Opierając siĊ na przedstawionym w pierwszej czĊĞci rozdziaáu modelu obszarów efektywnoĞci zespoáu sportowego, moĪna zastanowiü siĊ nad przyjĊciem zestawu mierników pozwalających na ocenĊ stopnia realizowania zadaĔ postawionych przed druĪyną przez zarząd klubu. Zbyt duĪym uproszczeniem wydaje siĊ ograniczenie tej oceny jedynie do wyniku sportowego, jednak warto podkreĞliü jego kluczowe znaczenie.
Wynik osiągniĊty w rozgrywkach jest teoretycznie najbardziej mierzalnym sposobem oceny efektywnoĞci zespoáu sportowego. DruĪyna uczestniczy w rozgrywkach róĪnego rodzaju organizowanych przez krajowe i miĊdzynarodowe związki piákarskie. RozróĪniü moĪemy dwa rodzaje rozgrywek – rozgrywki ligowe, w których najistotniejsze jest osiągniĊcie jak najwiĊkszej iloĞci punktów w kolejnych meczach sezonu, oraz rozgrywki pucharowe, które polegają na rywalizacji w kolejnych rundach na zasadzie przegrywający odpada, zaleĪnie od szczebla i rodzaju rozgrywek decydujący jest mecz, bądĨ dwumecz rozgrywany miĊdzy dwoma zainteresowanymi zespoáami.
Cele stawiane przed zespoáem sportowym w konkretnych rozgrywkach zaleĪą od zestawu czynników, wĞród których na pierwszy plan wysuwają siĊ moĪliwoĞci finansowe klubu, którego druĪyna jest czĊĞcią. Zarząd inwestując okreĞlone Ğrodki pieniĊĪne oczekuje adekwatnych wyników. ĝrodki finansowe przeznaczane są zarówno na transfery utalentowanych zawodników wnoszących nową jakoĞü do druĪyny, jak i na ich wynagrodzenia. Co zrozumiaáe im wiĊksze nakáady poniesione, tym wyĪsze oczekiwania wzglĊdem druĪyny. Jako, Īe znane są przybliĪone wielkoĞci budĪetów wszystkich klubów uczestniczących w profesjonalnych rozgrywkach ustalanie celów, czĊsto opiera siĊ na porównaniu budĪetów konkurentów. Warto teĪ zauwaĪyü, Īe niektóre kluby o okreĞlonej reputacji co roku podejmują walkĊ o najwyĪsze cele, co jest zgodne z oczekiwaniami kibiców i innych obserwatorów. OsiągniĊcie satysfakcjonującego wyniku sportowego jest w peáni mierzalne. Wiele polskich klubów ustala tak zwany plan minimum, warunkując premie koĔcowe zaleĪnie od jego osiągniĊcia. Weryfikacja osiągniĊcia celu nastĊpuje na koniec
sezonu, kiedy to wiadomo, które miejsce klub zająá w lidze, oraz ewentualnie na jaki szczebel rozgrywek pucharowych dotará. NaleĪy pamiĊtaü jednak, Īe czĊsto zarząd moĪe uznaü zadania na sezon wypeánione nawet w przypadku nie osiągniĊcia ostatecznego celu. System ligowy przewiduje tylko jednego zwyciĊzcĊ, podobnie jak pucharowy, co powoduje, Īe zawsze kilka klubów rywalizuje w dąĪeniach do osiągniĊcia tego samego celu.
Drugim elementem oceny zespoáu w ramach obszaru sportowego jest styl w jakim osiąga on wyniki sportowe. Sposób rozgrywania akcji, zaangaĪowanie zawodników, iloĞü interesujących zdarzeĔ w trakcie zawodów sportowych skáadają siĊ na jakoĞü widowiska. Gáównym miernikiem oceny atrakcyjnoĞci widowisk bĊdzie opinia obserwatorów, czyli zarówno widzów (kibiców) jak i mediów. Opinie te wyraĪane są w komentarzach pomeczowych, nierzadko teĪ media dokonują bezpoĞredniej oceny jakoĞci widowisk124. Innym wyznacznikiem bĊdzie takĪe frekwencja podczas meczów zarówno na swoim jak i na innych stadionach – widzowie generalnie chĊtniej przychodzą na druĪyny grające bardziej widowiskowo. Podobnie moĪna rozpatrywaü iloĞü i oglądalnoĞü transmisji telewizyjnych poszczególnych druĪyn.
Reasumując efektywnoĞü zespoáu w obszarze sportowym moĪna mierzyü zarówno za pomocą wyników bezpoĞrednio – miejsce w tabeli, osiągniĊty wynik w rozgrywkach pucharowych, jak i poĞrednio – porównanie nakáadów do wyników. Wynik sportowy oceniany jest przede wszystkim w odniesieniu do celów, które zostaáy postawione przed druĪyną. Styl pozostaje istotnym elementem oceny efektywnoĞci w tym obszarze, jednak jego ocena pozostaje obarczona báĊdem subiektywnoĞci i przez to ten element ewaluacji wydaje siĊ byü mniej istotnym.
2.3.2 Obszar finansowy
Wynik finansowy, zyski klubu pozostają gáównym miernikiem efektywnoĞci w obszarze finansowym. Co zrozumiaáe wynik finansowy pozostaje wypadkową dziaáaĔ caáego klubu sportowego, jego wszystkich elementów. Nie sposób jednak nie zwróciü uwagi na kluczowy wpáyw zespoáu sportowego na ten aspekt dziaáalnoĞci
124 Przegląd Sportowy najwiĊkszy dziennik sportowy w Polsce dokonuje po kaĪdej kolejce ligowej ekstraklasy oceny atrakcyjnoĞci poszczególnych meczów.
klubu. PoniewaĪ podstawowym produktem klubu sportowego pozostaje widowisko sportowe oferowane interesariuszom, w związku z tym gáówni kreatorzy tego widowiska mają kluczowe znaczenie dla jego jakoĞci.
Wynik finansowy klubu pozostaje gáównym miernikiem efektywnoĞci klubu. PoniewaĪ kluby polskiej ekstraklasy są spóákami akcyjnymi ich finanse pozostają transparentne. Sytuacja finansowa spóáki, zbilansowanie budĪetu to wymiary obszaru finansowego. Istotnym takĪe jest struktura wydatków spóáki sportowej, procent udziaáu wydatków na zobowiązania kontraktowe, a takĪe jej zadáuĪenie u innych podmiotów. W polskiej rzeczywistoĞci, kluby sportowe są finansowane w duĪej mierze z takich Ĩródeá jak wpáywy z tytuáu umów sponsorskich, wpáywy z tytuáu sprzedaĪy praw do relacji telewizyjnych, a takĪe przychody z dziaáalnoĞci, takie jak wpáywy z karnetów i biletów na mecze, oraz sprzedaĪ pamiątek. Dodatkowymi Ĩródáami dochodów mogą byü transfery zawodników, a takĪe wpáywy z dziaáalnoĞci gospodarczej prowadzonej na obiektach sportowych takich jak wynajem. Dodatkowo warto wspomnieü o finansowaniu sportu máodzieĪowego, który utrzymywany jest dziĊki dotacjom komunalnym i paĔstwowym, a takĪe skáadkom rodziców. W warunkach polskiej ligi wiĊkszoĞü klubów stara siĊ bilansowaü budĪety, a wáaĞciciele klubów traktują je jako narzĊdzie do promocji, a nie jako sposób na zarabianie pieniĊdzy.
W odniesieniu do zespoáu sportowego jego dziaáania wspierają obszar finansowy klubu. Z jednej strony kreowanie widowisk i osiąganie dobrych wyników powoduje wzrost zainteresowania caáa organizacją – co ma przeáoĪenie na áatwiejsze pozyskiwanie Ğrodków na dziaáalnoĞü przez caáy klub. Z jednej strony kluby które osiągają wyĪsze wyniki i robią to w atrakcyjnym stylu mogą liczyü na wiĊkszą iloĞü transmisji sportowych, a takĪe zwiĊkszoną iloĞü widzów na meczach, co z kolei powoduje zarówno wzrost sum wypáacanych jako ekwiwalent za transmisje, oraz wzrost wpáywów z biletów, ale takĪe wiĊksze zainteresowanie ze strony potencjalnych sponsorów. NaleĪy teĪ pamiĊtaü, Īe wyniki w lidze przekáadają siĊ na nagrody wypáacane zarówno przez telewizjĊ jak i przez federacje. Innym elementem jest promowanie zawodników, co pozwala na wytransferowanie ich za wyĪsze kwoty do innych klubów. Model wyprzedawania najlepszych zawodników, po ich uprzednim wypromowaniu przez kilka lat sprawdzaá siĊ w ekstraklasowej druĪynie Odry Wodzisáaw, która co roku uzupeániaáa zespóá nieznanymi zawodnikami,
wytransferowując ich za wyĪsze kwoty do innych klubów, po tym jak udowadniali oni swoją przydatnoĞü do gry w ekstraklasie.
2.3.3 Obszar marketingowy
RozpoznawalnoĞü marka klubu jest bezpoĞrednio związana z postawą zawodników podczas rozgrywek. Dobre wyniki, efektowna gra przyciągają uwagĊ i powodują wzrost zainteresowania klubem. Gáównym miernikiem efektywnoĞci klubu sportowego w tym zakresie bĊdzie rozpoznawalnoĞü marki, która na bieĪąco jest monitorowana w raportach firm consultingowych, takĪe frekwencja w czasie meczów i iloĞü transmisji telewizyjnych.
Wizerunek klubu budowany jest oczywiĞcie przez dziaáalnoĞü specjalistów w tej dziedzinie, specjalistów do spraw i profesjonalistów zajmujących siĊ public relations. Warto jednak zwróciü uwagĊ, Īe sportowcy skupieni w zespole sportowym są najbardziej widoczną i rozpoznawalną grupą pracowników klubu. Ich dziaáania i sposób postĊpowania jest waĪnym elementem strategii wizerunkowej organizacji sportowej. Szczególną rolĊ odgrywają sportowcy mający status gwiazd, wyróĪniający siĊ ze wzglĊdu na umiejĊtnoĞci, czy teĪ widowiskowy styl gry. Kreowanie gwiazd w druĪynie jest záoĪonym procesem, w którym biorą udziaá zarówno sami zawodnicy, jak i trenerzy i specjaliĞci do spraw marketingu. Osobnym zagadnieniem są kontakty z mediami i kibicami budowanie pozytywnego wizerunku organizacji wymaga takĪe dziaáaĔ w sferze pozasportowej. Zarządzający zespoáem sportowym powinni zwracaü uwagĊ na te aspekty dziaáalnoĞci.
2.2.4 Obszar spoáeczny
Obszar spoáeczny efektywnoĞci klubów sportowych odnoszący siĊ do jego wpáywu na spoáecznoĞü wokóá niego sformowaną ma bardzo istotne znaczenie, powiązane mocno z obszarem marketingowym. Tworzenie tak zwanego „Īycia wokóá klubu” leĪy nie tylko w gestii tej spoáecznoĞci ale takĪe samych pracowników klubu, którzy mogą tego rodzaju dziaáania stymulowaü i podsycaü. Zespóá sportowy jako grupa sportowców i w tym przypadku ma kluczowe znaczenie dla budowania tej relacji na linii organizacja – interesariusze, ze wzglĊdu na swoją wagĊ w budowaniu
sukcesu klubu. Relacje zawodników z kibicami, pozytywny odbiór ich wsparcia buduje spoáecznoĞü wokóá klubu, której siáa i aktywnoĞü moĪe byü miernikiem efektywnoĞci w tym obszarze. Osobnym elementem pozostaje aktywnoĞü zawodników i trenerów w kontekĞcie dziaáalnoĞci prospoáecznej klubów, takich jak wspóápraca z domami dziecka, czy organizowanie specjalnych spotkaĔ z dzieümi i máodzieĪą.
Innym zagadnieniem pozostaje budowanie zaplecza pierwszej druĪyny piákarskiej w postaci sportu máodzieĪowego. WielkoĞü tych szkóáek, a takĪe dynamika ich wzrostu, które mogą takĪe posáuĪyü za miernik efektywnoĞci w tym obszarze, jest w pewnym stopniu uzaleĪniona od wizerunku caáej organizacji. MoĪna zauwaĪyü Īe kluby mające wiĊcej sukcesów, áatwiej przyciągają máodych do swoich grup máodzieĪowych, dając szansĊ trenowania i wystĊpowania w barwach klubu osiągającego dobre wyniki.