Racjonalne zmiany w nakładach na dostosowanie jakości zarządzania powinny mieć uzasadnienie ekonomiczne, społeczne i przyrodnicze. Takim uzasadnieniem jest
po-129 Zarządzanie organizacją z perspektywy złożonego systemu adaptacyjnego – rozwinięcie koncepcji
ziom kosztów niewydolności zewnętrznej, który odzwierciedlając stopień satysfak-cji interesariuszy, odwzorowuje jednocześnie zagrożenia dla nadwyżkotwórczości i pozycji systemowej. Czynnikiem zapoczątkowującym zmiany kosztów zapobiega-nia powinny być więc koszty niewydolności zewnętrznej. Konieczne jest sprzężenie zwrotne, inicjujące wzrost kosztów zapobiegania przy wzroście kosztów niewydol-ności zewnętrznej. Ponieważ redukcja globalnych kosztów jakości jest najefektyw-niejsza, gdy następuje przez zmianę kosztów kształtowania, więc nade wszystko cho-dzić będzie o sprzężenie zwrotne z tymi ostatnimi (Schemat 4). Sprzężenie to ma krytyczne znaczenie dla ciągłości procesu doskonalenia jakości zarządzania. Dodać trzeba, że domknięcie luki powodującej powstawanie nieakceptowalnych kosztów niewydolności zewnętrznej, wymaga od śledzących adekwatność (audyt) ciągłego określania natury i przyczyn nieadekwatności, oraz uwzględniania występowania zja-wiska chaosu, właściwego dynamice nieliniowej.
Konkluzje
Zastosowanie podejścia systemów pozwala na zdefiniowanie metawzorów i kluczo-wych cech systemokluczo-wych organizacji oraz krytycznych determinant jej trwania i roz-woju. Poprzez to staje się możliwe sformułowanie systemowych definicji zarządzania i jakości zarządzania, oraz koncepcji kosztów jakości zarządzania i ich kształtowania. Rezultaty te mają charakter uniwersalny i odnoszą się do wszelkich organizacji. Dają się rozciągnąć na wszelkie podmioty gospodarujące. Uzupełnione o najnowsze inter-pretacje mechaniki kwantowej i hipotez złożoności, rzucają nowe światło na naturę organizacji i zarządzania. Są wysoce podatne na operacjonalizację.
Kondycja systemowa organizacji jest złożeniem jej systemowej pozycji i dyna-miki. Imperatywny warunek gratyfikodajności organizacji skutkuje koniecznością użycia jednostki pieniężnej przy odwzorowywaniu tejże kondycji. Stąd krytyczności i odrębność funkcji rachunkowości (odwzorowanie i analiza całości w kategoriach pieniężnych) i funkcji finansów (kształtowanie zasobu i strumienia pieniądza).
Zarządzanie jawi się jako działalność usługowa w zakresie kształtowania stanów kluczowych cech systemowych i sposobu realizacji imperatywnych warunków trwa-nia i rozwoju. Jego strukturę, jakość i koszty można ujmować jako strukturę, jakość i koszty działalności usługowej. Stąd, relacja agencji i jej koszty to jakby szczególny przypadek relacji „zlecenie wykonania usługi i jego koszty”.
Koncepcje i modele organizacji, bazujące na podejściu złożonego systemu ada-ptacyjnego, mają istotną wartość eksplanacyjną i prognostyczną. Z tej racji mogą być
130
Wojciech A. Nowak
wykorzystane zarówno w sferach naukowo-badawczej i dydaktycznej, jak i w prakty-ce stanowienia regulacji oraz sporządzania i interpretacji odwzorowań organizacji.
Dalsze obszary badań w temacie artykułu to: (1) wykorzystanie wniesionych kon-cepcji, wzorów i modeli, do analizy i systemowej interpretacji klasycznych ujęć or-ganizacji i zarządzania; (2) rozwój i weryfikacja systemowej teorii oror-ganizacji i zarza-dzania, w miarę rozwoju teorii złożonych systemów adaptacyjnych; (3) formalizacja i matematyzacja systemowej teorii organizacji i zarządzania, w kierunku tworzenia modeli nadających się do komputerowych eksperymentów w zakresie wyłaniania, strukturacji i behawioru organizacji oraz ich subsystemów zarządzania.
Bibliografia
Carroll S. (2017), Nowa perspektywa: Pochodzenie życia, świadomości i wszechświata, Prószyński i S-ka, Warszawa (oryginał: Carroll S., The Big Picture: On the Origins of Life, Meaning, and the Universe Itself, Dutton, First Edition May 10, 2016).
Conner D.R. (1998), Leading at the Edge of Chaos: How to create the nimble organiza-tion, John Wiley & Sons, Inc., New York – Chichester – Weinheim – Brisbane – Singa-pore – Toronto.
Gell-Mann M. (1994), The quark and Jaguar: Adventures in the simple and the complexi-ty; Little, Brown and Company; London.
Habermas J. (1999), Teoria działania komunikacyjnego, tom I: Racjonalność działa-nia a racjonalność społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN (tłum. z niemieckiego; oryginał – Suhrkamp Verlag Frankfurt am Main, 1981).
ISO 8402, 1986, ISO 8402: 1986 Quality – Vocabulary, International Organization for Standardization, Geneva.
ISO 9001, 2000, ISO 9001:2000 Quality management systems – Fundamentals and vo-cabulary, International Organization for Standardization, Geneva .
Katz D., Kahn R.L. (1978), The social psychology of organizations, 2/e, John Wiley, New York.
131 Zarządzanie organizacją z perspektywy złożonego systemu adaptacyjnego – rozwinięcie koncepcji
Mattessich R. (1978), Instrumental reasoning and systems methodology: An epistemo-logy of the applied and social sciences, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht: Hol-land / Boston: USA.
Nowak W.A. (2001), Rachunkowość zarządcza w zaawansowanym środowisku ekono-micznym i technologicznym [w:] A.A. Jaruga, W.A. Nowak, A. Szychta, Rachunkowość zarządcza . koncepcje i zastosowania, wyd. II, SPWZ w Łodzi, Łódź, ss. 499–580. Nowak W.A. (2010), Teoria sprawozdawczości finansowej. Perspektywa standardów rachunkowości,
Wolters Kluwer, Warszawa, ss. 246–254.
Nowak W.A. (2014), Organizacja jako złożony system adaptacyjny [w:] M. Romanow-ska, J. Cygler, Granice zarządzania, Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa, ss. 121–137.
Nowak W.A. (2016), The quality of an organization management as a complex adapti-ve systems, „Jagiellonian Journal of Management”, Tom 2, Numer 3, ss. 237–248. Pietruszczak A. (2000), Metamereologia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń. Parsons T. (1961), An outline of the social system [w:] C. Calhoun, J. Gerteis, J. Moody, S. Pfaff, K. Schmidt, I. Virk (eds.) (2002), Classical sociological theory, Blackwell Publi- shers, Malden, Massachusetts, US – Oxford, UK, ss. 366–385.
Robbins S.P. (1990), Organization theory: structure, design, and applications, 3/E, Pren- tice-Hall International, London.
Rovelli C. (2017), Rzeczywistość nie jest tym, czym się wydaje, Wydawnictwo JK, Łódź (1 wydanie 2014 r., w języku włoskim; w języku angielskim: Rovelli C. (2017), Reality is not what it seems: The journey to quantum gravity, Penguin Random House UK, UK | USA |Canada | Ireland | Australia | India | New Zealand | South Africa).
132
Wojciech A. Nowak
Źródła internetowe:
Miller J.G. (1978), Living systems [online], http://www.panarchy.org/miller/living- systems.html, dostęp: 24.11.2018.
Parent E. (2000), The living systems theory by James Grier Miller [online], http://www. isss.org/primer/asem14ep.html, dostęp: 21.11. 2018 .
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ZARZĄDZANIE 2019
Wydawnictwo SAN | ISSN 2543-8190 Tom XX | Zeszyt 4 | Część I | ss. 133–141
Kamila Leśniak
| kamila_lesniak@wp.plSpołeczna Akademia Nauk, Wydział Zarządzania ORCID: 0000-0003-1852-4948