1
Wprowadzenie
jednym z istotnych problemów pojawiających się przy omawianiu relacji mię-dzy władzą publiczną a rodziną jest kwestia tego, jak państwo powinno reagować w momencie, gdy rodzice dziecka z różnych przyczyn nie są w stanie wywiązać się ze swoich obowiązków. Przysposobienie, zwane potocznie adopcją, stanowi jedną z instytucji wykształconych na taką okoliczność. jest to jeden z najdalej ingerują-cych w relacje rodzinne środków prawnych, ponieważ zrywa relacje dziecka z jego biologicznymi rodzicami, co może budzić uzasadnione wątpliwości co do tego, na ile realizowane jest w ten sposób jego dobro1. Bezspornym wydaje się jednak fakt, że przysposobienie jest w dalszym ciągu jednym z podstawowych środków, mają-cych zapewnić dziecku właściwą opiekę i jako taki wymaga odpowiedniej regulacji.
ta jest niezbędna zarówno w ramach prawa rodzinnego, z którym adopcja kojarzo-na jest w pierwszej kolejności, jak i prawa administracyjnego. niniejsza publikacja skupia się na tej drugiej płaszczyźnie w odniesieniu do polskiego ustawodawstwa.
2
Regulacja prawna
Współcześnie kwestię przysposobienia w polskim prawie reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku — Kodeks rodzinny i opiekuńczy2, ustawa z dnia
1M. Andrzejewski: Przysposobienie — podstawowe informacje i najważniejsze płaszczyzny sporów prawnych. W: Prawne i pozaprawne aspekty adopcji. red. M. Andrzejewski, M. łącz-kowska. Poznań 2008, s. 19—21.
2tekst jedn. dz.U. z 2015 r., poz. 583 ze zm., dalej zwana: k.r.o.
17 listopada 1964 roku — Kodeks postępowania cywilnego3 oraz ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej4. dwie pierwsze ustawy regulują kwestię w zakresie prawa cywilnego, odpowiednio ma-terialnego i procesowego. trzecia ustawa ma charakter administracyjno-prawny i to na niej, a konkretnie na jej dziale piątym zatytułowanym „Postępowanie adopcyjne”, skupiają się poniższe rozważania.
Analizę należałoby rozpocząć od zwrócenia uwagi na tytuł omawianego dzia-łu. Powszechnie przyjmuje się, że w języku prawniczym termin „postępowanie”
używany jest do określenia zespołu regulowanych prawnie czynności zmierza-jących do osiągnięcia danego celu5. Zatytułowanie w ten sposób omawianej regulacji wydaje się mylące. otóż zawarte w niej zostały normy o charakterze proceduralnym, które określają jakie działania należy podjąć w celu kwalifi kacji dziecka do przysposobienia oraz przygotowania kandydatów do przysposobie-nia, ale także normy o charakterze ustrojowym regulujące działalność ośrodków adopcyjnych. co więcej, termin „postępowanie adopcyjne” nie może być użyty w kontekście ogółu działań prowadzących do przysposobienia dziecka, ponieważ w tej materii przynajmniej równie istotne są unormowania zawarte zarówno w k.r.o., jak i k.p.c. Mając to na względzie należałoby przyjąć, że przez postę-powanie adopcyjne ustawodawca rozumie ogół działań ośrodków adopcyjnych zmierzających do przysposobienia dziecka.
3
Ośrodki adopcyjne
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w art. 154 wpro-wadza instytucję ośrodka adopcyjnego. jego prowadzenie powierzono na mocy art. 184 u.w.r.p.z. samorządowi województwa jako zadanie z zakresu admini-stracji rządowej, a więc fi nansowane jest z budżetu państwa. Przed wejściem w życie obowiązujących przepisów odpowiednikiem ośrodka adopcyjnego był prowadzony przez samorząd powiatowy ośrodek adopcyjno-opiekuńczy, którego działalność regulowała ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej6.
samorząd może prowadzić samodzielnie ośrodek adopcyjny lub zlecić jego prowadzenie innemu podmiotowi na minimum 5 lat, o czym stanowi art. 154 ust. 2 i 3 u.w.r.p.z. Województwo samodzielnie prowadzi ośrodek adopcyjny
3tekst jedn. dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm., dalej zwana: k.p.c.
4tekst jedn. dz.U. z 2015 r., poz. 332, dalej zwana: u.w.r.p.z.
5Z takim rozumieniem terminu „postępowanie” można się zetknąć w defi nicji postępowania administracyjnego B. Graczyka. cyt. za B. Adamiak: Rozdział I. Zagadnienia ogólne procesowe-go prawa administracyjneprocesowe-go. W: Prawo procesowe administracyjne. red. r. Hauser, A. Wróbel, Z. niewiadomski. Warszawa 2014, s. 1—2.
6tekst jedn. dz.U. z 2009 r., nr 175 poz. 1362.
w ramach regionalnego ośrodka polityki społecznej7, ponieważ to ta jednostka organizacyjna została oddelegowana ustawowo do wykonywania zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na mocy art. 185 ust. 1 u.w.r.p.z.
W porozumieniu z marszałkiem województwa, dyrektor ośrodka adopcyjnego opracowuje także jego regulamin, o czym stanowi art. 157 u.w.r.p.z. Kontrolę nad ośrodkiem adopcyjnym sprawuje zarząd województwa na mocy art. 175a u.w.r.p.z.
W tym miejscu należy niewątpliwie za Katarzyną tryniszewską zwrócić uwa-gę na fakt, że w ośrodku adopcyjnym nie są wydawane decyzje administracyjne8. oznacza to, że od działań ośrodka adopcyjnego nie przysługują procedury od-woławcze uregulowane w kodeksie postępowania administracyjnego9, a jedynie te uwzględnione w regulaminie ośrodka. należałoby się przychylić do wyrażonej przez autorkę negatywnej oceny tego zjawiska10. Prawo nie gwarantuje w tym momencie dostatecznej ochrony osobom, które czułyby się działalnością ośrod-ka poszkodowane (np. poprzez odmowę dokonania doboru danej rodziny do dziecka).
Katalog zadań ośrodka adopcyjnego został określony w art. 156 ust. 1 u.w.r.p.z. Wymienione w nim zostały:
1)kwalifi kacja dzieci zgłoszonych do przysposobienia, sporządzanie dla dziecka zakwalifi kowanego do przysposobienia diagnozy psychologicznej i pedago-gicznej oraz gromadzenie aktualnych informacji o stanie zdrowia dziecka;
2)promowanie idei adopcji, w tym poszukiwanie kandydatów do przysposobie-nia dziecka;
3)dobór rodziny przysposabiającej właściwej ze względu na potrzeby dziecka;
4)współpraca z sądem opiekuńczym, w szczególności polegająca na powiada-mianiu o okolicznościach uzasadniających wszczęcie z urzędu postępowania opiekuńczego;
5)udzielanie pomocy w przygotowaniu wniosków o przysposobienie i zgroma-dzeniu niezbędnych dokumentów;
6)gromadzenie i aktualizowanie informacji o dzieciach, które mogą być przy-sposobione;
7)przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych kandydatów do przysposobienia dziecka;
8)przeprowadzanie analizy sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, dochodo-wej i majątkodochodo-wej kandydatów do przysposobienia dziecka, zwanej „wywiadem adopcyjnym”;
7Wprowadzonego ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. dz.U.
z 2015 r., poz. 163 ze zm.), dalej zwaną: u.p.s.
8K. tryniszewska: Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Komentarz.
Warszawa 2012, s. 358—359.
9Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. — Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.
dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.), dalej zwana: k.p.a.
10K. tryniszewska: Ustawa o wspieraniu rodziny…, s. 358.
9)prowadzenie działalności diagnostyczno-konsultacyjnej dla kandydatów do przysposobienia dziecka;
10)wspieranie psychologiczno-pedagogiczne kandydatów do przysposobienia dziecka oraz osób, które przysposobiły dziecko;
11)organizowanie szkoleń dla kandydatów do przysposobienia dziecka;
12)wydawanie świadectw ukończenia szkolenia dla kandydatów do przysposo-bienia dziecka, dokonywanie wstępnej oceny kandydatów do przysposoprzysposo-bienia dziecka oraz sporządzanie opinii kwalifi kacyjnej w sprawach dotyczących umieszczania dzieci w rodzinie przysposabiającej;
13)prowadzenie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastęp-czej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń;
14)prowadzenie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placów-ki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz wydawanie świadectw ukończenia tych szkoleń;
15)zapewnienie pomocy psychologicznej kobietom w ciąży oraz pacjentkom oddziałów ginekologiczno-położniczych, które sygnalizują zamiar pozosta-wienia dziecka bezpośrednio po urodzeniu;
16)prowadzenie dokumentacji z zakresu wykonywanych zadań.
Powyższy katalog ma charakter otwarty, dlatego też nic nie stoi na przeszko-dzie by ośrodki adopcyjne podejmowały inną działalność, której nie wskazano w ustawie. istotne jest jednak, że na mocy ust. 2 niniejszego artykułu ośrod-ki adopcyjne wykonują swoje zadania nieodpłatnie, co stanowi istotną różnicę względem regulacji zawartej w u.p.s. W związku z powyższym, jedynym źródłem utrzymania ośrodków adopcyjnych są obecnie publiczne środki pochodzące ze zlecenia na realizację zadania, a wyeliminowano możliwość pozyskiwania fun-duszy poprzez pobieranie opłat od kandydatów do przysposobienia dziecka11. na mocy art. 157 u.w.r.p.z. szczegółowy katalog zadań ośrodka ustalony zostaje w jego regulaminie organizacyjnym.
Zgodnie z art. 155 ust. 1 u.w.r.p.z. podstawowym kryterium, jakim powinien kierować się ośrodek adopcyjny w realizacji swoich zadań, jest dobro dziecka oraz poszanowanie jego praw. Pojęcie to nie zostało na gruncie polskiego prawa jednoznacznie zdefi niowane; stanowi ono klauzulę generalną. doktryna w Polsce również nie wypracowała jednolitego poglądu co do znaczenia tego terminu12. Analizując znaczenie pojęcia „dobro dziecka” na gruncie omawianej regulacji należy przyjąć za Katarzyną tryniszewską, że oznacza ono pierwszeństwo inte-resów dziecka przed interesami jakichkolwiek innych podmiotów13. rozumienie tego terminu jedynie jako kryterium podczas ważenia interesów wydaje się być jednak zbyt wąskie. należałoby przyjąć raczej, że powinien on stanowić
wytycz-11ibidem, s. 353.
12K. Bagan-Kurluta: Przysposobienie międzynarodowe dzieci. Białystok 2009, s. 346—350.
13K. tryniszewska: Ustawa o wspieraniu rodziny…, s. 350.
ną co do sposobu realizacji zadań przez ośrodek. dobro dziecka nakazywałoby wtedy ośrodkom adopcyjnym działać w taki sposób, by dzieci osiągały z tego jak największą korzyść lub odczuwały jak najmniejszą dolegliwość. W praktyce na tak rozumianą klauzulę powołała się najwyższa izba Kontroli, postulując o usprawnienie przebiegu postępowania adopcyjnego w ośrodkach adopcyjnych na terenie województwa dolnośląskiego14.
organem kontrolnym nad ośrodkami adopcyjnymi na mocy art. 175a u.w.r.p.z jest zarząd województwa. do przeprowadzenia kontroli upoważniony może być także członek zarządu województwa, pracownik urzędu albo kierownik jednostki organizacyjnej województwa. W jej ramach podmiot dokonujący kon-troli może żądać wszelkich niezbędnych dokumentów oraz informacji, wstępu w ciągu doby do obiektów i pomieszczeń kontrolowanej jednostki, przeprowa-dzić oględziny obiektów, składników majątku jednostki oraz przebiegu określo-nych czynności objętych obowiązującym standardem, a także żądać udzielenia wszelkich niezbędnych informacji przez pracowników jednostki. Artykuł 175a u.w.r.p.z. wprowadziła nowelizacja z dnia 25 lipca 2014 roku15. należy mieć nadzieję, że dzięki uregulowaniu tych kwestii w sposób jednoznaczny organy kontrolne będą lepiej wywiązywały się ze swoich obowiązków. Wskazana wyżej kontrola niK16 pokazuje, że do tej pory można im było w tym względzie wiele zarzucić.
W regulacji dotyczącej prowadzenia ośrodków adopcyjnych oraz w samej ich działalności można doszukać się realizacji zasady subsydiarności władzy państwowej. jest to jedna z zasad ogólnych prawa administracyjnego i należy ją rozumieć jako ograniczanie roli władzy państwowej do niezbędnego minimum na rzecz powierzania jej zadań społeczeństwu17. jej przejawy można dostrzec przede wszystkim w umożliwieniu podmiotom innym niż państwowe prowa-dzenia ośrodków adopcyjnych, o czym stanowi art. 154 ust. 2 u.w.r.p.z., oraz ogólnej klauzuli, że ośrodek adopcyjny współpracuje ze środowiskiem lokalnym, ustanowionej na mocy art. 155 ust. 2 niniejszej ustawy. otwiera to szerokie pole dla współpracy między władzą państwową a organizacjami społecznymi takimi jak stowarzyszenia, fundacje, a także z kościołami i związkami wyznaniowymi.
W praktyce najbardziej widocznym przejawem zasady subsydiarności w omawia-nym aspekcie są ośrodki adopcyjne prowadzone przez podmioty niepubliczne.
W województwie śląskim w styczniu 2015 roku działało 5 takich instytucji18.
14NIK o ośrodkach adopcyjnych na Dolnym Śląsku. http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-osrodkach-adopcyjnych-na-dolnym-slasku.html [data dostępu: 19 stycznia 2015 r.].
15Ustawa z dnia 25 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (dz.U. z 2014 r., poz. 1188).
16NIK o ośrodkach adopcyjnych…
17Zob. j. Zimmermann: Prawo administracyjne. Warszawa 2012, s. 98.
18http://bip-slaskie.pl/dokumenty/132/2012/4/6/1357631080.pdf [data dostępu: 21 stycznia 2015 r.].
Warto tutaj zwrócić uwagę także na fakt, że dwa z nich prowadzone są przez podmioty związane z Kościołem Katolickim, który obok państwa jest prawdo-podobnie największym podmiotem zaangażowanym w kwestie wspierania ro-dziny. Współpracę administracji publicznej z innymi podmiotami należy ocenić oczywiście jak najbardziej pozytywnie i liczyć na dalszą aktywność organizacji społecznych oraz religijnych w zakresie wspierania państwa w działalności na rzecz dzieci czekających na adopcję.
4 Postępowanie adopcyjne
Właściwe postępowanie adopcyjne uregulowane zostało w art. 164—171 u.w.r.p.z. W jego ramach zawarto procedurę kwalifi kacji dziecka do przyspo-sobienia krajowego oraz międzynarodowego, a także tryb poszukiwań kan-dydatów do przysposobienia dziecka. Zbędne wydaje się opisywanie w tym miejscu całego przebiegu postępowania, dlatego poniżej przedstawione zostaną jedynie jego wybrane aspekty istotne z punktu widzenia regulacji administra-cyjno-prawnej.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to jakie dzieci kwalifi kują się do przysposobienia. Muszą one mieć uregulowaną sytuację prawną. Wymóg ten jest spełniony jeśli zostały pozostawione bezpośrednio po urodzeniu, ich rodzi-ce nie żyją, są nieznani albo zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Można także zgłosić do adopcji dzieci, z których rodzicami nie ma żadnego kontaktu choć pewne jest, że żyją, ponieważ jak zwraca uwagę Katarzyna tryniszewska, do przysposobienia nie jest potrzebna zgoda rodziców, choć ostateczną decyzję powinien w takim wypadku podjąć sąd19. Warto także wspomnieć, że zgodnie z art. 164 ust. 1 u.w.r.p.z. informację uzasadniającą zakwalifi kowanie dziecka do przysposobienia zgłosić może de facto każda osoba bądź instytucja, ponieważ wymieniony w przepisie katalog jest katalogiem otwartym.
niezwykle istotne znaczenie dla całej procedury adopcyjnej ma współpraca z innymi podmiotami dotycząca opisanej w art. 139a u.w.r.p.z. dokumentacji.
Mowa tu o opiniach dotyczących m.in. zasadności przysposobienia dziecka, jego więzi z rodziną biologiczną oraz zasadności zakwalifi kowania dziecka do przy-sposobienia międzynarodowego, a sporządzanych przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka umiesz-czonego w instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz dyrektora placówki opiekuń-czo-wychowawczej typu rodzinnego. stanowią one niezbędną przesłankę m.in.
przy stwierdzaniu zasadności kwalifi kacji dziecka do przysposobienia krajowego (art. 166 ust. 1 pkt 6 u.w.r.p.z.) oraz międzynarodowego (art. 166 ust. 1a pkt 2
19K. tryniszewska: Ustawa o wspieraniu rodziny…, s. 376.
u.w.r.p.z.) czy umieszczenia rodzeństwa w różnych rodzinach przysposabiają-cych (art. 166a ust. 1 u.w.r.p.z.). W art. 139a ust. 2—4 u.w.r.p.z. można znaleźć także kryteria, którymi wspomniane podmioty mają się kierować wydając swoją opinię. są to kolejno: 1) konieczność zagwarantowania, że przysposobienie leży w najlepszym interesie dziecka, 2) możliwość zapewnienia dziecku stabilnego, rodzinnego środowiska wychowawczego, w tym zastępczego, na terytorium rze-czypospolitej Polskiej, 3) więzi między rodzeństwem.
Umieszczenie tych kryteriów w następujących kolejno po sobie artykułach sugerowałoby, że występuje między nimi hierarchia, a podmioty wydające opinie powinny się nimi kierować zachowując właściwą kolejność.
Podczas poszukiwania kandydatów do przysposobienia dziecka ustawa wielo-krotnie nadaje priorytet dążeniu do zachowania już wykształconych więzów ro-dzinnych. Wyrażone to zostało w kilku przepisach ustawy. Po pierwsze, art. 166a u.w.r.p.z. nakłada obowiązek, aby rodzeństwo trafi ało do tej samej rodziny przysposabiającej, jeżeli nie istnieją ku temu określone przeszkody. Po drugie, art. 167 u.w.r.p.z. nadaje pierwszeństwo przysposobieniu zagranicznemu przez osoby spokrewnione bądź spowinowacone z dzieckiem przed przysposobieniem krajowym. Po trzecie, na mocy art. 170 ust. 1 pkt 1 i 2 u.w.r.p.z. nie wszczyna się postępowania w zakresie poszukiwania kandydatów do przysposobienia dziecka, jeżeli gotowość do jego przysposobienia zgłoszą jego krewni, powinowaci lub osoby, które już przysposobiły jego rodzeństwo. Po czwarte, art. 172 ust. 2 pkt 1 i 2 u.w.r.p.z. wyłącza obowiązek posiadania świadectwa ukończenia szkolenia or-ganizowanego przez ośrodek adopcyjny dla wymienionych w poprzednim zdaniu osób. jedynym kryterium nadrzędnym wobec zachowania więzów rodzinnych jest dobro dziecka. Można tu dostrzec pewną rozbieżność względem hierarchii z art. 139a u.w.r.p.z., gdzie zagwarantowanie dziecku odpowiedniego środowiska wychowawczego na terytorium rzeczypospolitej Polskiej znalazło się wyżej od zachowania więzi między rodzeństwem.
Kwalifi kacja dziecka do przysposobienia związanego ze zmianą dotychcza-sowego miejsca zamieszkania dziecka na terytorium rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie jest możliwa co do zasady dopiero wówczas, kiedy bezskutecznie wykorzystano możliwości znalezienia kandydata na przysposabiającego na terenie kraju. oczywiście występują od tej reguły wcze-śniej wspomniane wyjątki. Pierwsza możliwość nadania pierwszeństwa adopcji zagranicznej, o której mowa w art. 167 u.w.r.p.z., jest w sytuacji, kiedy adopcji chce dokonać krewny lub powinowaty dziecka albo osoba, która przysposobiła już jego rodzeństwo. drugi wyjątek uregulowano w art. 166a ust. 1 pkt 2 u.w.r.p.z.
Ma on zastosowanie w sytuacji, kiedy nie znaleziono kandydatów do przyspo-sobienia rodzeństwa na terenie rzeczypospolitej Polskiej.
Postępowanie w sprawie przysposobienia międzynarodowego prowadzić może tylko ośrodek adopcyjny upoważniony przez ministra właściwego do spraw rodziny do współpracy z organami centralnymi innych państw albo
licencjono-wanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami adopcyjnymi, o czym stanowi art. 168 ust. 2 u.w.r.p.z. ten sam minister publikuje ich listę w formie obwieszczenia20.
Minister właściwy do spraw rodziny na mocy art. 187 ust. 1 pkt 9 u.w.r.p.z.
jest także organem centralnym w rozumieniu Konwencji z dnia 29 maja 1993 roku o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynaro-dowego21. Wyraża on zgodę na dokonanie przysposobienia międzynarodowego, o czym stanowi art. 164 ust. 18—20 u.w.r.p.z. Praktyka pokazuje, że takie ogra-niczenia dotyczące adopcji zagranicznej wpływają na sukcesywne zmniejszanie się dokonywanej w Polsce ich liczby na rzecz adopcji krajowych22.
W ramach postępowania adopcyjnego istotną rolę odgrywa kwestia danych osobowych. na mocy art. 161 u.w.r.p.z. ośrodki adopcyjne mają obowiązek gromadzić oraz przetwarzać dane osobowe dotyczące zarówno kandydatów do przysposobienia dziecka, jak i samych dzieci. W związku z tymi zadaniami są one zobowiązane jako administrator tychże danych do przestrzegania obo-wiązków zawartych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych23, podlegając przy tym kontroli Generalnego inspektora ochrony danych osobowych. jedynym wyjątkiem jest zwolnienie na mocy art. 7 ust. 2 u.w.r.p.z. ośrodków adopcyjnych z przestrzegania określonych w art. 25 ust. 1 u.o.d.o obowiązków informacyjnych. Kontrola niK przeprowadzona w dolno-śląskich ośrodkach adopcyjnych wykazała jednak, że wywiązywanie się przez nie z zadań w zakresie ochrony danych osobowych pozostawia wiele do ży-czenia24. dokumenty zawierające dane osobowe w większości skontrolowanych placówek nie były we właściwy sposób zabezpieczone przed dostępem osób trzecich, co groziło ich ujawnieniem. jest to o tyle niepokojące, że ośrodki adopcyjne na mocy art. 161 ust. 2 i 3 przetwarzają m.in. informacje o stanie zdrowia, które na mocy art. 27 ust. 1 u.o.d.o. zaliczane są do tzw. danych wrażliwych, co do przetwarzania których obowiązuje zaostrzony rygor prawny.
Marszałek województwa oraz minister właściwy do spraw rodziny na mocy art. 162 ust. 1 oraz 163 u.w.r.p.z. wyznaczają ośrodki adopcyjne, które mają prowadzić odpowiednio wojewódzki oraz centralny bank danych. Zadaniem banków danych jest gromadzenie oraz udostępnianie danych dotyczących dzieci zakwalifi kowanych do przysposobienia w celu umożliwienia sprawnego poszukiwania dla nich kandydatów do przysposobienia na terenie całego wo-jewództwa bądź kraju.
20M.P. z 2013 r., poz. 850.
21dz.U. z 2000 r., nr 39, poz. 448 ze zm.
22Zmniejsza się liczba adopcji zagranicznych w Polsce. http://prawo.money.pl/aktualnosci/
wiadomosci/artykul/zmniejsza;sie;liczba;adopcji;zagranicznych;w;polsce,198,0,1310662.html [data dostępu: 19 stycznia 2015 r.].
23tekst jedn. dz.U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm., dalej zwana: u.o.d.o.
24NIK o ośrodkach adopcyjnych…
5
Praca z kandydatami do przysposobienia dziecka
Wymagania stawiane przed osobą chcącą przysposobić dziecko znalazły się w art. 1141 k.r.o. lista wymienia: pełną zdolność do czynności prawnych, kwalifi kacje osobiste uzasadniające przekonanie, że dana osoba będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego, odpowiednią różnicę wieku względem przysposabianego oraz świadectwo ukończenia szkolenia organizowa-nego przez ośrodek adopcyjny. temu ostatniemu warto poświęcić więcej uwagi.
organizowanie szkoleń oraz wydawanie świadectw ich ukończenia kandy-datom na przysposabiających na mocy art. 156 ust. 1 pkt 11 u.w.r.p.z. stanowi jedno z podstawowych zadań ośrodka adopcyjnego. odbycie takiego szkolenia nie jest wymagane jedynie wobec osób spokrewnionych lub spowinowaconych z dzieckiem oraz sprawujących nad nim rodzinną pieczę zastępczą, o czym sta-nowi art. 172 ust. 1 i 2 u.w.r.p.z. Program szkolenia musi być zgodny z zawartym w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw rodziny zakresem programo-wym25 oraz zatwierdzony przez tegoż ministra na okres pięciu lat. Zatwierdzenie następuje w drodze decyzji administracyjnej.
rozporządzenie w sprawie szkolenia kandydatów do przysposobienia dziecka określa w § 2 ust. 1 zakres programowy szkolenia. Wylicza ono tematy, które w ramach kursu mają zostać omówione. Wyznaczona przez rozporządzenie te-matyka skupia się przede wszystkim na kwestiach związanych z wychowaniem oraz rozwojem dziecka. Uwzględniono także zagadnienia z dziedziny prawa, tj.
elementy prawa rodzinnego czy formy pomocy i wsparcia dla rodzin adopcyj-nych. Wydaje się jednak, że część tematów sformułowana została zbyt szeroko (np. „warsztaty z zakresu wzmacniania prawidłowej motywacji kandydatów do przysposobienia dziecka” w § 2 ust. 1 pkt 2 r.s.k.p.d.), a zbyt mało spośród nich dotyczy kwestii praktycznych, z którymi rodzice adopcyjni mogą się zetknąć na co dzień (jak np. „podstawy pielęgnacji i rozwoju psychomotorycznego niemow-ląt” w § 2 ust. 1 pkt 7 r.s.k.p.d.). Minimalny wymiar godzinowy szkolenia to 35 godzin dydaktycznych, w tym pięć godzin z zakresu wzmacniania odpowiedniej motywacji kandydatów do przysposobienia dziecka (§ 3 r.s.k.p.d.).
rozpatrując kwestię szkoleń organizowanych przez ośrodek adopcyjny na-leży zwrócić uwagę na dwa problemy. Pierwszy z nich został już w niniejszym tekście zasygnalizowany. dyrektor ośrodka adopcyjnego nie wydaje decyzji
rozpatrując kwestię szkoleń organizowanych przez ośrodek adopcyjny na-leży zwrócić uwagę na dwa problemy. Pierwszy z nich został już w niniejszym tekście zasygnalizowany. dyrektor ośrodka adopcyjnego nie wydaje decyzji