Charakterystyka badanej próby i obszaru badań

Do badania wytypowano populację mieszkańców czterech przygranicznych powiatów: białostockiego, bielskiego, sokólskiego i hajnowskiego. Obszary te leżą w bezpośrednim sąsiedztwie z Republiką Białoruś od której oddziela je formalna granica państwowa.

Wschodnia część województwa podlaskiego to obszar specyficzny ze względu na strukturę populacji oraz współwystępowanie na tym obszarze licznie reprezentowanych różnych grup narodowych i religijnych licznie reprezentowanych. Sytuacja ta skłania mieszkańców pogranicza polsko-białoruskiego do nieustanego kontaktu z „innymi”, a co za tym idzie ciągłego definiowania swojej tożsamości. Ludzie żyjący na obszarze pogranicza kształtujący swoją tożsamość w warunkach różnorodności kulturowej nierzadko odwołują się do wartości narodowych kraju, którego są obywatelami oraz narodu, którego czują się członkami w swym najgłębszym odczuciu.

W badaniach stosunków etnicznych i narodowościowych do czynników charakteryzujących próbę badawczą oprócz płci, wieku i wykształcenia szczególnie istotne wydaje się uwzględnienie struktury religijnej oraz narodowościowej. Na terenach pogranicza etniczno-kulturowego nierzadko jednym z ważniejszych kryteriów przynależności etnicznej jest religia. Przynależność wyznaniowa w społecznej świadomości mieszkańców terenów pogranicza ma wpływ naznaczanie narodowe poszczególnych grup etnicznych80

.

Na rolę identyfikacji religijnej jako istotnego składnika tożsamości narodowej zwraca uwagę m. in. Samuel Huntington. Różnice religijne Huntington uznaje za najważniejsze oraz

80

A. Sadowski, Pogranicze polsko – białoruskie. Tożsamość mieszkańców, Białystok, Trans Humana,1995, s. 66-67

39

jednocześnie najszersze ramy zewnętrzne w obrębie których zawierają się odrębności cywilizacyjne⁸¹.

„Nieodłącznym atrybutem badań, zwłaszcza ilościowych(…) są tzw. zmienne i wskaźniki. Bez ich uwzględnienia niemożliwy byłby wszelki rozsądny pomiar badanych faktów, zjawisk, zdarzeń. One to właśnie czynią taki pomiar w pełni możliwym i realnym” 82

. Do badania ilościowego w pracy przyjmuję takie zmienne niezależne jak: płeć, wiek, wykształcenie – uzupełnionych o istotne dla badania wyznanie i narodowość.

Przeprowadzone badanie będzie miało charakter badań częściowych z uwzględnieniem reprezentatywności próby. Próba do badania wytypowana zostanie za pomocą doboru kwotowego opartego o cechy obejmujące miejsce zamieszkania (miasto/wieś), płeć oraz wiek mieszkańców badanych powiatów (powyżej 15 roku życia). W każdej gminie zostaną zastosowane takie same kryteria kwotowania w oparciu o dane statystyczne Urzędu Statystycznego w Białymstoku z 2014 roku83

.

Zakładam, iż starannie dobrana próba kwotowa uwzględniająca istotne dla badania cechy, uzupełniona o próbę celową do badania jakościowego o charakterze badania regionalnego, może zostać potraktowana jako substytut próby reprezentatywnej.

Całościowa liczebność próby została określona z uwzględnieniem niewielkich środków własnych, jakimi dysponował autor badania.

81

Za: G. Babiński, Religia a tożsamość narodowa, w: M. Kempny, G. Woroniecka (red.), Religia i kultura w

globalizującym się świecie, Kraków, Nomos,1999, s. 198

82

Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza”, Impuls”, Kraków,2003, s. 32 83 http://bialystok.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/powiaty/ludnosc-1077/

40

Tabela 1 Struktura demograficzna populacji miasta Białystok, na rok 2014, według danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku

Wiek Mężczyźni Kobiety Razem

15-19 8 570 8 422 16 992 20-29 25 338 25 556 50 894 30-39 23 156 23 960 47 116 40-49 18 496 19 719 38 215 50-59 20 229 23 921 44 150 Powyżej 60 roku życia 21 518 34 452 55 970 Razem: 117 307 136 030 253 337 Źródło: http://bialystok.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/powiaty/ludnosc-1077/

Tabela 2 Struktura demograficzna populacji powiatu białostockiego, na rok 2014, według danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku

Wiek Mężczyźni Kobiety Razem

15-19 5 038 4 822 9 860 20-29 11 727 10 932 22 659 30-39 10 772 10 069 20 841 40-49 10 054 9 447 19 501 50-59 10 179 9 869 20 048 Powyżej 60 roku życia 11 483 16 536 28 019 Razem: 59 298 61 675 120 973 Źródło: http://bialystok.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/powiaty/ludnosc-1077/

41

Tabela 3 Struktura demograficzna populacji powiatu bielskiego, na rok 2014, według danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku

Wiek Mężczyźni Kobiety Razem

15-19 1 958 1 848 3 806 20-29 4 708 4 162 8 870 30-39 3 874 3 453 7 327 40-49 3 828 3 630 7 458 50-59 4 351 4 015 8 366 Powyżej 60 roku życia 6 193 8 711 14 904 Razem: 24 912 25 819 50 731 Źródło: http://bialystok.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/powiaty/ludnosc-1077/

Tabela 4 Struktura demograficzna populacji powiatu hajnowskiego, na rok 2014, według danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku

Wiek Mężczyźni Kobiety Razem

15-19 987 1059 2 046 20-29 2824 5555 30-39 3402 2783 6185 40-49 2739 2439 5178 50-59 3491 3593 7084 Powyżej 60 roku życia 7987 4684 29821 Razem: 21760 23197 44567 Źródło: http://bialystok.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/powiaty/ludnosc-1077/

42

Tabela 5 Struktura demograficzna populacji powiatu sokólskiego według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku

Wiek Mężczyźni Kobiety Razem

15-19 2 621 2 355 4 976 20-29 5 895 5 188 11 083 30-39 5 277 4 681 9 958 40-49 5 111 4 481 9 592 50-59 5 177 4 891 10 068 Powyżej 60 roku życia 6 254 9 589 15 843 Razem: 30 335 31 185 61 520 Źródło: http://bialystok.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/powiaty/ludnosc-1077/

Badaniem objęta zostanie 500 osobowa próba badawcza mieszkańców przygranicznych powiatów oraz miasta Białystok :

 białostockiego (ok.144 000 – całkowita liczba mieszkańców): liczba 100 respondentów przy uwzględnieniu kryterium:

- 20% kobiet zamieszkujących gminy wiejsko-miejskie - 31% kobiet zamieszkujących gminy wiejskie

- 19% mężczyzn zamieszkujących gminy wiejsko-miejskie - 30% mężczyzn zamieszkujących gminy wiejskie

 bielskiego (ok. 58 000 – całkowita liczba mieszkańców) : liczba 100 respondentów przy uwzględnieniu kryterium:

- 27% kobiet zamieszkujących gminy miejskie - 24% kobiet zamieszkujących gminy wiejskie - 25% mężczyzn zamieszkujących gminy miejskie - 24% mężczyzn zamieszkujących gminy wiejskie - 49% mężczyzn powyżej 15 roku życia

43

 sokólskiego (ok. 70 000 – całkowita liczba mieszkańców): liczba 100 respondentów przy uwzględnieniu kryterium:

- 21% kobiet zamieszkujących gminy miejskie - 29% kobiet zamieszkujących gminy wiejskie - 20% mężczyzn zamieszkujących gminy miejskie - 30% mężczyzn zamieszkujących gminy wiejskie

 hajnowskiego (ok. 46 000 – całkowita liczba mieszkańców): liczba 100 respondentów przy uwzględnieniu kryterium:

- 25% kobiet zamieszkujących gminy miejskie - 26% kobiet zamieszkujących gminy wiejskie - 24% mężczyzn zamieszkujących gminy miejskie - 25% mężczyzn zamieszkujących gminy wiejskie

 miasto Białystok (ok. 300 000 – całkowita liczba mieszkańców): liczba 100 respondentów przy uwzględnieniu kryterium:

- 51% kobiet - 49% mężczyzn

Założenie badania przewiduje także przeprowadzenie ustrukturyzowanych wywiadów pogłębionych z lokalnymi liderami opinii publicznej. Jako liderów opinii publicznej definiuję osoby będące w stałym kontakcie komunikacyjnym z pozostałymi członkami grupy oraz osoby, których oceny, poglądy i definicje sytuacji wpływają na kształtowanie się postrzegania spraw przez pozostałych członków wspólnoty.

Lokalni liderzy opinii wytypowani zostaną w oparciu o kryteria:

- liderzy formalni ( elity polityczne, kulturalne, religijne i społeczne danego regionu) - liderzy nieformalni, wskazani przez respondentów

Próba do badania jakościowego zostanie wyodrębniona z wykorzystaniem doboru celowego, w oparciu o informacje ogólnodostępne (Internet, prasa lokalna, lokalne informatory) oraz rozmowy nieformalne z członkami badanych zbiorowości. Zastosowana zostanie także metoda „kuli śnieżnej”, przy założeniu, że badana społeczność rangę autorytetu może przyznać także osobom nieuwzględnionym wcześniej w doborze celowym. Przeprowadzonych zostanie 20 wywiadów pogłębionych.

44