BADANIE OPINII PROWADZĄCYCH GOSPODARSTWA AGROTURY- AGROTURY-STYCZNE I PRACUJĄCYCH W NICH NA TEMAT WPŁYWU KRYZYSU

FINANSOWEGO 2007–2009 NA AGROTURYSTYKĘ I TURYSTYKĘ WIEJSKĄ W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM

Strukturę konsumpcji usług turystycznych i rekreacyjnych zdominowały ostatnimi czasy różnego rodzaju implikacje światowego kryzysu fi nansowego 2007–2009. O ile w 2008 roku w światowej turystyce zanotowano jeszcze umiarkowany, choć słabnący wzrost (2% wzrost w liczbie przyjazdów turystów zagranicznych na świecie), to w roku 2009 nastąpił już spadek szacowany na 4%, a w Europie na 6%⁵. Z kolei ruch turystyczny w Polsce w dużym stopniu kształtowały zmienne kursy walutowe. Przykładowo w 2008 roku – głównie za sprawą umacniającego się do wakacji i silnego w wysokim sezonie turystycznym złotego – nastąpił wyraźny spadek przyjazdów turystów zagranicznych do Pol-ski (–9%)⁶. Pomimo powstrzymania się większości polskich przedsiębiorstw od podwyżek, uwzględniając jednak w handlu zagranicznym rynek walutowy i słab-nące euro czy dolara, należy stwierdzić, że realny koszt pobytu turysty zagra-nicznego w 2008 roku w Polsce wyraźnie wzrósł, a nawet stał się porównywalny z pobytem np. we Włoszech czy Hiszpanii. W zestawieniu z niepewną w Polsce, a we wspomnianych powyżej destynacjach turystycznych niemal gwarantowaną piękną pogodą skutkowało to osłabieniem zainteresowania turystów zagranicz-nych Polską. Zanotowano również wzrost liczby wyjazdów zagraniczzagranicz-nych Pola-ków. Mimo rosnących opłat paliwowych, wyjazdy zagraniczne stały się tańsze.

Wypoczynek za granicą w 2008 roku wybrało o 2% więcej Polaków niż w roku poprzednim⁷.

W roku 2009 tendencje na międzynarodowym rynku walutowym były już odmienne i mimo długoterminowych przewidywań odnośnie umacniania się zło-tego, w krótkim czasie nastąpił gwałtowny spadek jego wartości. W roku 2010 obserwować można trend boczny. W roku 2009 – mimo słabnącego złotego i wzrostu atrakcyjności Polski dla turystów zagranicznych – nastąpił kolejny spa-dek liczby przyjazdów, tym razem rzędu 8%⁸. Nałożyły się na to różnego rodzaju zjawiska związane z kryzysem fi nansowym, osłabieniem światowej koniunktury,

5 Toursim Highlights. 2009 Edition. UNWTO. Madrid. January 2010. s. 2.

6 Przyjazdy cudzoziemców do Polski 2008. Badania i oszacowania Instytutu Turystyki, III 2009.

7 Wyjazdy zagraniczne, Oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki, III 2009.

8 Przyjazdy cudzoziemców do Polski 2009, Badania i oszacowania Instytutu Turystyki, III 2010.

173 Wpływ kryzysu fi nansowego 2007–2009...

a w niektórych państwach kryzysem gospodarczym i globalnie zauważalnym spadkiem zainteresowania podróżami zagranicznymi.

Przewidywania przedsiębiorców i prognozy analityków rynku turystycz-nego są umiarkowanie optymistyczne. Człowiek dotychczas nie wypracował jeszcze bardziej zaawansowanego sposobu zagospodarowania czasu wolnego niż turystyka. Ludzie zawsze mieli w zwyczaju podróżowanie dla relaksu, lubili się przemieszczać dla rozrywki, poznawać nowe miejsca i społeczności.

W roku 2009 Instytut Turystyki prognozował dynamikę przyjazdów turystów zagranicznych do Polski na lata 2008–2013 na średnim poziomie 1,8% rocznie⁹. Ostanie prognozy z roku 2010 są jeszcze bardziej obiecujące i zakładają w la-tach 2009–2013 średnioroczną dynamikę przyjazdów turystów zagranicznych rzędu 2,9%¹⁰.

Ciekawie prezentują się opinie przedstawicieli branży agroturystycznej województwa pomorskiego na temat wpływu kryzysu fi nansowego 2007–2009 na turystykę. W opinii ponad 80% ankietowanych światowy kryzys fi nansowy 2007–2009 wpływa na międzynarodowy ruch turystyczny. Nikt kategorycznie nie zaprzeczył temu stwierdzeniu. Tylko nieco ponad 5% badanych było umiar-kowanie przeświadczonych o braku wpływu kryzysu fi nansowego na turystykę międzynarodową. Opinie na temat wpływu kryzysu fi nansowego na ruch turys-tyczny w Polsce kształtowały się bardzo podobne, tzn. ponad 82% respondentów zauważało takie implikacje. Badani dostrzegają wiele przełożeń zjawisk ekono-micznych w gospodarce globalnej i zagranicznej na sytuację Polski. Wpływy te są również uwzględniane w postrzeganiu kształtowania się ruchu turystycznego.

Analizując powyższe kwestie w odniesieniu do rynku lokalnego, należy zauważyć, że takiej zgodności już nie było i odpowiedzi nie były tak zdecydo-wane. Najwięcej respondentów było zdania, że kryzys fi nansowy 2007–2009 po części wpływa na ruch turystyczny w województwie pomorskim (33,7%).

Zdecydowanie i umiarkowanie przekonanych było 19,78 i 28,57% ankietowa-nych. Prezentowane były również opinie odmienne, tj. że kryzys raczej (13,19%) i zdecydowanie (4,76%) nie wpływa na turystykę w województwie pomorskim.

Podobne wyniki uzyskano, pytając o segment turystyki wiejskiej i agroturystyki.

Również w tym przypadku najwięcej ankietowanych uznało, że kryzys fi nansowy 2007–2009 po części wpływa na ten subrynek (37%). Zdecydowanie i umiar-kowanie przekonanych było 14,65 i 24,54% badanych. Przekonanie o tym, że

9 Oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki, III 2009.

10 Oszacowania i prognozy Instytutu Turystyki, III 2010.

174 Tomasz Taraszkiewicz

kryzys raczej i zdecydowanie nie wpływa na ten segment miało16,48 i 7,33%

respondentów.

zdecydowanie tak raczej tak czĊĞciowo raczej nie zdecydowanie nie wzrost spadek

Rys. 1. Przewidywania ankietowanych odnośnie spowodowania przez światowy kry-zys fi nansowy wzrostu/spadku zainteresowania Polaków agroturystyką i turys-tyką wiejską w Polsce

Źródło: opracowanie własne.

Podczas przeprowadzanych badań spytano respondentów o ich przewidy-wania zarówno odnośnie wzrostu, jak i spadku zainteresoprzewidy-wania Polaków agro-turystyką i agro-turystyką wiejską (rysunek 1). Jak pokazują wyniki, ankietowani mają świadomość złożoności zachodzących procesów, przez co jednocześnie spodzie-wają się zmian pozytywnych oraz negatywnych. Wzrostu zainteresowania agro-turystyką spodziewa się raczej lub zdecydowanie łącznie 67,4% badanych, przy czym jednocześnie 70,33% respondentów łącznie raczej lub zdecydowanie nie przewiduje spadku zainteresowania Polaków tym segmentem.

Poddając analizie kwestię wpływu kryzysu fi nansowego na zainteresowanie obcokrajowców agroturystyką i turystyką wiejską w Polsce, spytano responden-tów o przewidywania odnośnie ewentualnych wzrosresponden-tów oraz spadków. Opinie na ten temat także są podzielone. Wzrostu zainteresowania agroturystyką ze strony obcokrajowców spodziewa się raczej lub zdecydowanie łącznie 61,17% respon-dentów, czyli o 6,23% mniej niż to miało miejsce w przypadku spodziewanego zainteresowania ze strony Polaków (67,4%). Spadku zainteresowania obcokra-jowców tym segmentem raczej lub zdecydowanie nie przewiduje łącznie 58,97%

175 Wpływ kryzysu fi nansowego 2007–2009...

badanych, tj. o 11,36% mniej, niż zanotowano w odniesieniu do przewidywań tyczących polskich turystów (rysunek 2).

24,91%

raczej tak czĊĞciowo raczej nie zdecydowanie nie

wzrost spadek

Rys. 2. Przewidywania ankietowanych odnośnie spowodowania przez światowy kry-zys fi nansowy wzrostu/spadku zainteresowania obcokrajowców agroturystyką i turystyką wiejską w Polsce

Źródło: opracowanie własne.

Zdecydowanego ograniczenia oferty usług w zakresie agroturystyki i tury-styki wiejskiej za sprawą kryzysu fi nansowego spodziewa się jedynie 3,3%

respondentów. Większość ankietowanych (58,97%) raczej nie spodziewa się ograniczenia oferty; 17,95% zdecydowanie nie przewiduje takich implikacji.

Przechodząc do problematyki inwestycji w agroturystyce i turystyce wiej-skiej, należy zauważyć, że prawie trzech na czterech badanych przewiduje (zde-cydowanie 49,45%, raczej 22,71%) ograniczenie przedsięwzięć rozwojowych wskutek kryzysu fi nansowego. Spadku poziomu inwestycji prowadzonych w agroturystyce i turystyce wiejskiej nie spodziewa się jedynie 1,47%. Bardzo ciekawie prezentują się wyniki dotyczące przewidywanego wpływu kryzysu fi nansowego na sytuację ekonomiczną gospodarstw funkcjonujących w woje-wództwie pomorskim (rysunek 3).

176 Tomasz Taraszkiewicz

Rys. 3. Rozkład opinii badanych w kwestii sposobu wpływu światowego kryzysu fi nansowego na sytuację ekonomiczną gospodarstw funkcjonujących w woje-wództwie pomorskim w agroturystyce i turystyce wiejskiej

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 4. Przewidywania respondentów odnośnie ewentualnych zmian w wydatkach turystów w segmencie turystyki wiejskiej i agroturystyki, spowodowanych światowym kryzysem fi nansowym 2007–2009

Źródło: opracowanie własne.

177 Wpływ kryzysu fi nansowego 2007–2009...

Braku wpływu kryzysu na gospodarstwa agroturystyczne spodziewa się blisko 29% badanych. Blisko co piąty respondent przewiduje w związku z kryzysem fi nansowym zdecydowaną poprawę sytuacji w agroturystyce. Ponad 31% respondentów spodziewa się raczej pozytywnego wpływu. Obserwowany optymizm tłumaczyć należy przewidywaną na skutek osłabienia koniunktury reorganizacją rynku usług turystycznych i – w obliczu ograniczonych środków – spodziewanym większym zainteresowaniem tańszą ofertą.

Takie postrzeganie potwierdza kwestia prognozowanych wydatków. Aż 54,95% respondentów spodziewa się wzrostu wydatków turystów w segmen-cie turystyki wiejskiej i agroturystyki, w tym 20,88% w sposób zdecydowany.

Utrzymania wydatków na tym samym poziomie oczekuje 28,21% respondentów.

Zdecydowanego zmniejszenia obawia się 4,03% badanych (rysunek 4).

Podsumowanie

Prowadzone badania mają wysokie szanse przyczynić się do pełniejszego poznania funkcjonowania rynku usług turystycznych w województwie pomor-skim. Światowy kryzys fi nansowy 2007–2009 skutkuje serią różnego rodzaju następstw obserwowanych obecnie w turystyce, także w segmencie usług agro-turystycznych i turystyki wiejskiej. Z uwagi na różnego rodzaju ograniczenia niewiele jest opracowań przybliżających problematykę zarządzania kryzyso-wego w agroturystyce i turystyce wiejskiej, jak również badań dotyczących opi-nii, zachowań i przewidywań osób pracujących lub prowadzących swoje własne gospodarstwa.

Podczas prowadzenia badań zauważono wśród ankietowanych wysoką świadomość zachodzących w otoczeniu zmian i ich wpływu na sytuację ekono-miczną gospodarstwa. Większość respondentów była zdania, że światowy kryzys fi nansowy wpływa na turystykę międzynarodową i krajową. Natomiast w woje-wództwie pomorskim i w segmencie agroturystyki implikacje kryzysu w opinii badanych zauważalne są w mniejszym stopniu. Jak pokazują wyniki, respon-denci w większym stopniu przewidują raczej wzrost, niż spadek zainteresowania Polaków i obcokrajowców agroturystyką oraz umiarkowany wzrost wydatków turystów, co może przyczynić się do niewielkiej poprawy sytuacji ekonomicznej gospodarstw. W obliczu kryzysu fi nansowego większość respondentów progno-zuje ograniczenie przedsięwzięć inwestycyjnych.

178 Tomasz Taraszkiewicz

Na koniec warto podkreślić niespotykany powszechnie w polskim społe-czeństwie wysoki optymizm osób prowadzących gospodarstwa agroturystyczne i pracujących w nich odnośnie przyszłości, dalszego rozwoju agroturystyki i włas-nych przedsiębiorstw. Agroturystyka postrzegana jest w większości jako sposób na rozszerzenie podstawowej działalności. Doświadczenia w prowadzeniu nieła-twej w dzisiejszych czasach działalności rolnej uzbroiły gospodarzy obsługują-cych turystów w cierpliwość i wytrwałość, a wyniki fi nansowe nie są traktowane jako jedyne i najważniejsze źródło satysfakcji.

THE INFLUENCE OF 2007–2009 FINANCIAL CRISIS ON AGROTOURISM