(artykuł starszego inżyniera K. Zelle.)
G łó w n y m pow odem coraz większego zastosowania ce n traln e g o system u ogrzewania są korzyści z niego w y nikające, zwłaszcza przy budow lach kościołów, szpitali, szkół, teatrów itp. a jednocześnie w entylacya, która tylko przy tych sy stem a ch może być w odpowiedni sposób przeprowadzoną. P rz y wielkich budowlach prawie niemo- żebnym byłoby za p om ocą zw ykłych pieców utrzym ać je d n a k o w ą te m peraturę , a ob słu g a tychże zawsze w y k a z y w a łab y niedokładności, mianowicie w utrzym aniu po
rządku i oszczędności.
W szystkie te braki m ogą być unik nio ne przy rzeczo
nym system ie i dla tego też w ostatnich czasach p r a cują ludzie zawodowi nad udoskonaleniem różnych sy ste mów, z których każdy ma pewne ograniczone zastosowanie, zależnie od sposobu używania ogrze w a n y ch ubik acyj.
Bardzo na tein zależy, aby wybrać odpowiedni sy ste m ogrzewania, a w tein często chybiają in teresow ani i do znają zawodu w sw y ch oczekiwaniach. R ozm aite w y k o ny w an e system y ogrzewania są następujące :
1. Ogrzew anie powietrzem,
2. „ wodą,
3. ,, parą,
Oprócz tego uż y w a ją :
4. Ogrzewania gorąc ą p a r ą (D a influftheizung), 5. „ wodą z gorącej pary (Dam pfwasser-heizung),
6. P rz e z parę uskute cznio ne ogrzewanie gorącą wodą ( W a rm w a s s e r h e iz u n g ) , które to trzy system y przez swoje miano oznaczają, że pow sta ły przez kombin acyę powietrza ogrzanego, wody i pary ogrzewającej.
Przy ogrzewaniu w o d ą lub parą wyróżnić należy stosownie do te m p e ra tu r i odnośnych ciśnień znajdują
cych się w doprowadzających ciepło ru ra ch ogrzewanie go rąc ą i w rzącą wodą, jakoteż ogrzewanie o niskiem i W y sokiem ciśnieniu pary. Jeźli się używa ulatniającej się z maszyny pary, nazyw a się ten system ogrzewaniem u l a t n i a j ą c ą s i ę p a r ą ( A b d a m p fh eiz u n g .)
a) P o c z y n a m y od systemu ogrzewania powietrzem z wenty lacya (Feuerluftlie izung). P rz y ty m systemie znajd uje się w odpowiedniem miejscu w piw nicy do ogrzewania przeznaczony a p a r a t (Calorifere). Ze szczytu komory wychodzą kanały, w prostopadłych muracli u m ie
szczone i doprowadzają ogrzane powietrze do p rzezna
czonych sal lub pokoi, gdzie się znajdują odpowiednie otwory. W y p ro w a d z e n ie zużytego powietrza odbyw a się przez k a n a ły w muracli ponad dach. O tw ory ty ch kanałów znajd ują się tuż nad pod ło g ą i pod sufitem ; pierwsze z nich m a ją cel wyprowadzenia powietrza p o d czas periodu ogrzewalnego, d ru g ie zaś w czasie lata i tylko wyjątkowo podczas ogrzewania b yw ają o tw ie
rane, jeśliby przez n ie u w a g ę w ubikacycli zanadto ciepło było. P owietrze doprowadzane do kom ory ogrzewalnej pochodzi w prost od zew nątrz budynku przez t. z. zimny kanał.
Działalność te g o systemu ogrzewania je s t następu
ją ca : skoro kaloryfery są ogrzane, staje się w aparacie powietrze g atu n k o w o Iżejszem, a ponieważ zewnętrzne zimne j e s t cięższe, więc w y p y ch a lżejsze będące z niem w bezpośrednej styczności od zewnątrz. Ciepłe powie
trze dostaje się do mieszkania, oddaje tu swoje ciepło i ja k o och łodzone wydziela się z najniższych pokładów do kanałów w e n tylac yjnych i uchodzi ponad dach. Zawsze więc świeże powietrze by w a wprowadzone do aparatu, tu
1 8 5
ogrzane dochodzi do m ieszkań, oddaje sw oje ciepło, tu się zanieczyszcza i w ydosta je się znowu na wolność kanałam i w entylac yjnem u
Z powyższego opisu p rzychodzim y do przekonania, że w tym system ie j e s t zupełnie dosta te czna zm iana po
wietrza, połączona z bardzo odpow iednią w entylacyą. P o nieważ zaś nie j e s t możebnem, aby za pomocą aparatu koloryferyczuego tak umierzyć te m p eratu rę powietrza, aby miało ten stopień ciepła, ja kiego potrzeba w y m ag a , więc przy dobrze prze prow adzonych o g rze w a n iac h powie
trzem j e s t takie urządzenie, że te m p e r a tu ra w k a n a ła c h przez mieszanie zim nego z ciepłem w te n sposób się da regulo w ać, że przegrzanie miesz kań nie j e s t dopuszczal- nem, a jeżeli ogrzewanie pokoi nie j e s t p o trze b n em , to w entylacya ich zawsze m a miejsce. To mieszanie pow ie
trza zawsze uskutecznia się w ten sposób, iż z k ana łu ze św ieżem powietrzem w yprow adza się k a n a ł w górę, a ten połączony j e s t z innym, zawierającym rozgrzane powietrze, nieprzechodzące w p r o s t z kom ory og rze w a l
nej. W miejscu, w któ rem się obadw a k ana ły schodzą, osadzoną b y w a klapa poruszaln a w je d n e i d r u g ą stronę, za pomocą której m ożebnem je s t więcej lub m n ie j p o w ie
trza ciepłego dopuścić do mieszkania.
Rozumie się, że mieszanie pow ietrza ma wtenczas tylko cel, jeśli palacz ma możność przekonania się o w y
sokości te m p e ra t u ry w m ieszkaniach, otw ie rając lub za
m ykając klapę w e d łu g potrzeby. W ostatnich czasach ustawio no w piwnicy, gdzie się rzeczona klapa znajduje, przyrząd, z któ rego dojść można, j a k a panuje t e m p e r a tura w pojedynczych pokojach. Także za pomocą elektry
czności są urządzone bardzo dobre aparaty , wprowadzone ju ż w m ie jskich szkołach w iedeńskich i odpowiedziały
w zupełności oczekiwaniom.
S y ste m ogrzew ania pow ietrzem z c y r k u 1 a c y ą ( k rą żeniem) o tyle j e s t o d m ie n n y m od powyżej opisanego, ze zużyte ochłodzone powietrze nie zostaje wypuszczone ua zewnątrz, ale przez tak nazw ane K a ż ą c e kanały w p ro wadzane napow rót do kaloryferów, gdzie znowu ogrze- Wanem zostaje. T y m sposobem tosamo powietrze krąży przy ty m system ie a wenty lacya j e s t bardzo niedostate
czna.. Ze stanow iska h y g ie n y j e s t ten sy stem do odrzu
cenia, ma j e d n a k wielki przymiot z powodu oszczędności w sa m e m urządzeniu i w opale.
S ystem ogrzewania powietrzem z w e n t y l a c y ą n a leży tam. zastosować zawsze, gdzie idzie o ogrzanie ubi- kacyj, napełn ia ją cych się każdorazowo wieloma ludźmi, pozostającymi d łu g i czas w tychże. N a to m ia s t wystarcza ogrzewanie z cyrkulacyą względnie wielkich i w ysokic h sal tam, gdzie zgromadzeni krótk o się zatrzymują. Z tych względów do kościołów nadaje się system e m tego r o dzaju ogrzewania.
W e wszystkich salach, u ży w a n y ch dorywczo, najlepiej
urządzać ogrzew anie krążące, dopóki nie m a publiczności.
Skoro sale n ap e łn io n e zostaną, wprowadzić system krą- żąco-w entylac yjny przez przestawienie kilku klap, co je s t bardzo ła tw e m de uskutecznienia.
W a ż n y m składnikiem tego sy stem u ogrzewaln ego zakładu j e s t sam a p a r a t ogrze w a lny „Calorifere’m “ zwany.
Ten w g ru n cie rzeczy sk ła d a się z d w ó c h g łó w n y c h części tj.: sk rzyni palenis ka i system u rur. Skrzynia je st z kutego żelaza zrobiona i wyło żona og n io trw ałą cegłą, ruszta zaś, zależnie od używ anego paliwa, są albo poziom e albo sto pniowe (Treppenrost).
S y stem r u r by w a z lanego żelaza i r u r y opatrzone są żebrami dla większej wytrzym ałości i powiększenia pow ierzchni o g r z e w a l n e j ; przekrój tychże je s t ro m b o i
dalny, kw ad rato w y , owalny albo okrągły. R u r y musz ą być tak obsadzone, żeby na swej podsta wie m o g ły być przesuwane, a je d e n z ich końców wychodzi przez m u f kom ory ogrzewalnej, aby umożebnić czyszczenie z sadzy i aby kominiarz nie potrzebował wchodzić do właściw e kom ory. R u r a w ychodząca z tej ostatn iej j e s t zamknięta pokrywą.
Gazy ogniowe przeciskają się. w kie ru n k u z g ó ry na dół w system ie rur, ogrzane zaś powietrze porusza się z dołu do góry. P rz ez to z a s a d a p r z e c i w n y c h p r ą d ó w , która przy tego rodzaju zakła dac h o ile moż
ności p o w in n a być zastosowaną, j e s t w zupełności prze
prowadzoną. Jednocześnie m a się tę korzyść, że między pośrednik am i (Medien), wydzielającemu z siebie cieplik i przyjm njącem i w siebie tenże, panuje wielka różnica te m p e r a tu ry , albowiem najzimniejsze powietrze przez n a j
bardziej w ychłodzone gazy, najcieplejsze powietrze przez najgorętsze gazy ogrzane zostanie. A p a r a ty tego rodzaju w ykonane by w a ją w rozm aitych wielkościach, a m ia n o wicie przez zestawienie przy sobie r u r parami, dającemi 10 do 70 m s powierzchni ogrzewalnej.
Liczne narzekania w poprzednich latach na og rz e w a nie powietrzem m ia ły po części sw oją słuszną zasadę, bo pomijając to, że teoretyczne obrachowania wielkość]
aparató w, przekrojów kanałów i t. p. nie dokła dnie były przeprowadzone, ale nadto sam e kaloryferyczue apa raty źle były obm yślone, a przedew szystkiem powierzchnia ogrzewalna tak m ała, że aby choć w przybliżeniu dojść do jakiegokolwiek w yniku trzeba było je przegrzewać, a dochodząc do stanu rozżarzenia spalały p y ł unosz ący się w powietrzu i pow odow ały n ie prz yjem ny zapach w pokojach.
W każdym razie gło szone dziś jeszcze rozliczne zda
nia, ja k o b y należało w y ru g o w a ć system ogrzewanego po
wietrza, są zupełn ie fałszywe. D la p e w n y c h g m achów , które potrzeba p r a w id ło w o ogrzewać i wenty lować nie ma podobno lepszego system u, ja k w mowie będący, ale
s t a r a ć się trzeba o racyonalne i p r a w id ło w e p r z e p ro w a dzenie całego zakładu ogrzewalnego.
A b y powietrze miało stosowną, do sw ego rozgrzania wilgoć, postarali się te ch n ic y o odpow iednie rozliczne apa raty, udzielające mu wilgoci i ty m sposobem u p a d ły n arz ekania co do suchości powietrza. Co do ilości w il
goci potrzebnej organizm ow i ludzkiem u są rozliczne z d a nia chwiejne. P rof. H . F i s c h e r dopuszcza bardzo obszerne granic e względnej wilgoci bo od 25 — 7 5 °/0.
b. D l a o £ i ; z e w a n i a g o r ą c ą w o d ą j e s t u m ie szczony w piw nicy kocioł, w k tó r y m , w najwyższym punkcie, osadzoną j e s t rura, prowadząca wodę w górę, a w najniższym d ru g a odprowadzająca ją. N a pię trach znajd ują się w pojedynczych ubikacyach, że je tak nazwiem y, żelazne lane piecyki (Heitzkorper), p o ł ą czone z jednej strony z rurą, prowadzącą wodę w7 górę, a z drugiej z r u rą odprowadzającą. Pojedyncze dopływ y i od p ły w y piecyków są połączone sztuczkami kształtu T z g łó w n e m i ru ra m i doprowadzającemu i odprowadza- jącem i.
Cały system r u r j e s t nap e łn io n y wodą, a w7 odpo- w ied n iem miejscu n a d n im umieszczony j e s t zbiornik (Expansionsgefass), opatrzony pokry w7ą nie zam knię tą szczel
nie ta k, iż cały system je s t otw arty i w styczności bezpośredniej z atm osferą.
Skoro tylko w oda w kotle się zagrzeje, staje się g a - tunkow o lżejszą, a w y p y c h a j ą inna, znajdująca się w r u rac h odprowadzających i tak zw. pie cykach a dostaje się do r u r y prowadzącej wodę w górę. Z niej wchodzi do piecyków, które ty m sposobem napełnione zostają go rąc ą w odą i oddają swoją podniesioną te m p eratu rę powietrzu pokojowemu. Ochło dzona w oda wraca znowu do kotła i tam się pow tórnie ogrzewa. Skoro tylko woda j e s t g o rą c ą , rozpręża się i zwiększa swoją o b j ę t o ś ć , trzeba więc było znaleść środek, aby zbytnią ilość wody pomieścić w system ie ogrzew alnym . Do tego celu służy zbiornik wyżej w zm iankow any, nazwany: „E x p a n sy ju e m n a c z y n ie m 11.
P oniew aż cały sy ste m je s t otw arty , nie może być w nim w oda ścieśniona (com prim irt). Tak kocioł, jako i piecyki podlegają ciśnieniu wody, znajdującej się w zbior
niku, położonym wyżej lub niżej. W o d a nie bywa ogrze
w a n ą wyżej, ja k do 9 0 ° C.
P iecyki z lanego żelaza są opatrzone szeregiem że
berek (R ippe nheiz korpe r), aby powiększyć powierzchnię o grze w a lną, a w rza d k ich w y p a d k a c h używ ają jeszcze zwojów r u r albo c y lindrow yc h pieców, bardzo koszto
w n y c h a mniej odpow iadających celowi.
c. O g r z e w a n i e w r ż ą c ą w o d ą (H e issw a sserh ei- zu n g ). S y stem ten s k ła d a się w y łąc zn ie z r u r średnicy w ew nętrznej 23 m m , a zewnętrznej 33 m m , i nosi miano r u r P erkinsa, ja k o wynalazcy. Różnica między niem
a powyżej opisanem polega na tem, że w ty m osta tn ie m rozchodzi się woda w pojedynczych przewodach (einżelne S tra n g e ) a system P e r k in s a j e s t wężem z r u r bez końca.
I tutaj znajduje się w piw nic y aparat ogrzewalny, złożony ze spiralnie zwin ięty ch rur, z któ ry ch je d n e pro
wadzą wodę w górę, a d ru g ie na dół. R u r a d o p ro w a
dza wodę wrzącą do pie rw szego pokoju do ogrzania przeznaczonego, gdzie stosownie do potrzeby zwiniętą je s t w sp ira ln ą mniej lub więcej razy lub też p r z e c h o
dzi w prost do następującego pokoju i t. d.
P oło żenie przyrządu e x pa nsyjne go j e s t tosame co przy ogrzewaniu gorącą wodą, a więc w najwyższym punkcie sp iraln y ch rur. P rz y rz ą d ten tak, j a k cały s y stem, je s t je d n a k ż e zamknięty, m o ż n a więc ogrzewać aż do stopnia gotującej się wody (S ie d ep u n k t). W praktyce ogrzewają do 180° C., a wyjątkowo do 2 0 0 ° 0 ., która to te m p e r a tu ra odpow iada natężeniu 9 '5 do 15 a t m o sfer. W s k u te k tak silnego natężenia ściany r u r muszą być g r u b e , uszczelnienie bardzo d o k ła d n e, a n im się cały a p a rat odda do użytku, poddać’ go trzeba za po
mocą pompki ciśnieniu 150 atra.
G łó w n a więc różnica między ogrzewaniem gorącą a w rzącą w odą polega na tem, że pierw szy system je s t zupełnie o t w a r t y i pracuje te m p e r a t u rą 8 0 — 1 00° C.
najwyżej, d r u g i zaś j e s t zam knięty i w y m a g a do 1 80° O.
Z powodu różnicy konstrukcyi w tych dw ó ch sy ste m a c h ogrzewania, okazuje się takaż różnica w skuteczności i działalności, k tóre to czynniki wskazują, gdzie który z dw ó ch system ów zastosować należy.
d. O g r z e . w a n i e p a r ą o n i s k i e m c i ś n i e n i u ( D a m p f - N ied e r d ru c k h e iz u n g ) j e s t w urządzeniu podo
bne do ogrzewania go rąc ą wodą. Kocioł znajduje się w piwnicy, na pię trach piecyki (Heizkorper), a między nimi i kotłem r u r y odprowadzające i doprowadzające. Ś rodek ogrzewający n i e j e s t tutaj wodą, lecz z niej w y tw arza
ją cą się p a r ą , przechodzącą przez rury do piecyków, tym swoje gorąco udziela, następnie skrapla się na wodę, wraca do kotła, z którego znowu przemieniona w parę pow tarza swoją czynność. S ystem ten j e s t również otw arty i w styczności z powietrzem a tm o s f e r y c z n e m , przez co kocioł może być obsłużony przez zw ykłe go robotn ik a i do takiego urządzenia nie potrzeba egzam inow anego palacza i osobnej k o n c e s y i; w arunkiem j e s t jednak, aby tak zw. otw arto -sto jąca r u r a (S ta n d ro h r) m ia ła 100 m m średnicy i wznosiła się. w górę od średniego stanu wody w kotle na 5 m.
P rzez tę r u rę j e s t cały system w połączeniu z powietrzem atm osferycznem , tkw i ona około 150 m m pod najniższym sta nem w ody w k o tle ; skoro się w nim w zm aga ci
śnienie pary, to i w stojącej rurz e podnosi się woda i to n. p. przy nadm iarze ciśnienia około 0 ’2 atrn. woda stanie w rurze na 2 m wys. nad pow ierzchnią w ody
1 8 7
w kotle ; jeśli zaś ciśnienie dojdzie od 0 '5 atra., to woda z r u r y wykipi i n ie m a ju ż obawy powiększenia się ci
śnienia.
P rz y ogrzewaniu tym sy stem e m nie trzeba dopuszczać ci
śnienia do 0 '5 atm. Ażeby zapobiedz podnosz eniu się go, wynaleziono a p a r a t do autom atycznego regulow ania paleni
ska, a to w ten sposób, że przy nadm iarze ciśnienia 0*2 do 0 -8 atm., dostęp powietrza, w y m a g a ln y do spalenia, ta m o w an y bywa, a więc i ciśnienie nie przewyższa 0 '2 do 0-3 atm. Kocioł parow y j e s t podobny do z w ykłyc h przy p ar o w y c h m aszynach u ż y w a n y , a piecyki (Heitzkór- per) są tesam e, co przy ogrze w a niac h wodą gorącą.
e. O g r z e w a n i e o w y s o k i e m c i ś n i e n i u p a r y ( D a m p f-I I o c h d ru c k h e iz u n g ) różni się od poprzedniego tern, że je g o system je s t zamknięty, a więc osiąga się znacznie większe ciśnienie. Kocioł znajduje się w oso- buem zabudow aniu , podlega p raw u kotłow em u, o b słu g i
wać go musi eg z am in o w an y palacz. Z kotła rozchodzą się r u r y zupełnie w te n sposób, co przy poprzednim s y stemie, a para zostaje skode nsow ana czyli skroplona, od
dając swoje c i e p ł o ; r u r y odprowadzające tę wodę ł ą czą się z apa rata m i automatycznie działającemu,- które w ten sposób f u n k c y o n u ją , iż wodzie sk o nde nsow a
nej u ła tw ia ją wypły nię cie i parę zatrzymują. Zw ykle ta woda sp ły w a do zbiornika w kotłowiu umieszczonego, a sta m tą d p om pują ją do kotła, ażeby znowu zamieniła się w parę.
Ogrzew anie o wysokiem ciśnieniu pary różni się więc od ogrzewania o niskiem ciśnieniu t e m , że pierw sz y system pracuje z ja k im k o lw ie k ciśnieniem, znajdującem się lub m ogąeem się znajd ow ać w kotle, a przeciwnie przy osta tn im system ie musi być niżej 0 '5 atm.
K iedy dla ogrzewania o wysokiem ciśnieniu pary potrzeba w y m a g a osobnego b udynku dla kotła, a woda kondesacyjua przez powyżej opisany ap a ra t do cysterny zbiegać musi, aby z niej znowu przez pom pę do kotła się dostać, to przy system ie o nizkiem ciśnieniu, tego nie potrzeba, bo kocioł można umieścić gdziekolwiek (zwykle w piwnicy), a p a r a na wodę przem ieniona sam a do k o tła wraca.
/. O g r z e w a n i e p a r ą u l a t n i a j ą c ą się z m a sz yny (A b d a m p f-H e izu n g ) m a wiele przymiotów, a m i
mo tego m ało zastosowania. Do niego służy para z b y tn ia (Auspuffdampf) z m a szyny wypuszczona i idzie w p r o s t , zam iast n a d w ó r do r u r tych ubigacyi, które ogrzewać się mają, tam swoje ciepło wydaje, a na wodę przemieniona wraca do k o tła m i, gdzie j ą na nowo użyją do wydzie la nia pary.
System tego ogrzewania w sze dł w w ykonanie przy bardzo w ielkich za k ła d ac h i okazał się bardzo p ra k ty cznym. P a r a przechodzi, j a k przy ogrzewaniu parą, przez r u r y i piecyki (Heizkórper) nieprzeszkadzając w niczem
działaniu m aszyny i jej ruchow i praw idłow em u. Kównież można parę bez przeszkody przeprowadzić na znaczne odległości.
Tego rodzaju ogrzewanie j e s t urządzone w w arszta
cie w Lin cu, który m a 1 5 0 m dl'., 50 m szer. P a r a z maszyn, służących do elektrycznego oświetlenia, a o 2 2 0 ni od rzeczonego bud y n k u oddalonych, przechodzi tę d łu g ą drogę, a naw e t dłuższą, bo najodleglejsze p u n k ta zna j
dują się 37 0 m od maszyn. Skoro elektryczne m aszyny nie są w ru ch u , używają pary z d ru g iej m aszyny do p o ruszenia innych pomocniczych maszyn. Działanie tego ogrzew ania je s t bez za rzutu, a zmniejsza bardzo ko
szta opałowe, odpadające zupełnie w tym oddziale w a r sztatu. W oda skonde nsow ana wraca do kotła, będąc poprzednio uw olnioną z nieczystości i tłustości. P rz y s tę pu je m y teraz do k o m binow a nych system ów ogrzewania.
g. O g r z e w a n i e p o w i e t r z e m z p a r y (Dam pf- lu ftheizung) byw a w y k o n y w a n e o niz kiem albo w y sokiem ciśnieniu pary, jako ogrzewanie gorąc em p o w ie
trzem. Ostatni z tych system ów , znajduje zastosowanie przy b u d y n k a c h wielkich rozmiarów i o wielkich roz- ciągłościaeh ; pierwszy zaś przy mniej szych. Urządzenie tego systemu j e s t w zasadzie podobne do system u ogrze
wania gorącem powietrzem. Kanały , komora ogrzewalna i urządzenie w salach je st zupełnie je d n a k ie i różni się j e d y nie tem, że kiedy przy ogrzewaniu powietrzem w ko
morze kaloryfery są' ustawione, które sw e gorąco o trzy m u ją przez palenie się węgla na rusztach, to przy w mowie będącym systemie, komora ogrzewalna j e s t opatrzona piecykami (Dampfheizkorper), otrżym ującemi parę z cen
tr alnego zakładu kotłów parow ych.
h. P rz y ogrzewaniu g o r ą c ą p a r ą w o d n ą (Da m pf- W a r m w a sse rh e iz u u g ) j e s t takie urządzenie, j a k przy ogrzewaniu w odą gorącą z tą różnicą, że pod kotłem nie pali się wprost, ale osadzona je s t w nim spiralna rura, w której krąży p a r a z kotłów wprowadzona.
i. P rz y ogrzewaniu p a r ą w o d n ą (I)am pfw asserhei- zung) są w pojedynczych salach ustawione cylin dryczne piecyki, napełnione do pew nej wysokości wodą, ogrze w a n ą przez parę, przechodzącą spiraluem i r u ra m i w nich osadzo- nem i, a ta zam ie nio na w wodę spływ a następnie do zbior
nika, z którego znowu używ a ną by w a do kotła.
W yżej opisane system y ogrzewania są między iirne- mi w ykonane w następującyc h b u d o w la c h :
Sale związku austr. I n ż y n ie ró w i A rc h ite k tó w w W i e dniu, ja ko też doluo-austryackiego Związku przem ysłow ego, sala Związku muzycznego itp. są o g rzew ane powietrzem (Feuerluftheizuug). Mowę muzea w W iedniu m ają ogrze
wanie w odą gorącą. P a r la m e n t m a ogrzewanie pow ietrzem z p ary (Danip-fluftheizung) i d ru g ie ogrzewanie parą.
Kównież w obydw óch dworskich te a tr a c h zaprowadzono system ogrzewania powietrzem z pary, a w teatrze
lu d o w y m pow ietrzem gorącem. Ogrzewanie wrzącą w o d ą (Ile issw a sserh e izu n g ) je s t wykonane w kawiarni Seheidei, w m inisterstwie wojny, w krajow ym zakładzie dla o b łą k an y c h itp. W nowym ratuszu m ają b iura o g r z e w anie parą w o d n ą ; k urytarze ogrzewanie p a r ą ; schody, halle i ' s a l a dla uroczystości itp. ogrzewanie powietrzem z pary. P a ła c sprawiedliwości i bank dla krajów, opa
trzone są ogrzewaniem gorącą parą wodną. W ostatnich czasach otrzym ało' wiele sz kół ogrzewanie powietrzem z pary o m a łetu • c iśn ie n iu (D a m p f n ie d e rd ru c k - L u f th e i- z ung) i ogrzewanie .powietrzem (F e u erlu fth eiz u n g ).
T eoretyczne obrachowanie centralnego system u ogrze
wania dokonyw a się przez oznaczenia ilości potrzebnego pow ietrza do je d n e g o pokoju na godzinę, ale nie w* ten sposób, j a k przy zw ykłych piecach, k tó ry c h wielkość stosuje się do objętości sześeciennej p o k o i ; tu ba
dać należy wiele ciepła uchodzi przez drzwi, okna, p o d łogi i sufity. Ten u byte k musi być w ynagrodzony przez je d e n z opisanych system ów ogrzewania. Rozumie się, że przy tern obrachow aniu (nazwanem tr an sm issy jn e m ) przyjm uje się, że przy opalaniu już je s t oczekiwana t e m p e ra tu ra w pokoju i że u tr a ta jej przez okna i drzwi itp. na mocy przypuszczenia tylko je s t przyjętą i ż e ’ w pokojach do ogrzania przeznaczonych -j- 2 0 ° 0 . się znajduje (naturalnie na sc hodac h i k o ry tarza ch mniej), a zewnętrzna te m p e r a tu ra je s t — 2 0 ° C. Oprócz tego należy obrachować, jeśli pokoje przy rozpoczęciu ogrze
wania są wystudzone, wiele go rąc a potrzeba, aby w ozna
czonym czasie, w' 1 lub 2 godzinach doprowadzić t e m pera turę do -(- 2 0 ° C. P rz y większych ubikaeyaeh, któ
re dłu gi czas stały nieogrzane, jakoto : teat.ro, sale ba
lo we i koncertowe, trzeba uwzględnić w obrachowaniu ogrzanie murów, mebli itd., a w yra chow a nie to wykazuje ta k wielką ilość potrzebnego gorąca, jeśli ogrzanie ma nastąpić w przeciągu je dnej godziny, że rzecz ta ka nie b yła
by do przeprowadzenia. Oznacza się więc wielkość powierz
ch n i ogrzewaln ej zwykle w ten sposób, że się rozpala kilka godzin przed przedstawie nie m , a w każdym razie opierać się trzeba na r a c h u n k u o ile można d o k ła d n y m , bo w te n czas tylko zakład będzie odpowiednim, ja k będzie oszczę
dnie p row adzony i będzie zadosyć czynił w ym aga niom . l)o wyżej w zm iankow anego tran sm issy jn e g o obra- c how a nia użyć należy tran sm issy jn e g o współczyn
n ik a , a ty m j e s t doświadczenie, które uczy wiele z je d n o s te k cieplika na 1 m2 przy 1 0 0. przez m u r y r óżnyc h grubości, przez okna itp. ginie. ( P o d je d n o s tk ą tą, zw aną także „C alorie,“ rozumie się ilość ciepła po
n ik a , a ty m j e s t doświadczenie, które uczy wiele z je d n o s te k cieplika na 1 m2 przy 1 0 0. przez m u r y r óżnyc h grubości, przez okna itp. ginie. ( P o d je d n o s tk ą tą, zw aną także „C alorie,“ rozumie się ilość ciepła po