ISTOTA OFERTY BIZNESOWO-ZDROWOTNEJ

Podejmując próbę zdefi niowania pojęcia oferty biznesowo-zdrowotnej, należy wyjaśnić pokrótce podstawowe zagadnienia dotyczące turystyki bizneso-wej i turystyki zdrowotnej ze szczególnym uwzględnieniem miejsca usług zdro-wotnych w produkcie turystyki biznesowej.

W literaturze przedmiotu turystyka biznesowa określana jest bardzo różno-rodnie. Według G. Gołembskiego turystyka biznesowa to wyjazdy o charakterze zawodowym, w czasie których osoby wyjeżdżające korzystają z podstawowych usług turystycznych, a w czasie wolnym zaspokajają potrzeby wypoczynku, poznania, rozrywki itp., korzystając z bazy turystycznej¹. W myśl innej defi nicji turystyka biznesowa to dowolne, nierutynowe zajęcia służbowe odbywające się zazwyczaj w grupie, w których skład wchodzą spotkania grupowe (konferencje, seminaria), podróże motywacyjne, targi i wystawy oraz turystyka korporacyjna

1 Kompendium wiedzy o turystyce, red. G. Gołembski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsza-wa–Poznań 2002, s. 31.

155 Analiza oferty „biznesowo-zdrowotnej”...

lub szeroko pojęte podróże służbowe w ramach pracy zawodowej². Według nie-których teoretyków turystyka biznesowa to także podróż w celach handlowych, a także w innych szeroko pojętych celach służbowych. Podczas takiej podróży jej uczestnicy podejmują w czasie wolnym działalność rekreacyjną i turys-tyczną³. Turystyka biznesowa jest pojęciem bardzo szerokim, odnoszącym się do wielu płaszczyzn biznesu związanych z podróżowaniem i spotkaniami fi nan-sowanymi głównie przez fi rmy i organizacje⁴. Turystyka biznesowa zatem to nie tylko podróże służbowe, ale przede wszystkim organizacja szkoleń, seminariów i spotkań menedżerów, których zleceniodawcą jest w zdecydowanej większości

„biznes”⁵.

Z punktu widzenia tematu referatu warto wspomnieć o konsumentach (tury-stach) turystyki biznesowej. Defi nicje turystyki wyłączają co prawda z grona turystów osoby wyjeżdżające w celach zarobkowych, jednak – powołując się na Światową Organizację Turystyki – z punktu widzenia skutków ekonomicznych w sferze obsługi ruchu turystycznego tego rodzaju podróżnych można zaliczyć do grona turystów⁶. Turyści stanowiący odbiorców turystyki biznesowej cechują się wysokimi wymaganiami i korzystają najczęściej z usług o wysokim standardzie;

ich wyjazdy fi nansowane są przez instytucje delegujące. Uczestnikami turystki biznesowej są najczęściej specjaliści z różnych dziedzin, członkowie organiza-cji zawodowych, sportowych, gospodarczych, kulturalnych, naukowcy, politycy biorący udział w imprezach i spotkaniach odbywających się na całym świecie⁷.

Grupowy ruch turystyki biznesowej charakteryzuje się krótkotrwałością i elitarnością. Przynosi on znaczne korzyści ekonomiczne, z czego wynika coraz większe zainteresowanie obsługą tego typu ruchu turystycznego. Wymaga on

2 K. Celuch, Defi nicje i interpretacje pojęć, w: Turystyka biznesowa. Produkt i promocja (Wy-bór wykładów i referatów zaprezentowanych podczas cyklu szkoleniowego „Europejska Akademia Organizatorów i Planistów Konferencji” w latach 2004–2005, właściciel majątkowy praw autor-skich – Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Stowarzyszenie „Konferencje i Kongresy w Polsce”, Warszawa 2005, publikacja w formie CD.

3 T. Łobożewicz, G. Bińczyk G., Podstawy turystyki, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, s. 181.

4 Nowy Incentive w Polsce, red. A. Świątecki, Wydawnictwo ELEKT Business Service & Travel, Warszawa 2005, s. 51.

5 Badanie pilotażowe rynku turystyki biznesowej (MICE) (województwo wielkopolskie). Me-todologia oraz raport z badania, opracowanie zespołu Instytutu Rynku Hotelarskiego pod kierun-kiem T. Godlewskiego, praca wykonana na zlecenie Polskiej Organizacji Turystycznej, Warszawa 2008, s. 6.

6 T. Łobożewicz, G. Bińczyk G., Podstawy turystyki..., s. 181.

7 Wybrane aspekty obsługi ruchu turystycznego, red. B. Meyer, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004, s. 50.

156 Agnieszka Sawińska, Marta Sidorkiewicz

określonych form obsługi oraz zagospodarowania turystycznego odpowiedniego do prowadzenia tego typu imprez.

Należy także wspomnieć o zmianach, jakie nastąpiły w odniesieniu do struk-tury klientów struk-turystyki biznesowej, co może się przełożyć na zainteresowanie tych osób usługami zdrowotnymi w hotelach. Zmiany te pośrednio mają związek z zagadnieniem demografi i, która odgrywa dużą rolę w kształtowaniu się wielko-ści popytu na różne produkty. Starzenie się społeczeństwa oraz ujemny przyrost naturalny w Europie Zachodniej mogą wpłynąć na stronę popytową turystyki biznesowej (więcej osób starszych uczestniczących w spotkaniach biznesowych, niż ma to miejsce obecnie). Nowym zjawiskiem jest także rosnący udział kobiet w szkoleniach. To historycznie bardzo ważne zjawisko, gdyż dla coraz większej liczby kobiet kariera zawodowa znajduje się na najwyższej pozycji w hierarchii wartości⁸. Ta tendencja będzie się utrzymywała, ponieważ zachodnie gospodarki są w coraz większym stopniu oparte na usługach, a właśnie w tym sektorze zatrudniona jest znaczna liczba kobiet⁹. Kolejną nowością jest rosnący udział w konferencjach osób w zaawansowanym wieku. Delegaci robią się coraz starsi, ponieważ sprzyja temu wydłużenie życia, poprawa ogólnej kondycji zdrowotnej społeczeństw, spadająca śmiertelność, dobra kondycja ekonomiczna i wydłuża-jąca się aktywność zawodowa. Wiele osób pracuje dłużej niż powinno z dwóch następujących powodów: ponieważ praca stanowi ich pasję lub jest przymusem wynikającym z powodów ekonomicznych¹⁰.

Z kolei turystyka zdrowotna, której wybrane formy mogą stanowić istotne elementy produktu turystyki biznesowej, rozumiana jest jako świadome i dobro-wolne udanie się na pewien okres poza miejsce zamieszkania w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji ustroju, dzięki aktywnemu wypoczynkowi fi zycznemu i psychicznemu¹¹. Turystyka zdrowotna polega więc na oferowaniu usług zwią-zanych z zaspokojeniem potrzeb zdrowotno-wypoczynkowych, poprawy urody i samopoczucia. Turystykę zdrowotną określają te formy wypoczynku, rekreacji czy kuracji, które sprzyjają zdrowiu, ale nie wymagają koniecznie skierowania

8 R. Davidson, Nowe trendy w turystyce konferencyjnej i kongresowej w świecie, w: Turystyka biznesowa..., publikacja w formie CD.

9 Nowy Incentive..., s. 174.

10 R. Davidson, Nowe trendy w turystyce konferencyjnej i kongresowej w świecie, w: Turystyka biznesowa..., publikacja w formie CD.

11 W.W. Gaworecki, Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 36.

157 Analiza oferty „biznesowo-zdrowotnej”...

lub konsultacji lekarza specjalisty¹². Do turystyki zdrowotnej należą zatem nie tylko pobyty w uzdrowiskach oparte na lecznictwie uzdrowiskowym, ale także wyjazdy do miejscowości turystycznych niebędących uzdrowiskami, a w któ-rych świadczone są usługi zdrowotne. Wśród nowoczesnych ofert świadczonych w ramach turystyki zdrowotnej należy wymienić oferty typu spa i welleness, których podstawą świadczenia jest dbanie o ciało i duszę nie tylko w oparciu o metody lecznicze wykorzystywane w uzdrowiskach, ale także o odnowę bio-logiczną czy starożytne fi lozofi e dotyczące poprawy samopoczucia fi zycznego i psychicznego.

Wyjaśniając istotę spa, należy zaznaczyć, że pojęcie to wywodzi się od początkowych liter łacińskich słów solus per aqua oznaczających „zdrowie dzięki wodzie”. Według ISPA o spa można mówić wtedy, gdy w czasie wolnym dochodzi do relaksu, rozluźnienia, odnowy pod względem fi zycznym i psychicz-nym, a człowiek ma możliwość dobrej zabawy¹³.

Skrót spa coraz częściej dodawany jest do nazw obiektów hotelarskich.

Powstaje wiele nowych ośrodków spa, zaś wiele starszych obiektów jest moder-nizowanych w celu przystosowania oferty pod tym kątem. Jako hotel spa (obiekt hotelarski) należy traktować więc taki obiekt, w którym obok podstawowej dzia-łalności świadczona jest szeroka oferta usług zdrowotnych i prozdrowotnych.

Obecnie nie ma dokładnie sprecyzowanych usług, które powinny stanowić o uznaniu obiektu hotelarskiego za obiekt typu spa. Zdaniem ekspertów obiekty te powinny spełniać następujące kryteria: posiadanie minibasenu, basenu oraz minimum trzech zabiegów wykorzystujących wodę, tj. prysznic vichy, kapsułę wodną czy bicze szkockie¹⁴.

W obiektach hotelarskich pojęcie spa bardzo często łączy się z terminem wellness. Należy jednak zaznaczyć, że terminy te nie są tożsame, aczkolwiek są wobec siebie komplementarne. Słowo wellness pochodzi od dwóch angielskich wyrażeń, tj. well being i fi tness, i oznacza światowy trend polegający na pre-ferowaniu zdrowego stylu życia. Wellness jest wielowymiarowe, obejmuje ele-menty duchowe, emocjonalne, fi zyczne, kulturalne, społeczne, a także otoczenie

12 M. Januszewska, Znaczenie produktu uzdrowiskowego w rozwoju turystyki w Polsce, w: Mar-kowe produkty turystyczne, red. A. Panasiuk, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin–Niechorze 2004, s. 219.

13 A. Hadzik, Turystyka uzdrowiskowa na świecie na wybranych przykładach, w: Uwarunko-wania rozwoju turystyki zagranicznej w Europie Środkowej i Wschodniej, red. J. Wyrzykowski, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2007, s. 154.

14 L. Sadkowski, Co to jest ośrodek Spa?, „Hotelarz” 2006, nr 3, s. 38.

158 Agnieszka Sawińska, Marta Sidorkiewicz

i środowisko. Opiera się na uzyskaniu wewnętrznej harmonii, zdrowiu, dążeniu do rozwoju, pozytywnym odbieraniu świata i budowania trwałych wartości¹⁵.

Do przesłanek rozwoju zaplecza rekreacyjno-sportowo-zdrowotnego w obiektach hotelarskich należy dodać również aspekt marketingowy. Rozsze-rzanie oferty usługowej obiektów hotelarskich czy rozwój bazy noclegowej powiązanej z bazą o charakterze rekreacyjnym, wypoczynkowym czy zdrowot-nym to nie tylko odpowiedź na potrzeby pojawiające się na rynku turystyczzdrowot-nym i zwiększenie atrakcyjności oferty, ale i również tworzenie pożądanego wize-runku współczesnego przedsiębiorstwa hotelarskiego.

Tworzenie pionów działalności o charakterze rekreacyjnym, sportowym i zdrowotnym jest obecnie jednym z ważniejszych kierunków tworzenia atrak-cyjnej, a zatem konkurencyjnej oferty przedsiębiorstwa hotelarskiego. Dzięki rozszerzeniu podstawowej działalności o usługi dodatkowe, które cieszą się zain-teresowaniem wśród potencjalnych gości, można zwiększyć wykorzystanie bazy noclegowej w obiekcie hotelarskim i uzyskać dodatkowe źródło przychodów.

Opisując miejsce usług spa i wellness w ofercie adresowanej do turystów biznesowych, należy przybliżyć istotę struktury marketingowej produktu turys-tyki biznesowej.

Produkt turystyki biznesowej – podobnie jak produkt turystyczny – składa się z kilku poziomów (ujęcie strukturalne). Pierwszy z nich to rdzeń produktu zwany inaczej istotą korzyści, czyli tym, co turysta biznesowy naprawdę chce nabyć. Poziom drugi to produkt rzeczywisty, czyli podstawowa usługa z określo-nym minimum związanych z nią oczekiwań, które muszą być spełnione. Produkt poszerzony stanowi poziom trzeci i jest to narzędzie różnicowania, które obej-muje wszelkie dodatki do produktu rzeczywistego, jakie otrzymał klient¹⁶.

Analizując strukturę produktu turystyki biznesowej pod kątem jego pozio-mów jako części składowych, należy wskazać, że będzie się ona nieco różniła od zaproponowanego w literaturze schematu. W produkcie turystyki biznesowej bowiem, w odróżnieniu od produktów typowo konsumpcyjnych, trudno jest wyróżnić jedną, typową cechę funkcjonalną, która zaspokajałaby daną potrzebę.

Profesjonalnie zorganizowane targi czy konferencja będą o wiele bardziej

zło-15 L. Sadkowski, P. Lutycki, Zanim zapłacisz za SPA, „Hotelarz” 2006, nr 3, s. 36.

16 Ekonomiczne podstawy turystyki, red. A. Panasiuk, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szcze-cińskiego, Szczecin 2004, s. 154.

159 Analiza oferty „biznesowo-zdrowotnej”...

żone w swej strukturze, niż produkty materialne wytworzone w jasno określo-nym celu¹⁷.

Ze względu na różnorodność form turystyki biznesowej, a zatem różnice w rdzeniu produktu, w tabeli 1 przedstawiono uniwersalną (wspólną) strukturę produktu turystyki biznesowej i wskazano w niej miejsce dla form turystyki zdrowotnej¹⁸.

Tabela 1 Miejsce usług zdrowotnych w strukturze produktu turystyki biznesowej

Istota (rdzeń) produktu REALIZACJA CELU

ZWIĄZANEGO Z WYJAZDEM SŁUŻBOWYM Produkt rzeczywisty usługa noclegowa, usługa gastronomiczna, usługa transportowa,

określone miejsce spotkania biznesowego

Produkt poszerzony atrakcyjny program fakultatywny (w tym usługi spa, wellness i pozostałe oferty turystyki zdrowotnej)

Źródło: opracowanie własne.

Dynamiczny rozwój turystyki powoduje, że w przyszłości usługi staną się nieodłącznym elementem oferty biznesowej, a zatem będą funkcjonowały na poziomie produktu rzeczywistego.