW:
ustne uzasadnienie oceny;
recenzje prac pisemnych;
publikowanie wyników prac uczniowskich.
Rodziców:
ogólnoklasowe spotkania;
rozmowy indywidualne;
korespondencja.
10
11
ZAŁĄCZNIK NR 1
Wymagania na poszczególne stopnie z historii w klasie IV
Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia
dopuszczająca Dostateczna dobra bardzo dobra celująca
Rozdział 1. Z historią na Ty
1. Historia – nauka – historia jako nauka o – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – porównuje pracę historyków i – omawia rolę źródeł – potrafi zaproponować o przeszłości przeszłości posługuje się terminami: terminami: dzieje, archeologia, archeologów historycznych w procesie podział źródeł pisanych
– historia a baśnie i współczesność, przeszłość, źródła pisane, źródła materialne – wskazuje różne przykłady poznawania dziejów bądź niepisanych na legendy historia, historycy, legenda, baśń – rozróżnia pracę historyków i źródeł pisanych i niepisanych – wskazuje podkategorie
– efekty pracy – rozróżnia przeszłość od Archeologów – wyjaśnia potrzebę pozapodręcznikowe – przedstawia nowoczesne
historyków i współczesności – potrafi podać przykłady edukacji historycznej przykłady różnych kategorii metody badania życia ludzi
archeologów – rozróżnia fikcję (np. baśń) od postaci legendarnych i źródeł historycznych w przeszłości
– źródła historyczne, rzeczywistości historycznej Historycznych – przedstawia różne efekty – ocenia wiarygodność
ich przykłady oraz – potrafi krótko – wyjaśnia, czym są przyczyny i pracy naukowców różnego rodzaju źródeł
podział scharakteryzować, czym zajmują Skutki zajmujących się przeszłością pisanych
się historycy – dokonuje podstawowego
podziału źródeł historycznych
2. Historia wokół – znaczenie pamiątek – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnia, czym jest genealogia – wskazuje lokalne – przedstawia historyczną nas rodzinnych poprawnie posługuje się terminami: tradycja, drzewo – wskazuje na mapie Polski przykłady instytucji genezę regionu
– drzewo terminami: ojczyzna, patriotyzm genealogiczne, „mała ojczyzna” własną miejscowość, region, dbających o regionalną – wskazuje wybitne postaci genealogiczne – – podaje przykłady świąt – przygotowuje drzewo województwo i jego stolicę kulturę i historię w dziejach regionu sposób przedstawienia rodzinnych genealogiczne najbliższej – podaje przykłady regionalnych – tworzy przewodnik po – ocenia, w jaki sposób
historii rodziny – podaje przykłady pamiątek rodziny tradycji własnej miejscowości i różnorodność „małych
– „wielka” i „mała” rodzinnych – wyjaśnia, czym jest patriotyzm – charakteryzuje własną „małą regionie ojczyzn” wpływa na
ojczyzna – podaje przykłady postaw i ojczyznę” na tle innych regionów – charakteryzuje inne bogactwo dużej
– patriotyzm jako zachowań patriotycznych regiony państwa polskiego
miłość do ojczyzny – wyjaśnia znaczenie
– sposoby wyrażania dbałości o tradycję
patriotyzmu regionalną
– „małe ojczyzny” i ich tradycje
– znaczenie terminów:
tradycja, drzewo genealogiczne, ojczyzna, „mała ojczyzna”, patriotyzm
3. Mieszkamy w – państwo polskie i – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wskazuje Polskę na mapie – wskazuje na mapie świata – omawia genezę polskich Polsce jego regiony posługuje się terminami: terminami: mniejszość narodowa, świata największe zbiorowości symboli narodowych
– mój region częścią państwo, region, naród społeczeństwo, symbole – wskazuje na mapie główne Polonii – wyjaśnia pojęcia:
Polski – wskazuje na mapie państwo narodowe, Polonia krainy historyczno-geograficzne – rozróżnia mniejszość emigracja, uchodźcy – naród polski jako polskie i jego granice – wymienia elementy Polski oraz największe miasta narodową od etnicznej
zbiorowość – zna poprawną nazwę państwa współtworzące państwo – rozróżnia pojęcia naród i – wyjaśnia, dlaczego należy
posługująca się tym polskiego – wymienia najważniejsze społeczeństwo szanować inne tradycje
samym językiem, czynniki narodowotwórcze – przedstawia genezę narodowe
mająca wspólną – przedstawia polskie symbole najważniejszych świąt – przedstawia konsekwencje
przeszłość i narodowe państwowych przynależności Polski do UE
zamieszkująca to samo – przedstawia najważniejsze – wskazuje przykłady instytucji
terytorium święta państwowe dbających o dziedzictwo
– dziedzictwo – wskazuje na mapie stolicę narodowe
narodowe państwa – opisuje właściwy sposób
– polskie symbole zachowania względem symboli
narodowe narodowych
– polskie święta – podaje przykłady mniejszości
państwowe narodowych żyjących w Polsce
– znaczenie terminów:
państwo, region, naród, mniejszość narodowa, społeczeństwo, symbole narodowe, Polonia
4. Czas w historii – chronologia i – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – podaje cezury czasowe epok – charakteryzuje główne – wyjaśnia okoliczności przedmiot jej badań używa terminów terminami: chronologia, okres historycznych epoki historyczne ustanowienia roku 1 i
– oś czasu i sposób chronologicznych (data, p.n.e. i n.e – podaje przykłady innych podziału na dwie ery
umieszczania na niej tysiąclecie, wiek) – zamienia cyfry arabskie na rachub mierzenia czasu – wyjaśnia różnicę między
dat – umieszcza daty na osi czasu rzymskie kalendarzem juliańskim i
– podstawowe – wyjaśnia, czym jest epoka gregoriańskim
określenia czasu historyczna
historycznego (data, – porządkuje fakty i epoki
okres p.n.e. i n.e., historyczne oraz umieszcza je w
tysiąclecie, wiek) czasie (era, stulecie)
– cyfry rzymskie oraz ich arabskie odpowiedniki – epoki historyczne:
starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność oraz ich daty graniczne
13
5. Obliczanie czasu – obliczanie upływu – przy pomocy nauczyciela – samodzielnie – przy określeniu datacji – przy określeniu datacji w historii czasu między określa, w którym wieku miało przyporządkowuje wydarzenia wydarzenia posługuje się wydarzenia posługuje się
poszczególnymi miejsce dane wydarzenie stuleciom sformułowaniami: początek, sformułowaniami: początek, wydarzeniami – poprawnie wskazuje – oblicza upływ czasu między środek, koniec stulecia; środek, koniec stulecia;
– określanie, w którym wydarzenie wcześniejsze w wydarzeniami, w tym na półwiecze; przełom wieków półwiecze; przełom wieków wieku doszło do czasach p.n.e. przełomie obu er – przyporządkowuje wydarzenia – przyporządkowuje
danego wydarzenia – oblicza upływ czasu między do epok historycznych wydarzenia do epok
– podział czasu na wydarzeniami w ramach jednej historycznych
wieki i półwiecza ery
6. Czytamy mapę i – podobieństwa i – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnia, czym jest kartografia – interpretuje i wyciąga – przedstawia elementy plan różnice między mapą a posługuje się terminami: mapa, terminami: legenda, symbol, róża – wyjaśnia, czym jest skala mapy wnioski z mapy historii kartografii
planem plan wiatrów – rozróżnia mapę geograficzną, – wyjaśnia zasadę działania i
– znaczenie mapy w – dostrzega różnice między – przygotowuje proste plany polityczną, historyczną rolę GPS-u we współczesnej
pracy historyka mapą a planem miejscowe lokalizacji przestrzennej
– odczytywanie – objaśnia symbole legendy
informacji z planu i mapy
mapy historycznej – odczytuje z mapy podstawowe
– najstarsze mapy informacje
świata
Rozdział II: Od Piastów do Jagiellonów
1. Mieszko I i – słowiańskie – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnić okoliczności zawarcia – charakteryzuje znaczenie – przedstawia najważniejsze chrzest Polski pochodzenie Polaków posługuje się terminami: plemię, terminem: Piastowie małżeństwa z Dobrawą oraz przyjęcia chrześcijaństwa odkrycia archeologiczne na
– legendarne początki Słowianie – przytacza przykłady legend o przyjęcia chrztu przez Mieszka dla państwa polskiego ziemiach polskich państwa polskiego – wie, kto był pierwszym początkach państwa polskiego – wymienia legendarnych – określa, jakie informacje – książę Mieszko I historycznym władcą Polski – wyjaśnia pochodzenie nazwy protoplastów Mieszka może zdobyć historyk dzięki
pierwszym „Polska” – przedstawia najważniejsze zastosowaniu metody
historycznym władcą – wskazuje na mapie konsekwencje przyjęcia chrztu dendrochronologicznej
Polski rozmieszczenie plemion – lokalizuje na mapie Gniezno, – omawia dokument Dagome
– małżeństwo Mieszka słowiańskich na ziemiach Poznań oraz inne główne grody iudex
I z Dobrawą polskich w państwie Mieszka I
– chrzest Mieszka I i – opisuje bitwę pod Cedynią
jego znaczenie – znaczenie terminów:
plemię, Słowianie, Piastowie
14
2. Bolesław – misja świętego – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – zna wydarzenia związane z – wyjaśnia znaczenie wizyty – ocenia skutki polityki Chrobry – Wojciecha w Prusach posługuje się terminami: cesarz, terminami: misja, relikwie datami: 997, 1002–1018 Ottona III w Gnieźnie dla wewnętrznej i zagranicznej pierwszy król – zjazd gnieźnieński i arcybiskupstwo, koronacja, gród, – zna wydarzenia związane z – opisuje przebieg misji św. państwa polskiego Bolesława dla państwa
Polski pielgrzymka cesarza wojowie datami: 1000, 1025 Wojciecha do Prusów – wyjaśnia znaczenie polskiego
Ottona III – opisuje wygląd grodu – charakteryzuje postać św. – przedstawia przyczyny i skutki utworzenia samodzielnej
– wojny Bolesława średniowiecznego Wojciecha zjazdu gnieźnieńskiego metropolii kościelnej
Chrobrego z sąsiadami – wie, że Bolesław Chrobry był – opisuje wygląd i uzbrojenie – wskazuje na mapie terytoria – wyjaśnia znaczenie i przyłączenie nowych pierwszym królem Polski woja z drużyny książęcej podbite przez Bolesława koronacji Bolesława
ziem Chrobrego Chrobrego
– koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski
– znaczenie terminów:
misja, relikwie, cesarz, arcybiskupstwo, koronacja, gród, wojowie
*W – zakony – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wymienia najstarsze zakony na – charakteryzuje wkład – wskazuje przykłady średniowiecznym chrześcijańskie posługuje się terminami: terminami: reguła zakonna, ziemiach polskich duchowieństwa w lokalizacji najstarszych klasztorze – życie w klasztorze duchowieństwo, zakon skryptorium, pergamin – wyjaśnia, jak należy rozumieć średniowieczną kulturę budowli zakonnych na
– wpływ zakonów na chrześcijański, mnich, – podaje przykłady zakonów nakaz obowiązujący – wyjaśnia znaczenie ksiąg i ziemiach polskich rozwój klasztor – opisuje życie wewnątrz benedyktynów módl się i pracuj książek dla rozwoju wiedzy i – wyjaśnia, jakie są związki
średniowiecznego – charakteryzuje wygląd klasztoru – opisuje wygląd nauki między mnichami a nauką
rolnictwa mnichów średniowiecznych ksiąg historyczną
– rola zakonów w – opisuje podstawowe – wyjaśnia, w jaki sposób zakony
rozwoju wiedzy i zajęcia duchowieństwa przyczyniły się do rozwoju
średniowiecznego zakonnego w rolnictwa na ziemiach polskich
piśmiennictwa średniowieczu – najstarsze zakony na
ziemiach polskich i ich znaczenie
3. Polska – Kazimierz Wielki – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wymienia główne reformy – charakteryzuje oraz ocenia – porównuje politykę Kazimierza ostatnim królem z posługuje się terminem: terminami: dynastia, uczta u Kazimierza Wielkiego politykę wewnętrzną i prowadzoną przez
Wielkiego dynastii Piastów uniwersytet Wierzynka – opisuje zjazd monarchów w zagraniczną prowadzoną Bolesława Chrobrego i
– reformy Kazimierza – wyjaśnia, dlaczego historycy – zna wydarzenia związane z Krakowie przez Kazimierza Wielkiego Kazimierza Wielkiego Wielkiego nadali królowi Kazimierzowi datami: 1364, 1370 – wyjaśnia cele oraz znaczenie – argumentuje, dlaczego – wyjaśnia znaczenia
– zjazd monarchów w przydomek „Wielki” utworzenia Akademii Kazimierz Wielki stał się panowania Kazimierza
Krakowie – uczta u – opisuje wygląd – wyjaśnia powiedzenie – zastał Krakowskiej wzorem dobrego władcy Wielkiego dla państwa
Wierzynka średniowiecznego zamku Polskę drewnianą, a zostawił – wskazuje na mapie ziemie polskiego
– umocnienie granic murowaną przyłączone do Polski za
państwa – zastał panowania Kazimierza
Polskę drewnianą, a Wielkiego
zostawił murowaną – utworzenie Akademii Krakowskiej
– znaczenie terminu
15
uniwersytet
*Rycerze i zamki *średniowieczni – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnia, w jaki sposób – podaje przykłady – przedstawia przykłady rycerze i ich rola posługuje się terminami: rycerz, terminami: paź, giermek, utrzymywali się rycerze zachowanych zamków wzorców rycerskich
*funkcje i wygląd zbroja, herb, zamek pasowanie, kopia, dziedziniec, – przedstawia powinności średniowiecznych w Polsce i utrwalonych w literaturze i
zamków – opisuje wygląd fosa, baszta, most zwodzony rycerskie w regionie legendach
*od pazia do rycerza średniowiecznego rycerza – wyjaśnia, kto i w jaki sposób – charakteryzuje kodeks rycerski
* uzbrojenie rycerskie mógł zostać rycerzem
* turnieje rycerskie – opisuje wygląd
* kodeks rycerski średniowiecznego zamku
– charakteryzuje turnieje rycerskie
4. Jadwiga i – objęcie władzy przez – przy pomocy nauczyciela, – poprawnie posługuje się – opisuje sytuację związaną z – omawia zagrożenie ze – przedstawia stosunek Jagiełło – unia Jadwigę poprawnie posługuje się terminem: unia objęciem tronu polskiego po strony zakonu krzyżackiego Litwinów do unii w Krewie polsko-litewska – zasługi Jadwigi dla terminem: Jagiellonowie – zna wydarzenia związane z wygaśnięciu dynastii Piastów dla obu państw – na podstawie mapy ocenia
polskiej kultury, nauki – wie, kim był Władysław datami: 1385 – przedstawia okoliczności sytuację geopolityczną w
i sztuki Jagiełło – przedstawia główne zawiązania unii polsko-litewskiej Europie Środkowej po
– przyczyny zawarcia – wskazuje na mapie państwo konsekwencje unii w Krewie – wymienia postanowienia unii zawarciu unii
unii polsko-litewskiej polskie oraz obszar Wielkiego w Krewie
w Krewie Księstwa Litewskiego – okoliczności objęcia
władzy w Polsce przez Władysława Jagiełłę – skutki zawarcia unii polsko-litewskiej – zagrożenie ze strony Krzyżaków
– znaczenie terminów:
unia, Jagiellonowie
5. Zawisza Czarny – rycerz – cechy – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje rycerski kodeks – wyjaśnia, czym zajmuje się – przedstawia genezę i
i bitwa pod charakterystyczne poprawnie posługuje się terminami: giermek, kopia, honorowy heraldyka charakteryzuje różne zakony
Grunwaldem – postać Zawiszy terminami: rycerz, miecz, herb kodeks honorowy – przedstawia przyczyny wielkiej – wyjaśnia charakter rycerskie Czarnego – opisuje wygląd i cechy rycerza – zna wydarzenia związane z wojny z zakonem krzyżackim obyczajowości i kultury
– bitwa pod – podaje przykłady różnych datami: 1410 – opisuje przebieg bitwy pod rycerskiej
Grunwaldem i biorący herbów – charakteryzuje postać Zawiszy Grunwaldem – przedstawia
w niej udział rycerze Czarnego postanowienie pokoju
– znaczenie terminów: – wyjaśnia powiedzenie: polegać toruńskiego oraz skutki
rycerz, miecz, kopia, jak na Zawiszy bitwy pod Grunwaldem
herb, kodeks honorowy
16
6. Mikołaj – Mikołaj Kopernik i – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wie, gdzie urodził się Mikołaj – przedstawia inne – opisuje, w jaki sposób Kopernik – wielki jego życie poprawnie posługuje się terminami: astronomia, teoria Kopernik oraz gdzie znajduje się dokonania i zainteresowania zrekonstruowano wygląd
astronom – odkrycie Mikołaja terminami: astronom, heliocentryczna jego grobowiec Mikołaja Kopernika Mikołaja Kopernika
Kopernika i obserwatorium, luneta – wyjaśnia powiedzenie: – przedstawia poglądy na temat – wyjaśnia, czym jest nauka i – wyjaśnia, dlaczego powiedzenie: – wie, kim był Mikołaj Kopernik wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię Ziemi i Układu Słonecznego jakie cechy musi spełniać najważniejsze dzieło
wstrzymał Słońce i przed odkryciem Kopernika wiedza naukowa Kopernika zostało potępione
ruszył Ziemię przez Kościół
– dokonania Kopernika spoza dziedziny astronomii – znaczenie terminu astronomia
Rozdział III: Wojny i upadek Rzeczypospolitej
1. Jan Zamoyski – – kariera polityczna – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – zna królów elekcyjnych: – wyjaśnia różnice między – wyjaśnia, jakie cechy druga osoba po Jana Zamoyskiego poprawnie posługuje się terminami: kanclerz, hetman, Stefana Batorego i Zygmunta III monarchią dynastyczną a powinien mieć mąż stanu
królu – kariera wojskowa terminem: szlachta akademia Wazę elekcyjną – wyjaśnia pojęcie populizm
Jana Zamoyskiego – wskazuje na mapie Zamość – charakteryzuje postać i – przedstawia zagrożenia dla polityczny
– Zamość – miasto dokonania Jana Zamoyskiego – opisuje państwo polskie państwa polskiego
renesansowe rządzone przez szlachtę w XVI w. wynikające z systemu wolnej
– Akademia Zamojska elekcji
(Takie będą – charakteryzuje Zamość, jako
Rzeczypospolite, jakie przykład miasta renesansowego
ich młodzieży – wyjaśnia słowa Zamoyskiego:
chowanie) Takie będą Rzeczypospolite, jakie
– znaczenie terminów: ich młodzieży chowanie
szlachta, kanclerz, hetman
2. XVII wiek – – potop szwedzki, rola – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – przedstawia przebieg potopu – wyjaśnia, jakie były – wyjaśnia, dlaczego wojny stulecie wojen Stefana Czarnieckiego poprawnie posługuje się terminami: potop szwedzki, szwedzkiego i przełomowej przyczyny klęski Polaków w XVII wieku przyczyniły się
– obrona Jasnej Góry i terminami: potop szwedzki, wielki wezyr, islam, odsiecz obrony Jasnej Góry pierwszej fazie potopu do osłabienia rola przeora husaria, Jasna Góra – zna wydarzenia związane z – wskazuje na mapie: Szwecję, szwedzkiego Rzeczypospolitej Augustyna – opisuje wygląd i uzbrojenie datami: 1655–1660, 1683 Jasną Górę, Turcję, Chocim, – wyjaśnia słowa Jana
Kordeckiego husarii – wskazuje na mapie granice Wiedeń Sobieskiego: lepiej w cudzej
– król Jan III Sobieski i Rzeczypospolitej oraz jej – wyjaśnia powiedzenie: Polska ziemi, o cudzym chlebie
jego zwycięstwa nad sąsiadów przedmurzem chrześcijaństwa wojować, aniżeli samym się
Turkami – zna postaci: Augustyn bronić o swoim chlebie
– rola husarii w Kordecki, Stefan Czarniecki, Jan
polskich sukcesach III Sobieski, oraz ich dokonania
militarnych
– znaczenie terminów:
potop szwedzki, husaria, wielki wezyr, odsiecz
17
*Czasy * ideały epoki – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje sytuację – wskazuje przykłady – wyjaśnia kontrowersje w stanisławowskie oświecenia posługuje się terminami: terminami: Szkoła Rycerska, państwa polskiego w czasach zabytków doby oświecenia ocenie panowania króla
* dokonania króla encyklopedia, edukacja, reformy kadet, mecenas, obiady panowania Stanisława Augusta w kraju i w regionie Stanisława Augusta
Stanisława Augusta – wyjaśnia, w jakim celu czwartkowe Poniatowskiego – wyjaśnia, dlaczego Poniatowskiego
Poniatowskiego wprowadzane są reformy – wymienia zasługi króla – przedstawia najwybitniejszych oświecenie było nazywane
* ustanowienie Komisji państwa Stanisława Augusta twórców doby stanisławowskiej „wiekiem rozumu”
Edukacji Narodowej i – proponuje własne reformy w Poniatowskiego oraz ich dokonania – wyjaśnia znaczenie
jej znaczenie państwie oraz edukacji i – wyjaśnia, dlaczego Dzień powołania Komisji Edukacji
* kultura doby wyjaśnia ich celowość Edukacji Narodowej jest Narodowej dla państwa
stanisławowskiej oraz współcześnie obchodzony 14 polskiego
jej przedstawiciele października
* zabytki budownictwa i architektury polskiej 2. poł. XVIII w.
3. Tadeusz – sytuacja – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje postać i – podaje przykłady i ocenia – wyjaśnia przyczyny Kościuszko na Rzeczypospolitej w poprawnie posługuje się terminami: konstytucja, dokonania króla Stanisława różne postawy Polaków w kryzysu Rzeczypospolitej czele powstania XVIII w. terminami: rozbiory, powstanie kosynierzy Augusta Poniatowskiego okresie rozbiorów (w tym szlacheckiej
– Konstytucja 3 maja – wymienia państwa, które – zna wydarzenia związane z – przedstawia znaczenie targowiczan) – rozbiory dokonały rozbiorów datami: 1772, 3 maja 1791 r., uchwalenia Konstytucji 3 Maja – wyjaśnia, dlaczego Rzeczypospolitej przez – przedstawia cel powstania 1794, 1795 – opisuje przebieg powstania rocznica uchwalenia Rosję, Prusy i Austrię kościuszkowskiego – charakteryzuje postać i kościuszkowskiego Konstytucji 3 Maja została
– dowództwo dokonania Tadeusza Kościuszki ogłoszona świętem
Tadeusza Kościuszki narodowym
w powstaniu w 1794 r. – charakteryzuje program
– bitwa pod polityczno-społeczny
Racławicami i rola Tadeusza Kościuszki
kosynierów – wyjaśnia przyczyny klęski
– klęska powstania i III powstania
rozbiór kościuszkowskiego
Rzeczypospolitej – znaczenie terminów:
rozbiory, konstytucja, powstanie, kosynierzy
4. Józef Wybicki i – losy Polaków po – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – przedstawia sytuację narodu – przedstawia dalsze losy – charakteryzuje postać hymn Polski upadku poprawnie posługuje się terminami: emigracja, legiony polskiego po III rozbiorze Legionów Polskich we Napoleona Bonaparte
Rzeczypospolitej terminem: hymn państwowy – zna wydarzenia związane z – opisuje Legiony Polskie we Włoszech – ocenia, czy Napoleon – Legiony Polskie we – zna nazwisko autora hymnu datą: 1797 Włoszech oraz panujące w nich – wyjaśnia, dlaczego Polacy spełnił pokładane w nim Włoszech i panujące w państwowego – wskazuje na mapie Francję, zasady zaczęli tworzyć legiony przez Polaków nadzieje nich zasady – potrafi objaśnić pierwszą Włochy, Lombardię – wie, kiedy Mazurek polskie u boku Napoleona
– generał Jan Henryk zwrotkę i refren hymnu – charakteryzuje postaci oraz Dąbrowskiego został polskim
Dąbrowski i jego rola dokonania gen. Jana Henryka hymnem narodowym
w utworzeniu Dąbrowskiego i Józefa
Legionów Polskich Wybickiego
– Józef Wybicki – autor Mazurka Dąbrowskiego
18
– znaczenie słów Mazurka Dąbrowskiego – Mazurek
Dąbrowskiego hymnem Polski
– znaczenie terminów:
emigracja, legiony, hymn państwowy
5. Romuald – Romuald Traugutt – – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje sytuację narodu – opisuje funkcjonowanie – porównuje powstanie Traugutt i życie przed wybuchem poprawnie posługuje się terminami: działalność polskiego w zaborze rosyjskim państwa powstańczego styczniowe z innymi powstanie powstania terminami: zabory, zabór konspiracyjna, branka, dyktator, – wyjaśnia, dlaczego Polacy – wyjaśnia, dlaczego powstaniami
styczniowe styczniowego rosyjski, wojna partyzancka zesłanie prowadzili działalność powstanie styczniowe – przedstawia różne metody – branka i wybuch – wyjaśnia, dlaczego Polacy – zna wydarzenia związane z konspiracyjną upadło walki o polskość
powstania zorganizowali powstanie datami: 1863–1864 – opisuje charakter i przebieg – ocenia postawę Polaków styczniowego – charakteryzuje taktykę walki – pokazuje na mapie zasięg powstania styczniowego pod zaborem rosyjskim – wojna partyzancka partyzanckiej zaboru rosyjskiego – przedstawia skutki powstania
– funkcjonowanie – charakteryzuje postać i
państwa powstańczego dokonania Romualda Traugutta
– Romuald Traugutt dyktatorem powstania – represje po upadku powstania
styczniowego – znaczenie terminów:
zabór rosyjski, działalność
konspiracyjna, branka, wojna partyzancka, dyktator, zesłanie
6. Maria – edukacja M. – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – porównuje szkolnictwo XIX- – wymienia innych polskich – wyjaśnia rolę nauki w Skłodowska-Curie Skłodowskiej-Curie na poprawnie posługuje się terminami: Nagroda Nobla, wieczne i współczesne laureatów Nagrody Nobla rozwoju cywilizacyjnym – polska noblistka ziemiach polskich terminami: tajne nauczanie, Uniwersytet Latający – wyjaśnia, jak funkcjonował – opisuje swoją ulubioną
– tajne nauczanie i laureat – charakteryzuje, na czym Uniwersytet Latający dziedzinę naukową i jej Latający Uniwersytet – wyjaśnia, dlaczego Polacy nie polegało tajne nauczanie – wyjaśnia, dlaczego Maria wybitnego przedstawiciela – kariera naukowa M. mogli odbywać edukacji w – charakteryzuje postać i Marii Skłodowska-Curie musiała
Skłodowskiej- Curie języku polskim? Skłodowskiej-Curie wyjechać do Francji
– Nagrody Nobla – przedstawia dokonania Marii
przyznane M. Skłodowskiej-Curie i wyjaśnia,
Skłodowskiej-Curie za co została uhonorowana
– polscy nobliści Nagrodą Nobla
– znaczenie terminów:
tajne nauczanie, Nagroda Nobla, laureat
19
Rozdział IV: Ku współczesnej Polsce
1. Józef Piłsudski i – działalność Józefa – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje działalność – opisuje trudności – wyjaśnia sytuację niepodległa Polska Piłsudskiego przed I poprawnie posługuje się terminami: I wojna światowa, Józefa Piłsudskiego przed I polityczne w odbudowie geopolityczną w Europie
wojną światową terminem: II Rzeczpospolita Naczelnik Państwa wojną światową państwa polskiego powstałą w wyniku I wojny – udział Legionów – wskazuje na mapie obszar II – zna wydarzenia związane z – wyjaśnia sytuację państw – ocenia znaczenie Bitwy światowej, która umożliwiła Polskich i Józefa RP datami: 1914–1918; 11 listopada zaborczych po wybuchu I wojny Warszawskiej Polakom odzyskanie Piłsudskiego w – wie, kiedy i z jakiej okazji 1918 r., 15 sierpnia 1920 r. światowej – wyjaśnia, dlaczego w niepodległości działaniach zbrojnych obchodzimy święto państwowe – charakteryzuje postać Józefa – przedstawia udział Legionów rocznicę Bitwy
podczas I wojny w dniu 11 listopada Piłsudskiego Polskich w działaniach zbrojnych Warszawskiej Wojsko
światowej podczas I wojny światowej Polskie obchodzi swoje
– odzyskanie – wyjaśnia, dlaczego dzień 11 święto
niepodległości przez listopada został ogłoszony
Polskę świętem państwowym
– walki o ustalenie – opisuje przebieg Bitwy
granic II Warszawskiej
Rzeczypospolitej i – wyjaśnia rolę Józefa
Bitwa Warszawska Piłsudskiego w odzyskaniu
– Józef Piłsudski niepodległości i budowie
Naczelnikiem Państwa państwa polskiego
– Narodowe Święto Niepodległości – znaczenie terminów:
II Rzeczpospolita, Naczelnik Państwa
*Bitwa * Rosja Sowiecka i – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnia genezę wojny o – wyjaśnia, jakie czynniki – wyjaśnia, jak się miały komunizm posługuje się terminami: RP, terminami: komunizm, wschodnią granicę II RP złożyły się na sukces wojsk ideały komunizmu do Warszawska * wojna polsko- ułani bolszewicy, cud nad Wisłą – omawia przebieg wojny polskich w wojnie z Rosją praktyki
bolszewicka – przedstawia – zna wydarzenia związane z polsko-bolszewickiej Sowiecką – podaje przykłady
* Bitwa Warszawska i głównodowodzącego wojsk datami: 15 sierpnia 1920 r. – ocenia postawę ludności współcześnie istniejących jej legenda polskich w bitwie pod Warszawą – wyjaśnia, dlaczego 15 lipca polskiej wobec sowieckiego krajów komunistycznych
* 15 sierpnia – Święto – wskazuje na mapie miejsce 1920 r. obchodzone jest Święto zagrożenia oraz opisuje życie ich
Wojska Polskiego Bitwy Warszawskiej oraz Wojska Polskiego – charakteryzuje mit „cudu nad mieszkańców
przebieg wschodniej granicy II Wisłą”
RP
2. Eugeniusz – problemy – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje trudności gospodarcze – wyjaśnia, w jaki sposób – wyjaśnia rolę potencjału Kwiatkowski i odrodzonej Polski poprawnie posługuje się terminami: eksport, import, i ustrojowe w odbudowie rozwój gospodarczy wpływa gospodarczego państwa we budowa Gdyni – zaślubiny Polski z terminami: gospodarka, okręg przemysłowy państwa polskiego na sytuację obywateli współczesnym świecie
morzem przemysł, minister, bezrobocie – charakteryzuje postać – przedstawia dokonania – zasługi Eugeniusza – wskazuje na mapie Polski Eugeniusza Kwiatkowskiego Eugeniusza Kwiatkowskiego
Kwiatkowskiego na Gdynię – wskazuje na mapie obszar
polu gospodarczym – – wyjaśnia, dlaczego Gdynia stała Centralnego Okręgu budowa portu w się polskim „oknem na świat” Przemysłowego Gdyni, Centralny Okręg
Przemysłowy – Gdynia polskim
20
„oknem na świat”
– znaczenie terminów:
eksport, okręg przemysłowy
3. Zośka, Alek i – wybuch II wojny – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje najważniejsze akcje – charakteryzuje działalność – podaje przykłady udziału Rudy – bohaterscy światowej poprawnie posługuje się terminami: łapanki, Armia Szarych Szeregów, w tym akcję Polskiego Państwa żołnierzy polskich na
harcerze – sytuacja terminem: okupacja Krajowa, Szare Szeregi pod Arsenałem Podziemnego frontach II wojny światowej
społeczeństwa – wie, kiedy i gdzie wybuchła II – zna wydarzenia związane z – przedstawia przebieg – przedstawia politykę ZSRR polskiego pod wojna światowa datami: 1 września 1939 r., 1 powstania warszawskiego wobec Polaków (mord niemiecką okupacją – opisuje sytuację narodu sierpnia 1944 r., 1945 – ocenia postawę młodzieży katyński)
– Szare Szeregi (Zośka, polskiego pod niemiecką – charakteryzuje postaci Zośki, polskiej pod okupacją
Alek, Rudy) okupacją Alka i Rudego
– akcja pod Arsenałem – batalion „Zośka” w powstaniu warszawskim – powstanie warszawskie jako wyraz patriotyzmu młodego pokolenia – znaczenie terminów:
okupacja, łapanki, Armia Krajowa, Szare Szeregi
4. Pilecki i Inka – – polityka Niemiec – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wskazuje na mapie największe – wyjaśnia, dlaczego – wyjaśnia pojęcie
„żołnierze wobec ludności poprawnie posługuje się terminem „żołnierze niezłomni” niemieckie obozy państwo polskie znalazło się suwerenność
niezłomni” żydowskiej terminem: obozy koncentracyjne – zna zbrodnie niemieckie koncentracyjne po II wojnie światowej w – wyjaśnia pojęcie „żelazna – obozy – opisuje politykę Niemiec popełnione na Żydach – charakteryzuje postać i sowieckiej strefie wpływów kurtyna” oraz jego genezę koncentracyjne wobec ludności żydowskiej – charakteryzuje postaci Witolda działalność Witolda Pileckiego – charakteryzuje działalność – charakteryzuje postać i – raporty W. Pileckiego – wyjaśnia, kto objął rządy w Pileckiego, Danuty Siedzikówny – opisuje represje komunistów opozycji działalność Ireny – represje komunistów państwie polskim po – wyjaśnia, dlaczego dla wielu wobec zwolenników antykomunistycznej Sendlerowej i śmierć W. Pileckiego zakończeniu II wojny światowej Polaków wojna się nie prawowitych władz polskich – rozumie dramatyzm
– polityka komunistów zakończyła – ocenia postawę Danuty wyboru postaw przez
wobec polskiego – wyjaśnia pojęcie „żołnierze Siedzikówny, ps. Inka obywateli wobec państwa
podziemia niezłomni” polskiego po II wojnie
– postawa Danuty światowej
Siedzikówny, ps. Inka – znaczenie terminów:
obozy koncentracyjne,
21
„żołnierze niezłomni”
5. Jan Paweł II – – opozycyjna rola – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje sytuację społeczeństwa – wyjaśnia znaczenie – podaje przykłady papież pielgrzym Kościoła w czasach poprawnie posługuje się terminami: konklawe, kardynał, polskiego w czasach PRL pierwszej pielgrzymki Jana protestów Polaków wobec
komunizmu terminem: papież pontyfikat – charakteryzuje rolę Kościoła Pawła II do kraju dla władz komunistycznych
– wybór Karola – wskazuje na mapie przebieg – charakteryzuje rolę papieża katolickiego w czasach społeczeństwa polskiego Wojtyły na papieża granic państwa polskiego po II jako przywódcy Kościoła komunizmu
– pielgrzymki papieża wojnie światowej katolickiego oraz jako autorytetu do ojczyzny: Niech – wie, kim był Karol Wojtyła moralnego dla wiernych
zstąpi Duch Twój i – wyjaśnia, dlaczego w czasach
odnowi oblicze ziemi. komunizmu ukształtowała się
Tej ziemi! opozycja
– wsparcie Kościoła dla Polaków protestujących przeciw rządom komunistów – Jan Paweł II jako papież pielgrzym – znaczenie terminów:
papież, konklawe, kardynał, pontyfikat
6. „Solidarność” i – kryzys PRL w latach – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje okoliczności – wskazuje różnice – opowiada o rywalizacji jej bohaterowie 70. XX w. poprawnie posługuje się terminami: związek zawodowy, zawiązania związku polityczne między czasami między Związkiem
– działalność terminami: kryzys, strajk „Solidarność”, stan wojenny, zawodowego „Solidarność” komunizmu a wolną Polską Sowieckim a Zachodem opozycyjna – wie, jak się nazywał pierwszy Okrągły Stół – przedstawia główne postulaty
– strajki robotnicze i przywódca związku – zna wydarzenia związane z „Solidarności”
powstanie NSZZ zawodowego „Solidarność” i datami: sierpień 1980, l989 – wyjaśnia, jaką rolę odegrał stan
„Solidarność” późniejszy prezydent – wyjaśnia, dlaczego w 1980 r. wojenny
– bohaterowie doszło do masowych strajków – wyjaśnia znaczenie i skutki
„Solidarności” – L. robotniczych rozmów Okrągłego Stołu
Wałęsa, A. – zna głównych bohaterów
Walentynowicz, A. „Solidarności” – L. Wałęsę, A.
Gwiazda Walentynowicz, A. Gwiazdę
– wprowadzenie stanu wojennego i represje przeciwko opozycji – przełom 1989 r. i upadek komunizmu – znaczenie terminów:
strajk, związek zawodowy,
„Solidarność”, stan wojenny, Okrągły Stół
22
ZAŁĄCZNIK NR 2
Wymagania na poszczególne stopnie z historii w klasie V
* Gwiazdką oznaczono tematy dodatkowe (nieobowiązkowe) z podstawy programowej
Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia
dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca
Rozdział 1. Pierwsze cywilizacje
1. Życie pierwszych pochodzenie człowieka – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – porównuje koczowniczy – wskazuje umiejętności, – wyjaśnia pojęcie ewolucji ludzi różnice między posługuje się terminami: terminami: pięściak, hodowla, tryb życia z osiadłym których nabycie umożliwiło – charakteryzuje kierunki
koczowniczym a osiadłym koczowniczy i osiadły tryb koczowniczy tryb życia, osiadły – wyjaśnia, na czym polegała ludziom przejście na osiadły ewolucji człowieka trybem życia życia, pięściak tryb życia, rewolucja neolityczna, rewolucja neolityczna tryb życia – porównuje poziom
życie człowieka – opisuje różnice między epoka kamienia, epoka brązu, – przedstawia dawne – wyjaśnia skutki rewolucji cywilizacyjny ludzi
pierwotnego człowiekiem pierwotnym a epoka żelaza i współczesne sposoby neolitycznej w różnych epokach
epoka kamienia, epoka współczesnym – przedstawia, skąd wywodzą się wytapiania żelaza – wskazuje szlaki, którymi
brązu, epoka żelaza – potrafi wyjaśnić, jakie praludzie ludność zasiedliła różne
początki rolnictwa korzyści daje człowiekowi – opisuje życie ludzi kontynenty
i udomowienie zwierząt umiejętność uprawy ziemi i pierwotnych
dawne i współczesne hodowli zwierząt – charakteryzuje epoki kamienia, sposoby wytapiania żelaza – wyjaśnia, dlaczego narzędzia brązu i żelaza
metalowe są lepsze od – wyjaśnia znaczenie nabycia
terminy: pięściak, hodowla,
kamiennych umiejętności wskrzeszania ognia koczowniczy tryb życia,
przez człowieka osiadły tryb życia, rewolucja
neolityczna, epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza
2. Miasta- państwa Mezopotamia jako kolebka – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje rolę wielkich rzek – objaśnia różnicę między – przedstawia kraje leżące Mezopotamii cywilizacji posługuje się terminami: terminami: cywilizacja, w rozwoju rolnictwa, handlu prawem zwyczajowym obecnie na obszarze dawnej
znaczenie wielkich rzek dla cywilizacja, kanał Mezopotamia, Bliski Wschód, i komunikacji a skodyfikowanym Mezopotamii
rozwoju najstarszych nawadniający, kodeks Babilonia, Sumerowie, kanał – charakteryzuje i podaje – tłumaczy, w jaki sposób – wymienia współczesne cywilizacji – wyjaśnia, jaką funkcję mogą nawadniający, kodeks, pismo przykłady państw-miast z powstawały pierwsze przedmioty, których
osiągnięcia cywilizacyjne pełnić rzeki w życiu człowieka klinowe, zikkurat, podatki terenu Mezopotamii państwa powstanie było możliwe mieszkańców Mezopotamii – wskazuje na mapie: obszar – samodzielnie wskazuje na – wyjaśnia znaczenie dzięki osiągnięciom ludów
powstanie pierwszych Mezopotamii mapie: obszar Mezopotamii, kodyfikacji prawa w życiu Mezopotamii
państw – wyjaśnia zasadę oko za oko, Tygrys, Eufrat, Ur, Babilon społecznym
zajęcia różnych grup ząb za ząb – wymienia najważniejsze
społecznych osiągnięcia cywilizacyjne ludów
Kodeks Hammurabiego starożytnej Mezopotamii
terminy: cywilizacja, Mezopotamia, Bliski Wschód,
23
Babilonia, Sumerowie, kanał nawadniający, kodeks, pismo klinowe, zikkurat, podatki
3. W Egipcie Egipt jako przykład – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnia rolę Nilu – wyjaśnia powiązania – opisuje etapy pochówku faraonów starożytnej cywilizacji posługuje się terminami: terminami: faraon, politeizm, w rozwoju cywilizacji między wierzeniami faraonów
Egipt darem Nilu piramida, faraon piramidy, hieroglify, mumifikacja, egipskiej Egipcjan a ich osiągnięciami – charakteryzuje najbardziej
osiągnięcia cywilizacji – wskazuje na mapie: Egipt sarkofag – przedstawia strukturę w dziedzinie budownictwa znane przykłady sztuki
egipskiej oraz Nil – wymienia najważniejsze społeczną Egiptu i medycyny egipskiej (Sfinks, Dolina
struktura społeczna – opisuje wygląd piramid osiągnięcia cywilizacji egipskiej – podaje przykłady bogów i – opisuje, w jaki sposób Królów, grobowiec
wierzenia Egipcjan jako – porównuje wygląd – opisuje zakres władzy faraona charakteryzuje wierzenia wznoszono piramidy Tutenchamona, popiersie
przykład religii hieroglifów i pisma Egipcjan Neferetiti), piramidy w Gizie,
politeistycznej współczesnego świątynia Abu Simbel
terminy: faraon, politeizm, piramidy, hieroglify, mumifikacja, sarkofag
4. W starożytnym judaizm jako przykład – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje główne etapy – charakteryzuje dokonania – wyjaśnia terminy:
Izraelu religii monoteistycznej posługuje się terminami: Tora, terminami: judaizm, Tora, Jahwe, historii Izraelitów najważniejszych synagoga, rabin
biblijne dzieje Izraelitów Żydzi, Dekalog Dekalog, Mesjasz, synagoga, – charakteryzuje judaizm przywódców religijnych i – podaje przykład synagogi
Dekalog i Tora – wyjaśnia, o czym opowiada Mesjasz, Ziemia Obiecana, Arka – porównuje wierzenia politycznych Izraela we współczesnej Polsce
postaci biblijne: Abraham, Biblia Przymierza, monoteizm, plemię, Egiptu oraz Izraela (Abraham, Mojżesz, Dawid, Mojżesz, Dawid, Salomon – wymienia najważniejsze Palestyna, prorok, Świątynia Salomon)
terminy: judaizm, Tora, postaci biblijne związane z Jerozolimska – wskazuje na podobieństwa
Jahwe, Dekalog, Mesjasz, dziejami Żydów – wskazuje na mapie: Palestynę, i różnice pomiędzy
synagoga, Mesjasz, Ziemia Jerozolimę judaizmem
Obiecana, Arka Przymierza, – wyjaśnia różnicę pomiędzy a chrześcijaństwem
monoteizm, plemię, Palestyna, politeizmem a monoteizmem
prorok, Świątynia Jerozolimska
24
5. Cywilizacje Indii i osiągnięcia cywilizacyjne – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – opisuje system kastowy w – charakteryzuje rolę – charakteryzuje buddyzm
Chin Dalekiego Wschodu posługuje się terminami: terminami: Daleki Wschód, Indiach Jedwabnego Szlaku – opowiada o filozofii
system kastowy w Indiach Daleki Wschód, Wielki Mur Ariowie, kasta, hinduizm, Wielki – charakteryzuje wierzenia w kontaktach między Konfucjusza
cywilizacja Doliny Indusu Chiński Mur Chiński, Jedwabny Szlak hinduistyczne Wschodem a Zachodem
terminy: Daleki Wschód, – wskazuje na mapie: Indie, – wymienia osiągnięcia – przedstawia terakotową
Ariowie, kasta, hinduizm, Chiny cywilizacji doliny Indusu armię
Wielki Mur Chiński, Jedwabny – przy pomocy nauczyciele – wymienia osiągnięcia jako zabytek kultury
Szlak wyjaśnia, dlaczego jedwab cywilizacji chińskiej chińskiej
i porcelana były towarami – wyjaśnia, kiedy narodziło się – wymienia i wskazuje na
poszukiwanymi na Zachodzie cesarstwo chińskie mapie: rzeki: Indus, Huang
He, Jangcy
6. Od hieroglifów do powstanie pisma i jego – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wskazuje różne przykłady – wyjaśnia, w jaki sposób – podaje przykłady alfabetu znaczenie dla rozwoju posługuje się terminami: pismo terminami: papirus, tabliczki sposobów porozumiewania pismo obrazkowe narodów, które posługują się
cywilizacji obrazkowe, hieroglify, alfabet, gliniane, pismo obrazkowe, pismo się między ludźmi przekształciło się w klinowe pismem sięgającym tradycją
pismo a prehistoria pismo alfabetyczne klinowe, Fenicjanie, pismo i przekazywania – przedstawia genezę do pisma greckiego oraz do i historia – wyjaśnia, do czego służy alfabetyczne, alfabet łaciński doświadczeń współczesnego pisma łaciny
terminy: papirus, tabliczki pismo – wyjaśnia, w jaki sposób – przyporządkowuje różne polskiego – opowiada o przykładach gliniane, pismo obrazkowe, – charakteryzuje polskie pismo umiejętność pisania wpłynęła na rodzaje pisma do cywilizacji, – wyjaśnia, jakie były alternatywnych języków pismo klinowe, Fenicjanie, jako przykład pisma dalsze osiągnięcia człowieka które je stworzyły trudności z odczytywaniem umownych (alfabet Morse’a, pismo alfabetyczne, alfabet alfabetycznego – porównuje pismo obrazkowe i – wymienia przykłady pisma obrazkowego język migowy)
łaciński alfabetyczne materiałów pisarskich
– wyjaśnia związek między stosowanych w przeszłości wynalezieniem pisma a historią i
prehistorią – omawia przyczyny wynalezienia pisma
* Tajemnice sprzed wyprawa Napoleona do – przy pomocy nauczyciela – wyjaśnia, na czym polegały – charakteryzuje – przedstawia postać oraz – wyjaśnia, jaki był wpływ wieków – Jak Egiptu wyjaśnia, dlaczego po wielu trudności w odczytaniu i przedstawia znaczenie dokonania Jeana F. wyprawy Napoleona do odczytano pismo hieroglify – litery czy stuleciach ludzie nie potrafili hieroglifów Kamienia z Rosetty Champolliona Egiptu oraz odczytania
Egipcjan? słowa? odczytać hieroglifów – wyjaśnia, jak udało się hieroglifów na pojawienie
postaci: Jean F. odczytać hieroglify się egiptologii
Champollion
terminy: Kamień z Rosetty
Rozdział 2. Starożytna Grecja
1. Demokratyczne warunki naturalne Grecji – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – wyjaśnia wpływ warunków – wskazuje podobieństwa i – wyjaśnia, w jaki sposób Ateny życie w greckiej polis posługuje się terminami: terminami: Hellada, naturalnych Grecji na zajęcia różnice między demokracją kultura grecka
cechy charakterystyczne demokracja, zgromadzenie Hellenowie, polis, ludności oraz sytuację polityczną ateńską a współczesną rozprzestrzeniła się demokracji ateńskiej ludowe demokracja, zgromadzenie (podział na polis) demokracją parlamentarną w basenie Morza
Perykles – najwybitniejszy – przy pomocy nauczyciela ludowe, akropol, agora – wyjaśnia, kim był Perykles Śródziemnego przywódca demokratycznych opisuje wygląd greckiego polis – wskazuje na mapie: Grecję, – opisuje, kto posiadał prawa
25
Aten i życie w nim na przykładzie Ateny polityczne w Atenach
terminy: Hellada, Aten – wyjaśnia znaczenie
Hellenowie, polis, demokracja, terminu demokracja
zgromadzenie ludowe, i charakteryzuje demokrację
akropol, agora ateńską
postaci historyczne:
Perykles
*2. Sparta i wojny z ustrój i społeczeństwo – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje ustrój – opisuje, w jaki sposób – porównuje ustroje Aten i Persami starożytnej Sparty posługuje się terminami: terminami: danina, sojusz, i społeczeństwo starożytnej walczyli starożytni Grecy Sparty
cechy i etapy wychowania danina, sojusz hoplita, falanga Sparty – wyjaśnia genezę biegów – opisuje przebieg bitwy pod spartańskiego – przy pomocy nauczyciela – przedstawia cele – posługuje się wyrażeniami: maratońskich Termopilami i ocenia postać
powstanie i rozwój przedstawia cele i charakter i charakter wychowania spartańskie warunki, mówić – tłumaczy znaczenie króla Leonidasa imperium perskiego wychowania spartańskiego spartańskiego lakonicznie zwrotu: wrócić z tarczą lub
wojny grecko-perskie – wyjaśnia, dlaczego Spartan – wyjaśnia przyczyny i opisuje na tarczy
terminy: Persowie, danina, uważano za najlepszych przebieg wojen grecko-perskich
sojusz, hoplita, falanga wojowników greckich – wskazuje na mapie: Maraton,
wydarzenia: bitwa pod – wskazuje na mapie: Spartę, Termopile, Salaminę
Maratonem, bitwa pod Persję – zaznacza na osi czasu daty: 490
– wyjaśnia, kim byli Dariusz, r. p.n.e., 480 r. p.n.e.
Termopilami, bitwa pod
Kserkses i Leonidas Salaminą
postaci historyczne:
Dariusz, Kserkses, Leonidas
3. Bogowie i mity wierzenia starożytnych – przy pomocy nauczyciela – poprawnie posługuje się – charakteryzuje – opisuje wybrane miejsca – wyjaśnia nawiązujące do Greków posługuje się terminami: mity, terminami: Olimp, mity, najważniejszych bogów kultu starożytnych Greków mitologii związki
mity greckie heros heros, Partenon, Herakles, greckich: opisuje ich atrybuty i – omawia znaczenie frazeologiczne
najważniejsi greccy – przy pomocy nauczyciela Achilles, Odyseusz, koń dziedziny życia, którym wyroczni w życiu (frazeologizmy
bogowie: Zeus, Hera, charakteryzuje trojański patronowali starożytnych Greków mitologiczne): objęcia
Posejdon, Afrodyta, Atena, najważniejszych bogów – przedstawia wierzenia – omawia różne mity greckie Morfeusza, stajnia Augiasza,
Hades, Hefajstos, Ares, greckich starożytnych Greków – przedstawia treść Iliady syzyfowa praca, męki
Apollo, Hermes – wskazuje na mapie: górę i Odysei Tantala, nić Ariadny
Homer i jego dzieła – Iliada Olimp, Troję – wyjaśnia współczesne – opisuje archeologiczne
i Odyseja – wyjaśnia, kim był Homer rozumienie wyrażenia: koń poszukiwania mitycznej Troi
terminy: Olimp, mity, heros, trojański
Partenon, Herakles, Achilles, Odyseusz, wojna trojańska, koń trojański
postać historyczna: Homer
26
