Ś RODOWISKO A ZDROWIE

Cele i działania ujęte w obszarze „Środowisko a zdrowie” związane były przede wszystkim z kwestią przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym.

Wymagania dyrektywy 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (SEVESO II) zostały formalnie wprowadzone do polskiego prawa poprzez ustawę Prawo ochrony środowiska w Tytule IV "Poważne awarie’’. Pełna implementacja zakończona została w 2010 r. z wejściem w życie ustawy z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska. W czerwcu 2012 r. Rada Unii Europejskiej ds. Ogólnych przyjęła Dyrektywę 2012/18/UE w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami związanymi z substancjami niebezpiecznymi (SEVESO III), która wprowadza wzmocnienie dotychczasowych przepisów związanych z zapobieganiem wypadkom z udziałem niebezpiecznych substancji. Podniesieniu bezpieczeństwa w zakładach przemysłowych mają służyć rozszerzone wymogi dotyczące kontroli, które wprowadza nowa dyrektywa (m.in. minimalne częstotliwości przeprowadzania kontroli oraz w przypadku stwierdzenia poważnych naruszeń - obowiązek wykonania ponownej kontroli w ciągu 6 miesięcy). Przedsiębiorstwa o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii będą także zobowiązane dostarczyć stosowaną analizę dla celów planowania i zagospodarowania przestrzennego. Dyrektywa wzmacnia także przepisy związane z publicznym dostępem do informacji o poziomie bezpieczeństwa w przedsiębiorstwach.

Powszechnie dostępne mają być m.in.: informacje o poważnych zagrożeniach mogących wystąpić w zakładzie oraz ich skutkach dla ludzi i środowiska. Wdrożenie dyrektywy do prawa polskiego powinno nastąpić do dnia 31 maja 2015 r.

W zakresie zbierania i udostępniania informacji na temat zagrożeń dot. niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi obowiązują m.in. następujące uregulowania:

 zgodnie z art. 245 Poś, każdy, kto zauważy wystąpienie awarii, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej albo Policji albo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta,

 zgodnie z art. 267 Poś, komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej podaje do publicznej wiadomości informację o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie danych o aktualizowanym corocznie rejestrze substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze jego właściwości miejscowej; rejestr ten prowadzi się w formie elektronicznej. Komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej poza informacją, o której mowa w ust. 1, podaje do publicznej wiadomości także:

 informacje o zamieszczeniu w publicznie dostępnym wykazie danych o decyzji, o której mowa w art. 259 ust. 1;,

 informacje o zatwierdzonych raportach o bezpieczeństwie lub ich zmianach,

 informacje o przyjętych zewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych lub ich zmianach,

 instrukcje o postępowaniu mieszkańców na wypadek wystąpienia awarii.

Szczegółowy zakres informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomości określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomości przez komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej.

 zgodnie z art. 29 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (ustawa z dnia 20 lipca 1991 r.) do jej zadań należy prowadzenie rejestru zakładów, których działalność może być przyczyną wystąpienia poważnej awarii, w tym zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii i o dużym ryzyku wystąpienia awarii w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska (rejestry te udostępniane są na wniosek), a zgodnie z art. 31 - Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr poważnych awarii. Zgodnie z art. 21 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, dane o rejestrach poważnych awarii zamieszcza się w publicznie dostępnych wykazach.

Ponadto, informacje na temat zagrożeń stwarzanych przez substancje chemiczne zbierane są na szczeblu unijnym, w ramach rejestracji substancji chemicznych. Właściwe organy w Polsce mają dostęp do tej informacji. Biuro do spraw Substancji Chemicznych zbiera informacje na temat wprowadzanych do obrotu mieszanin substancji chemicznych (preparatów). Informacja ta jest udostępniana przede wszystkim ośrodkom leczenia ostrych zatruć. Informacja na temat zagrożeń stwarzanych przez rejestrowane substancje chemiczne dostępna jest dla wszystkich na stronach Europejskiej Agencji Chemikaliów.

Zgodnie z art. 29 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, do jej zadań należy prowadzenie szkoleń dla organów administracji oraz podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę powstania poważnej awarii. W latach 2009-2012 przeprowadzono następujące szkolenia:

 w dniach 8-10 września 2009 r., Słubice - Międzynarodowe warsztaty szkoleniowe w sprawie przeciwdziałania zdarzeniom o skutkach transgranicznych (współdziałanie z RFN i EKG ONZ) wraz z ćwiczeniami w zakresie usuwania skutków poważnych awarii – ok. 100 osób,

 w 2010 r. - 17 szkoleń dotyczących problematyki poważnych awarii zorganizowanych przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska oraz 16 szkoleń współorganizowanych przez WIOŚ - dla przedstawicieli administracji rządowej, samorządowej, zakładów dużego i zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz innych instytucji – 243 osoby,

 od 2012 r. - cykl jednodniowych szkoleń prowadzonych przez GIOŚ z zakresu przeciwdziałania poważnym awariom dla przedstawicieli administracji oraz zakładów o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (w 2012 r. odbyło się 8 szkoleń, każdorazowo dla ok. 100 osób; analogiczny cykl szkoleniowy odbył się w 2013 r.).

W latach 2009-2012 nie były prowadzone wspólne działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Ochrony Środowiska, co wynika z wyraźnego rozdziału kompetencji tych dwu inspekcji.

Współpraca PIS i IOŚ polega na wzajemnym przekazywaniu informacji i alarmowaniu w momencie wystąpienia konkretnego zdarzenia. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r.

o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, kwestia wpływu na zdrowie ludzi jest przedmiotem analiz podczas strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. Przepisy przewidują udział inspektora sanitarnego w postępowaniach.

W okresie 2009-2012 nastąpiła znaczna poprawa w wyposażeniu Inspekcji Ochrony Środowiska i Państwowej Straży Pożarnej w nowoczesny sprzęt pomiarowy i sprzęt do ratownictwa chemiczno-ekologicznego, co było możliwe dzięki wsparciu finansowym ze środków UE w ramach POIiŚ i RPO oraz ze środków NFOŚiGW. Doposażenie w ramach projektu Zakupy sprzętu do szybkiej oceny ryzyka

w przypadku wystąpienia poważnej awarii, organizacja systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania poważnym awariom, w tym organizacja systemu i sieci teleinformatycznych, dofinansowanego ze środków UE w ramach POIiŚ na kwotę ok. 24 mln PLN opisano szerzej w rozdziale 4.6 Odpowiedzialność za szkody w środowisku.

W okresie 2007-2012 dofinansowano ponad 300 przedsięwzięć dotyczących zakupu sprzętu ratowniczo-gaśniczego przez jednostki państwowej i ochotniczej straży pożarnej oraz Centralną Stację Ratownictwa Górniczego. Ponad 50 przedsięwzięć w tej grupie koncentrowało się na doposażeniu jednostek w specjalistyczny sprzęt do ratownictwa chemiczno-ekologicznego, a 6 przedsięwzięć dotyczyło doposażenia w specjalistyczny sprzęt jednostek zajmujących się monitoringiem i oceną zagrożeń. Kluczowym instrumentem wsparcia tego rodzaju przedsięwzięć były środki NFOŚiGW, POIiŚ i RPO. Największe projekty dotyczące technicznego wsparcia ratownictwa ekologicznego oraz oceny zagrożeń realizowane w ramach POIiŚ przez Komendę Główną Państwowej Straży Pożarnej to: zakup i montaż stanowisk roboczych umożliwiających modelowanie aktualnych i prognozowanych zagrożeń w ramach projektu Doskonalenie stanowisk do analizowania i prognozowania zagrożeń – dofinansowanie 57 mln PLN; zakup specjalistycznego sprzętu z zakresu ratownictwa chemicznego i ekologicznego w ramach projektu Wsparcie techniczne ratownictwa ekologicznego i chemicznego, realizowanego przez KG PSP - dofinansowanie 38,3 mln PLN.

W ramach przeprowadzonej ankiety CAWI ok. 38% gmin zadeklarowało, że w latach 2009-2012 na ich terenie nastąpiło doposażenie straży pożarnej w sprzęt do ratownictwa chemiczno-ekologicznego.

Nie zidentyfikowano sporządzenia wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem wystąpienia awarii. Sporządzane są natomiast: krajowy plan zarządzania kryzysowego oraz wojewódzkie, powiatowe i gminne plany zarządzania kryzysowego, zgodnie z przepisami zawartymi w art. 5 ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590).

Obejmują one swoim zakresem także poważne awarie przemysłowe. Ponadto, dla zakładów dużego ryzyka komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej ma obowiązek opracowania zewnętrznego (obejmującego obszar poza terenem zakładu) planu operacyjno-ratowniczego, tj. planu działań ratowniczych, ograniczających skutki awarii i spełniających inne określone wymaganiami cele (zgodnie z art. 265 Poś).

W ramach przeprowadzonej ankiety CAWI ponad 26% gmin stwierdziło, że ich teren został objęty wojewódzkim lub powiatowym planem zarządzania ryzykiem wystąpienia awarii (prawdopodobnie chodzi tu o plany zarządzania kryzysowego lub plany operacyjno-ratownicze).

Obszar Środowisko a zdrowie Krótki opis realizacji celu/działań Ocena środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska.

W okresie 2009-2012 nie były prowadzone wspólne działania inspekcji sanitarnej i inspekcji środowiska, natomiast działania prowadzone przez obie inspekcje rozłącznie mogły pośrednio przyczynić się do poprawy stanu zdrowotnego ludzi (ocena poprawy stanu zdrowotnego ludzi nie leży jednak w zakresie obecnego badania).

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w Polsce funkcjonuje zgodny z wymogami dyrektywy Seveso II system skutecznego nadzoru nad instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska, sprawowany przez Inspekcję Ochrony Środowiska.

Zadanie

Zbieranie i udostępniania informacji na temat zagrożeń dla zdrowia społeczeństwa (zarówno nagłych, jak i długotrwałych).

Inspekcja Ochrony Środowiska prowadzi rejestr zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii i o dużym ryzyku wystąpienia awarii oraz rejestr poważnych awarii i zdarzeń o znamionach poważnej awarii (GIOŚ).

Komendant Wojewódzki PSP prowadzi i udostępnia rejestr substancji niebezpiecznych znajdujących się w zakładach zlokalizowanych na obszarze jego właściwości miejscowej.

Informacje na temat zagrożeń stwarzanych przez substancje chemiczne zbierane są przede wszystkim na szczeblu unijnym, w ramach rejestracji substancji chemicznych.

Biuro do spraw Substancji Chemicznych zbiera informacje na temat wprowadzanych do obrotu mieszanin substancji chemicznych. Informacja na temat zagrożeń stwarzanych przez rejestrowane substancje chemiczne dostępna jest dla wszystkich na stronach Europejskiej Agencji Chemikaliów. zdrowotnego dla procedur związanych z dopuszczaniem inwestycji do realizacji.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, kwestia wpływu na zdrowie ludzi jest przedmiotem analiz podczas strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko. Przepisy przewidują udział Inspektora Sanitarnego w postępowaniu. Podobne zasady zawarte były także w poprzednio obowiązującej ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

Nie zidentyfikowano opracowania zasad analizy ryzyka zdrowotnego dla procedur związanych z dopuszczaniem inwestycji do realizacji. Powstanie tego typu zaleceń czy wytycznych z pewnością przyczyniłoby się do zestandaryzowania OOŚ i podniesienia ich jakości.

Obszar Środowisko a zdrowie Krótki opis realizacji celu/działań Ocena

monitoringu środowiska i monitoringu sanitarnego przez poprawę technicznego wyposażenia służb kontrolnych w nowoczesny sprzęt oraz sieci alarmowe.

W latach 2009-2012 nastąpiła znaczna poprawa wyposażenia technicznego Inspekcji Ochrony Środowiska dzięki wsparciu ze środków UE w ramach POIiŚ.

Poprawa funkcjonowania państwowego monitoringu środowiska i monitoringu sanitarnego następuje w sposób ciągły, m.in. poprzez doposażenie w sprzęt, doskonalenie kadr oraz poszerzanie zakresu prowadzonych pomiarów (stosownie do zmieniających się przepisów prawa).

Wspólne działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Środowiska w celu poprawy jakości wody pitnej

Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Ochrony Środowiska prowadzone były i są rozłącznie, co wynika z różnic w zakresie i charakterze kontroli - kompetencje są wyraźnie rozdzielone. Inspekcja sanitarna nadzoruje jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz wody w kąpieliskach i basenach kąpielowych, natomiast inspekcja środowiska - jakość wód powierzchniowych i podziemnych. Współpraca PIS i IOŚ praca polega na wzajemnym przekazywaniu informacji i alarmowaniu w momencie wystąpienia konkretnego zdarzenia.

edukacyjno-szkoleniowych dla służb zakładów przemysłowych i pracowników administracji publicznej w zakresie zapobiegania awariom oraz skażeniom środowiska

Inspekcja środowiska prowadzi szkolenia w zakresie zwalczania i zapobiegania poważnym awariom przemysłowym dla pracowników administracji samorządowej oraz służb zakładów pracy. W latach 2009-2012 szkolenia objęły łącznie ponad 1000 osób.

Zadanie do ratownictwa chemiczno-ekologicznego, dzięki wsparciu ze środków UE w ramach POIiŚ i RPO oraz ze środków NFOŚiGW.

Nie zidentyfikowano sporządzenia wojewódzkich i powiatowych planów zarządzania ryzykiem wystąpienia awarii. Sporządzane są natomiast: krajowy plan zarządzania kryzysowego oraz wojewódzkie, powiatowe i gminne plany zarządzania kryzysowego, zgodnie z przepisami zawartymi w art. 5 ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Obejmują one swoim zakresem także poważne awarie przemysłowe.

Ponadto, dla zakładów dużego ryzyka komendant wojewódzki PSP opracowuje zewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy.