Cechy zespoáu piákarskiego

Zespóá piákarski skáada siĊ z ludzi, którzy niejednokrotnie znacznie róĪnią siĊ od siebie, pochodzą z róĪnych Ğrodowisk, czy nawet krajów. Jak w kaĪdej grupie co pojawia siĊ zarówno w opracowaniach literaturowych jaki przeprowadzonych wywiadach bardzo istotna jest hierarchia. W przypadku zespoáów piákarskich ze wzglĊdu na specyfikĊ ich dziaáalnoĞci w mniejszym stopniu moĪna mówiü o klasycznym ukáadzie ról zespoáowych zaproponowanym przez M. Belbina. Bardziej homogeniczne zadania stojące przed druĪyną warunkują istnienie prostszego podziaáu ról w zespole, a co za tym idzie mniejszej ich iloĞci. Przyglądając siĊ klasycznemu podziaáowi ról w zespole i porównując z wynikami badaĔ empirycznych moĪna stwierdziü Īe jedyną rolą identyfikowaną w obu przypadkach i bĊdącą analogicznie rozumianą jest lider zespoáu. Lider którego podstawową cechą jest umiejĊtnoĞü wpáywania na pozostaáych czáonków zespoáu, motywowanie ich do zwiĊkszonego wysiáku, a takĪe co szczególnie podkreĞlane przez uczestników badaĔ empirycznych umiejĊtnoĞü inspirowania pozostaáych zawodników poprzez skuteczne wykonywanie swoich obowiązków. W ramach badaĔ postarano siĊ stworzyü profil lidera zespoáu, na podstawie wypowiedzi trenerów biorących udziaá w badaniach. PoniewaĪ istotnoĞü zawodnika zdolnego podoáaü zadaniu wcielania siĊ w tĊ rolĊ byáo podkreĞlane zarówno w czasie badaĔ, jak i moĪna zaobserwowaü czĊste podkreĞlanie tego faktu w wypowiedziach trenerów na temat prowadzenia druĪyny piákarskiej. Co zrozumiaáe, nie moĪna stwierdziü, Īe zawodnik speániający warunki bycia liderem w danej druĪynie, bĊdzie w stanie uniwersalnie speániaü tĊ rolĊ w innych zespoáach. Analizując opinie dotyczące kreowania lidera w druĪynie piákarskiej moĪna zwróciü uwagĊ Īe zestaw cech, jest równie istotny jak otoczenie w którym dany zawodnik siĊ

znajduje. Trzeba pamiĊtaü Īe z uwagi na cechy charakteru bĊdące udziaáem poszczególnych piákarzy niektórzy mają wiĊksze predyspozycje by zostawaü liderami swoich druĪyn. Z wypowiedzi dotyczących tego zagadnienia wyáania siĊ obraz lidera tego zespoáu.

Warunkiem koniecznym są odpowiednie umiejĊtnoĞci sportowe –– jak zwrócono uwagĊ jednym z zadaĔ lidera jest inspirowanie innych zawodników swoją postawą na boisku, co w naturalny sposób jest warunkowane jego zdolnoĞcią do wziĊcia ciĊĪaru odpowiedzialnoĞci za grĊ w kluczowych momentach spotkaĔ piákarskich.

Trenerzy zwracają teĪ uwagĊ na naturalne predyspozycje zawodników zajmujących okreĞlone pozycje na boisku do zostania liderami zespoáów piákarskich. Patrząc na ustawienie piákarzy na boisku w klasycznym podziale na cztery formacje (licząc bramkarza) moĪna zauwaĪyü centralną oĞ wokóá której zbudowana jest druĪyna –– bramkarz, Ğrodek obrony, Ğrodek pomocy i napastnicy. Zawodnicy grający w Ğrodku pola a szczególnie pomocnicy mają w naturalny sposób wiĊkszy wpáyw na grĊ, co uwarunkowane jest ich pozycjami na boisku. Stąd teĪ przyglądając siĊ zawodnikom szeroko uznawanym za liderów swoich zespoáów moĪna zwróciü uwagĊ Īe najczĊĞciej są to zawodnicy grający na pozycjach Ğrodkowych pomocników i obroĔców.

UmiejĊtnoĞci przywódcze, naturalna umiejĊtnoĞü zdobywania autorytetu jest oczywistą, ale takĪe bardzo istotną cechą konieczną do wykreowania lidera zespoáu piákarskiego. ħródáa tego autorytetu mogą leĪeü zarówno we wspomnianych wyĪej umiejĊtnoĞciach piákarskich, doĞwiadczeniu, ale takĪe związane z historią związaną z danym klubem, relacjami w jakich zawodnik pozostaje z zarządem i kibicami. W badaniach pojawiáa siĊ opinia, Īe zawodnicy wychowani w danym klubie są naturalnymi kandydatami na liderów. PoĞwiĊcenie i przywiązanie do klubu, ale takĪe miasta rodzinnego moĪe byü inspirujące dla innych zawodników.

Fizycznym przejawem liderowania druĪynie staje siĊ czĊsto nominacja na kapitana druĪyny. Kapitan druĪyny w Ğwietle przepisów to zawodnik, który wyróĪniony jest poprzez opaskĊ kapitaĔską na ramieniu (w przypadku piáki noĪnej) i w trakcie meczu pozostaje zawodnikiem, który ma prawo wyjaĞniaü z sĊdzią wszelkie wątpliwoĞci. Procedura wyboru kapitana zaleĪy od trenera. Badania wykazaáy dwa sposoby wyboru kapitana –– wybór przez druĪynĊ, oraz narzucony kapitan przez

szkoleniowca. Wybór przez druĪynĊ moĪe byü w peáni autonomiczny w stosunku do sztabu szkoleniowego, lub teĪ pod wpáywem trenera. Trenerzy, szczególnie starsi co wykazaáy badania mają takĪe tendencjĊ do narzucania druĪynie kapitana. Decyzja ta jest istotna równieĪ z tego powodu, Īe kapitan reprezentuje zespóá na zewnątrz w kontaktach zarówno ze sztabem szkoleniowym jak i zarządem klubu. Niejako uzupeánieniem funkcji kapitana, są zawodnicy wspierający go w tej roli zwani zwyczajowo radą druĪyny. W przypadku nieobecnoĞci gáównego kapitana, czĊsto to oni przejmują funkcjĊ formalną w meczach. Ze wzglĊdów czysto pragmatycznych rolĊ kapitana meczowego powierza siĊ czĊĞciej zawodnikom z pola –– mogą oni w áatwiejszy sposób komunikowaü siĊ sĊdzią niĪ bramkarz, który w mniejszym stopniu porusza siĊ po boisku, nie jest to jednak nieprzekraczalna reguáa. Warto dodaü Īe w zespoáach formowanych zadaniowo, na mecz lub turniej takich jak przede wszystkim reprezentacja Polski, funkcja kapitana moĪe byü powierzana zawodnikowi wybieranemu wedáug innych zasad –– w reprezentacji Polski zwyczajowo jest to zawodnik z najwiĊkszą iloĞcią wystĊpów w kadrze narodowej.

Team spirit czy teĪ atmosfera w druĪynie jest oceniana przez respondentów

jako kluczowy element warunkujący wysokie wyniki sportowe. Budowanie atmosfery w druĪynie jest jednakĪe záoĪonym procesem, który niekoniecznie moĪe byü sterowany z zewnątrz. Trenerzy piákarscy stosują co prawda metody znane z innych organizacji takich jak wspólne spotkania, czy teĪ zajĊciach w grupach (paintball, parki linowe, filmy motywacyjne), jednak jako gáówne Ĩródáo atmosfery podają dobre wyniki które budują w druĪynie mentalnoĞü zwyciĊzców. Sukcesy odnoszone przez zespóá podnoszą jego morale i pozwalają na podniesienie wiary we wáasne umiejĊtnoĞci. Pojawiający siĊ w literaturze postulat jasno wyjaĞnionego podziaáu ról w zespole, który powoduje osiąganie wysokich wyników¹⁶⁴. Co zrozumiaáe trener bĊdący kierownikiem zespoáu nie moĪe narzuciü swoim zawodnikom wzorowej wspóápracy, moĪe jednak stymulowaü takie zachowania. Trenerzy biorący udziaá w badaniu zwracali uwagĊ na potrzebĊ reagowania na sytuacje kryzysowe w zespole, które mogáy prowadziü do zaáamania chĊci do wspóápracy pomiĊdzy zawodnikami. Zespóá piákarski jak kaĪda grupa ludzi przechodzi róĪnego rodzaju kryzysy, wynikające z bieĪącej dziaáalnoĞci, czy teĪ konfliktów powstających wewnątrz zespoáu, wynikające z indywidualnych dąĪeĔ poszczególnych jego czáonków.

Rozwiązania tych problemów są róĪne, wspomniane wczeĞniej wspólne formy aktywnoĞci, czasem jednak wystarczy szczera rozmowa pomiĊdzy czáonkami druĪyny, prowadząca do wyjaĞnieĔ nieporozumieĔ.

Rytuaáy w druĪynie są istotną czĊĞcią budowania atmosfery. Podobnie jak w kaĪdym zespole, równieĪ druĪyna piákarska posiada swój ustalony zestaw zasad postĊpowania w okreĞlonych przypadkach. Interesującym faktem jest Īe w przypadku obecnych druĪyn sportowych zanika fakt istnienia rytuaáów inicjacyjnych. Istnienie tych rytuaáów jest stricte nieformalne i nie uregulowane. Podstawową przyczyną tego faktu jest duĪa rotacja zawodników pomiĊdzy zespoáami, oraz duĪa róĪnorodnoĞü narodowoĞciowa. Warto teĪ zwróciü uwagĊ na to, Īe kluby ekstraklasy coraz czĊĞciej siĊgają po doĞwiadczonych zawodników, którzy w mniejszym stopniu kwalifikują siĊ do rytuaáów inicjacyjnych. Wspomniana rotacja zawodników powoduje tez duĪe przemiany w rytuaáach druĪyny. Wpáyw na to ma równieĪ nikáa obecnoĞü wychowanków w skáadach zespoáów ekstraklasy. Zwracając uwagĊ, Īe wiĊkszoĞü druĪyn jest tworzonych w celu rozegrania pojedynczego sezonu, nie moĪna oczekiwaü stabilnego zestawu zasad w nich obowiązujących.

UmiejĊtnoĞci zawodników to ich zdolnoĞü do gry na okreĞlonym poziomie i wykonywania zadaĔ, które stawia przed nimi trener i zarządzający klubem. Z badaĔ empirycznych wynika, Īe umiejĊtnoĞci sportowe są podstawą doboru zawodników do zespoáu. Biorąc pod uwagĊ zróĪnicowanie zadaĔ które zawodnicy speániają na boisku druĪyna piákarska potrzebuje zawodników o okreĞlonych umiejĊtnoĞciach. Zestawienie piákarzy o odpowiednich kompetencjach jest jednym z kluczowych zadaĔ stojących przed trenerem i dyrektorem sportowym odpowiadających za zatrudnianie zawodników. Warto w tym miejscu zaznaczyü, Īe inne cechy zawodników, takie jak charakter, umiejĊtnoĞü wspóápracy w grupie są w opinii respondentów drugorzĊdne.

164 M. Gellert C. Nowak, Zespóá……, op. cit.,s. 72––74.

5.3 Otoczenie zewnĊtrzne zespoáu piákarskiego