województwa zachodniopomorskiego
Streszczenie. Region zachodniopomorski z uwagi na swoje uwarunkowania ma istotny wpływ
na poziom i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Przygraniczne położenie decyduje o transgra-nicznym charakterze regionu. Obszar przygraniczny cechuje się największym potencjałem rozwo-jowym w sferze produkcji i usług. Od czasu przystąpienia Polski do strefy Schengen oś granicy zachodniej województwa tworzy granicę wewnętrzną Unii Europejskiej. Umożliwia to swobodny przepływ osób i towarów. Okoliczności te nie tylko stanowią czynnik konsolidacji społeczno-eko-nomicznej, ale wpływają również na stan i poczucie bezpieczeństwa. Badania poczucia bezpieczeń-stwa mieszkańców w powiatach przygranicznych przeprowadzone za pomocą ankiet dały intere-sujące wyniki na temat wpływu położenia powiatów przy granicy na stan bezpieczeństwa. Sondaż diagnostyczny stanowi część badań prowadzonych przez autora w ramach pracy doktorskiej.
Słowa kluczowe: zagrożenia, bezpieczeństwo publiczne, poczucie bezpieczeństwa
1. Pojęcie bezpieczeństwa publicznego
Bezpieczeństwo publiczne jest stanem wewnątrz państwa, które zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organów administracji państwowej, samorządowej, a przez to gwarantuje realizację interesów państwa i obywateli, w tym ochronę życia, zdrowia i mienia. Bezpieczeństwo publiczne obejmuje całą sferę życia spo-łecznego obywateli, relacji społecznych, reakcji państwa i organów państwowych oraz instytucji publicznych wobec obywateli. W literaturze istnieje wiele definicji bezpieczeństwa publicznego. Niejednolitość tego terminu wynika z braku jego ustawowej definicji. Według Janiny Czapskiej: „Bezpieczeństwo publiczne jest
140 Piotr Ostrowski
elementem szerszego pojęcia bezpieczeństwa rozumianego jako pewien stan lub proces. Jako pewien stan może być rozumiane obiektywnie w ujęciu negatyw-nym – jako stan bez zagrożenia, w pozytywnegatyw-nym – jako stan nienaruszalności dóbr, lub subiektywnie – jako stan polegający na psychologicznym poczuciu bycia nie-zagrożonym” [Czapska 2004: 14]. W innym ujęciu bezpieczeństwo publiczne od-noszone jest do ochrony bezpieczeństwa przed negatywnymi działaniami. W tym kontekście bezpieczeństwo publiczne to także działania podejmowane w celu zabezpieczenia ludności przed różnego rodzaju ryzykiem występującym w pań-stwie [Sulkowski i Brzeziński 2009: 15]. Różnorodność definicji bezpieczeństwa publicznego potwierdza, że jest to pojęcie o szerokim zakresie znaczeniowym. Bezpieczeństwo publiczne nie jest stanem stałym, wręcz przeciwnie – ma charak-ter dynamiczny, zmienia się pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrz-nych państwa. Zagrożenie bezpieczeństwa publicznego może być wywołane na-pięciami politycznymi, religijnymi, ekonomicznymi. Może obejmować obszar lokalny, regionalny lub ogólnokrajowy i oddziaływać na jakość życia społeczne-go. Czynniki będące zagrożeniami mają ścisły związek z poziomem bezpieczeń-stwa publicznego i poczuciem bezpieczeńbezpieczeń-stwa obywateli.
2. Charakterystyka regionu zachodniopomorskiego
Na stan bezpieczeństwa publicznego w regionie wpływ ma wiele uwarunko-wań. Według Włodzimierza Fehlera na lokalne bezpieczeństwo oddziałują czyn-niki: geograficzne, ekonomiczne, polityczne, społeczne i kulturowe [Fehler 2009: 134]. Jeśli chodzi o obszar województwa zachodniopomorskiego, należy zwrócić uwagę na jego specyficzne położenie geograficzne i znaczenie historyczne. Poło-żenie województwa zachodniopomorskiego w północno-zachodniej części Pol-ski jest elementem deskrypcyjnym, który wyróżnia ten region na tle innych. Od zachodu graniczy z Niemcami, na północy poprzez Morze Bałtyckie z krajami skandynawskimi, na południu z województwem lubuskim i wielkopolskim, a na wschodzie z województwem pomorskim. Powierzchnia województwa zachodnio-pomorskiego wynosi 22 892 km2, co sprawia, że jest ono piątym pod względem wielkości województwem w Polsce1. Według GUS długość granicy lądowej wy-nosi 794,1 km, a morskiej 188,9 km. Liczba ludności według stanu na 31 grudnia 2016 r. wyniosła 1708,1 tys., a gęstość zaludnienia 75 osób na km2. Na terenie miast mieszka 1172,8 tys. osób, a na terenach wiejskich 537,7 tys. Wojewódz-two cechuje ujemny przyrost naturalny wynoszący 1,27 na 1000 osób. Według podziału administracyjnego składa się ono z 114 gmin, 18 powiatów i 3 miast na prawach powiatów. Sieć osadnicza składa się zaś z 65 miast oraz 3018
Bezpieczeństwo publiczne w obszarze przygranicznym... 141 wości wiejskich. W największych miastach zamieszkuje połowa populacji woje-wództwa, a w małych 19% mieszkańców i 28% ludności miejskiej2.
Bezrobotnych zarejestrowanych według stanu na 31 grudnia 2015 r. było 79,4 tys., a stopa bezrobocia wynosiła 13,1%. Największe zróżnicowanie pozio-mu bezrobocia widoczne jest między aglomeracją szczecińską a środkową częścią województwa. Lokalizacja zakładów pracy wokół Szczecina jako dużego ośrodka aglomeracyjnego wynika z położenia stolicy Pomorza Zachodniego i z jego przy-granicznego charakteru. Ma to również odzwierciedlenie w zagęszczeniu dróg w pasie przygranicznym. Wprawdzie ruch na drogach w województwie w czasie całego roku jest niższy od średniej kraju, jednak poziom jego natężenia jest od-mienny od pozostałych regionów. W okresie letnim i w czasie długich weeken-dów wszystkie drogi województwa, szczególnie w pasie nadmorskim, są obciążo-ne intensywnym ruchem turystycznym i tranzytowym.
Tabela 1. Generalny pomiar ruchu.
Średni dobowy ruch w miesiącach letnich w latach 2005-2015 Rok Nr drogi krajowa/
ekspresowa
Średni dobowy ruch
pojazdy/doba Motocykle Mikrobusy Samochody dostawcze
Samochody
ciężarowe Autobusy
2005 S3/E65 22 585 68 19 423 1355 1513 226
2010 S3/E65 28 455 162 24 077 1785 2288 143
2015 S3/E65 42 597 228 33 730 3029 3029 268
Źródło: opracowanie na podstawie danych GDDKiA Oddział w Szczecinie.
Dla gospodarki województwa zachodniopomorskiego turystyka ma ogromne znaczenie rozwojowe. Atutem województwa jest pas jezior Pojezierza Pomor-skiego, Odry, Zalewu Szczecińskiego i pas wybrzeża Bałtyku. Obszary te two-rzą unikalne warunki do uprawiania turystyki wodnej. Powstały tam przystanie jachtowe, mariny i porty [Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego 2000: 12]. Obszar ten cechuje się swobodnym przepływem dóbr i osób, co przejawia się w migracji ludności do Niemiec. Ma to też jednak przełożenie na zjawiska kryminogenne występujące w powiatach graniczących z Niemcami. Poziom bez-pieczeństwa zależy od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Czynni-ki wewnętrzne wynikają z sytuacji wewnątrzregionalnej w obszarze społecznym i demograficznym, zaś zewnętrzne uwarunkowane są społeczno-geograficznym położeniem regionu. Przygraniczne położenie decyduje natomiast o transgranicz-nym charakterze województwa.
142 Piotr Ostrowski