Nowe zadania wynikające z porozumienia CEFTA-2006

Wraz z pokonywaniem kolejnych barier w handlu pomiędzy państwami CEFTA-2006, zmienia się rola tego Porozumienia oraz cele mu wytyczane w zakresie dalszej liberalizacji handlu.

Najważniejszym wyzwaniem dla dalszego funkcjonowania CEFTA-2006 jest rozwój regionalnej współpracy gospodarczej, która prowadziłaby do możliwości wprowadzania na rynek tak unijny, jak i krajów trzecich, ponadprzeciętnie konkurencyjnych produktów (Milivojević 2011, s. 54). Koprodukcja stymulowana obniżeniem kosztu produkcji na poszczególnych szczeblach łańcucha wartości dodanej zlokalizowanych w różnych krajach jednego ugrupowania integracyjnego powinna przyczyniać się do restrukturyzacji całych gałęzi przemysłu, pomagając zmienić ich

strukturę w kierunku nowoczesnych, poszukiwanych przez rynek branż203

. Za jej sprawą rozwijać się także powinna współpraca międzynarodowa w takich dziedzinach, jak edukacja, czy nauka i technologia.

Kwestia handlu usługami (ang. trade in services) została przewidziana w porozumieniu CEFTA-2006 i jest ona obecnie przedmiotem dyskusji między jej sygnatariuszami. W pierwszym etapie liberalizacji sfery usług, cztery dziedziny są

203 Strukturalnym deficytem całego regionu jest brak zrównoważonej i efektywnej polityki restrukturyzacji sektora przemysłowego. Powstrzymało to napływ inwestycji zagranicznych i spowodowało, że wzrost był finansowany i zależny od obcych oszczędności (Milivojević 2011, s. 54).

127 brane pod uwagę: usługi prawne, inżynieryjne, rachunkowość oraz architektura. Potencjalnymi branżami są natomiast usługi budowlane, telekomunikacyjne,

dystrybucyjne oraz transportowe (CEFTA Trade in Services, dostęp: 07.01.2015)204

. Inicjatywą finansowaną przez rząd Węgier jest Aid for Trade - Implementing

CEFTA; Overcoming Non-Tariff Barriers, OECD. Inicjatywa ta ma na celu eliminację

barier pozataryfowych w handlu, w szczególności tych, które wpływają na główne

przepływy handlowe między stronami205. Dzieje się to poprzez identyfikację,

klasyfikację oraz eliminację poszczególnych typów barier. Zaimplementowany system

na bazie metodologii przygotowanej przez OECD²⁰⁶ zawiera zdefiniowanie środków

i ram czasowych dla eliminacji tychże barier (Zenić-Zeljković 2011, s.26).

Istotnym projektem jest uruchomiony w 2008 r. CEFTA 2006, Improving

Opportunities for Trade, który składa się z dwóch części: informacji dla biznesu oraz

regionalnego podejścia w eliminacji barier pozataryfowych. W celu realizacji tych zadań powstały dwa instrumenty: CEFTA Trade Portal oraz Market Access Data Base. Pierwszy z nich, uruchomiony w 2010 r. przy współudziale środków German Technical

Cooperation (GTZ), służy przedsiębiorcom oraz administracji do zdobywania

informacji na temat wszystkich regulacji i zasad handlu panujących w regionie. Natomiast utworzona w 2009 r. baza danych jest efektem pracy nad identyfikacją barier w handlu wzajemnym (Zenić-Zeljković 2011, s. 26; CEFTA Related Projects, dostęp: 08.01.2015). Pokrewną inicjatywą jest stworzenie bazy danych ograniczeń sanitarnych i fitosanitarnych (SPS), CEFTA SPS Database. Głównym celem jest wzmocnienie przejrzystości oraz wymiany danych w wyżej wymienionym obszarze. Baza zawierać

ma stosowane środki SPS oraz prawodawstwo dotyczące tej tematyki²⁰⁷.

Ważnym projektem jest Monitoring the Investment Related Clauses of CEFTA,

OECD, przedsięwzięcie finansowane przez Komisję Europejską, a prowadzone przez

Wydział Rozwoju Sektora Prywatnego OECD. Projekt ma dwa główne cele208

:

204 Problematyka liberalizacji sfery usług była już dyskutowana na forum „pierwotnej” CEFTA, nie było jednakże pełnej zgody pomiędzy jej sygnatariuszami odnośnie wprowadzenia liberalizacji (Molendowski 2012a, s. 126; Rutkowski 2000, s.19).

205 Więcej na ten temat: CEFTA Aid For Trade (dostęp: 08.01.2015).

206

Szczegóły metodologii wraz z tabelą przedstawiającą elementy podlegające ocenie przez OECD zawiera praca J. Zenić-Zeljković (2011, s. 26).

207 Więcej na ten temat: CEFTA Project Facility (dostęp: 07.01.2015).

208 Więcej na ten temat: CEFTA Monitoring (dostęp: 10.01.2015); OECD Investment Compact (dostęp: 10.01.2015).

128

 monitorowanie wdrażania zapisów CEFTA odnośnie inwestycji,

tj. niedyskryminacji i traktowania narodowego, zamówień publicznych²⁰⁹

i ochrony własności intelektualnej;

 ocenę potencjalnego wpływu CEFTA-2006 na koncentrację przemysłu

i lokalizację nowych BIZ.

Jest to więc projekt pokrewny do Evaluation of the impact of regional trade integration

on investment location, OECD, zawierającego w znacznej mierze pokrywające się

obszary tematyczne²¹⁰. Wcześniej inwestycje w regionie związane były przede

wszystkim z prywatyzacją i restrukturyzacją tradycyjnych gałęzi, w szczególności średnio- lub niskotechnologicznych, a ukierunkowane one były głównie na rynek wewnętrzny. Przyciąganie nowych inwestycji ukierunkowanych na eksport, w szczególności inwestycji typu greenfield, stanowi więc istotne wyzwanie dla CEFTA-2006 (Zenić-Zeljković 2011, s.26-27).

Projektem związanym z logistyką handlu jest Regional Trade Logistics – IFC

Project. Przyjęto w nim za cel zmniejszenie ograniczeń regulacyjnych

i administracyjnych związanych z logistyką handlu oraz harmonizację transgranicznych systemów celnych i usług. Ma to zostać zrealizowane poprzez:

 uproszczenie i harmonizację regulacji i procedur administracyjnych

odnoszących się do sfery handlu;

 zbudowanie całościowego podejścia regionalnego do kwestii logistyki handlu;

 uproszczenie procedur celnych dla transportu towarów wodami śródlądowymi

oraz transportem powietrznym²¹¹.

Dostrzec można istotny wpływ zapisów Rundy Urugwajskiej WTO (opisanej w podrozdziale 1.4.3.) na ukształtowanie obecnych celów porozumienia CEFTA-2006. Zgodnie z tendencjami, które kształtowały regulacje WTO od połowy lat 90., w porozumieniu odchodzi się od kwestii handlu towarami sensu stricte, rozszerzając

spectrum zainteresowań na takie sfery, jak usługi czy inwestycje bezpośrednie.

Zgodnie z tymi tendencjami oczekiwać można bardziej zdecydowanego zajęcia się

209

Z dniem 01.05.2010 r. weszły w życie zapisy o równym traktowaniu dostawców ze wszystkich krajów CEFTA w zamówieniach publicznych (Zenić-Zeljković 2011, s.27).

210 Więcej na ten temat w: CEFTA Evaluation Impact (dostęp: 10.01.2015). Wcześniejsze inicjatywy CEFTA-2006 odnośnie BIZ opisuje J. Zenić-Zeljković (2011, s. 27).

211

129 przez sygnatariuszy CEFTA-2006 prawami własności intelektualnej, co regulowała jeszcze Runda Urugwajska. Dostrzegając z kolei nowe kierunki negocjacji na forum WTO, spodziewać się można wzrostu znaczenia w przyszłych ustaleniach państw-sygnatariuszy CEFTA takich kwestii, jak uczciwy handel (ang. fair trade) oraz harmonizacja warunków prowadzenia działalności gospodarczej pomiędzy krajami. Oczywiście na tempo rozwiązywania tych istotnych problemów będzie również wpływał proces przystępowania poszczególnych krajów Bałkanów Zachodnich do Unii Europejskiej.

2.7. Podsumowanie

Skupiające jak w soczewce wiele problemów świata, Bałkany Zachodnie od wieków borykają się z darem i przekleństwem znajdowania się na styku kultur, cywilizacji, religii. Pierwotnie zamieszkane przez ludność Iliryjską, podbite przez Słowian, następnie podległe Turkom, którym czoła stawiali Austriacy i Węgrzy, z niemałymi wpływami carskiej Rosji, aż w końcu ponownie pod władaniem Słowian i potomków Ilirów. Od wieków na styku katolicyzmu, prawosławia i islamu (które to podziały niejednokrotnie nie pokrywały się z podziałami etnicznymi), wprzęgnięte poprzez to w zideologizowaną wojnę, w której silnie zmitologizowane kultura i religia stanowiły wygodny pretekst do użycia siły w celach czysto politycznych. Dawniej współpracujące ze sobą w celu samoobrony przed dominacją mocarstw, ostatnio współpracujące pod silnym naciskiem ich części, gdyż doświadczenia końca XX wieku tejże współpracy na pewno nie sprzyjały. A dla samych mocarstw, region o strategicznym znaczeniu, europejski przyczółek zarówno dla prawosławnej Rosji, jak i dla muzułmańskiego Bliskiego Wschodu.

W tym kontekście, integracja regionalna rozumiana jako współpraca pomiędzy krajami bałkańskimi, której gospodarczym sztandarem jest porozumienie CEFTA-2006, jawi się głównie jako środek do ich przyszłego członkowstwa w Unii Europejskiej. Szlak ten został wytyczony wcześniej przez państwa Europy Środkowo-Wschodniej, w przypadku których podpisana końcem 1992 r. umowa CEFTA przyniosła, poza korzyściami natury gospodarczej wynikającymi z liberalizacji handlu, również możliwość szybszej integracji z Unią. Państwa Bałkanów Zachodnich z dniem 31 grudnia 2008 r. zniosły w obrębie Porozumienia wszystkie opłaty celne i opłaty

130 mające podobny skutek oraz wszystkie opłaty importowe natury fiskalnej. Zostały też istotnie ograniczone bariery natury pozataryfowej.

Kierunek europejski, choć naturalny z punktu widzenia logiki interesu społeczeństw regionu, nie jest jednakże do końca oczywisty dla wszystkich jego krajów. W największym państwie regionu – Serbii – dopiero w ostatnich latach nastąpiło przyspieszenie procesu integracji. Bośnia jest zakładnikiem swojej własnej, przyjętej układem z Dayton konstytucji, paraliżującej wszelkie reformy i dalekosiężne projekty. Integrację Macedonii blokuje skutecznie Grecja, sprzeciwiająca się używaniu przez ten kraj jego historycznie naznaczonej nazwy. Kosowo, pomimo normalizacji stosunków z Serbią w 2011 r. nadal nie ma perspektyw na ściślejsze formalne postępy w integracji z Unią z uwagi to, że jest nie uznawane nie tylko przez Serbię czy Rosję, ale też przez część państw członkowskich UE. Oddzielną, choć nie mniej ważną kwestią jest faktyczna zdolność Kosowa do funkcjonowania bez kurateli międzynarodowej.

Na przeciwległym biegunie znajduje się Chorwacja, od 1 lipca 2013 r. przyjęta w poczet państw członkowskich Unii Europejskiej. W jej ślady szybko podąża najmłodsze, nie licząc Kosowa, państwo Bałkanów Zachodnich, czyli Czarnogóra. Jeżeli upora się ono z korupcją i zdoła pobudzić aktywność przemysłową, ma szansę wkrótce również przystąpić do Unii. Najistotniejsze przeszkody na europejskiej drodze Albanii stanowią obecnie kwestie walki z korupcją i zorganizowaną przestępczością. Wydaje się więc, że droga do integracji regionalnej w ramach Unii Europejskiej w przypadku tych trzech krajów wygląda najlepiej.

131

Rozdział 3.

Analiza porównawcza zagranicznej wymiany handlowej