Pierwszy trener jako menedĪer zespoáu sportowego

W klubach piákarskich w Europie moĪna zaobserwowaü róĪne podejĞcie do funkcji pierwszego trenera. NastĊpuje nawet rozgraniczenie w nazewnictwie, w Polsce czáowiek odpowiedzialny za pierwszą druĪynĊ nazywany jest trenerem, natomiast na przykáad w Anglii menedĪerem. Nie jest to jedynie róĪnica w nazewnictwie, trenerzy polscy i angielscy mają takĪe róĪny zakres obowiązków w swoich klubach. MenedĪer angielskiego klubu piákarskiego jest odpowiedzialny w caáoĞci za pion sportowy. Podejmuje decyzje transferowe i jest za nie odpowiedzialny, ma wpáyw takĪe na politykĊ personalną klubu. Klub zatrudniając takiego menedĪera, zakáada rozwój caáej organizacji zgodnie z jego wizją dziaáania. MenedĪer w angielskiej Premiership (najwyĪszy poziom rozgrywek w Anglii) w ograniczonym stopniu pracuje bezpoĞrednio z druĪyną, zadania czysto szkoleniowe powierzając sztabowi swoich asystentów. Jego rolą jest podjĊcie ostatecznych i kluczowych decyzji dotyczących treningu (po konsultacjach z asystentami), oraz przyjĊcie odpowiedniej taktyki meczowej. MenedĪer w Anglii nie uczestniczy codziennie w treningach swojego zespoáu, w trakcie tygodnia zajmując siĊ bieĪącymi sprawami klubu i jego dziaáalnoĞci sportowej. Z drugiej strony patrząc na pracĊ trenerów w Polsce ich kontakt z zawodnikami jest znacznie bliĪszy i bezpoĞredni. Trenerzy zajmują siĊ w wiĊkszym stopniu warstwą szkoleniową. WarstwĊ biznesową pozostawiając pracownikom klubu. Pierwszy trener w Polsce jest wiĊc w peánym tego sáowa znaczeniu pracownikiem klubu i odpowiada za bardzo waĪny, acz wąski

wycinek jego dziaáalnoĞci. Tak zorganizowana praca klubu wpáywa co oczywiste na skáad sztabu szkoleniowego. Brytyjski menedĪer potrzebuje wspóápracowników zdolnych zastąpiü go w przygotowaniu i przeprowadzaniu treningów sportowych. Z drugiej zaĞ strony, trener w Polsce potrzebuje mocnego wsparcia biznesowego, dziĊki czemu moĪe zająü siĊ pracą bezpoĞrednio z druĪyną, nie zastanawiając siĊ nad caáoĞcią organizacji.

NiezaleĪnie od przyjĊtego modelu trener ma kluczowe znaczenie w osiąganiu przez zespóá sukcesów. Warto w takim razie zastanowiü siĊ nad cechami, które powinien posiadaü kandydat na dobrego szkoleniowca druĪyny piákarskiej. D. Bolchover i C. Brady dokonali próby syntezy tych cech na podstawie obserwacji pracy i zachowaĔ najlepszych menedĪerów w angielskiej ekstraklasie⁹⁵.

WyodrĊbnili oni 14 cech, z których wiĊkszoĞü posiadaü bĊdą odpowiedni kandydaci na stanowisko menedĪera. W tekĞcie autorzy odnoszą siĊ do angielskiej piáki, jednak warto zwróciü uwagĊ na uniwersalnoĞü tej koncepcji i moĪliwoĞü zastosowania jej do realiów istniejących w innych krajach.

x ChĊü przewodzenia –– cecha uznana przez autorów za konieczną, kaĪdy trener, czy teĪ menedĪer piákarski winien chcieü przewodziü ludĨmi, jeĞli ma co do tego wątpliwoĞci ciĊĪko bĊdzie mu pracowaü na tym stanowisku. ChĊü przewodzenia ludĨmi ale teĪ pracy na tym stanowisku wzmacnia inne cechy przedstawione poniĪej.

x Pasja –– Trener piákarski pracując w bardzo specyficznym, ale teĪ nerwowym otoczeniu (mówimy o sytuacji pracy w najwyĪszych rozgrywkach ligowych) musi caákowicie poĞwiĊciü siĊ pracy. Staje siĊ przez to zamkniĊty w sobie i caákowicie pocháoniĊty nastĊpnym meczem, treningiem swojej druĪyny. Na co dzieĔ piákarze stają siĊ od niego waĪniejsi od Īycia osobistego, a inne zajĊcia siáą rzeczy odchodzą na dalszy plan. Do pracy w takich warunkach trener musi pasjonowaü siĊ swoją pracą i sportem w ogóle. Piáka noĪna dominuje w ich Īyciu, stale poszukują nowych rozwiązaĔ, a takĪe podpatrują pracĊ innych.⁹⁶

95 D. Bolchover, C. Brady, 90-minutowy menedĪer, Zysk i S-ka, PoznaĔ 2007, s. 62.

96 Znany polski trener Andrzej Strejlau w relacjach jego rozmówców znany byá z tego, Īe kaĪda rozmowa niezaleĪnie od tematu, koĔczyáa siĊ rozmową o piáce noĪnej, co pokazuje jak waĪną czĊĞcią Īycia byáa dla niego praca.

x UmiejĊtnoĞü wyáączenia siĊ –– wspomniana powyĪej pasja i dominacja pracy w Īyciu trenerów, moĪe spowodowaü stres. Trener pozostaje pod olbrzymią presją ze strony otoczenia –– piáka noĪna, czy teĪ sport w ogóle to ten rodzaj dziaáalnoĞci biznesowej, w którym wyniki są od razu widoczne, od razu teĪ rozliczane. Stres z tym związany moĪe negatywnie odbiü siĊ na trenowanej druĪynie, przez co dobry kandydat na szkoleniowca powinien umieü radziü sobie ze stresem. Powinien potrafiü nabraü dystansu, a w sytuacjach stresowych zachowaü panowanie nad sobą jego decyzje, czy teĪ zachowanie ma wpáyw na funkcjonowanie caáego zespoáu, któremu udziela siĊ postawa reprezentowana przez ich kierownika. x SprawnoĞü analityczna –– trenerzy, którzy niejednokrotnie nie odbierali

rozbudowanego wyksztaácenia w zakresie zarządzania ludĨmi, muszą odnaleĨü siĊ w sytuacji kierownika i od ich wrodzonych umiejĊtnoĞci zaleĪą wyniki przezeĔ obserwowane. Rozpatrując koncepcjĊ przedstawioną przez H. Gardnera inteligencji wielorakich, moĪna powiedzieü Īe trener musi posiadaü inteligencjĊ futbolową (jako pewnego rodzaju rozwiniĊcie opisanej przez H. Gardnera inteligencji cielesno-kinestatycznej⁹⁷). Trener potrafi zdiagnozowaü problem i znaleĨü odpowiednie jego rozwiązanie, bazując na swoim doĞwiadczeniu i tym umiejĊtnoĞciom analitycznym.

x UmiejĊtnoĞü realizacji celów –– implementacja bĊdzie równie istotna jak umiejĊtnoĞü planowania. KaĪde nawet najlepsze plany wymagają odpowiedniej implementacji i kontroli ze strony trenera, bĊdącego kierownikiem kaĪdego projektu realizowanego w ramach druĪyny. Trener codziennie kontroluje implementacjĊ swoich planów, przez co musi umieü przekáadaü teoriĊ na praktykĊ.

x WraĪliwoĞü na szczegóáy –– prowadzenie druĪyny piákarskiej jest skomplikowanym zadaniem. Wymaga zwracania uwagi na wiele aspektów kaĪdej sprawy i wyszukiwania najdrobniejszych szczegóáów mogących wspieraü dobre zarządzanie zespoáem. Wymaga teĪ fantastycznej pamiĊci i umiejĊtnoĞci kojarzeni odlegáych w czasie i przestrzeni faktów. Dobry trener piákarski powinien zapamiĊtywaü szczegóáy i potrafiü z tej pamiĊci korzystaü.

x Ambicja –– potrzeba osiągniĊü jest bardzo istotna u trenera. PoniewaĪ mają duĪy wpáyw na zespóá przez siebie prowadzony, dlatego teĪ ich potrzeba sukcesu bĊdzie oddziaáywaü na wszystkich zawodników. Sport jest dziedziną Īycia gdzie sukcesy są bardzo wymierne, ale ich osiąganie moĪe spowodowaü spadek ambicji i motywacji do osiągniĊü. MoĪna to zaobserwowaü u wielu druĪyn dominujących w danej dyscyplinie sportu na przykáad w ligach krajowych⁹⁸. Ambicja i chĊü wygrywania trenera moĪe zniwelowaü ten problem, kiedy to jego potrzeba sukcesu przekáada siĊ na druĪynĊ.

x Entuzjazm –– pasja trenera i zatracenie siĊ w piáce powinno przekáadaü siĊ na jego emocje. MoĪna zaobserwowaü najlepszych trenerów Ğwiata którzy kaĪdą akcjĊ w trakcie meczu przeĪywają razem ze swoją druĪyną z áawki rezerwowych. Ten entuzjazm i zaangaĪowanie okazywane przez trenera na zewnątrz ma bardzo dobry wpáyw na postawĊ zawodników na boisku, którzy czują, Īe ich gra jest na bieĪąco analizowana i obserwowana przez Īywioáowo reagującego kierownika. x Pozytywne nastawienie –– optymizm jest cechą kaĪdego dobrego menedĪera,

niezaleĪnie od dziedziny jaką siĊ zajmuje. PoraĪki są nieodáączną cechą kaĪdej dziaáalnoĞci, poraĪki w sporcie są szczególnie bolesne bo namacalne i szeroko komentowane przez obserwatorów. Dlatego istotnym jest Īeby menedĪer po poraĪce szukaá drogi wygrania kolejnego meczu, czy teĪ zawodów a nie traciá ambicji i wiary w swoje umiejĊtnoĞci. Taką postawĊ w sporcie Ğwietnie ilustruje cytat „„Nie przegraliĞmy, po prostu zabrakáo nam czasu by wygraü.””⁹⁹ Z takim podejĞciem tworzona jest postawa zwyciĊzców, a druĪyna jest przekonana o swoich moĪliwoĞciach i do kaĪdego przeciwnika podchodzi jak do rywala którego moĪna pokonaü.

x Gáód uczenia siĊ –– praca trenera piákarskiego wymaga duĪej elastycznoĞci, jak w przypadku kaĪdej innej dziedziny biznesu. Piáka zmienia siĊ stale, pojawiają siĊ nowe trendy taktyczne, rozwija siĊ medycyna sportowa i metody treningu. MenedĪer piákarski musi byü otwarty i elastyczny w kontekĞcie nowych

98 Dobrym przykáadem jest Polska Liga Hokejowa, w której cyklicznie zdarzają siĊ dominujące druĪyny, które po jakimĞ czasie grają z mniejszą motywacją niĪ te zespoáy, które próbują je zrzuciü z piedestaáu.

99 Sáowa sáynnego trenera futbolu amerykaĔskiego Vince’’a Lombardiego, autora wielu sáynnych cytatów związanych ze sportem.

rozwiązaĔ, tak aby z jednej strony nie pozostaü w tyle za konkurencją, z drugiej zaĞ strony, urozmaicając i modyfikując swoje metody przeciwdziaáa niebezpieczeĔstwu wypalenia.

x Odbiór spoáeczny –– naleĪy pamiĊtaü Īe piáka noĪna jako biznes jest bardzo uzaleĪniona od swojego otoczenia spoáecznego. Trener druĪyny mającej odnosiü sukcesy we wszystkich obszarach musi byü osobowoĞcią lubianą przez interesariuszy klubu –– kibiców. UmiejĊtnoĞü zjednywania sobie ludzi, ale takĪe rozmawiania z nimi, a takĪe medialnoĞü bĊdą niewątpliwie waĪną cechą trenera. x BezwzglĊdnoĞü –– prowadzenie druĪyny sportowej prowadzi do ciĊĪkich decyzji,

które menedĪer musi co jakiĞ czas podejmowaü. NaleĪy pamiĊtaü Īe trenerzy niejednokrotnie bardzo dáugo wspóápracują z niektórymi piákarzami, którzy czasem przechodzą z klubu do klubu w Ğlad za „„swoim”” szkoleniowcem. Przychodzą jednak chwile w których zawodnik nie przedstawia juĪ odpowiedniej klasy sportowej, lub z innych powodów (na przykáad finansowych) musi opuĞciü druĪynĊ. Podobna sytuacja jest z karaniem zawodników, naleĪy pamiĊtaü Īe trener nie jest zatrudniany przez druĪynĊ tylko przez klub i musi byü w stanie bezwzglĊdnie stanąü po stronie swojego pracodawcy.

x Charyzma –– jedna z mniej uchwytnych cech, którą przypisuje siĊ wszystkim dobrym menedĪerom. Jest to cecha która czĊĞciowo jest wrodzona –– po prostu niektórzy ludzie przyciągają swoją osobą uwagĊ i mają wiĊkszy wpáyw na innych. Z drugiej strony wydaje siĊ Īe charyzma czy tez przekonanie o charyzmatycznoĞci wĞród zawodników moĪe siĊ wyksztaáciü kiedy przekonają siĊ Īe ich trener jest mądrym czáowiekiem¹⁰⁰. Charyzma wymaga takĪe zachowania dystansu pomiĊdzy trenerem a zawodnikami i ostroĪnoĞci w kontaktach nieformalnych –– zbytnia zaĪyáoĞü trenera z zawodnikami byáa juĪ wielokrotnie uznawana za przyczyny sáabszej gry druĪyn sportowych w róĪnych dyscyplinach¹⁰¹.

x SzczĊĞcie –– najmniej uchwytna cecha. Sport jako biznes jest kompletnie nieprzewidywalny. Niespodzianki, szokujące rozstrzygniĊcia, to jest codziennoĞü trenerów sportowych. Kontuzje potrafią rozbiü misternie ukáadany zespóá,

100 D. Bolchover, C. Brady, 90-minutowy..., op. cit., s. 105.

niespodziewane poraĪki zachwiaü wiarą druĪyny w swoje umiejĊtnoĞci, albo wiarą zarządu w umiejĊtnoĞci menedĪera. Jedna niewykorzystana okazja, czy teĪ przypadkowo zdobyta bramka moĪe byü róĪnicą miĊdzy sukcesem a poraĪką¹⁰². Jednak oczywiĞcie wiara w samo szczĊĞcie nie jest wystarczającą cechą menedĪera. Kluczem jest umiejĊtnoĞü tworzenia sobie okazji do szczĊĞliwych zbiegów okolicznoĞci, a takĪe umiejĊtnoĞü ich wykorzystywania. Inna rzecz to umiejĊtnoĞü przewidywania i przygotowania siĊ na nieoczekiwane zwroty akcji.

Lista umiejĊtnoĞci opisanych powyĪej nie jest oczywiĞcie kompletna, jednak jest pewnym punktem odniesienia. Jak zaznaczono wczeĞniej nie jest konieczne Īeby menedĪer posiadaá wszystkie te cechy, jednak warto zwracaü na nie uwagĊ dobierając wáaĞciwego kandydata na szkoleniowca. Warto teĪ zwróciü uwagĊ Īe mniejszy nacisk poáoĪono tu na wiedzĊ stricte futbolową, która wydaje siĊ oczywistym kryterium zatrudniania menedĪera. Wiedza na temat taktyki, a takĪe umiejĊtnoĞü oceny umiejĊtnoĞci i potencjaáu graczy, podstawowa wiedza na temat fizjologii czáowieka, to cechy o których nie moĪna zapominaü tworząc profil idealnego trenera piákarskiego.