Architektura zasobów

Przedsiębiorstwo jest żyjącą siecią zbudowaną z tysięcy aktywnych i nieaktywnych współzależności. Oparte są one na wzajemnych relacjach między elementami otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego przedsiębiorstwa i łączą się w sieci współzależności. Z punktu widzenia architektury zasobów kluczowe znaczenie będą mieć relacje występujące między zasobami oraz między zasobami a umiejętnościami bądź kompetencjami. W ramach relacji występujących między zasobami mogą tworzyć się następujące konfiguracje (Black i Boal, 1994):

 konfiguracja uzupełniająca – w której zmiana polegająca na uszczupleniu lub nadbudowie zasobu, zachodząca w jednym z nich jest rekompensowana nadbudową w drugim zasobie;

 konfiguracja rozszerzająca – gdzie obecność jednego zasobu wzmacnia znaczenie i wpływ drugiego zasobu;

 konfiguracja osłabiająca – występująca, kiedy działanie jednego zasobu osłabia wpływ innego.

Relacje zasobów, obok wzajemnych interakcji, mają również wpływ na powstawanie nowych konfiguracji, tzw. wiązek zasobowych. Wiązki zasobowe to unikalny, pojedynczy układ kilku zasobów, istniejący w danym przedziale czasowym dla realizacji konkretnego

33 celu. Podlegają one – między innymi ze względu na cykl życia zasobów - nieustannemu procesowi wiązania, rekonfiguracji i rozwiązywania.

Rysunek 1.1. Struktura zasobów i kompetencji w przedsiębiorstwie Źródło: opracowanie własne na podstawie (Głuszek, 2004)

Dyferencyjność ułożenia zasobów w wiązki pozwala firmom na skuteczną realizację odmiennych strategii konkurencyjnych, z użyciem odpowiednio skonfigurowanych wiązek zasobowych i wspomaga proces wytworzenia przewagi konkurencyjnej, co jest elementem łączącym te strategie z punktu widzenia pozycji rynkowej przedsiębiorstwa. Zgłębianie tematyki relacji zachodzących między zasobami przedsiębiorstwa pomaga wyjaśnić, dlaczego firmy realizujące różne strategie odnoszą porównywalne sukcesy rynkowe.

Szeroko interpretowane w literaturze jest podejście klasyfikujące zasoby jako płynne/elastyczne (asset flow), jak i stałe (asset stock). Aktywa płynne są takim typem zasobów, które po pierwsze charakteryzują się dużą dostępnością, po drugie, mogą być stosunkowo łatwo dostosowywane do istniejących warunków, w których są wykorzystywane. Zasoby stałe są przede wszystkim daleko mniej elastyczne, ich dostępność jest również ograniczona, bowiem powstają w wyniku akumulacji zasobow

34 płynnych. Badania nad architekturą zasobów przeprowadzone przez Black i Kimberly (1994, s.134) przyczyniły się do wprowadzenia do doktryny zasobowej nowego pojęcia tzw. czynnika (factor), jako elementu wspomagającego proces powstawania zasobu. Czynnik występuje w odniesieniu do składników, które firma bezpośrednio wykorzystuje lub wobec których zachowuje daleko posuniętą kontrolę. Powstanie odpowiednich relacji pomiędzy czynnikami i związanie się ich ze sobą skutkuje powstaniem nowego zasobu. Czynniki mogą układać się w rozmaite konfiguracje i tworzyć swoiste układy zależności, natomiast relacje między czynnikami determinują wartość i użyteczność zasobów (Amit i Schoemaker, 1993).

Analizując architekturę zasobów i sieci zasobowych warto wskazać na ważny aspekt jakim jest istnienie wzajemnych interakcji zachodzących między czynnikami, zasobami i kompetencjami. Wynikiem tych interakcji może być powstanie sieci zasobowych. Sieci będące rezultatem konfiguracji zasobów, umiejętności i kompetencji podlegających obrotowi, podlegają ryzyku imitacji przez konkurencję. Przy uwzględnieniu tego założenia, istnieją korzystne warunki do wytworzenia się przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa pod warunkiem, gdy sieć zasobów jest odpowiednio wieloelementowa, co sprzyja obniżeniu ryzyka imitacji oraz jawna, bowiem per se jest atutem przedsiębiorstwa. A contrario, jest mało prawdopodobne, iż proste sieci mogą przyczyniać się bezpośrednio do powstania trwałej przewagi konkurencyjnej (Barney, 1991).

Berkowitz (1982) wskazał na szczególne znaczenie sieci typu lokalnego i strukturalnego. W świetle tej koncepcji sieć lokalna powstaje w rezultacie interakcji zachodzących między czynnikami danego zasobu, natomiast sieć strukturalna to konfiguracja relacji zachodzących pomiędzy dwoma lub więcej sieciami lokalnymi zawierającymi czynniki (między którymi również dochodzi do interakcji) oraz między sieciami lokalnymi i zewnętrznymi czynnikami niewchodzącymi w skład sieci. Interakcje te przedstawiono na rysunkach 1.2 i 1.3.

35

Rysunek 1.2. Struktura zasobu w sieci lokalnej Źródło: opracowanie własne

W tym kontekście Grant (1991, s. 118) wyróżnił dwie kategorie zasobów przedsiębiorstwa:

 zasoby indywidualne, które składają się z identycznych prostych sieci czynników zasobowych podlegających wartościowaniu. Sieć rozumiana jest w tym ujęciu jako konfiguracja czynników oraz wzajemnych relacji zachodzących między nimi, tworzących w rezultacie tych interakcji nowy zasób. Zasady funkcjonowania czynników i ich zasoby można wytłumaczyć za pomocą obrazowej metafory, w której czynniki porównane są do składników ciasta. Osobno nie stanowią one jednak ciasta. Odpowiednio połączone tworzą ciasto, podobnie jak czynniki i ich relacje tworzące zasób. Sieci proste posiadają limitujące je granice i są transparentne;

36

Rysunek 1.3. Struktura zasobu w sieci lokalnej Źródło: opracowanie własne na podstawie (Black i Boal, 1994)

 zasoby systemowe tworzone przez kompleksową sieć czynników zasobowych. Sieć kompleksowa charakteryzuje się wieloma bezpośrednimi i pośrednimi połączeniami (synapsami) występującymi pomiędzy wielką ilością czynników. W odróżnieniu od sieci prostej nie zawiera zdefiniowanych granic. Czynniki występujące w sieci kompleksowej są trudno identyfikowalne, przez co trudne do skopiowania w przypadku prób stworzenia podobnej sieci przez konkurencję. Ponadto ze

37 względu na swoją specyfikę trudno podlegają obrotowi, niełatwo jest również określić ich wartość, zatem automatycznie ilość substytutów tych czynników jest bardzo ograniczona.

Barney (1992) zidentyfikował 256 możliwych kombinacji strategicznych zasobów i czynników tworzących sieci zasobowe i zakwalifikował 22 strategiczne konfiguracje, które wspierają wytworzenie trwałej przewagi konkurencyjnej. Konfiguracje te mogą być przedstawione w formie drzew decyzyjnych.

Rysunek 1.4. Drzewo decyzyjne w konfiguracji lokalnej sieci zasobów Źródło: opracowanie własne na podstawie (Black i Boal, 1994)

Zachodzące interakcje mogą skutkować powstaniem zarówno nowych zasobów, umiejętności i kompetencji, jak również mogą wpływać na oddziaływania relacyjno-zasobowe, w wyniku których dochodzi do przesunięcia punktów ciężkości w ramach już istniejących zasobów. Charakterystyczna i unikalna dla danej firmy konfiguracja zasobów, kompetencji, umiejętności oraz elementów sieciowych determinowana jest przez historię, partykularne doświadczenia danej organizacji, jak i wymagania wewnętrznego i zewnętrznego otoczenia. Jedną z istotniejszych kwestii, którą należy odpowiedzieć szukając optymalnej konfiguracji zasobów jest dokonanie trafnego wyboru co do udziału poszczególnych zasobów i umiejętności w unikalnym miksie

38 sieciowo-zasobowym przedsiębiorstwa, który przy zastosowaniu odpowiedniej strategii wpłynie na osiągnięcie trwałej przewagi konkurencyjnej.