Bośnia i Hercegowina

Historia państwowości bośniackiej sięga XII wieku i najazdu króla Węgier Beli

II w 1136 r. na tereny współczesnej Bośni¹²⁶. Wprowadził on tytuł Bana Bośni dla

swego syna Władysława II. Z czasem Banat zyskiwał niezależność od Królestwa

121

W latach 2000–2007 stopa inflacji w Chorwacji spadła o 1,2pp, do poziomu 2,9%.

122 Średnioroczna dynamika zmian PKB w latach 2008–2013 wyniosła 98,3.

123 Najsilniejsze gałęzie przemysłu Chorwacji wytwarzają: chemikalia, tworzywa sztuczne, obrabiarki, elektronikę, wyroby hutnicze, aluminium, papier, wyroby z drewna, materiały budowlane, tekstylia, statki, wyroby petrochemiczne, żywność i napoje. Do istotnych gałęzi należy także turystyka.

124 Do głównych produktów rolnych zaliczyć można: rośliny uprawne (pszenica, kukurydza, jęczmień, burak cukrowy, słonecznik, rzepak, lucerna, koniczyna), warzywa (ziemniaki, kapusta, cebula, pomidory, papryka), owoce (jabłka, śliwki, mandarynki, oliwki), winogrona do produkcji wina, zwierzęta gospodarskie (bydło, krowy, świnie), produkty mleczne.

125

Dane dla roku 2012, źródło:

http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx?sCS_ChosenLang=en, (dostęp: 23.02.2015).

126

88 Węgier, względnie od Bizancjum. Pierwszym Wicekrólem Bośni został w 1154 r. Ban Borić. Natomiast w 1377 r. Bośnia stała się niezależnym królestwem, co zostało potwierdzone koronacją władcy kraju Tvrtko I na Króla Bośni. Po jego śmierci w roku 1391 kraj zaczął tracić na sile i znaczeniu, by w 1463 r. zostać całkowicie podbitym przez Imperium Osmańskie. Stan ten utrzymywał się do roku 1878, kiedy to Bośnia znalazła się pod panowaniem austro-węgierskim. Okres dominacji Austro-Węgier

z kolei zakończyła I Wojna Światowa¹²⁷ (por. Muś 2013, s. 29-30; Piekło 1999, s. 155).

Historia współczesnej Bośni i Hercegowiny zaczęła się od proklamowania niepodległości 3 marca 1992 r. Już 22 maja tego roku Bośnia została przyjęta w poczet państw członkowskich ONZ. Pierwsze lata po uzyskaniu niepodległości naznaczone jednak były piętnem niezwykle tragicznej wojny z Jugosławią, zakończonej podpisanym w listopadzie 1995 r. Układem w Dayton. Warunki porozumienia określiły obecny ustrój polityczno-administracyjny Bośni, który okazał się być niezwykle skomplikowany. Kraj został podzielony na dwie części – Republikę Serbską i Federację Bośni i Hercegowiny oraz autonomiczny dystrykt Brčko (wydzielony później). Każda z dwóch części posiada własny parlament, rząd i autonomię w zakresie kształtowania spraw wewnętrznych. Do głównych kompetencji rządu centralnego należy polityka zagraniczna, monetarna i celna. Na czele państwa stoi trzyosobowe Prezydium, które składa się z przedstawicieli głównych grup etnicznych – boszniackiej, chorwackiej

i serbskiej. Przewodniczący Prezydium zmienia się rotacyjnie, raz na osiem miesięcy¹²⁸.

Ważną rolę odgrywają też instytucje międzynarodowe, w tym Biuro Wysokiego

Przedstawiciela¹²⁹.

W 1999 r. Bośnia wystąpiła z wnioskiem o członkostwo w WTO. W czerwcu 2008 r. podpisała (jako ostatni kraj BZ za wyjątkiem Kosowa) Porozumienie

127 Rozpoczęta zamachem na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, dokonanym w Sarajewie przez Gavrilo Prinzipa w 1914 r.

128

Wobec niewydolności systemu politycznego Bośni i Hercegowiny ukształtowanego przez Porozumienie w Dayton, wysuwane były liczne propozycje jego zmiany, idące w często w kierunku utworzenia państwa unitarnego i zdecentralizowanego (szerzej na ten temat: M. Waldenberg 2005, s. 466-474). Przyjęte rozwiązanie dyskryminuje także pozostałe grupy etniczne, ograniczając ich bierne prawo wyborcze. W związku z tym Bośni grozi utrata członkostwa w Radzie Europy (Balkanistyka, BiH grozi wykluczenie z Rady Europy, dostęp: 18.11.2014). Wspomnieć także należy o roli Wysokiego Przedstawiciela (OHR), czyli organu zewnętrznego, który zgodnie z Porozumieniem z Dayton odpowiada za wdrażanie i implementację Porozumienia. Przedstawiciel, pomimo swojego realnego wpływu na kwestie wewnętrzne BiH, nie podlega żadnej kontroli prawej. Co za tym idzie, rola społeczności międzynarodowej w budowaniu państwowości Bośni została określona jako „external state-building” (Babić 2011, s. 16).

129 Obszerne opracowanie problematyki ustroju politycznego BiH zawierają prace J. Musia (2013, s. 91-120) oraz K. Krysieniela (2012, s.215-378), a także P. Osóbki (2011).

89 o Stabilizacji i Stowarzyszeniu (SAA) oraz Interim Agreement on trade and

trade-related issues, a w lipcu 2008 r. Interim Agreement wszedł w życie. Do listopada 2014,

pomimo podpisania w 2008 r., SAA nadal nie wszedł w życie, ze względu na nieprzyjęcie regulacji zapewniającej niedyskryminowanie w instytucjach państwowych osób spoza trójki konstytucyjnych narodów Bośni (Por. Babić 2011, s. 14.; Muś 2013, s. 7; EC Bosnia and Herzegovina Progress Report, s. 4., dostęp: 06.11.2014). W 2014 r. Bośnia była jedynym oprócz Kosowa państwem Bałkanów Zachodnich nie posiadającym statusu Państwa kandydującego (EC Bosnia and Herzegovina, dostęp: 06.11.2014).

Nieznacznie mniejsza od Chorwacji pod względem liczby ludności Bośnia i Hercegowina (3,9 mln ludzi) jest państwem najbardziej zróżnicowanym etnicznie, religijnie i językowo spośród wszystkich krajów bałkańskich (stąd popularne określenie kraju jako „Jugosławii w miniaturze”). Prawie połowę ludności (48,0%) stanowią

Boszniacy¹³⁰, Serbowie 37,1%, a Chorwaci 14,3%. Podobnie wygląda struktura

wyznaniowa, jednakże aż 14% ludności deklaruję inną religię (bądź ateizm), niż trzy dominujące. Jako muzułmanie deklaruje się 40% populacji, jako prawosławni 31%, natomiast jako katolicy 15%. W kraju obowiązują trzy języki urzędowe: bośniacki, chorwacki i serbski (CIA: Bosnia and Herzegovina, dostęp: 06.11.2014).

Wojna lat 1992–1995 spowodowała 80% spadek produkcji przemysłowej

Bośni131

(ponieważ ok. 45% fabryk oraz trzy czwarte rafinerii uległo zniszczeniu) oraz ogromne bezrobocie, oceniane przez Bank Światowy na 50-60% (Muś 2013, s. 84). Pierwsze lata po wojnie charakteryzowała odbudowa zniszczonej gospodarki. W latach 2000–2007 doświadczyła ona względnie szybkiego tempo wzrostu, średnio o 4,4% rocznie. Bośnia nie uniknęła skutków globalnego kryzysu, skutkiem czego lata 2009– 2013 charakteryzowały się nieznacznym spadkiem PKB (por. rozdział 3.2). Gospodarka Bośni jest w znacznym stopniu uzależniona od eksportu metali, energii, tekstyliów i mebli oraz od transferów i pomocy zagranicznej. Poprawie trudnej sytuacji gospodarczej nie sprzyja decentralizacja kraju, utrudniająca przeprowadzanie reform. Z drugiej strony rozrośnięta biurokracja i podzielony rynek zniechęcają zagranicznych

130 Uściślenia wymaga kwestia nazewnictwa. Wyrażenie Boszniak (Bošnjak) przyjęto w 1993 r. jako identyfikujące bośniackich muzułmanów, podczas gdy Bośniak (Bosanac) to mieszkaniec Bośni (regionu geograficznego) niezależnie od przynależności etnicznej czy religijnej (Babić 2011, s. 1).

131 Jeszcze za czasów Tity w Bośni ulokowane zostało wiele zakładów przemysłowych, z uwagi na jej centralne położenie, które było postrzegane jako „bezpieczne” w razie konfliktu zbrojnego (Muś 2013, s. 55).

90 inwestorów. Waluta Bośni – marka wymienna – jest powiązana z EURO, a w sektorze bankowym dominują zachodni inwestorzy. Głównym problemem makroekonomicznym jest wciąż bardzo wysokie bezrobocie. Innymi istotnymi słabościami, których nie udało się wyeliminować jest czarny rynek, stanowiący znaczną część gospodarki, oraz

przerośnięta i skorumpowana administracja na wszystkich szczeblach władzy132

.

Udział przemysłu w wytwarzaniu PKB Bośni jest zbliżony do analogicznego

wskaźnika w Chorwacji – 26,1%133. Gospodarka BiH jest natomiast w większym

stopniu oparta na rolnictwie (8,4%)¹³⁴, niż gospodarka Chorwacji. Z kolei usługi

stanowią 65,5% PKB kraju135. Eksport Bośni opiera się na surowcach i wyrobach

niskotechnologicznych, jak metale, tekstylia czy produkty z drewna (np. meble). Bośnia jest krajem bogatym w zasoby naturalne. Do głównych należą: węgiel, rudy żelaza, boksyt, miedź, ołów, cynk, chromit, kobalt, mangan, nikiel, glina, gips, sól, piasek, drewno oraz energia wodna.

Przyszłość Bośni i Hercegowiny jest niepewna. Z jednej strony, kraj prowadzi dialog z Unią Europejską w sprawie członkostwa, a z drugiej strony coraz silniej objawiają się efekty niewydolnego systemu polityczno-administracyjnego, który wzmagając spory na tle etnicznym wydaje się być jedną z głównych przyczyn niewystarczającego tempa reform. Całą sytuację komplikuje fakt, że część społeczeństwa, w szczególności Bośniaccy Serbowie, dąży do oderwania regionów, które zamieszkują, od Bośni, podczas gdy Boszniacy starają się zmienić system

federacyjny w unitarny i tym samym ograniczyć autonomię pozostałych narodów136

. Do głównych celów zaliczyć można zatem utrzymanie terytorialnej integralności państwa oraz przeprowadzenie reform ustrojowych i strukturalnych, między innymi w obszarze

walki z korupcją i przestępczością¹³⁷.

132 Jak pisze M. Babić (2011, s.8), Bośnia wydaje połowę PKB na administrację i ma największą na świecie liczbę ministerstw (różnych szczebli) per capita.

133 Do głównych produktów wytwarzanych w Bośni należą: stal, węgiel, rudy żelaza, ołów, cynk, mangan, boksyt, aluminium, tekstylia, tytoń, meble, amunicja, sprzęty gospodarstwa domowego oraz produkty petrochemiczne.

134

Najważniejszymi produktami rolnymi Bośni są: pszenica, kukurydza, owoce, warzywa oraz zwierzęta hodowlane.

135

Dane dla roku 2012, źródło:

http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx?sCS_ChosenLang=en, (dostęp: 23.02.2015).

136 J. Muś (2013, s. 10-12) opublikował opracowanie naukowe zawierające różnorodne koncepcje dalszego rozwoju sytuacji w BiH.

137 Według wielu źródeł terytorium Bośni stanowi centrum rekrutacji islamskich terrorystów w Europie (szerzej w tym temacie: M. Waldenberg 2005, s. 474-476).

91

2.3.4. Albania

Uważający się za potomków Ilirów Albańczycy138

utworzyli państwo w XII wieku. Późne Średniowiecze charakteryzowały podboje terenów zajmowanych przez Albańczyków przez Serbię (XIV w.) i Turcję (XV w.), przy czym na krótko zostały one wyzwolone przez bohatera narodowego Albanii, Skanderbega. Kraj odzyskał niepodległość dopiero po I Wojnie Światowej (choć proklamował niepodległość już w 1912 r.). Po II Wojnie Światowej władzę w Albanii przejął Enver Hodża kierujący komunistyczną Albańską Partią Pracy (alb. Partia e Punës së Shqipërisë, PPSh). Kraj stał się niezależny od mocarstw. Do 1960 r. Albania była sojusznikiem ZSRR, następnie do 1978 r. Chin (CIA: Albania, dostęp: 11.11.2014). Hodża dążył do uzyskania stanu autarkii gospodarczej, co jednak nie przyniosło oczekiwanego efektu. W 1967 r. wprowadził on też zakaz wszelkich praktyk religijnych, tworząc z Albanii państwo oficjalnie ateistyczne.

W roku 1991 w Albanii przeprowadzono pierwsze demokratyczne wybory. W sześć lat później, wskutek upadku piramid finansowych, doszło do krachu gospodarczego i związanych z nim zamieszek. Choć Albanię ominęła zarówno wojna w Bośni, jak i wojna w Kosowie, w tym drugim przypadku istniał wyraźny związek z jedną ze stron konfliktu – Kosowarami. Kolejne rządy kraju poza napiętą sytuacją międzynarodową musiały również zajmować się palącymi kwestiami zorganizowanej przestępczości i korupcji. We wrześniu 2000 r. Albania została przyjęta do WTO (WTO: Protocols of Accessions, dostęp: 12.11.2014), w kwietniu 2009 r. do NATO i w tym samym roku złożyła wniosek o członkostwo w UE. 27 czerwca 2014 r. otrzymała ona status państwa kandydującego (EC Albania, dostęp: 12.11.2014).

W roku 2014 liczba mieszkańców Albanii wynosiła 3,0 mln, z czego 82,6% to ludność albańska, a 0,9% grecka. Co ciekawe, aż 15,5% obywateli określa swoją narodowość jako „nieoznaczoną”. Dominującą religią jest islam, który wyznaje 56,7% mieszkańców, kolejną katolicyzm – 10,0%, prawosławie – 6,8%. W przypadku aż 16,2% ludności wyznanie jest nieokreślone, natomiast 2,5% obywateli deklaruje ateizm. W przeciwieństwie do innych krajów BZ, w Albanii zróżnicowanie religijne nie jest

138

Po podboju terenów BZ przez ludność słowiańską w VI i VII w., zamieszkujący ją od drugiego tysiąclecia przed Chrystusem Ilirowie zmuszeni zostali do ucieczki w trudniej dostępne tereny górskie. Jak pisze J. Borkowicz (2000, s. 56), około roku 1000 na terenie obecnej Albanii ostała się tylko jedna znacząca językowa enklawa iliryjska, Arbanon, o której można powiedzieć, że jej członkowie byli przodkami współczesnych Albańczyków.

92 związane ze zróżnicowaniem etnicznym, czy językowym. Aż 98,8% obywateli posługuje się językiem albańskim (CIA: Albania, dostęp: 12.11.2014).

Albania przeszła długą drogę transformacji od bardzo zamkniętej, do względnie otwartej gospodarki. Nie udało się jej jednak stworzyć wystarczająco dogodnych warunków dla rozwoju biznesu, żeby przyciągnąć na większą skalę bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Znacznym zasileniem gospodarki są transfery zagraniczne (głównie z Włoch i Grecji), które jeszcze w 2009 r. odpowiadały za 10,9% PKB

(w roku 2013 wartość ta wynosiła już tylko 6,2%)¹³⁹. Pierwszą falę kryzysu

gospodarczego gospodarka Albanii przetrwała w niezłej kondycji. Podczas drugiej fali konieczne było zwrócenie się po pomoc do MFW. Tradycyjnie, gospodarka Albanii powiązana jest silnie w sferze finansowej i handlowej z Włochami i Grecją, co czyni ją podatną na kryzys w strefie euro (CIA: Albania, dostęp: 12.11.2014).

Albania posiada zdecydowanie najmniej zindustrializowaną i najbardziej rolniczą gospodarkę wśród państw regionu BZ. Udział rolnictwa w tworzeniu PKB

wynosi 20,4%¹⁴⁰, przemysłu tylko 19,6%141, a usług 59,9%142

. Podobnie jak w przypadku innych krajów południowej części Bałkanów Zachodnich, główne produkty eksportowe należą do kategorii niskotechnologicznych oraz surowcowych: tkaniny i obuwie, asfalt, metale i rudy metali, ropa naftowa, warzywa, owoce oraz tytoń. Wydaje się, że najważniejsze wyzwania stojące przez przywódcami Albanii, związane są z postępami w polityce wewnętrznej, zarówno jeśli chodzi o sferę regulacyjną, jak i realną. Do najważniejszych z nich zaliczyć można walkę z korupcją i zorganizowaną przestępczością (w szczególności handel żywym towarem i narkotykami), ułatwienia w prowadzeniu biznesu i modernizację infrastruktury. W sytuacji, gdy nie istnieją zewnętrzne przeszkody dla członkostwa kraju w UE, jak w przypadku Macedonii, czy Kosowa, głównie tempo i skala reform wewnętrznych determinuje kalendarz akcesji.

139 Źródło: http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx?sCS_ChosenLang=en, (dostęp: 23.02.2015).

140 Najważniejszymi produktami rolnymi Albanii są: pszenica, kukurydza, ziemniaki, warzywa, owoce, buraki cukrowe, winogrona, mięso, produkty mleczne oraz owce.

141

Do głównych produktów przemysłowych zalicza się: produkty spożywcze, wyroby tytoniowe, tekstylia, drewno, olej, chemikalia, cement, metale oraz energię wodną.

142

Dane dla roku 2012, źródło:

http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx?sCS_ChosenLang=en, (dostęp: 23.02.2015).

93

2.3.5. Macedonia

Współczesna Macedonia odwołuje się do schedy po starożytnym Królestwie

Macedonii, które za czasów Aleksandra Wielkiego143

było najpotężniejszym państwem

na Ziemi¹⁴⁴. Prawo do tej chlubnej tradycji jest obecnie przyczyną konfliktu między

Macedonią a Grecją, na której terytorium położona jest część ziem dawnego królestwa i która również uważa się za spadkobierczynię jego tradycji. Spór dotyczy w głównej mierze narodowej symboliki oraz samej nazwy państwa – Republika Macedonii. Z uwagi na protesty greckie, na forum międzynarodowym używana jest nazwa Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (ang. Former Yugoslav Republic Of Macedonia - FYROM).

Ogłoszenie przez Macedonię niepodległości miało miejsce 17 września 1991 r. Wojna w Bośni lat 1992–1995 nie dotknęła kraju w zasadniczy sposób. Natomiast skutkiem wojny w Kosowie był napływ około 360 tysięcy uchodźców narodowości albańskiej, co spowodowało istotne napięcia. Efektem był tzw. konflikt w Tetowie (luty – sierpień 2001 r.), podczas którego Albańczycy wystąpili zbrojnie przeciw władzy, dążąc do zaprzestania dyskryminacji. Walki zostały zakończone po międzynarodowych naciskach dyplomatycznych Porozumieniem z Ochrydy 13 sierpnia 2001 r. Zgodnie z jego głównymi ustaleniami, język albański zyskał status języka urzędowego w administracji państwowej oraz gminach zamieszkanych przynajmniej w 20% przez ludność albańską, szkolnictwo wyższe w języku albańskim uzyskało finansowanie z budżetu, a także wprowadzono parytety etniczne w policji, administracji i wojsku.

4 kwietnia 2003 r., po blisko 10 latach negocjacji, Macedonia została członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO News: Macedonia, dostęp: 11.11.2014). Na arenie europejskiej, Macedonia była pierwszym krajem, który podpisał układ SAA (9 kwietnia 2001 r.) i pierwszym, wobec którego wszedł on w życie (1 kwietnia 2004 r.) (Macedonia: Stabilisation …, dostęp: 11.11.2014 r.). Wcześniej, 1 czerwca 2001 r. weszła w życie jego część handlowa Agreement on trade and trade-related matters. W marcu 2004 r. Macedonia wystąpiła z wnioskiem o członkostwo w Unii Europejskiej, a 16 grudnia 2005 r. otrzymała status państwa kandydującego (EC

143 Aleksander III Macedoński, zwany Aleksandrem Wielkim, był królem Macedonii w latach 336 – 323 p.n.e.

144 Macedonia jeszcze na przełomie X i XI wieku była niezależnym państwem (Bujwid-Kurek 2008, s. 114).

94 FYROM, dostęp: 11.11.2014 r.). Rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych blokowane jest jednakże przez Ateny.

Stanowiąca niewiele więcej niż połowę ludności Bośni Macedonia (2,1 mln ludzi) do czasu wojny w Kosowie była krajem względnie jednorodnym etnicznie. Napływ około 360 tysięcy Albańczyków sprawił, że zgodnie ze spisem ludności z 2002 r. stanowili oni aż 25,2% ludności, podczas gdy Macedończycy 64,2%, Turcy 3,9%, Romowie 2,7%, a Serbowie 1,8%. Natomiast jeżeli chodzi o strukturę wyznaniową, przynależność do Macedońskiego Kościoła Prawosławnego deklarowało 64,7% obywateli, natomiast jako wyznawców islamu – aż 33,3%. Urzędowymi językami

posługuje się ponad 91% populacji: macedońskim 66,5%, a albańskim 25,2%145

(CIA: Macedonia, dostęp: 11.11.2014).

Gospodarka Macedonii pomimo istotnych wysiłków liberalizacyjnych nie zdołała przyciągnąć znaczącej liczby inwestycji zagranicznych, w porównaniu do pozostałych krajów regionu BZ. Do głównych problemów należy szara strefa, szacowana na 20% do 45% PKB, oraz przekraczające 30% bezrobocie. Powiązanie denara macedońskiego z euro oraz restrykcyjna polityka fiskalna pozwoliły gospodarce Macedonii zachować stabilność makroekonomiczną po wybuchu kryzysu gospodarczego 2008 r. (CIA: Macedonia, dostęp: 11.11.2014).

Gospodarka Macedonii jest w większej mierze oparta na rolnictwie, niż pozostałe gospodarki regionu, za wyjątkiem Albanii. Sektor ten odpowiada za 10,3%

PKB¹⁴⁶, natomiast przemysł za 25,6%¹⁴⁷, a usługi za 64,1%148

. Podobnie jak w przypadku Bośni, eksport Macedonii opiera się na wyrobach niskotechnologicznych oraz surowcach i obejmuje głównie żywność, napoje, tytoń, tkaniny, rudę żelaza, stal i części samochodowe. Macedonia jest także zasobna w zasoby naturalne: rudy żelaza, miedź, ołów, cynk, chromit, mangan, nikiel, wolfram, złoto, srebro, azbest, gips, drewno, a także znaczne areały gruntów ornych.

145 Albański jest językiem urzędowym tylko w regionach zamieszkanych w co najmniej 20% przez ludność narodowości albańskiej.

146 Do głównych produktów rolnych należą: winogrona, tytoń, warzywa, owoce, mleko oraz jaja.

147

Najważniejszymi gałęziami przemysłu Macedonii są: przetwórstwo spożywcze, napoje, tekstylia, chemikalia, rudy żelaza, stal, cement, energia oraz farmaceutyki.

148

Dane dla roku 2012, źródło:

http://unctadstat.unctad.org/wds/ReportFolders/reportFolders.aspx?sCS_ChosenLang=en, (dostęp: 23.02.2015).

95 Wyzwania stojące przed Macedonią w najbliższych latach dotyczą zarówno polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej. Na arenie międzynarodowej aktywność kraju nadal blokuje Grecja i bez rozwiązania sporu o oficjalną nazwę państwa, dalsze kroki w kierunku członkostwa Macedonii w Unii Europejskiej, ale także i w NATO, wydają się być nierealne. Jeżeli chodzi o sprawy wewnętrzne, konflikt z mniejszością albańską, jak się wydaje, nadal stanowi jedną z głównej barier rozwoju. Istotną kwestią jest również pobudzenie aktywności gospodarczej i ograniczenie szarej strefy.

2.3.6. Kosowo

Zamieszkałe od drugiego tysiąclecia przed Chrystusem przez ludność iliryjską terytorium współczesnego Kosowa, od pierwszych wieków naszej ery było częścią Imperium Rzymskiego i Bizantyńskiego, aż do czasu podbicia tych terenów przez Słowian w VII w., kiedy to ludność iliryjska musiała chronić się w trudnodostępnych obszarach Gór Dynarskich (por. Borkowicz 2000, s. 55). W kolejnych stuleciach stało się ono centrum państwowym i religijnym Królestwa Serbii, co znalazło wyraz

w licznych obiektach sakralnych z tego okresu¹⁴⁹. Od roku 924 Serbia wraz z Kosowem

znalazły się pod panowaniem Pierwszego Cesarstwa Bułgarskiego, a w XI i XII w. została podbita przez cesarza Bizancjum, Bazylego II Bułgarobójcę. W roku 1190 wielki żupan Raszki Stefan Nemanja doprowadził do niezależności Serbii. Z kolei za panowania Stefana Uroszy II Milutina centrum państwa zostało przeniesione z Raszki do Kosowa i Metochii. Z tego powodu Kosowo zyskało miano kolebki państwowości serbskiej, co tłumaczy podłoże sporów o to terytorium również współcześnie (Nowak 2010, s. 12). Bitwa na Kosowym Polu (1389 r.) zapoczątkowała stopniowy upadek Serbii i panowanie na terenie Kosowa Imperium Osmańskiego, co pociągnęło za sobą zmianę etnicznej charakterystyki regionu – wyparci przez Turków Serbowie przenosili się w okolice Belgradu, a na ich miejsce napływała ludność albańska, która z czasem stała się grupą dominująca na tym terytorium (por. Borkowski 2000, s.56-57). Od 1912 r. kontrolę nad terytorium odzyskała Serbia. W czasach SFR Jugosławii Kosowo miało status regionu autonomicznego (CIA: Kosovo, dostęp: 13.11.2014).

W roku 1989 Slobodan Milošević zniósł autonomię Kosowa, co stało się przyczyną konfliktów. W szczególności w 1991 r. przeprowadzono referendum

149 W położonym w zachodniej części Kosowa mieście Peć rezyduje głowa założonego w 1346 r. serbskiego kościoła prawosławnego (Borkowicz 2000, s. 56; Piekło 1999, s. 156).

96 niepodległościowe, nie uznane przez Serbię. Rząd Ibrahima Rugovy czynił starania o uzyskanie międzynarodowego poparcia dla niepodległości kraju. Sytuacja doprowadziła do wojny w Kosowie (opisanej szerzej w podrozdziale 2.2.). Od czasu jej

zakończenia, stabilności regionu pilnują siły międzynarodowe150

. Od 2005 r. pod egidą Narodów Zjednoczonych toczyły się rozmowy w sprawie uregulowania statusu

Kosowa, jednakże bezowocnie151

. Dlatego 17 lutego 2008 r. kraj ogłosił niepodległość, którą uznało większość państw członkowskich ONZ (CIA: Kosovo, dostęp: 13.11.2014).

Serbia podejmowała próby zdelegalizowania deklaracji niepodległości Kosowa na arenie międzynarodowej. W czerwcu 2010 r. jednakże Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że deklaracja nie złamała prawa międzynarodowego ani Rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych Nr 1244. W kwietniu 2013 r. oba kraje osiągnęły porozumienie w sprawie normalizacji stosunków (CIA: Kosovo, dostęp: 13.11.2014). Kosowo nie jest członkiem ONZ ani WTO, w czerwcu 2009 r. natomiast uzyskało członkostwo w Banku Światowym i Międzynarodowym Funduszu Walutowym (Kosovo’s Economy, dostęp: 13.11.2014). 25 lipca 2014 r. zostało zainicjowane przystąpienie Kosowa do Procesu Stabilizacji i Stowarzyszenia (EC Kosovo, dostęp: 13.11.2014).

Nieznacznie mniej liczne od Macedonii Kosowo jest krajem dość homogenicznym etnicznie, pomimo wieloletniego panowania na jego terenie Serbii. W 2008 r. 92% mieszkańców deklarowało się jako Albańczycy, podczas gdy na pozostałe 8% składały się następujące narodowości: Serbowie, Bośniacy, Gorani, Romowie, Turcy, Aszkali, Egipcjanie (por. Balkanistyka, Bałkańskie mniejszości..., dostęp: 13.11.2014). Do najważniejszych wyznań na terytorium Kosowa należą islam, prawosławie i katolicyzm, brak jednakże danych odnośnie udziałów poszczególnych religii w całym społeczeństwie Kosowa. Podobne trudności badawcze napotykają próby oceny struktury językowej kraju. Oficjalnymi językami są albański oraz serbski,

150

Stąd oficjalna nazwa terytorium Kosowa – United Nations Interim Administration Mission in Kosovo

(UNMIK). Pełny tekst rezolucji ONZ dostępny pod adresem

http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1244(1999) .

W dokumencie Procesy liberalizacji handlu zagranicznego a zmiany jego wielkości i struktury na przykładzie państw Bałkanów Zachodnich (Stron 87-100)