METODY SZACOWANIA WYDATKÓW TURYSTYCZNYCH NETTO

Niezależnie od przyjętej metody badania wpływu wydarzenia na lokalną gospodarkę, analiza rozpoczyna się od szacunku łącznej kwoty wydatków turystycznych. Wydatki turystyczne są iloczynem średnich wydatków turysty i liczby turystów.

5 N. Vanhove, The Economics..., s. 229.

129 Problemy szacowania wpływu...

Mnożnik turystyczny określa wielkość wpływu ruchu turystycznego na lokalną gospodarkę. W ujęciu keynesowskim liczony jest jako odwrotność sumy krańcowych skłonności do wycieków (ang. marginal propensity to leak), czyli wielkości dodatkowego dochodu, który opuszcza gospodarkę w czasie ruchu okrężnego pieniądza. Na wycieki składają się: oszczędności, import oraz podatki⁶. Według J. Fletcher⁷ wartość mnożnika różni się znacznie w zależności od przyję-tej metodologii liczenia. Jako najważniejsze metody liczenia mnożnika turystycz-nego wskazuje on: mnożnik Keynesa, mnożnik ad hoc oraz analizę Input-Output (przepływów międzygałęziowych), która oceniana jest przez część autorów jako najbardziej wiarygodna⁸. W tabeli 2 przedstawiono cztery poziomy dokładności badań nad oceną wielkości wpływu turystyki na gospodarkę regionu. Im wyższy poziom wiarygodności danych, tym wyższe są koszty badań.

Tabela 2 Różne metody oceny wpływu ruchu turystycznego na gospodarkę

Poziom

ekspercka ocena eksperta ocena eksperta lub tzw. metoda inżynieryjna*

ocena eksperta

2 dane historyczne

lub dane z podobnych regionów mnożni-ków z innych regionów dotyczących wydatków

* metoda inżynieryjna polega na ocenie wydatków przez przyjęcie tzw. cen „typowych”, np. noc-leg kosztuje 50 zł, całodzienne wyżywienie 40 zł, 20 zł to dzienne wydatki na benzynę, a 10 zł na pamiątki. Na bazie tych założeń oraz wielkości ruchu turystycznego oceniane są całościowe wydatki turystów.

Źródło: D. Stynes, Economic…

6 Por. J. Tribe, The Economics of Recreation, Leisure and Tourism, Elsevier, Amsterdam 2006, s. 267–271.

7 Encyclopedia of tourism, pr. zbior. pod red. J. Jafari, Routledge, London 2000, s. 388–400.

8 Por. m.in.: D. Stynes, Economic Impacts of Tourism, www.msu.edu, 30.01.2009; J. Tribe, The Economics…

130 Adam Pawlicz

W niewielkich regionach turystycznych, ze względu na trudności w dostępie do informacji, analiza wpływu zjawiska turystyki na gospodarkę ogranicza się do metody eksperckiej lub badań liczby turystów i ich wydatków. Wykorzysta-nie modeli przepływów międzygałęziowych możliwe jest najczęściej jedyWykorzysta-nie na poziomie całych państw lub większych regionów. W sytuacji, gdy celem badań jest porównanie wpływu na lokalną gospodarkę kilku wydarzeń turystycznych, wystarczającą miarą wydaje się zbadanie wielkości wydatków. Ma to szcze-gólne uzasadnienie w przypadku niewielkich wydarzeń, w przypadku których trudno zakładać różne wartości mnożnika turystycznego. Wielkość wydatków może również służyć jako miara efektów przy badaniu efektywności (czyli rela-cji nakłady–efekty) wykorzystania środków publicznych do wspierania imprez turystycznych.

Również w przypadku mierzenia wpływu wydarzenia turystycznego na gospodarkę regionu pierwszym krokiem jest oszacowanie liczby turystów oraz ich łącznych wydatków. Szacowanie wydatków turystów w czasie wydarzenia jest łatwiejsze niż w przypadku pozostałych form turystyki, głównie z powodu czasowego i przestrzennego ograniczenia występowania jego efektów. Pomimo to L. Dwyer zwraca uwagę na liczne problemy związane z szacowaniem tzw.

„nowych wydatków” związanych z wydarzeniem turystycznym⁹. Nowe wydatki lub wydatki turystyczne netto określa on jako wydatki, które nie zostałyby ponie-sione, gdyby dane wydarzenie nie miało miejsca; innymi słowy jest to suma wydatków turystów biorących udział w wydarzeniu minus wydatki mieszkańców i turystów, którzy z powodu organizacji wydarzenia zrezygnują z konsumpcji w regionie. Wydatki te obejmują: wydatki organizatorów, uczestników, turystów, sponsorów, media itp. W przypadku ich mierzenia należy zwrócić uwagę na następujące problemy¹⁰:

− wydatki mieszkańców nie powinny być traktowane jako nowe wydatki w re-gionie. Zakłada się, że gdyby wydarzenie się nie odbyło, mieszkańcy wyda-liby taką samą kwotę na towary i usługi w regionie;

− często w wydarzeniach turystycznych biorą udział osoby, dla których udział w imprezie nie jest głównym motywem podróży. Wydatki tej grupy turystów

9 L. Dwyer, Economic evaluation of special events, w: materiały konferencyjne Internation-al Tourism Conference 2008, „CulturInternation-al and Event Tourism: Issues & Debates”, Alanya, Turkey, s. 25–48.

10 Por. również: L. Jago, L. Dwyer, Economic…, s. 20–29.

131 Problemy szacowania wpływu...

nie mogą być liczone jako nowe, z wyjątkiem sytuacji, w której turys-ta ze względu na udział w imprezie wydaje więcej, niż gdyby w niej nie uczestniczył;

− część uczestników odwiedziłaby dany region turystyczny niezależnie od tego, czy wydarzenie zostałoby zorganizowane, jednak ze względu na wy-darzenie przesuwają termin przyjazdu (np. przedstawiciel handlowy, którego obowiązkiem jest odwiedzanie swoich klientów raz w roku, przyjeżdża do Ińska właśnie w czasie trwania Ińskiego Lata Filmowego); wydatki tej grupy turystów również nie mogą być traktowane jako nowe,

− efekt wyludnienia występuje w przypadku dużych wydarzeń i obejmuje:

wydatki turystów, którzy z powodu trwania wydarzenia nie przyjechali do regionu (np. ze względu na tłok, zagrożenie terrorystyczne, wyższe ceny itd.), mniejsze wydatki mieszkańców w czasie trwania wydarzenia (w czasie Olimpiady w 2012 r. w Londynie szacuje się zmniejszenie wydatków miesz-kańców o 10%) oraz brak wydatków mieszmiesz-kańców, którzy ze względu na wydarzenie opuścili region,

− wielkość importu dóbr koniecznych dla organizacji wydarzenia z poza regio-nu turystycznego (czasem określana jako „wycieki importowe”¹¹) powinna być odjęta od nowych wydatków związanych z wydarzeniem.

Mierzenie wpływu turystyki na gospodarkę lokalną obejmuje dwa pod-stawowe typy badań. Z jednej strony bada się turystów – ich liczbę, wydatki, poziom obłożenia w przedsiębiorstwach hotelarskich itp., z drugiej zaś badaniami obejmuje się mieszkańców regionu turystycznego i ich stosunek do konsekwen-cji rozwoju zjawiska turystyki¹². W niniejszym artykule skoncentrowano się na badaniu wydatków turystów ze względu na potencjalnie niskie koszty zewnętrzne badanego wydarzenia.

11 Por. J. Zaucha, Planowanie i rozwój turystyki zrównoważonej na terenach wiejskich Regionu Bałtyckiego, w: Turystyka zrównoważona w Europie Bałtyckiej, produkty, sieci współpracy i mar-keting, red. W. Toczyński, J. Lendzion, J. Zaucha, Gdańsk 2007, s. 33.

12 Por. R. Tse, Estimating the impact of economic factors on tourism: evidence from Hong Kong,

„Tourism Economics” 2001, nr. 3, s. 277–293.

132 Adam Pawlicz