Charakterystyka badanego terenu i badanej próby

Poza analizą teoretyczną obejmującą stan wiedzy na dany temat, a więc istniejących koncepcji teoretycznych oraz wielości stanowisk badaczy odnośnie małżeństw, rodzin oraz związków partnerskich, praca opiera się przede wszystkim na badaniach terenowych.

Badanym obszarem stał się teren Zaolzia, czyli obszar geograficzny pomiędzy Polską i Czechami, który cechują nie tyle granice administracyjne, ale przede wszystkim niezmiernie bogata i interesująca historia, wynikająca z częstej zmiany przynależności państwowej tutejszych obywateli⁴⁸⁷.

Badania pilotażowe

Przed przeprowadzeniem badań właściwych posłużono się badaniami pilotażowymi.

Próba badawcza została dobrana celowo. Na tę grupę złożyło się sześćdziesięciu uczniów klas średnich z gimnazjum czeskiego oraz z gimnazjum z polskim językiem nauczania w Czeskim Cieszynie. Zadaniem młodzieży było udzielenie rzetelnej odpowiedzi na zespół pytań zawartych w kwestionariuszu ankiety. Celem podjętych badań była weryfikacja przyjętej problematyki badawczej oraz kwestionariusza ankiety. Cel ten został spełniony, tzn. badania pilotażowe okazały się pomocne w procesie ostatecznej konceptualizacji badań.

Badania właściwe

Badania realizowane były w latach od 2012 do 2014 roku. Badania realizowane zostały w dwóch etapach: pierwszy etap dotyczył rozesłania kwestionariuszy do wybranych placówek szkolnych, w drugim etapie zostały podliczone wyniki badań i ich analiza.

Zadaniem badanych było zaznaczenie wybranej odpowiedzi kółkiem lub dopisanie własnej.

Kwestionariusze ankiet zamieszczone zostały w aneksie.

487 I. Białas, M. Lipa-Kuczyńska, Rodzina śląska…, s. 5-7.

124

Całość wyników badań została poddana procesowi wnioskowania, którego celem było przedstawienie najważniejszych konkluzji. W niniejszej pracy przyjęto następujące etapy procesu badawczego: w pierwszej fazie przeprowadzono analizę poszczególnych pytań, dla łatwiejszej interpretacji wyników zostały zastosowane tabele, wykresy oraz procentowe dane dotyczące poszczególnych zmiennych. Faza druga miała za cel zweryfikować hipotezy badawcze. W ramach poznania wzajemnych związków została przeprowadzona analiza w celu rozstrzygnięcia, czy istnieje wyraźna statystyczna zależność pomiędzy uwzględnionymi w badaniach zmiennymi. W tym celu został zastosowany test chi-kwadrat oraz obliczony współczynnik korelacji. Do opracowania wyników badań sondażowych zastosowany został komputerowy program statystyczny – statistika.

Badaniami objęto grupę 330 uczniów z obu zbiorowości, młodzieży zarówno polskiej, jak i czeskiej z Zaolzia, z powiatów karwińskiego oraz frydeckiego.

Badania przeprowadzone zostały na terenie miasta Czeski Cieszyn, skierowane były do uczniów z trzecich klas ze szkół średnich czeskich i polskich. W badaniach udział wzięło 330 respondentów z czterech placówek: Akademii Handlowej w Czeskim Cieszynie, gdzie istnieje oprócz klas czeskich, także klasa polska; Gimnazjum z Polskim Językiem Nauczania, Gymnázia Český Těšín (liceum wyłącznie czeskie) oraz Średniej Szkoły Rolniczej, gdzie istnieją klasy mieszane polsko-czeskie. Badania były prowadzone częściowo w obecności badającego, większa część natomiast bez udziału osoby badającej. Zostało rozdanych 330 kwestionariuszy ankiet, jednak końcowej analizie poddane zostało tylko 300 kompletnych kwestionariuszy ankiet, pozostałe 30 były bowiem tylko częściowo wypełnione. Spośród osób biorących udział w badaniach 200 respondentów stanowiła młodzież czeska, natomiast 100 osób reprezentowało młodzież polską żyjącą na Zaolziu. Przyczyna rozbieżności pomiędzy liczebnością obu grup wynika z faktu, że młodzież polska żyjąca na tych terenach stanowi grupę mniejszościową w stosunku do większościowej grupy Czechów zasiedlających ten obszar. Według ostatniego spisu ludności (26.3.2011) w województwie morawsko-śląskim żyło tylko 2,3% Polaków w stosunku do 63,5% Czechów⁴⁸⁸.

Badana młodzież mieściła się w przedziale wiekowym 18-19 lat. Taki dobór grupy badanej miał znaczenie z racji możliwości dostępu do tych osób (młodzież szkolna); podobnej granicy wieku oraz zdolności zrozumienia zagadnień będących przedmiotem analizy.

Charakteryzując badaną grupę można przedstawić kolejny podział – z uwzględnieniem płci uczniów. Kobiet biorących udział w badaniach było 181 (60,3%),

488 http://vdb.czso.cz, z dnia 16.4.2014.

125

a mężczyzn 119 (39,7%). Spośród badanych kobiet, 121 (40,3%) należało do czeskiej grupy, 60 (20%) kobiet do grupy polskiej. W grupie mężczyzn sytuacja wyglądała następująco: 79 (26,3%) mężczyzn to młodzież czeska, 40 (13,3%) mężczyzn to Polacy z Zaolzia.

Stukturę badanych została przedstawiona w poniższych tabelach.

Tabela 2. Badani uczniowie ze szkół czeskich z uwzględnieniem płci, miejsca zamieszkania i religijności

Tabela 3. Badani uczniowie ze szkół czeskich z uwzględnieniem płci, miejsca zamieszkania i religijności

Tabela 4. Badani uczniowie ze szkół z polskich językiem nauczania z uwzględnieniem płci, miejsca zamieszkania i religijności

Tabela 5. Badani uczniowie ze szkół z polskich językiem nauczania z uwzględnieniem płci, miejsca zamieszkania i religijności

Charakteryzując badanych z punktu widzenia religijności według deklaracji respondentów wygląda ona następująco: w grupie mężczyzn o liczbie 119 badanych mężczyzn, 75 (63%) tej grupy osób określa się jako osoby wierzące, pozostałe 44 (37%) osoby określiły samych siebie jako osoby niewierzące. Uwzględniając stopień religijności 75 (63%) osób wierzących, 50 (66,7%) samych siebie postrzega jako osoby wierzące praktykujące, 25 (33,3%) osób swoją postawę do spraw religijnych oznacza mianem osoby wierzącej niepraktykującej. Poza tym w grupie 75 osób wierzących według przynależności

126

do określonego wyznania znalazło się 45 (60%) osób wyznania rzymskokatolickiego, 15 (20%) wyznawców Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, 2 (2,7%) Świadków Jehowy, 2 (2,7%) Adwentystów Dnia Siódmego oraz 11 (14,6%) osób uznających siebie jako osoby wierzące nie należące do żadnego z Kościołów. Identycznie do grupy mężczyzn została przeprowadzona analiza stopnia religijności w grupie kobiet. Wśród 181 badanych kobiet, 99 (54,7%) tej grupy osób uważa się za osoby wierzące, pozostałe 82 (45,3%) osoby zadeklarowały, iż są osobami niewierzącymi. Dane liczbowe z grupy 99 osób wierzących wskazują, że 63 (63,6%) spośród nich określa się jako osoby wierzące praktykujące, pozostałych 36 (36,4%) osób samych siebie postrzega jako osoby wierzące niepraktykujące.

Ze względu na przynależność do określonego Kościoła bądź grupy wyznaniowej uwidaczniają się wśród kobiet następujące dane: do Kościoła rzymskokatolickiego należy 68 (68,7%) osób, 27 (27,3%) kobiet to wyznawcy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, 2 (2%) należą do wyznawców Kościoła Braterskiego i 2 (2%) osoby są wyznawcami Świadków Jehowy. Ostatni podział jaki został zastosowany w pracy dotyczył miejsaca zamieszkania respondentów. Spośród 300 osób biorących udział w badaniach, 138 (46%) respondentów mieszka na wsi, pozostałe 162 (54%) osoby mieszkają w miastach.

127