nieposiadających pełnej zdolności do czynności prawnych

Obowiązkowe szczepienia ochronne —

geneza, istota oraz pierwsze krajowe regulacje

na wstępie wskazać należy, iż szczepienia ochronne stanowią jedno z pod-stawowych działań zmierzających do zmniejszenia zagrożenia chorobami za-kaźnymi wśród ludzi. Z kolei skonkretyzowanie faktu szczepień ochronnych w formie obowiązku wymaganego przepisami prawa jest przejawem zorgani-zowanego działania państwa w celu zwalczania zagrażających społeczeństwu chorób zakaźnych. Problematyka stanowiąca temat niniejszego referatu staje się coraz bardziej doniosła z uwagi na rosnące zagrożenie dla zdrowia publiczne-go, jakie w ostatnim czasie wydaje się powstawać nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Przyczyną wskazanego wyżej zagrożenia jest rosnący opór rodziców przed wykonywaniem obowiązku szczepiennego u swoich dzieci, spowodo-wany rzekomymi dowodami naukowymi na istnienie negatywnych skutków owych szczepień. najbardziej znany jest przypadek Andrew Wakefi elda, który w 1998 roku opublikował w „Th e lancet” wyniki rzekomych badań, dowodzą-cych związku między podawaniem szczepionki MMr (skojarzona szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce), a autyzmem u dzieci. W 2010 roku „Th e lancet” wycofał artykuł Wakefi elda jako nierzetelny, a sam Wakefi eld stracił prawo wykonywania zawodu lekarza. Powodami wycofania artykułu były za-strzeżenia, co do poprawności metodologicznej oraz — co stanowi znacznie poważniejsze naruszenie — sfabrykowane wyniki badań (istnieje podejrzenie,

że na zlecenie rodziców, dążących do uzyskania odszkodowań od producenta szczepionki)¹. Można w tym miejscu zadać także pytanie, czy istnienie (lub też potencjalne powstanie) zagrożenia dla zdrowia publicznego wskutek zaprze-stania szczepień ochronnych, nie jest zbyt daleko idącym wnioskiem. istnieją przecież poparte dowodami naukowymi stwierdzenia poważnych instytucji, że choroby, które stały za wprowadzeniem obowiązku szczepień, już nie stanowią zagrożenia (np. w czerwcu 2002 roku WHo ogłosiła, że europa jest wolna od polio²). należy jednak pamiętać, że obecnie tylko jedna choroba ludzi została przez WHo uznana za całkowicie eradykowaną — jest nią ospa prawdziwa.

ostatni przypadek zachorowania na ospę prawdziwą miał miejsce w latach 70.

XX wieku. jest to niewątpliwy sukces szeroko zakrojonego programu szczepień przeciwko tej chorobie. jednakże jest to także jednoznaczny sygnał wskazujący, że zaprzestanie szczepień na choroby, które nie zostały w dalszym ciągu era-dykowane, może prowadzić w dalszej kolejności do odnowienia tych chorób

— zagrażających przecież społeczeństwom w minionych latach.

W Polsce regulacje związane ze zdrowiem publicznym i ochroną przed cho-robami zakaźnymi mają długą tradycję. Pierwsze przepisy dotyczące zwalczania chorób zakaźnych na ziemiach polskich pojawiły się już pod koniec XiX oraz na początku XX wieku³. następnie, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, ustawodawca zdecydował się na ujednolicenie stanu prawnego, wprowadzając ustawę z dnia 25 lipca 1919 r. w przedmiocie zwalczania chorób zakaźnych oraz innych chorób, występujących nagminnie⁴. W okresie ii rP oraz Prl obowiązywały jeszcze dwie inne ustawy związane z zapobieganiem cho-robom zakaźnym⁵. obydwie regulowały jednakże kwestię szczepień w formie obowiązku następczego, który organy państwowe nakładały na obywateli (czy też osoby przebywające na terytorium kraju) już po wykryciu choroby. i chociaż przypadki te nie należały w tamtych czasach do rzadkich, można — porównując ustawy z pierwszej połowy XX wieku z ustawami późniejszymi — zauważyć zmianę myślenia ustawodawcy. Pierwotnie ustawodawca dążył do zapobieżenia

1cyt. za: M. Boratyńska: Szczepienia ochronne małoletnich a wykonywanie władzy rodziciel-skiej. Uwagi na tle wyroku NSA. „Prawo i Medycyna” 2013, nr 3—4, s. 80.

2Keeping the WHO European Region polio free. http://www.euro.who.int/en/health-topics/

communicable-diseases/poliomyelitis/keeping-the-who-european-region-polio-free [data dostępu:

9 lutego 2015 r.].

3Były to ustawy pruskie: ustawa z dnia 30 czerwca 1900 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych (dz.U. rzeszy, str. 306) oraz ustawa z dnia 28 sierpnia 1905 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych (Zbiór ustaw prusk. str. 373). Zob. art. 27 ustawy z dnia 21 lutego 1935 r. o zapobieganiu chorobom zakaźnym i o ich zwalczaniu (dz.U. z 1935 r., nr 27, poz. 198 ze zm.).

4Ustawa z dnia 25 lipca 1919 r. w przedmiocie zwalczania chorób zakaźnych oraz innych chorób, występujących nagminnie (dz.U. z 1919 r., nr 67, poz. 402 ze zm.).

5Ustawa z dnia 21 lutego 1935 r. o zapobieganiu chorobom zakaźnym i o ich zwalczaniu (dz.U. z 1935 r., nr 27, poz. 198 ze zm.) oraz ustawa z dnia 22 kwietnia 1959 r. o zwalczaniu gruźlicy (dz.U. z 1959 r., nr 27, poz. 170 ze zm.).

skutkom już ujawnionej choroby, później zaś skupiał się na objęciu obowiązkiem szczepiennym jak największej liczby osób, aby w ogóle zapobiec ujawnieniu się choroby zakaźnej. nie można nie zauważyć, że duży był w tym wpływ nauki (głównie medycyny), która odkrywała szczepionki na choroby, które trapiły ludz-kość od wieków⁶. Pierwszą ustawą, która w kompleksowy sposób regulowała pro-blematykę obowiązkowych szczepień w Polsce, była ustawa z dnia 13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych⁷. W tym miejscu należy wskazać, że do momentu wejścia w życie obecnie obowiązującej ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w Polsce obowiązywały także inne akty regulujące przedmiotowe zagadnienie, jednakże dla tematyki referatu pozostają one bez znaczenia.

2 Obowiązek szczepień w prawie polskim

obecnie w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi⁸. Została ona stworzona na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 6 września 2001 r. o choro-bach zakaźnych i zakażeniach⁹. Wprowadzenie ustawy z 2001 r. związane było z zupełnie nową sytuacją społeczno-ekonomiczną, w jakiej znalazła się Polska.

Akt ten nie tylko musiał jej sprostać, ale także musiał stać się adekwatnym zaple-czem prawnym dla diametralnie zmienionej sytuacji epidemiologicznej w skali świata (eradykacja ospy prawdziwej, pojawienie się Aids, nowych wirusowych gorączek krwotocznych — jak ebola czy zespołu sArs) i odmiennemu rozu-mieniu zakażeń i chorób zakaźnych. Uległy również zmianie międzynarodowe przepisy zdrowotne (International Health Regulations)¹⁰. Ustawa z 2008 r. miała za zadanie wyeliminować istniejące wady starej regulacji, ale jednocześnie za-chować wszystkie jej zalety. Uznać należy, że jednym z bardziej istotnych zagad-nień pozostała problematyka doboru szczepień, które zostały potraktowane przez ustawodawcę jako szczepienia obowiązkowe oraz możliwość egzekucji obowiąz-ku szczepień w przypadkach, gdy taki obowiązek przestaje być przestrzegany.

6W okresie około 50 lat (od lat 20. do lat 70. XX wieku) wynaleziono szczepionki na krztusiec, gruźlicę, żółtą febrę, grypę, polio, odrę oraz świnkę.

7Ustawa z dnia 13 listopada 1963 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych (dz.U. z 1963 r., nr 50, poz. 279 ze zm.).

8Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. dz.U. z 2013 r., poz. 947 ze zm.), dalej zwana: u.z.z.z.

9Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (dz.U. z 2001 r., nr 126, poz. 1384 ze. zm.).

10Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i cho-rób zakaźnych u ludzi 2008, http://orka.sejm.gov.pl/druki6ka.nsf/0/62B96173eBcd2108c 1257410003c63ed/$fi le/324-uzasadnienie.doc [data dostępu: 2 lutego 2015 r.].

niebagatelne znaczenie w ocenie tego, w którą stronę w przyszłości będzie zmierzać regulacja w Polsce obowiązku szczepień ochronnych, ma porównanie prawa polskiego z prawem obowiązującym w innych krajach. na wstępie warto zaznaczyć, że problematyka szczepień ochronnych została w różnorodny sposób uregulowana w prawodawstwie poszczególnych państw. Przykładowo, nawet na poziomie Unii europejskiej nie znajdujemy jednolitych przepisów. Kwestia tego, czy dane szczepienie ma być obowiązkowe, czy też jest jedynie fakultatywne, została pozostawiona krajowemu ustawodawcy. i tak — obowiązek szczepień istnieje w różnym stopniu w 15. z 28. krajów Unii europejskiej. są to wszystkie kraje tzw. nowej Unii, a także Francja, Włochy, Grecja oraz Belgia¹¹. już w tym miejscu można zauważyć pewną prawidłowość. Fakt, że do dziś jedynie kraje tzw.

nowej Unii oraz kilka krajów Unii europejskiej, będących jej członkami przed 1 maja 2004 roku¹², pozostawiły w swoich uregulowaniach prawnych obowią-zek szczepień ochronnych, pozwala stwierdzić, iż właśnie w stronę deregulacji obowiązkowych szczepień zmierza prawodawstwo w krajach rozwiniętych. co prawda w dalszym ciągu w większości krajów należących do Unii europejskiej obowiązek szczepień występuje, jednakże nie można pominąć faktu, że niejed-nokrotnie jest to bardzo ograniczony obowiązek, odnoszący się do wykonania jednego szczepienia, np. w Belgii obecnie jedynym obowiązkowym szczepieniem jest szczepienie przeciwko poliomyelitis. W pozostałych 13. z 28. krajów Unii eu-ropejskiej nie ma obowiązku szczepień (kraje te to: Austria, cypr, dania, estonia, Finlandia, niemcy, irlandia, litwa, luksemburg, Holandia, Hiszpania, szwecja, Wielka Brytania)¹³. W krajach pozaeuropejskich oczywiście również znajdują się regulacje dotyczące szczepień ochronnych, i tak jak można się spodziewać — są one bardzo zróżnicowane. W UsA brak jest formalnoprawnego obowiązku szcze-pień, jest on jednak faktycznie realizowany poprzez uzależnienie przyjęcia dziec-ka do szkoły publicznej od ich wykonania. We wszystkich stanach istnieje jednak możliwość wyłączenia wymogu wykonywania szczepień u dzieci z powodów np.

religijnych czy etycznych. W tym miejscu warto wskazać na konsekwencje ta-kiego działania. W hrabstwach, w których liczba wyłączeń z obowiązku szcze-pień z powodów religijnych lub etycznych przekracza kilka procent, obserwuje się występowanie lokalnych epidemii chorób zakaźnych. należy podkreślić, że zaniechanie szczepień przeciwko odrze w UsA spowodowało w latach 1989—

1991 epidemię odry, w trakcie której zachorowało około 55 000 osób, około

11Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia — z upoważnienia ministra — na interpelację nr 7432 w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej 2012. http://

www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/interpelacjatresc.xsp?key=52223ddc [data dostępu: 9 lutego 2015 r.].

12na mocy traktatu Ateńskiego podpisanego 16 kwietnia 2003 roku w Atenach do Unii europejskiej przystąpiły: cypr, czechy, estonia, litwa, łotwa, Malta, Polska, słowacja, słowenia i Węgry.

13Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia…

11 000 zostało poddanych hospitalizacji, a 120 osób zmarło¹⁴. są to konsekwen-cje, na które wskazują przedstawiciele nauk medycznych, a które to związane są z obniżeniem tzw. odporności zbiorowej. Pojawia się ona w momencie, gdy odpowiednio duża ilość osób mieszkających na danym terytorium (w przypad-ku różnych chorób zakaźnych wartości te oscylują między 75%—95%) zostaje zaszczepiona przeciwko danej chorobie. W takiej sytuacji pozostałe osoby, które z różnych powodów (np. z powodu trwałych przeciwwskazań zdrowotnych) nie mogą zostać zaszczepione, prawdopodobnie w ogóle nie zetkną się z danym czynnikiem chorobotwórczym i tym samym nie zachorują. Właśnie chronienie wyżej wymienionych osób powinno być przejawem solidaryzmu społecznego i moralnym obowiązkiem pozostałych, którzy zaszczepić się nie tylko mogą, ale również powinni. nasilenie tendencji antyszczepionkowych stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia publicznego¹⁵. obok UsA kolejnym przykładem kraju, w którym brak obowiązku szczepień przyniósł negatywne skutki, jest japonia.

obowiązek szczepień został tam zniesiony w roku 1994 pod naciskiem opinii publicznej i od tego czasu szczepienia ochronne w japonii pozostają jedynie zalecane. i podobnie jak w UsA, także w japonii skutkowało to zwiększeniem zachorowalności na odrę. W latach 1999—2003 miała tam miejsce epidemia odry. jej wystąpienie przypisuje się obniżeniu stopnia zaszczepienia populacji, który wynosił 75%—81% i był niewystarczający do powstania efektu odporności zbiorowej, który w przypadku odry wynosi 95%¹⁶.

3 Charakterystyka obowiązku szczepień — aspekty formalne i fi nansowe

na tle przedstawionych powyżej krajów liczba obowiązkowych szczepień w Polsce zwraca uwagę. Wskazać w tym miejscu należy, że stosownie do dys-pozycji przepisu art. 17 ust. 10 u.z.z.z. Minister właściwy do spraw zdrowia wydaje rozporządzenie określające m.in. wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych, osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym, wiek i inne okoliczności stanowiące przesłankę do nałożenia obo-wiązku szczepień ochronnych na te osoby oraz sposób przeprowadzania szcze-pień ochronnych. jednocześnie na podstawie dyspozycji art. 17 ust. 11 u.z.z.z., a także stosownie do treści § 5 obecnie obowiązującego rozporządzenia Mini-stra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień

14ibidem.

15M. Boratyńska: Szczepienia ochronne małoletnich…, s. 78—79.

16Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia…

ochronnych¹⁷, na dany rok w formie komunikatu ogłaszany jest przez Główne-go inspektora sanitarneGłówne-go Program szczepień ochronnych, zGłówne-godnie z którym prowadzone są obowiązkowe szczepienia ochronne. Według obowiązującego Komunikatu Głównego inspektora sanitarnego z dnia 30 października 2014 r.

w sprawie Programu szczepień ochronnych na rok 2015¹⁸ szczepienia obo-wiązkowe dzieci i młodzieży obejmują następujące choroby: gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW typu B), błonica, tężec, krztusiec, haemophilus infl uenzae typu b (hib), ostre nagminne porażenie dziecięce (inaczej zwane: po-liomyelitis, polio), odra, świnka, różyczka. sam Program szczepień ochronnych na rok 2015 obejmuje także inne szczepienia obowiązkowe. są to szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie. obowiązek ten jest uzależniony od szeregu czynników opisanych w powołanym Komuni-kacie, a obejmuje on szczepienia przeciwko: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), inwazyjnym zakażeniom streptococcus pneumoniae, tężcowi, błonicy, ospie wietrznej oraz wściekliźnie¹⁹.

Zgodnie z art. 17 ust. 9 u.z.z.z. obowiązkiem lekarza sprawującego profi lak-tyczną opiekę zdrowotną jest powiadomienie osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzecz-niku Praw Pacjenta²⁰ o obowiązku poddania się tym szczepieniom, a także po-informowanie o szczepieniach zalecanych. W tym miejscu należy stwierdzić, iż w wyżej wymienionej ustawie oraz w rozporządzeniach regulujących kwestie dotyczące obowiązku powiadomienia nie została określona szczególna forma prawna dla tej czynności²¹. jako że żadna ustawa nie przewiduje odrębnej for-my do zawiadomień, należy uznać, że lekarz może powiadomić osobę, na której ciąży ustawowy obowiązek wykonania szczepień ochronnych zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej. Mając powyższe na uwadze, należy wskazać, iż do skutecz-ności zawiadomienia w formie pisemnej nie jest wymagane faktyczne doręczenie zawiadomienia. Wystarczające będzie przekazanie powiadomienia w taki sposób, by adresat miał możliwość zapoznania się ze złożonym oświadczeniem woli, którym jest zawiadomienie. Zarówno w sytuacji, w której lekarz powiadamia osobę zainteresowaną pisemnie, jak i gdy przekazuje osobie zainteresowanej

za-17rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (dz.U. z 2011 r., nr 182, poz. 1086 ze zm.).

18Komunikat Głównego inspektora sanitarnego z dnia 30 października 2014 r. w sprawie Programu szczepień ochronnych na rok 2015 (dz.Urz. MZ z 2014 r., poz. 72).

19ibidem.

20tekst jedn. dz.U. z 2012 r., poz. 159 ze zm., dalej zwana: u.p.p.r.p.

21Stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego dot. zagadnienia właściwego sposobu dokumentowania przez lekarza udzielenia pacjentowi lub jego opiekunowi informacji o szczepieniach obowiązkowych i zalecanych 2014, http://www.gis.gov.pl/ckfi nder/userfi les/fi les/eP/szczepienia/

udzielanie%20informacji.pdf [data dostępu: 6 lutego 2015 r.].

wiadomienie o obowiązku szczepień ustnie, powinien on odnotować tę czynność w dokumentacji medycznej. obowiązek doręczenia dowodu upomnienia ciąży na wierzycielu względem organu egzekucyjnego, nie zaś względem zobowiązanego²².

istotnym elementem warunkującym skuteczność wszelkich programów szczepień jest również kwestia ich fi nansowania. nie jest możliwe uzyskanie odpowiednio wysokiego procenta osób wywiązujących się z nałożonego nań obowiązku w sytuacji, gdy te osoby musiałyby same ponosić koszty szczepień obowiązkowych. W Polsce obowiązkowe szczepienia ochronne osób ubezpieczo-nych przeprowadzają świadczeniodawcy, z którymi narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowy na te świadczenia. szczepienia te fi nansowane są na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej fi nansowanych ze środków publicznych²³. W nawiązaniu do powyższego należy stwierdzić, że w przypadku, jeżeli osoba ubezpieczona dokona obowiązkowego szczepienia ochronnego u świadczeniodawcy, który nie ma podpisanej umowy na te świad-czenia z narodowym Funduszem Zdrowia, koszty preparatu oraz koszty przepro-wadzenia szczepienia ponosi ta osoba. Ponadto należy pamiętać, że fi nansowanie szczepień uzależnione jest od charakteru szczepienia. na przykład szczepienia przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV), meningokokom, pneumo-kokom nie należą do grupy szczepień zalecanych, których wykaz zgodnie z dys-pozycją art. 19 ust. 10 u.z.z.z. może określić w drodze rozporządzenia Minister Zdrowia²⁴, w związku z czym ich koszty pokrywane są w całości przez osobę poddającą się szczepieniu.

obok obowiązkowych szczepień ochronnych w Programie szczepień ochron-nych na rok 2015, mowa jest także o szczepieniach zalecaochron-nych. Zasadniczą róż-nica pomiędzy szczepieniami obowiązkowymi, a szczepieniami zalecanymi jest ich fi nansowanie — szczepienia zalecane nie są fi nansowane ze środków znaj-dujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. do szczepień zalecanych w powołanym wyżej komunikacie zaliczono szczepienia przeciwko:

WZW typu A, WZW typu B, odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej, grypie, rotawirusom, błonicy, tężcowi, krztuścowi, inwazyjnym zakażeniom streptococ-cus pneumoniae, inwazyjnym zakażeniom neisseria meningitidis, inwazyjnym zakażeniom haemophilus infl uenzae typu b, kleszczowemu zapaleniu mózgu, cholerze, durowi brzusznemu, wściekliźnie, ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis), żółtej gorączce, ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV) oraz gruźlicy. na pierwszy rzut oka widać, że niektóre z przedstawionych wyżej szczepień zalecanych pokrywają się ze szczepieniami obowiązkowymi. jed-nakże w przypadku szczepień zalecanych każda ze szczepionek opatrzona jest

22Wyrok WsA w Kielcach z dnia 21 lutego 2013 r., ii sA/Ke 7/13, leX nr 1340290.

23Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej fi nansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. dz.U. z 2008 r., nr 164, poz. 1027 ze zm.).

24M. janik: Samorząd a szczepienia ochronne. Kilka uwag o partycypacji. W: Partycypacja społeczna w samorządzie terytorialnym. red. B. dolnicki. Warszawa 2014, s. 567.

dokładnym określeniem przypadków, w których szczepienia te są szczególnie zalecane. Z uwagi na fakt, że rozważania podjęte w referacie dotyczą obowiązko-wych szczepień ochronnych, tematyka szczepień zalecanych zostanie pominięta w dalszej części rozważań.

Działania organów administracji publicznej a obowiązek szczepień ochronnych

egzekucja obowiązków niepieniężnych (w tym też obowiązku szczepień ochronnych osób małoletnich) uzależniona jest od przesłania przez wierzyciela upomnienia osobie zobowiązanej. osoba ta, zgodnie z art. 15 ustawy o postępowa-niu egzekucyjnym w administracji²⁵ powinna w terminie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia wykonać obowiązek wskazany w upomnieniu. dopiero w przypad-ku, gdy zobowiązany nie podejmie działań w celu uczynienia zadość określonym w upomnieniu obowiązkom, wierzyciel danego obowiązku ma prawo przekazać sprawę do egzekucji właściwemu organowi egzekucyjnemu w trybie u.p.e.a.

na przestrzeni lat niejednokrotnie wojewódzkie sądy administracyjne oraz naczelny sąd Administracyjny sprawowały kontrolę działalności administracji publicznej w zakresie egzekwowania obowiązku szczepień osób małoletnich. Wy-nikało to z faktu, że działania państwowych powiatowych inspektorów sanitar-nych nie zawsze odpowiadały wymaganiom określonym w obowiązujących prze-pisach prawa. Przykładem jest praktyka wydawania przez nich decyzji nakazują-cych wykonanie szczepień ochronnych małoletnim, a następnie — w przypadku niewykonania rzeczonego obowiązku — wydawanie postanowień o nałożeniu grzywny. do takiej praktyki odniósł się naczelny sąd Administracyjny²⁶, stwier-dzając jednoznacznie, że egzekucję administracyjną obowiązku wykonania szcze-pień ochronnych stosuje się bez potrzeby konkretyzacji tych przepisów w drodze aktu indywidualnego (decyzji), albowiem obowiązki te wynikają bezpośrednio z przepisów prawa. Z. leoński stwierdza nawet, iż bezpośrednio z art. 5 ust. 1 pkt 2 oraz art. 17 ust. 1 u.z.z.z. wynika obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym — a zatem przepisy prawa nie dają podstaw do kon-kretyzacji tego obowiązku w formie decyzji administracyjnej²⁷. należy zgodzić się z przedstawionym poglądem, gdyż wydanie decyzji w sprawie, która zgod-nie z przepisami prawa zgod-nie podlega autorytatywnej konkretyzacji w tej formie prawnej, jest rażącym naruszeniem prawa, co stanowi podstawę stwierdzenia

25Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. dz.U. z 2014 r., poz. 1619 ze zm.), dalej zwana: u.p.e.a.

26Wyrok nsA w Warszawie z dnia 6 kwietnia 2011 r., ii osK 32/11, leX nr 852219.

27Z. leoński (w opracowaniu r. Hausera): Objaśnienie do art. 1—5. W: Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz. red. r. Hauser, A. skoczylas. Warszawa 2014, s. 45—46.

nieważności na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.²⁸. W piśmiennictwie przyjmu-je się również, że środki przymusu bezpośredniego przewidziane w u.p.e.a. nie mogą być zastosowane wobec niedopuszczalności wydania decyzji²⁹. W związku z powyższym jedynym sposobem „egzekwowania” niniejszego obowiązku pozo-stawałyby przepisy dotyczące poszczególnych wykroczeń. W innym tonie wy-powiedział się Wojewódzki sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z dnia 16 kwietnia 2013 r., w którym wskazał on, iż dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji obowiązku wynikającego z przepisu prawa — przepisów art. 5 ust. 1 i 3, oraz art. 17 ust. 1 u.z.z.z.³⁰.

egzekucja obowiązku szczepień może być realizowana w postępowaniu są-dowym w trybie przewidzianym w Kodeksie wykroczeń³¹. sprawcą wykroczenia z art. 115 k.w. może być ten, na kim ciąży obowiązek zgłoszenia się do badania lub szczepienia. Kodeks wykroczeń w art. 115 § 2 przewiduje również odpo-wiedzialność w stosunku do osób, które sprawując pieczę nad osobami mało-letnimi lub bezradnymi, nie poddają ich wyżej wspomnianym szczepieniom lub badaniom³². W przypadku osób nieposiadających pełnej zdolności do czynności

W dokumencie Rodzina w prawie administracyjnym (Stron 139-151)