Z ARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE

Cel podstawowy obszaru „Zarządzanie środowiskowe” zdefiniowany został jako jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS. Jego osiągnięciu powinny służyć działania polegające na rozpowszechnianiu wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzeniu korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie (m.in. poprzez stworzenie preferencji w systemie zamówień publicznych czy ograniczenie kosztów związanych z rejestracją w systemie).

W 2008 r. w systemie ekozarządzania i audytu EMAS zarejestrowanych było 15 organizacji. W latach 2009-2012 r. w EMAS zarejestrowanych zostało 26 nowych organizacji, przy czym 2 organizacje zostały wykreślone z rejestru EMAS, co oznaczało, że na koniec 2012 r. w rejestrze EMAS znajdowało się 39 organizacji. Dla porównania w krajach, gdzie EMAS jest rozwinięty, liczba rejestracji przekracza 1000 organizacji (Niemcy, Hiszpania, Włochy). W Polsce obserwowane jest niskie zainteresowanie EMAS wśród przedsiębiorstw.

Z diagnozy przestawionej w Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” wynika, że niski stopień uczestnictwa polskich firm w systemach zarządzania środowiskowego można tłumaczyć wciąż niewielką świadomością ekologiczną, zwłaszcza przedstawicieli sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Badanie przeprowadzone na zlecenie PARP wśród polskich MŚP potwierdziło niski stan świadomości przedsiębiorców w zakresie wymagań środowiskowych.

63% przedstawicieli badanych firm nie zidentyfikowało jeszcze wpływu swojej działalności na środowisko, z kolei 53% oceniło, że oddziałuje na środowisko w małym stopniu, a 36%

nie dopatrzyło się w swojej organizacji żadnego oddziaływania na środowisko. Badanie ujawniło przy tym, że 22% polskich MŚP nie ma wiedzy na temat wymogów prawnych z zakresu ochrony środowiska związanych z prowadzoną działalnością. Najczęściej dotyczy to mikroprzedsiębiorstw, firm o przychodach mniejszych niż 1,5 miliona PLN oraz działających w branży usługowej.

Rozpowszechnieniu wśród społeczeństwa wiedzy o systemie EMAS poświęcona była ogólnopolska kampania informacyjno-promocyjna Ekozarządzanie w przedsiębiorstwie, której adresatem byli przedsiębiorcy. Kampania realizowana była w 2010 r. przez Centrum Informacji o Środowisku, przy wsparciu GDOŚ i MŚ (oraz wsparciu finansowym NFOŚiGW) i obejmowała konferencję ogólnopolską (127 osób), 16 konferencji regionalnych (1243 osób), 32 regionalne sesje szkoleniowe (755 osób), kampanię w radio, telewizji, stronę internetową oraz podręcznik i materiały promocyjne. Od 2012 r. GDOŚ w ramach powierzonych jej działań informacyjno-promocyjnych aktywnie uczestniczy też w inicjatywach mających na celu promocję zarządzania środowiskowego w tym EMAS. Dodatkowo w miarę swoich możliwości rozpowszechnia wiedzę nt. EMAS biorąc udział spotkaniach lub konferencjach, m.in. poświęconych społecznej odpowiedzialności biznesu. Ponadto GDOŚ w ramach działań nakierowanych na podniesienie rangi rejestracji w EMAS organizował uroczyste ceremonie wręczenia certyfikatów EMAS (np. podczas konwencji ENVICON).

Ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego nie było możliwe, ponieważ wdrożenie takich systemów z samej swej natury jest kosztochłonne. Kierunek ten realizowany był więc poprzez dofinansowanie wdrażania systemu ISO 14 001 i EMAS ze środków UE w ramach POIiŚ i RPO na łączną kwotę ok. 2,4 mln PLN (124 projekty, z czego 6 projektów dot. wdrażania EMAS). Potencjalne korzyści ekonomiczne dla firm posiadających certyfikat zarządzania środowiskowego wynikać mogły z uchylonego w 2013 r. rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać

zamawiający od wykonawcy oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. Nr 226 poz. 1817). W § 5 ust. 1 pkt 5 tego rozporządzenia wprowadzony został przepis wskazujący, że zamawiający może wymagać przedstawienia dowodu rejestracji w EMAS lub posiadania certyfikatu równoważnych systemów zarządzania środowiskowego, jako warunek realizacji umów na roboty budowlane i usługi. Poza tym działaniem w latach 2009-2012 nie zostały poczynione postępy w tworzeniu korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie EMAS.

Wzmocnienie w przyszłości działań właśnie w tym kierunku poprzez zbudowanie systemu rozwiązań legislacyjnych i finansowych, wydaje się najwłaściwszym i najskuteczniejszym narzędziem zachęcającym oraz wspierającym wdrażanie systemu EMAS w organizacjach.

Kierunek działań dotyczący ograniczania częstości kontroli w zakresie ochrony środowiska podmiotów posiadających certyfikaty zarządzania środowiskowego jest realizowany w sposób pośredni. GIOŚ w ramach informatycznego systemu wspomagania kontroli (ISWK) przypisuje zakładom przemysłowym 4 kategorie ryzyka. W ramach oceny ryzyka dany zakład uzyskać może dodatkowe punkty za posiadanie sytemu zarządzania środowiskowego, co skutkuje przyporządkowaniem go do niższej kategorii ryzyka. Im niższa jest kategoria ryzyka tym mniejsza jest częstotliwość kontroli przez Inspekcję Ochrony Środowiska (kategoria 1 – 1 raz w roku, kategoria 2 – raz na 2 lata, kategoria 3 – raz na 4 lata, kategoria 4 – kontrola tylko w przypadku skargi). Dla niektórych zakładów wysokiego ryzyka (np. zakłady zobowiązane do posiadania pozwolenia zintegrowanego, stacje demontażu pojazdów samochodowych, zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych) ustawowa częstotliwość kontroli wynosi jednak 1 raz w roku i w tych przypadkach obowiązek ten jest realizowany niezależnie od posiadania systemu zarządzania środowiskowego.

W dniu 11 stycznia 2010 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie Ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS), uchylające rozporządzenie (WE) nr 761/2001 oraz decyzje Komisji 2001/681/WE i 2006/193/WE. Rozporządzenie wprowadziło istotne zmiany w kwestii nadawania uprawnień/statusu weryfikatora środowiskowego, zapewnienia organizacjom informacji i pomocy dotyczącej wymagań prawnych w zakresie ochrony środowiska oraz prowadzenia działań informacyjnych i promocyjnych, a także określa zakres danych i informacji wymaganych do rejestracji. W związku z koniecznością uzupełnienia i zmiany regulacji dotyczących zasad funkcjonowania krajowego systemu EMAS, stanowiących podstawę do określenia procedur stosowanych przez organy właściwe w ramach rejestracji organizacji w systemie, w dniu 15 lipca 2011 r. przyjęta została przez sejm ustawa o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. Nr 178 poz. 1060). Wprowadziła ona następującą strukturę w systemie krajowym:

 Minister właściwy do spraw środowiska: prowadzenie polityki w zakresie rozwoju systemu oraz współpraca z właściwymi organami Unii Europejskiej,

 Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska: prowadzenie rejestru EMAS organizacji oraz przejęcie od RDOŚ prowadzenia spraw związanych z procesem rejestracji organizacji;

otrzymuje on nowe zadanie, zgodnie z rozporządzeniem 1221/2009, dotyczące zapewnienia organizacjom dostępu do informacji i pomocy dotyczącej wymagań prawnych w zakresie ochrony środowiska oraz wsparcia w procesie przygotowania do rejestracji,

 Polskie Centrum Akredytacji: prowadzenie akredytacji weryfikatorów środowiskowych.

„Art. 2 pkt 26 rozporządzenia 1221/2009, definiuje organy egzekwowania prawa, jako odpowiednie właściwe władze wyznaczone przez państwa członkowskie do wykrywania naruszeń mających zastosowanie wymagań prawnych dotyczących środowiska, zapobiegania tym naruszeniom i ich badania oraz, w stosownych w przypadkach, do egzekwowania prawa. Polskie organy egzekwowania prawa zostały określone przepisami ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) i zalicza się do nich:

1) wójta, burmistrza albo prezydenta miasta;

2) starostę;

3) marszałka województwa;

4) wojewodę;

5) regionalnego dyrektora ochrony środowiska;

6) organy Inspekcji Ochrony Środowiska;

7) organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej;

8) Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego.”

Obszar Zarządzanie środowiskowe Krótki opis realizacji celu/działań Ocena stopnia

Celem podstawowym jest jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS,

rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie

i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie.

Cel był realizowany na niewielką skalę. W latach 2009-2012 r. w EMAS zarejestrowanych zostało 26 nowych organizacji, w wyniku czego na koniec 2012 r. w rejestrze EMAS było 39 organizacji.

W latach 2009-2012 nie tworzono istotnych korzyści ekonomicznych dla organizacji zarejestrowanych w EMAS. o udzielenie zamówienia publicznego firmy posiadające certyfikaty zarządzania środowiskowego przez uzyskanie przez nie dodatkowych punktów.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2009 r.

w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane wprowadza przepis wskazujący, że zamawiający może wymagać przedstawienia dowodu rejestracji w EMAS lub posiadania certyfikatu równoważnych systemów zarządzania środowiskowego, jako warunek realizacji umów na roboty budowlane i usługi.

Zadanie ciągłe EMAS i normy ISO 14001 a także logo CP jako znaków jakości środowiskowej firmy będącej wytwórcą danego wyrobu lub świadczącej określoną usługę.

Podniesienie prestiżu instytucji publicznej posiadającej certyfikat zarządzania przez akcję wśród społeczeństwa dotyczącą znaczenia takiego certyfikatu.

- działania informacyjno-promocyjne wymienione powyżej

-uroczyste ceremonie wręczenia certyfikatów EMAS (np. podczas konwencji ENVICON).

w zakresie ochrony środowiska podmiotów posiadających certyfikaty zarządzania środowiskowego i uproszczenie trybu ich kontroli.

Kierunek działań jest realizowany w sposób pośredni.

GIOŚ w ramach informatycznego systemu wspomagania kontroli (ISWK) dzieli wszystkie zakłady na 4 kategorie ryzyka. W ramach oceny ryzyka dany zakład uzyskać może dodatkowe punkty za posiadanie sytemu zarządzania środowiskowego, co skutkuje przyporządkowaniem zakładu do niższej kategorii ryzyka. Im niższa jest kategoria ryzyka tym mniejsza jest częstotliwość kontroli przez IOŚ.

Obszar Zarządzanie środowiskowe Krótki opis realizacji celu/działań Ocena stopnia realizacji

Wpływ PEP na stan środowiska, wielkość

presji i skuteczność działań ochronnych

Ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego przez przedsiębiorstwa i instytucje.

Ograniczenie kosztów związanych z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego nie było możliwe, ponieważ wdrożenie takich systemów z samej swej natury jest kosztochłonne.

W latach 2007-2013 kierunek ten realizowany był jako zmniejszenie obciążeń przedsiębiorców poprzez dofinansowanie wdrażania systemu ISO 14 001 i EMAS ze środków UE w ramach POIiŚ i RPO na łączną kwotę ok. 2,4 mln PLN (124 projekty, z czego6 projektów dot. wdrażania EMAS).

Działania nie zakończone - do kontynuacji

Wpływ PEP na realizację działań – pośredni

Efekt przyrodniczy:

pośredni