Prowadzenie rodzinnych domów dziecka, jako przejaw prywatyzacji zadań publicznych

Wstęp

obowiązek opieki i pomocy dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej zo-stał nałożony na władze publiczne w art. 72 ust. 2 Konstytucji rP¹. Wszelkie dzia-łania podejmowane względem dziecka zarówno przez organy władzy publicznej, jak i podmioty prywatne muszą mieć na uwadze dobro dziecka. Zasada dobra dziecka stanowi jeden z fi larów prawa rodzinnego i opiekuńczego, przy czym znajduje ona odzwierciedlenie również na gruncie prawa administracyjnego, gdyż sądownictwo administracyjne odnosi się do niej w swoich orzeczeniach².

rodzinne domy dziecka (dalej: rdd) zaczęły powstawać w Polsce w latach 50. XX wieku³, jako odpowiedź na powszechne przekonanie, że środowisko ro-dzinne stanowi najkorzystniejszą formę wychowywania dzieci. rodzina wywie-ra istotny wpływ na kształtowanie się zachowania człowieka, jego chawywie-rakteru, systemu wartości czy wzorców postępowania⁴. instytucja ta zrodziła się z idei skupienia grup dzieci osieroconych i opuszczonych pod opieką osoby pełniącej wobec nich rolę opiekuna — matki lub ojca, natomiast dzieci miały być trakto-wane jak rodzeństwo⁵.

1Konstytucja rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 ze zm.).

2M. Princ: Zasada dobra dziecka w prawie administracyjnym. W: Prawo i Administracja, tom iX. red. K. Wojtczak. Piła 2010, s. 191.

3K. Pietrzykowski (red.): Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Warszawa 2012, s. 224.

4A. sadowska: Opieka i wychowanie dziecka osieroconego w domu dziecka czy rodzinnym domu dziecka? W: Prawne, administracyjne i etyczne aspekty wychowania w rodzinie. t. ii. red.

s. Bębas, e. jasiuk. radom 2011, s. 526.

5K. Pietrzykowski (red.): Kodeks rodzinny…, s. 222—224.

Pozycja prawna rodzinnych domów dziecka ulegała zmianom od chwili ich po-wstania. obecnie stanowią one jedną z form rodzinnej pieczy zastępczej, której ce-lem jest zapewnienie dziecku całodobowej opieki i wychowania (art. 39 ust. 1 w zw.

z art. 40 ust. 1 u.w.r.p.z.) regulowaną przez przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r.

o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej⁶. Mieści się zatem w publicznym systemie pieczy zastępczej, tj. systemie organizowanym przez organy administracji publicznej⁷. organizacja rdd należy do zadań powiatu (art. 60 u.w.r.p.z.).

regulacje dotyczące rdd mają charakter interdyscyplinarny przepisów prawa administracyjnego oraz prawa cywilnego. Prowadzenie rdd, jako jednej z form pieczy zastępczej nad dzieckiem osieroconym, należy do zadań z za-kresu pomocy społecznej. ta z kolei zaliczana jest do systemu zabezpieczenia społecznego, tj. instytucji prawnych i organizacyjno-fi nansowych, których za-daniem jest udzielanie pomocy osobom potrzebującym⁸. Ustawodawca oparł instytucję rdd na umowie cywilnoprawnej o charakterze zlecenia (art. 62 u.w.r.p.z.), zatem prowadzenie rdd stanowi przejaw prywatyzacji zadań ad-ministracji publicznej.

Prywatyzacja zadań publicznych jednostek samorządu terytorialnego Zadania publiczne wyznaczane są przepisami Konstytucji, ustaw i innych aktów prawnych niższej rangi. Mimo to pojęcie zadań publicznych budzi wąt-pliwości w doktrynie i pozostaje pojęciem niedookreślonym. Wpływa na to przemiana tradycyjnego rozumienia administracji publicznej. Zadania publicz-ne nie mogą być już utożsamiapublicz-ne, jak to miało miejsce w tradycyjnym ujęciu, jedynie z zadaniami przynależnymi państwu i wykonywanymi przez organy władzy publicznej, które ponoszą odpowiedzialność za ich wykonanie⁹. Admi-nistracja publiczna ciągle staje wobec nowych wyzwań, a wraz z tym pojawiają się nowe zadania oraz nowe formy ich wykonywania. Z punktu widzenia hi-storycznego liczba zadań publicznych nieustannie się zwiększa, ze względu na postępującą komplikację życia społecznego. Zjawisko to niesie za sobą daleko idące konsekwencje. ciągłe zmiany strukturalne w administracji publicznej, napędzane niewydolnością dotychczasowych struktur, jak również przeciążenie

6tekst jedn. dz.U. z 2015 r., poz. 332, dalej zwana: u.w.r.p.z.

7G. ninard: Porozumienie w sprawie prowadzenia rodzinnego domu dziecka. „nowe Zeszyty samorządowe” 2012, nr 1, s. 55.

8r. Michalska-Badziak: Pomoc społeczna. W: Prawo administracyjne materialne. red.

Z. duniewska, B. jaworska-dębska, M. stahl. Warszawa 2014, s. 299.

9M. stahl: Cele publiczne i zadania publiczne. W: Koncepcja systemu prawa administracyj-nego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępowania Administracyjnego Zakopane 24—27 września 2006 r. red. j. Zimmermann. Warszawa—Kraków 2007, s. 116.

budżetu publicznego — to najpoważniejsze z nich¹⁰. Wobec takiego kierun-ku rozwoju nie dziwi zatem poszukiwanie przez administrację nowych roz-wiązań i partnerów, ułatwiających realizację choć części zadań publicznych.

rozwijająca się tendencja prywatyzacji zadań publicznych jest jak się wydaje nieuchronnym wynikiem postępujących zmian w administracji publicznej i jej obecnego charakteru.

niemożliwym wydaje się być stworzenie jednego katalogu wszystkich zadań publicznych, wyrażonych przepisami prawa, niemniej podejmowane są w dok-trynie próby ich systematyzacji. ernest Knosala proponował wyodrębnienie na-stępujących kompleksów zadań publicznych: bezpieczeństwo publiczne, admini-stracja świadcząca, nadzór, rozstrzyganie sporów przez administrację publiczną, jawność działania administracji oraz utrzymywanie systemu¹¹. Wobec tej klasy-fi kacji prowadzenie rdd należy umiejscowić w realizacji zadań administracji świadczącej. jak podkreślał autor: „świadczenia stają się dominującą funkcją współczesnej administracji”¹². jednocześnie ten obszar administracji podlega coraz silniejszym procesom prywatyzacyjnym¹³. nie sposób również stworzyć katalogu zadań publicznych podlegających prywatyzacji, gdyż proces ten uzależ-niony jest od konkretnych warunków jakie występują na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego¹⁴.

Proces prywatyzacyjny jest obecnie jedną z głównych tendencji współczesnej administracji publicznej, zapoczątkowaną w państwach anglosaskich i rozwija-jącą się coraz szerzej na państwa europejskie oraz, w związku z procesami glo-balizacyjnymi, również na inne państwa świata¹⁵.

W doktrynie prawa administracyjnego wyróżnia się prywatyzację w ujęciu materialnym i formalnym. Pierwsza z nich polega na zbyciu (sprzedaży) przed-siębiorstwa publicznego, druga na zmianie formy zadania publicznego admini-stracji rządowej lub samorządowej z domeny prawa administracyjnego na prawo prywatne. W istocie wykonywanie konkretnych zadań publicznych zostaje prze-kazane podmiotom prywatnym. Poddane są one jednak działalności regulacyj-nej organów administracji publiczregulacyj-nej, gdyż w dalszym ciągu organy te ponoszą odpowiedzialność za realizację tych zadań¹⁶.

10e. Knosala: Rozważania z teorii nauki administracji. tychy 2004, s. 126—127.

11e. Knosala, r. stasikowski: Typologia zadań publicznych (szkic z nauki administracji i pra-wa administracyjnego). W: Między tradycją a przyszłością w nauce prai pra-wa administracyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Bociowi. red. j. supernat. Wrocław 2009, s. 334.

12ibidem, s. 337.

13ibidem, s. 340

14l. Zacharko: Poglądy doktryny nt. granic prywatyzacji zadań publicznych gminy. W: Jed-nostka wobec działań administracji publicznej. red. e. Ura. rzeszów 2001, s. 493—494.

15A. Błaś: Granice prywatyzacji zadań publicznych w państwie prawa. W: Samorząd teryto-rialny III Rzeczypospolitej. Dziesięć lat doświadczeń. red. s. Michałowski. lublin 2002, s. 303.

16e. Knosala: Zadania publiczne, formy organizacyjnoprawne ich wykonywania i nowe po-jęcia — zakres niektórych problemów do dyskusji nad koncepcją systemu prawa administracyjnego.

Prywatyzację w ujęciu formalnym można utożsamić z pojęciem prywaty-zacji zadań publicznych. Zdaniem stanisława Biernata pojęcie to nie stanowi jednolitej instytucji prawnej, ale mieści w sobie różne rozwiązania prawne, odzwierciedlające pewną ogólną tendencję przemian w administracji pu-blicznej¹⁷.

Można wyróżnić trzy formy prawne w jakich dokonywana jest prywaty-zacja zadań publicznych¹⁸. W nielicznych przypadkach następuje ona ex lege, tj. w sytuacji gdy przepisy wprost nakazują przekazanie zadań do tej pory leżących w gestii prawa publicznego podmiotom prywatnym¹⁹. Prywatyzacja zadań publicznych może być również dokonana aktem administracyjnym, ma-jącym charakter zezwolenia lub koncesji. na jego mocy podmiot prywatny zostaje dopuszczony do prowadzenia działalności, która w całości lub w czę-ści polega na wykonywaniu zadań publicznych²⁰. ostatnią formą prywatyzacji jest umowa (porozumienie) pomiędzy organem administracji publicznej lub innym podmiotem wykonującym zadania z zakresu administracji publicznej, przekazującym zadania lub ich wykonanie, a podmiotem prywatnym, który te zadania przejmuje.

Przejawem ostatniej z wymienionych regulacji jest prowadzenie rdd.

Zgodnie z art. 62 u.w.r.p.z. praca prowadzącego rdd jest wykonywana na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny²¹ stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Z prowadzącym rdd starosta lub podmiot, któremu powiat zlecił organizowanie rodzinnego domu dziecka, zawiera umowę, na okres co naj-mniej 5. lat, której przykładowe elementy treściowe wskazane zostały w art. 62 ust. 2 u.w.r.p.z.

W: Koncepcja systemu prawa administracyjnego. Zjazd Katedr Prawa Administracyjnego i Postępo-wania Administracyjnego. Zakopane 24—27 września 2006 r. red. j. Zimmermann. Warszawa—

Kraków 2007, s. 123.

17s. Biernat: Prywatyzacja zadań publicznych. Problematyka prawna. Warszawa—Kraków 1994, s. 26.

18s. Biernat: Prywatyzacja zadań publicznych. (Zarys problematyki). „Państwo i Prawo” 1993, nr 5, s. 12.

19najlepiej obrazującym tę regulację przykładem jest prywatyzacja notariatu, dokonana w Pol-sce na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, będąca wynikiem przemian syste-mowych w państwie. Zob. ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. dz.U.

z 2014 r., poz. 164 ze zm.).

20odpowiednim przykładem z zakresu pomocy społecznej wydaje się regulacja doty-cząca powierzenia podmiotom prywatnym przez wojewodę w drodze koncesji możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wie-ku. Zob. ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. dz.U. z 2015 r., poz. 163 ze zm.).

21Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn. dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.).

Pozycja prawna rodzinnego domu dziecka

należy wskazać, że poprzednio obowiązujące przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej²² nie przewidywały istnienia rdd jako jednej z form sprawowania pieczy zastępczej. Potocznie mianem rdd okre-ślano całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego. jed-nak obecnie rdd nie mają nic wspólnego z placówką rodzinną, która skla-syfi kowana jest w ramach instytucjonalnej pieczy zastępczej²³. rdd działają w oparciu o przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Z założenia wychowankowie rdd mają stworzyć jedną, wielodzietną rodzinę złożoną z dzieci, które nie mogą zostać umiesz-czone w rodzinie zastępczej lub przysposobione²⁴. Zatem sprawowanie opieki nad dzieckiem powinno następować dopiero po nieskutecznym wyczerpaniu form pomocy i wsparcia rodziny naturalnej²⁵, co jest wyrazem zasady pomoc-niczości pieczy zastępczej²⁶.

Zadania z zakresu pieczy zastępczej w znacznej mierze ciążą na powiecie.

do tej jednostki samorządu terytorialnego należy zapewnienie pieczy zastęp-czej w rdd oraz tworzenie warunków do ich powstawania i działania, a także organizowanie wsparcia osobom, które je opuszczają. W zakresie zadań włas-nych powiatu mieści się także organizacja szkoleń dla kandydatów do prowa-dzenia rdd oraz osób, które już je prowadzą (art. 180 pkt 2—4, 6 u.w.r.p.z.)²⁷. Powiat w sferze pieczy zastępczej wykonuje również zadania zlecone z zakresu administracji rządowej (art. 181 u.w.r.p.z.). organizatorem rdd jest powiat lub podmiot, któremu powiat zlecił realizację tego zadania (art. 60 ust. 1 u.w.r.p.z).

Zlecenie zadań przez jednostki samorządu terytorialnego, w istocie obejmują-ce możliwość zawierania umów na prowadzenie rdd, może nastąpić na rzecz organizacji pozarządowych, które prowadzą działalność w zakresie wspierania rodziny, pieczy zastępczej lub pomocy społecznej, a także osobom prawnym

22Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. dz.U. z 2015 r., poz.

163 ze zm.).

23K. tryniszewska: Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: komentarz.

Warszawa 2012, s. 173.

24s. Badora: Główne formy opieki kompensacyjnej w Polsce. W: System opieki kompensacyjnej w zjednoczonej Europie. red. s. Badora, d. Marzec. Kraków 2002, s. 142.

25j. Kuźma: Koncepcje zmian w systemie opieki nad dziećmi osieroconymi i opuszczonymi.

W: Stan i koncepcje rozwoju opieki i wychowania w Polsce. red. Z. Brańka, j. Kuźma. Kraków 1996, s. 18.

26r. Zegadło: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. red. j. Wierciński. Warszawa 2014, s. 745.

27Więcej na temat szkoleń: zob. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie szkoleń dla kandydatów do sprawowania pieczy zastępczej (dz.U.

2011 r., nr 274, poz. 1620 ze zm.).

i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w rzeczypospolitej Polskiej²⁸, stosunku Pań-stwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania²⁹, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działal-ności w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej lub pomocy społecznej. do zlecania realizacji zadań stosuje się ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 190 u.w.r.p.z.)³⁰. co więcej rdd może być organizowany na terenie innego powiatu na zasadzie porozumienia zawartego pomiędzy starostą powiatu, który organizuje rdd lub zleca realizację tego zadania właściwym podmiotom a starostą powiatu, na tere-nie którego organizowany jest rdd (art. 60 u.w.r.p.z.). jak wskazuje Agtere-nieszka sadowska, w Polsce wykształcił się specyfi czny typ rdd, który prowadzą zgro-madzenia zakonne, np. w lublinie³¹.

W ocenie ryszarda Borowskiego i dariusza Wysockiego rdd w swoich założeniach ideologicznych — celach i pełnionych funkcjach, zbliżone są do rodzin zastępczych, jednak z organizacyjnego punktu widzenia — sposobu powoływania, pozycji prawnej opiekunów czy zasad fi nansowania nawiązują do placówek socjalizacyjnych³². jednak według G. ninarda rdd nie jest jednostką organizacyjną, a formą pieczy zastępczej realizowaną na podstawie umowy cywilnoprawnej, co odróżnia go od placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego³³. cechą odrębną jest także odformalizowanie organizacji życia oraz wzajemnych kontaktów dzieci i opiekunów³⁴.

Zadania rodzinnego domu dziecka

celem rdd jest zapewnienie dziecku całodobowej opieki i wychowania (art. 40 u.w.r.p.z.). Katalog zadań, które ma realizować rdd jest katalogiem otwartym. W związku z powyższym, w ramach opieki i wychowania dzieci, pra-cownicy rdd są zobowiązani do podejmowania innych działań mających służyć

28Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w rzeczypo-spolitej Polskiej (tekst jedn. dz.U. z 2013 r., poz. 1169 ze zm.).

29Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (tekst jedn.

dz.U. z 2005 r., nr 231, poz. 1965 ze zm.).

30Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn. dz.U. z 2014 r., poz. 1118 ze zm.).

31A. sadowska: Opieka i wychowanie…, s. 517.

32r. Borkowski, d. Wysocki: Placówki opiekuńczo-wychowawcze. Płock 2001, s. 132.

33G. ninard: Porozumienie w sprawie…, s. 55.

34A. Kelm: Problemy rodzinnych domów dziecka. „Problemy opiekuńczo-Wychowawcze”

1975, nr 10. cyt. za e. skrzydło-tefelska: Rodzinne domy dziecka: historia, założenia ogólne, organizacja. „nowe Prawo” 1980, nr 6, s. 63.

dobru dziecka i zapewnić jego prawidłowy rozwój. instytucja ta, jako forma rodzinnej pieczy zastępczej, jest zobowiązana do traktowania dziecka w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej. Ma zapewnić dostęp pod-opiecznym do przysługujących świadczeń zdrowotnych oraz zagwarantować nie tylko kształcenie czy wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych, ale także umożliwić rozwój uzdolnień i własnych zainteresowań. rdd ma dbać nie tylko o potrzeby bytowe i rozwojowe przebywających w nim dzieci, ale także zaspo-kajać ich potrzeby emocjonalne, społeczne i religijne. Ważnym aspektem dzia-łania rdd jest zapewnienie ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka, co z pewnością przyczynia się do jego prawidłowego rozwoju w atmosferze bezpieczeństwa i spokoju. dziecko przebywające w rdd powinno mieć możliwość utrzymywania kontaktu z rodzicami i innymi bliskimi mu osobami, chyba że sąd postanowi inaczej. Prowadzący rdd współpracują z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organi-zatorem rodzinnej pieczy zastępczej (art. 40 u.w.r.p.z.).

należy wskazać, że w literaturze przedmiotu wykształciły się wyznaczniki atmosfery wychowawczej panującej w rdd, która sprzyja zaaklimatyzowaniu się nowych podopiecznych. należą do nich:

1) przekonanie rodziców o lepszych efektach wychowania w domu rodzinnym niż placówce wychowania zbiorowego;

2) postawa akceptacji dziecka takiego, jakie jest;

3) świadomość, że każde dziecko, a szczególnie osierocone, potrzebuje miłości i poczucia bezpieczeństwa;

4) dążenie do zaspokojenia ambicji i pragnień dziecka, bez akcentowania włas-nych ambicji rodzicielskich, typowych w rodzinach naturalwłas-nych;

5) podtrzymywanie więzi z rodziną naturalną dziecka, jeżeli nie wpływają nega-tywnie na proces jego wychowania³⁵.

5 Zasady tworzenia i funkcjonowania rodzinnych domów dziecka

rdd tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczone zostało dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy za-stępczej (art. 41 u.w.r.p.z.). jak wskazuje joanna Patrycja rzepecka, osoby prowa-dzące rdd wychowują dzieci w ramach wykonywanej działalności zawodowej³⁶. trzeba jednak wskazać, że rdd nie ma charakteru zakładu pracy w rozumieniu

35U. Kamińska: Zarys metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej w rodzinnych i instytucjo-nalnych formach wychowania. Katowice 2005, s. 67—68.

36j.P. rzepecka: Stawiając granice, nie ograniczasz miłości — tworzenie skutecznego systemu wychowania. W: Rodzinne domy dziecka — opieka, wychowanie, terapia. red. l. drozdowski, B. Weigl. Warszawa 2011, s. 29.

art. 3 Kodeksu pracy³⁷. Z kolei Albin Kelm podkreśla motywy, jakimi kiero-wały się osoby prowadzące rdd. osoby te, jako przyczyny wskazykiero-wały: chęć niesienia pomocy dzieciom osieroconym, miłość do dziecka, służenie dziecku, przywrócenie wiary w człowieka, stwarzanie domu dla dzieci, które nie mają szans na adopcję, względy rodzinne, np. chęć posiadania dużej rodziny, pustka po odejściu własnych usamodzielnionych dzieci oraz chęć pracy samodzielnej z dziećmi osieroconymi po długim stażu pracy w domu dziecka, by te dzieci były

„czyjeś”, a nie „państwowe”³⁸. Ponadto kandydaci do pełnienia funkcji w ramach rodzinnej pieczy zastępczej, często kierują się także empatią, chęcią niesienia pomocy oraz niemożnością posiadania własnych dzieci³⁹.

osoby, którym powierza się prowadzenie rdd muszą spełnić ustawowe wymagania, by należycie wykonywać nałożone obowiązki. Wymagania te moż-na podzielić moż-na dwie kategorie — dotyczące kandydatów, a także związane ze sferą ekonomiczną — konieczne jest bowiem zapewnienie odpowiednich wa-runków bytowych i mieszkaniowych, które umożliwiają dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb dotyczących rozwoju emocjonalnego, fi zycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, a także wypoczynku i organizacji czasu wolnego (art. 42 ust. 2 pkt 7 u.w.r.p.z.). do pierwszej kategorii należy zaliczyć pozostałe ustawowe wymagania. osoby te, muszą dawać rękoj-mię należytego sprawowania pieczy zastępczej (art. 42 ust. 1 pkt 1 u.w.r.p.z.).

Ustawa nie określa, co należy rozumieć przez rękojmię należytego sprawowa-nia pieczy zastępczej, niemniej jednak wypada podzielić w tej kwestii zdanie Katarzyny tryniszewskiej, która przyjmuje, że jest to zdolność do ponoszenia odpowiedzialności za dziecko i zabezpieczenie jego interesów⁴⁰. osoby, którym ma zostać powierzone prowadzenie rdd, nie są i nigdy nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, a także władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona. Kandydaci muszą wypełniać obowiązek alimentacyjny, w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego. Kolej-nym wymaganiem, dla osób, które chcą prowadzić rdd jest brak ograniczenia w zdolności do czynności prawnych (art. 42 ust. 1 pkt 2—4 u.w.r.p.z.), w związku z tym osoby te nie mogą być ubezwłasnowolnione częściowo, a tym bardziej całkowicie⁴¹. jak się wydaje kluczowym wymaganiem, odzwierciedlającym ideę tej formy pieczy zastępczej, jest zdolność do sprawowania właściwej opieki nad dziećmi. Zdolność ta musi zostać potwierdzona zaświadczeniem lekarskim

o sta-37Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. — Kodeks pracy (tekst jedn. dz.U. z 2014 r., poz. 1502 ze zm.). G. ninard: Porozumienie w sprawie…, s. 57.

38A. Kelm: Rodzinne domy dziecka. Liczby i refl eksje. „Problemy opiekuńczo-wychowawcze”

1986, nr 10. cyt. za: s. Badora: Uczucia i profesjonalizm o formach opieki zastępczej. częstochowa 1998, s. 72.

39Z. Węgierski: Opieka nad dzieckiem osieroconym teoria i praktyka. toruń 2006, s. 163.

40K. tryniszewska: Ustawa o wspieraniu…, s. 130.

41Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. — Kodeks cywilny (dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.).

nie zdrowia oraz opinią psychologa o posiadaniu predyspozycji i motywacji do prowadzenia rdd. dodatkowo wymogiem dla osób prowadzących rdd jest brak skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo (art. 42 ust. 1 pkt 5, ust. 2 u.w.r.p.z.). co ciekawe ustawa z dnia 25 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw, ograniczyła wymóg niekaralności, bowiem z katalogu przesłanek został usunięty warunek braku skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne prze-stępstwo skarbowe⁴². osoba prowadząca rdd musi przebywać na terytorium rzeczypospolitej Polskiej (art. 42 ust. 1 pkt 6 u.w.r.p.z.), jednak ustawa wpro-wadza w tym zakresie pewne wyjątki⁴³. Warto zaznaczyć, że możliwość prowa-dzenia rdd nie jest ograniczona tylko do obywateli rzeczypospolitej Polskiej;

mogą z niej skorzystać także cudzoziemcy, którzy przebywają na terenie Polski⁴⁴. Ustalenie, czy osoby, które chcą prowadzić rdd spełniają określone przepisami prawa wymagania następuje na podstawie przeprowadzonej przez organizato-ra rodzinnej pieczy zastępczej analizy sytuacji osobistej, rodzinnej i majątko-wej (art. 42 ust. 7 u.w.r.p.z.). Analizy tej nie można utożsamiać z wywiadem środowiskowym przeprowadzanym przez pracownika socjalnego⁴⁵, co prawda możliwe jest wykorzystanie części danych zawartych w kwestionariuszu wywiadu środowiskowego, ale nie można posługiwać się wzorem tego kwestionariusza⁴⁶. należy wskazać, że ustawowe wymagania muszą spełniać oboje z małżonków, którzy chcą prowadzić rdd⁴⁷.

Pozytywna ocena spełniania wymagań określonych w art. 42 ust. 1 i 2 u.w.r.p.z. jest warunkiem niezbędnym do podjęcia dalszych działań, których efektem jest rozpoczęcie prowadzenia rdd. oceny tej dokonuje organizator rodzinnej pieczy zastępczej i jest ona podstawą do odbycia szkolenia, które-go świadectwo ukończenia zobowiązani są posiadać kandydaci do prowadzenia rdd (art. 43—44 u.w.r.p.z.). Uznać jednak trzeba, że świadectwo ukończenia szkolenia nie jest wystarczające do rozpoczęcia prowadzenia rdd⁴⁸, gdyż

W dokumencie Rodzina w prawie administracyjnym (Stron 97-113)