Charakterystyka badanych przedsiĊbiorstw

Województwo warmiĔsko-mazurskie skáada siĊ z 19 powiatów. W tej liczbie zawarte są dwa miasta na prawach powiatu (miasto Olsztyn oraz miasto Elbląg). Biorąc pod uwagĊ fakt, Īe przeprowadzone badania obejmowaáy obsza-ry wiejskie, oba te powiaty zostaáy z badaĔ wyeliminowane. Jak wynika z przedstawionego rysunku 28, w badaniach dominowaáy podmioty z powiatu olsztyĔskiego (blisko co czwarty podmiot – áącznie 18 przedsiĊbiorstw).

Rysunek 28. Badane przedsiĊbiorstwa wedáug powiatów

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.

Dominacja podmiotów z powiatu olsztyĔskiego jest widoczna w caáej po-pulacji podmiotów funkcjonujących na terenie Warmii i Mazur. NastĊpnymi powiatami, w których dominują liczebnie warmiĔsko-mazurskie przedsiĊbior-stwa są powiat ostródzki i iáawski – podobnie jak w przypadku prezentowanej próby badawczej. W związku z tym, stwierdziü moĪna, Īe struktura badanych przedsiĊbiorstw jest podobna do caáej populacji warmiĔsko-mazurskich przed-siĊbiorstw, pod wzglĊdem ich liczebnoĞci w rozbiciu na powiaty.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

lidzbarski nidzicki piski elblČski bartoszycki braniewski nowomiej… mrČgowski olecki kħtrzyŷski eųcki dziaųdowski szczycieŷski giǏycki ostródzki iųawski olsztyŷski

1,4% 1,4%2,7% 2,7% 2,7% 2,7%

4,1% 4,1% 4,1% 4,1%5,4%6,8% 6,8% 6,8% 8,1%

12,2%

24,3%

Rysunek 29. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w 2013 roku w województwie warmiĔsko-mazurskim

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych GUS.

W badanych podmiotach przewaĪaáa dziaáalnoĞü produkcyjna (60,8%), wobec 39,2% podmiotów reprezentujących sektor usáug (wraz z dziaáalnoĞcią handlową). Widaü wiĊc wyraĨną róĪnicĊ badanych podmiotów w stosunku do Ğredniej krajowej, czy teĪ Ğredniej dla województwa warmiĔsko-mazurskiego.

Maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa to przede wszystkim firmy usáugowe³⁵, zaĞ dziaáalnoĞü produkcyjna stanowi okoáo 10% caákowitej populacji MSP. WyraĨ-na WyraĨ-nadreprezentacja sektora produkcyjnego w prezentowanych badaniach, wyni-kaü moĪe z faktu, Īe to gáównie firmy produkcyjne, ze wzglĊdu na swą specyfikĊ dziaáania, korzystaáy z dotacji, przeznaczając otrzymane Ğrodki na zakup nowo-czesnych maszyn i urządzeĔ, unowoczeĞnienie technologii IT, budowĊ lub rozbu-dowĊ infrastruktury itd.). WiĊkszoĞü badanych podmiotów (dokáadnie 63,5%

ogóáu badanych) uzyskane dotacje przeznaczyáo wáaĞnie na zakup sprzĊtu, ma-szyn, Ğrodków trwaáych.

W badanej próbie przedsiĊbiorstw dominowaáy podmioty z wieloletnim staĪem (okresem funkcjonowania na rynku) (rys. 30). Liczebnie przewaĪaáy podmioty funkcjonujące 15 i wiĊcej lat (aĪ 51 podmiotów, co stanowi 68,9%

caáej próby badawczej). Brak najmáodszych firm (z trzyletnim i krótszym sta-Īem) spowodowany byá dobranymi kryteriami przyznawania punktów,

35 Wedáug ostatniego Raportu, maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa dominują w sektorze usáug (46,5%

ogólnej liczebnoĞci), w handlu 29,5%, natomiast przemysá reprezentuje jedynie 10,6% ogólnej liczby MSP, patrz A. Tarnawa, P. Zadura-Lichota (red.), Raport o stanie sektora maáych i Ğred-nich przedsiĊbiorstw w Polsce w latach 2011-2012, Polska Agencja Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci, Warszawa 2013, s. 20.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

wħgorzewski goųdapski nidzicki nowomiejski braniewski olecki lidzbarski elblČski bartoszycki dziaųdowski piski kħtrzyŷski mrČgowski szczycieŷski giǏycki eųcki iųawski ostródzki olsztyŷski

jąc tym samym podmioty doĞwiadczone. Chodzi tu o doĞwiadczenie wniosko-dawcy w prowadzeniu dziaáalnoĞci gospodarczej w branĪy związanej z projek-tem (wielkoĞci progowe: do 36 miesiĊcy, powyĪej 36 miesiĊcy do 60 miesiĊcy, powyĪej 60 miesiĊcy)³⁶.

Rysunek 30. Rok utworzenia przedsiĊbiorstwa

N=74

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.

Tylko dwa ze wszystkich badanych podmiotów przyznaáy, iĪ przedsiĊ-biorstwo utworzone zostaáo ze wzglĊdu na moĪliwoĞü pozyskania Ğrodków unij-nych. ĝrodki te staáy siĊ dodatkowym argumentem, który ostatecznie zdecydo-waá o podjĊciu przez potencjalnego przedsiĊbiorcĊ decyzji o zaáoĪeniu wáasnego przedsiĊbiorstwa. Dotyczy to najmáodszych przedsiĊbiorców (z kilkuletnim sta-Īem), którzy w nadchodzących latach dostrzegli szansĊ pozyskania dotacji in-westycyjnych. OczywiĞcie byáa to jedynie mniej lub bardziej prawdopodobna moĪliwoĞü, poniewaĪ nikt nie gwarantowaá automatyzmu w uzyskiwaniu tych Ğrodków – do tego potrzebny byá jeszcze dobry projekt i zdobycie odpowiedniej liczby punktów wedáug ustalonych kryteriów.

WĞród badanych podmiotów, dominowali mali przedsiĊbiorcy (rys. 31).

Zgodnie ze wspominanym juĪ artykuáem 105 ustawy o swobodzie dziaáalnoĞci gospodarczej³⁷ za maáego przedsiĊbiorcĊ uwaĪa siĊ takiego, który, w co naj-mniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych, zatrudniaá Ğredniorocznie mniej niĪ 50 pracowników, ale jednoczeĞnie nie mniej niĪ 10 osób (poniĪej tej liczby przedsiĊbiorcĊ kwalifikuje siĊ do kategorii mikroprzedsiĊbiorcy).

36 Przy czym: do 36 miesiĊcy wáącznie – 0 pkt, powyĪej 36 miesiĊcy do 60 miesiĊcy wáącznie – 1 pkt, powyĪej 60 miesiĊcy – 2 pkt. Waga tego kryterium wynosiáa 4 (a wiĊc otrzymane punkty mnoĪyáo siĊ jeszcze przez 4).

37 Ustawa o swobodzie …, op. cit., s. 64-65.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

1980-1990 1991-2000 2001-2010

23,0%

45,9%

31,1%

miast przedsiĊbiorcy zatrudniający od 50 do poniĪej 250 ludzi, reprezentują ka-tegoriĊ Ğrednich podmiotów. Cytowana ustawa wprowadza jeszcze drugie kryte-rium (oprócz liczby pracowników), a mianowicie roczny obrót netto (wzglĊdnie ustawa dopuszcza przyjĊcie kryterium sumy aktywów bilansu, zamiast rocznego obrotu)³⁸. Niemniej jednak przypadki, kiedy to przedsiĊbiorca speánia pierwsze kryterium (tzn. liczby zatrudnionych) i nie speánia drugiego kryterium (tzn.

rocznego obrotu) są rzadkie, dlatego teĪ zgodnie z prezentowanym rysunkiem 31, moĪna stwierdziü, Īe 22 z ogóáu badanych podmiotów, naleĪaáy do kategorii mikroprzedsiĊbiorców, 27 podmiotów do kategorii maáego przedsiĊbiorcy, zaĞ 25 do kategorii Ğredniego przedsiĊbiorcy). MoĪna wiĊc stwierdziü, Īe wszystkie kategorie wchodzące w skáad pojĊcia sektor MSP są reprezentowane w miarĊ równomiernie.

Rysunek 31. Zatrudnienie przed uzyskaniem wsparcia finansowego z budĪetu UE

N=74

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.

WĞród badanych podmiotów dominowaáy przedsiĊbiorstwa produkcyjne (rys. 32). NajwiĊkszą grupĊ tych przedsiĊbiorstw stanowiáy z kolei podmioty o Ğredniej wielkoĞci (25 jednostek), przedsiĊbiorstw maáych byáo 14, zaĞ

38 Biorąc jednak pod uwagĊ fakt, Īe obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych (a tym samym sporządzania bilansu) w 2014 r. wynosi 5 059 560 zá (tzn. tyle wynosi limit przychodów, którego osiągniĊcie w 2013 r. zobowiązuje do prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2014 r.), wiĊkszoĞü maáych, a tym bardziej mikroprzedsiĊbiorstw nie sporządza sprawozdaĔ finansowych, które za-wierają bilans przedsiĊbiorstwa. Z uwagi na fakt, Īe maáe podmioty stosują najczĊĞciej uprosz-czone formy prowadzenia ksiĊgowoĞci, kryterium sumy bilansowej ma marginalne znaczenie w identyfikowaniu kategorii przedsiĊbiorstwa.

0%

10%

20%

30%

40%

0-9 10-49 50-250

29,7%

36,5%

33,8%

liczba pracowników

przedsiĊbiorców zaledwie 5. Inaczej sytuacja przedstawia siĊ w przypadku sek-tora usáug, w którym najwiĊcej byáo przedsiĊbiorstw mikro (17 podmiotów), a 13 podmiotów speániaáo kryteria definicji maáych przedsiĊbiorstw. W sferze usáug nie dziaáaáy natomiast Ğrednie przedsiĊbiorstwa.

Rysunek 32. Zatrudnienie ze wzglĊdu na rodzaj prowadzonej dziaáalnoĞci

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.

W grupie badanych podmiotów dominowaáy ponadto te jednostki, które uzyskaáy wsparcie w ramach poddziaáania 1.1.9 Regionalnego Programu Opera-cyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013. Trzy przedstawione na rysunku 33 poddziaáania (a wiĊc 1.1.9; 1.1.7 oraz 1.1.5) byáy poddziaáaniami, które polegaáy na udzielaniu dotacji inwestycyjnych sektorowi MSP. Przewaga w badaniach podmiotów, które uzyskaáy wsparcie w ramach poddziaáania 1.1.9 jest naturalna, bowiem w ramach tego dziaáania przyznano najwiĊcej dotacji inwestycyjnych mikro, maáym i Ğrednim przedsiĊbiorcom³⁹. Fakt ten wynika nie tylko z alokacji Ğrodków (wiĊkszoĞü Ğrodków finansowych biorąc pod uwagĊ opisywane pod-dziaáania przeznaczono wáaĞnie na poddziaáanie 1.1.9), ale takĪe z charakteru przyjmowanych projektów. W ramach poddziaáania 1.1.9 przyjmowano, bo-wiem wszystkie projekty o charakterze inwestycyjnym. To znaczy przewidziane do wsparcia typy projektów obejmowaáy:

x rozbudowĊ lub rozszerzenie zakresu dziaáalnoĞci gospodarczej przedsiĊ-biorstwa,

39 Przykáadowo – biorąc pod uwagĊ tylko obszary wiejskie (na 30.11.2013 roku), aĪ 176 projek-tów uzyskaáo wsparcie w ramach poddziaáania 1.1.9, 44 projekty w ramach poddziaáania 1.1.7 i 11 projektów w ramach poddziaánia 1.1.5 (przy czym liczba projektów nie jest toĪsama z liczbą wspartych przedsiĊbiorstw, niektóre przedsiĊbiorstwa skáadaáy bowiem wiĊcej niĪ jeden projekt na dany konkurs lub przygotowaáy projekty do wiĊcej niĪ jednego konkursu).

0% 20% 40% 60% 80% 100%

produkcyjne usųugowe

11,4%

56,7%

31,8%

43,3%

56,8%

0,0%

0-9 10-49 50-250

x dokonywanie zasadniczych zmian produkcji, procesu produkcyjnego lub zmianĊ w zakresie Ğwiadczenia usáug,

x zakup urządzeĔ niezbĊdnych do unowoczeĞnienia i rozwoju dziaáalnoĞci przedsiĊbiorstwa⁴⁰.

Nie byáo wiĊc dodatkowych ograniczeĔ, limitujących rodzaj przyznawa-nej pomocy do okreĞlonego rodzaju dziaáaĔ, tak jak w przypadku poddziaáaĔ 1.1.5 czy teĪ 1.1.7. Celem poddziaáania 1.1.5 byá wzrost konkurencyjnoĞci przedsiĊbiorstw poprzez promocjĊ produktów i procesów przyjaznych dla Ğro-dowiska, dziaáania przyczyniające siĊ do podniesienia zdolnoĞci inwestycyjnych istniejących podmiotów gospodarczych poprzez systemy dotacji inwestycyjnych sáuĪących rozwojowi, a nie bieĪącemu utrzymaniu dziaáalnoĞci. Jak wiĊc wynika z przyjĊtego celu, przyjmowane byáy tylko te projekty, które pozwalaáy osiągnąü efekt Ğrodowiskowy (w postaci uzyskania nowych standardów UE w zakresie ochrony Ğrodowiska, poprawy w odniesieniu do przyjĊtych norm lub dostosowa-nia do bardziej restrykcyjnych norm krajowych). Poza tym w ramach poddziaáa-nia 1.1.5 punktowane byáy projekty o charakterze innowacyjnym. Kryterium przyznawanych punktów byá okres funkcjonowania planowanej do wdroĪenia technologii w regionie. WartoĞciami progowymi byáy okresy: powyĪej 60 mie-siĊcy, od 60 miesiĊcy do 48 miemie-siĊcy, poniĪej 48 miesiĊcy do 36 miemie-siĊcy, po-niĪej 36 miesiĊcy do 24 miesiĊcy, popo-niĪej 24 miesiĊcy do 12 miesiĊcy oraz poniĪej 1 roku⁴¹. Podobnie byáo w przypadku poddziaáania 1.1.7 (Dotacje inwe-stycyjne dla mikroprzedsiĊbiorstw i sektora MSP w zakresie innowacji i nowych technologii). Wsparcie w ramach tego dziaáania obejmowaáo dotacje na nowe inwestycje dla mikro, maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw ukierunkowane na zwiĊkszenie ich konkurencyjnoĞci przez adaptacjĊ ich infrastruktury, wyposaĪe-nie w nowoczesny sprzĊt i technologie oraz:

x zmiany organizacyjne i procesowe;

x zmiany organizacyjne i produktowe;

x zmiany procesowe;

x zmiany produktowe⁴².

Przy czym nowatorstwo proponowanych rozwiązaĔ, musiaáo byü potwier-dzone tzw. opinią o innowacyjnoĞci, tzn. ubiegające siĊ o pomoc podmioty

40 Szczegóáowy opis osi priorytetowej „PrzedsiĊbiorczoĞü” Regionalnego Programu Opera-cyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013, Urząd Marszaákowski w Olsztynie, Olsztyn, 23 wrzeĞnia 2014 r., s. 43.

41 Przy czym: powyĪej 60 miesiĊcy przyznawanych byáo 0 pkt, nastĊpnie od 60 miesiĊcy do 48 miesiĊcy – 1 pkt, poniĪej 48 miesiĊcy do 36 miesiĊcy – 2 pkt, poniĪej 36 miesiĊcy do 24 miesiĊcy – 3 pkt, poniĪej 24 miesiĊcy do 12 miesiĊcy – 4 pkt oraz poniĪej 1 roku – 5 pkt.

42 Szczegóáowy opis …, op. cit., s. 36.

toryjnie skáadaáy opiniĊ o innowacyjnoĞci projektu w skali regionu, wystawioną przez jednostkĊ naukową w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 8 paĨdziernika 2004 r.

o zasadach finansowania nauki (Dz.U. nr 238, poz. 2390) lub przez stowarzyszenie branĪowe lub techniczne⁴³. Opinia ta w jednoznaczny sposób powinna okreĞliü skalĊ innowacji (wedáug ustalonych kryteriów czasowych).

Rysunek 33. Dziaáanie, z którego pozyskano wsparcie

N=74

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.

Biorąc pod uwagĊ powyĪsze fakty, nie dziwi wiĊc, Īe udziaá procentowy projektów innowacyjnych i nieinnowacyjnych, pokrywa siĊ w zasadzie z udzia-áami procentowymi poszczególnych dziaáaĔ (tzn. 52 przedsiĊbiorców okreĞliáo rodzaj inwestycji dokonywany w swych podmiotach jako nieinnowacyjne, po-zostaáa czĊĞü, czyli 22 podmioty, uznaáa wspierane dziaáania za innowacyjne).