Postawiony problem badawczy, a mianowicie „efektywnoĞü instrumentów polityki regionalnej i strukturalnej wspierających rozwój przedsiĊbiorczoĞci”, brzmi doĞü kontrowersyjnie. Taka konstrukcja Ğwiadczy o aktywnym zaangaĪo-waniu paĔstwa w procesy gospodarcze oraz odnosi pojĊcie „efektywnoĞü”
do dziaáaĔ podejmowanych przez paĔstwo. W literaturze ekonomicznej takie podejĞcie do rozwoju gospodarczego jest przedmiotem krytyki, zwáaszcza przed-stawicieli gáównego nurtu. Aktywna polityka gospodarcza paĔstwa nie jest jednak zjawiskiem nowym. Poglądy o koniecznoĞci ingerowania paĔstwa w procesy gospodarcze gáosiáo wielu ekonomistów, jednoczeĞnie tworząc podstawy teore-tyczne. Dobrym przykáadem są przedstawiciele szkoáy merkantylistycznej, którzy w XVII i XVIII wieku twierdzili, Īe paĔstwo powinno silnie angaĪowaü siĊ we wspieranie rozwoju przemysáu i handlu [Landreth, Colander 2005]. Merkanty-listyczna koncepcja roli paĔstwa byáa jednak silnie krytykowana przez Smitha oraz kontynuatorów zapoczątkowanego przez niego klasycznego podejĞcia do gospodarki [Landreth, Colander 2005]. Taka sytuacja wystĊpowaáa aĪ do czasów Keynesa, który wykorzystaá pewne wątki teorii merkantylistycznej do wykazania istotnej roli paĔstwa w rozwoju gospodarczym.
Ze studiów przeprowadzonych przez Stiglitza [2004] wynika, Īe niektóre kraje odniosáy sukces gospodarczy w wyniku aktywnej polityki gospodarczej paĔstwa. Niemniej, zdaniem autora, istnieje szereg przykáadów osiągniĊcia takiego sukcesu przy bardzo ograniczonym zaangaĪowaniu paĔstwa oraz inter-wencjonizmu prowadzącego do marnotrawienia zasobów. MoĪliwoĞü pozytyw-nego oddziaáywania aktywnej polityki paĔstwa na rozwój gospodarczy nigdy nie zostaáa jednak w peáni zanegowana. Niemniej juĪ od czasów Smitha rynek uznawany jest za instrument sáuĪący efektywnej alokacji zasobów, która prowa-dzi do rozwoju gospodarczego. Pod pojĊciem efektywnej alokacji zasobów na-leĪy rozumieü takie jej rodzaje, które są optymalne w sensie Pareto. Oznacza to, Īe przy danej alokacji zasobów nie jest moĪliwe uzyskanie korzyĞci przez kogo-kolwiek bez pogorszenia sytuacji kogoĞ innego [Stiglitz 2004].
Na bazie definicji efektywnoĞci w sensie Pareto zbudowane zostaáy pod-stawowe twierdzenia ekonomii dobrobytu, a mianowicie:
1. KaĪda gospodarka, w której istnieje konkurencja rynkowa, jest efektywna w rozumieniu Pareta.
2. Za poĞrednictwem mechanizmu konkurencji rynkowej moĪna – dokonując odpowiedniej zmiany wyjĞciowego podziaáu dochodów – osiągnąü kaĪdą efektywną w rozumieniu Pareta alokacjĊ zasobów.
Twierdzenia ekonomii dobrobytu definiują wiĊc zaleĪnoĞci pomiĊdzy rynkiem a efektywnoĞcią. Nie wykluczają one jednak, podobnie jak sama
defi-nicja efektywnoĞci w sensie Pareto, udziaáu paĔstwa w alokacji zasobów. Pierw-sze twierdzenie informuje bowiem, Īe niezakáócone funkcjonowanie mechani-zmu rynkowego prowadzi do efektywnej alokacji zasobów. Nie neguje ono jednak moĪliwoĞci osiągniĊcia efektywnoĞci w przypadku zaburzeĔ konkuren-cji, które mogą byü kompensowane przy pomocy mechanizmu scentralizowanej alokacji. Z drugiego twierdzenia wynika natomiast, Īe konkurencja rynkowa moĪe prowadziü do wielu rozwiązaĔ optymalnych w sensie Pareto. Niektóre z tych rozwiązaĔ, jakkolwiek efektywne, mogą káóciü siĊ z ideą sprawiedliwego podziaáu dochodu. Przykáadem jest tu czĊsto rozwaĪana sytuacja modelowa, gdy caáy dochód przypada jednej osobie [KwarciĔski 2007]. To z kolei staje siĊ uza-sadnieniem dla interwencji paĔstwa w obszarze alokacji zasobów.
Teoria dobrobytu okreĞla, wiĊc najprostszą drogĊ dla gospodarki do osią-gniĊcia efektywnoĞci w sensie Pareto. Warunkiem jest jednak funkcjonowanie idealnego rynku. W praktyce prawidáowe dziaáania rynku są jednak zakáócane, co moĪe prowadziü do nieefektywnej wymiany, produkcji lub struktury produk-cji. Do zakáóceĔ tych dochodzi z powodu zawodnoĞci rynku [Stiglitz 2004], do których zaliczane są:
x zawodnoĞü konkurencji,
x zawodnoĞü wynikająca z istnienia dóbr publicznych, x zawodnoĞü wynikająca z efektów zewnĊtrznych, x niekompletnoĞü rynków,
x asymetria informacji,
x bezrobocie, inflacja, brak równowagi.
Prowadzenie przez paĔstwo aktywnej polityki na rzecz rozwoju przedsiĊ-biorczoĞci, opartej o wykorzystanie szerokiego zakresu instrumentów [Wasilew-ski 2011], uzasadniane jest przede wszystkim zawodnoĞcią rynku, która wynika z niepeánego wykorzystania zasobów pracy. To bezrobocie skáania instytucje paĔ-stwa do ingerencji w alokacjĊ zasobów poprzez takie dziaáania jak np. wspieranie szkoleĔ i doradztwa zawodowego czy bezpoĞrednie subsydiowanie prowadzonej oraz podejmowanej dziaáalnoĞci gospodarczej. W przypadku wspierania maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw waĪna jest równieĪ zawodnoĞü wynikająca z asymetrii informacji. Ingerencja paĔstwa w przypadku wystĊpowania tych zawodnoĞci sprowadza siĊ do odebrania czĊĞci zasobów jednej grupie podmiotów i przekaza-nia ich innej grupie. Instrumentami sáuĪącymi takiemu transferowi są z jednej strony podatki, a z drugiej subsydia bezpoĞrednie lub w postaci dóbr publicznych.
W teorii dokonywanie takich transferów uzasadniane jest malejącą uĪytecznoĞcią kraĔcową dóbr.
W przypadku, gdy dokonywanie transferu Ğrodków powoduje pogorszenie czyjejĞ sytuacji nie wystĊpuje poprawa efektywnoĞci w sensie Pareto. MoĪe
jednak pojawiü siĊ poprawa efektywnoĞci w ujĊciu Kaldora-Hicksa. W tym po-dejĞciu celem alokacji jest maksymalizacja bogactwa, czy teĪ dobrobytu, wyra-Īonego w pieniądzu [Stringham 2001]. Wzrost ogólny dobrobytu, uzasadniony jest pogorszeniem sytuacji nawet okreĞlonej grupy osób. NiezaleĪnie od sposobu podejĞcia do kwestii poprawy efektywnoĞci korzyĞci uzyskiwane w wyniku trans-ferów powinny przewyĪszaü koszty. Uzyskane korzyĞci netto są generalnie miarą efektywnoĞci danej alokacji. PaĔstwo dokonując jednak wyboru spoáecznego w zakresie alokacji zasobów, któremu nie towarzyszy poprawa efektywnoĞci w sensie Pareto, musi uwzglĊdniaü równieĪ straty okreĞlonych jednostek lub grup.
Przedstawiona powyĪej interpretacja efektywnoĞci, jakkolwiek bardzo ogólna, okreĞla charakter zaleĪnoĞci pomiĊdzy alokacją a jej efektami oraz ĞcieĪki ich osiągniĊcia. Ta interpretacja stanowi jednak wyznacznik oceny efek-tywnoĞci dla badaĔ stosowanych. Niemniej w badaniach tych wykorzystywane są róĪne podejĞcia do jej oceny, jak równieĪ ocena efektywnoĞci przeprowadza-na jest w wielu wymiarach. Z teorii organizacji wynikają np. trzy podejĞcia do oceny efektywnoĞci [Pawáowski 2007]:
x podejĞcie celowoĞciowe – zorientowane na okreĞlenie stopnia realizacji po-stawionych celów i poziomu nakáadów towarzyszących tym dziaáaniom;
x podejĞcie systemowe – zorientowane na okreĞlenie zdolnoĞci organizacji do ograniczania ryzyka w relacjach z otoczeniem oraz ksztaátowania otoczenia sprzyjającego dziaáaniom organizacji, co czasami wyraĪane jest zdolnoĞcią pozyskiwania Ğrodków z otoczenia i efektami ich wykorzystania;
x podejĞcie wielokryterialne – stanowiące swego rodzaju kombinacjĊ powyĪ-szych podejĞü, które nie tylko odnosi siĊ do stopnia realizacji postawionych celów, ale równieĪ speánienia okreĞlonych warunków i przekroczenia obo-wiązujących standardów [Pennings, Goodman 1977].
Jak juĪ wczeĞniej zaznaczono, powyĪsze podejĞcia stosowane są do oceny efektywnoĞci organizacji. Pojawia siĊ w związku z tym pytanie, czy moĪna przeprowadziü w ten sam sposób ocenĊ polityki czy teĪ poszczególnych instru-mentów polityki regionalnej i strukturalnej, które są wykorzystywane na rzecz rozwoju przedsiĊbiorczoĞci. Twierdząco na to pytanie moĪna odpowiedzieü w przypadku podejĞcia celowoĞciowego do oceny efektywnoĞci. W ocenie poli-tyki, czy teĪ jej instrumentów, bardzo czĊsto siĊ je wykorzystuje. Niemniej w literaturze niezwiązanej z teorią organizacji, ocena polityki ze wzglĊdu na stopieĔ osiągniĊcia przez nią postawionych celów okreĞlana jest mianem oceny skutecznoĞci polityki [Król 2000, Pawáowski 2000]. SkutecznoĞü polityki moĪe byü natomiast oceniana przez pryzmat celów szczegóáowych, stawianych przed poszczególnymi jej instrumentami, czy teĪ celów ogólnych, jakim np. jest kon-wergencja w przypadku polityki unijnej [Wasilewski 2013].
Nieco inne moĪliwoĞci oceny efektywnoĞci polityki tworzy natomiast po-dejĞcie systemowe. W tym przypadku efektywnoĞü poszczególnych instrumen-tów polityki moĪe byü oceniana poprzez reakcjĊ organizacji, którą jest przedsiĊ-biorstwo, na dany instrument. Reakcja ta moĪe natomiast pojawiü siĊ w dwóch páaszczyznach. W pierwszej z nich bĊdzie to ograniczenie niepewnoĞci przed-siĊbiorstwa w relacjach z otoczeniem, wyraĪające siĊ w pewnych przypadkach poprawą pozycji przedsiĊbiorstwa wzglĊdem innych elementów systemu, do którego zaliczane mogą byü inne przedsiĊbiorstwa. W kontekĞcie tego podejĞcia bezpoĞrednie wsparcie finansowe wybranych przedsiĊbiorstw w wyniku prowa-dzonej polityki moĪe okazaü siĊ efektywne, ale niepoĪądane. PrzedsiĊbiorstwo moĪe bowiem osiągnąü zbyt silną pozycjĊ konkurencyjną. Taka sytuacja jest jednak efektem reakcji w drugiej páaszczyĨnie, a mianowicie wykorzystania tych Ğrodków w prowadzonej dziaáalnoĞci. OsiągniĊcie, w wyniku transferu Ğrodków publicznych, wzrostu wydajnoĞci, produktywnoĞci lub rentownoĞci przedsiĊbiorstwa prowadzi do wczeĞniej wspomnianej poprawy jego konkuren-cyjnoĞci. Systemowe podejĞcie do oceny polityki finansowego wsparcia dla sektora maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw moĪe wiĊc powodowaü pewną dwu-znacznoĞü wyników. Z jednej strony pojawia siĊ bowiem pozytywna ocena ze wzglĊdu na uzyskiwane wyniki, z drugiej natomiast wystąpiü mogą niepoĪądane zmiany w systemie. W warunkach niedostatecznego rozwoju dziaáalnoĞci go-spodarczej na danym terenie, wywoáane zmiany w systemie mogą byü jednak korzystne. Taki transfer wywoáuje bowiem nie tylko wzmocnienie danego sekto-ra gospodarki, ale przyczynia siĊ równieĪ do rozwoju otoczenia biznesu. W tym podejĞciu organizacja ma bowiem charakter otwarty. Trzeba jednak zwróciü uwagĊ na jeszcze jeden aspekt efektywnoĞci. ZdolnoĞü organizacji do pozyski-wania cennych i rzadkich zasobów jest mianowicie traktowana jako czynnik efektywnoĞci [Pawáowski 2007]. Samo pozyskiwanie Ğrodków oferowanych w ramach polityki unijnej moĪe w tym przypadku Ğwiadczyü o wyĪszej efek-tywnoĞci danej organizacji od pozostaáych, tj. takich które nie posiadają tej zdolnoĞci. W pewnych przypadkach moĪe to jednak prowadziü do ograniczenia pozyskiwania Ğrodków z rynku.
W ocenie wielokryterialnej efektywnoĞci wyróĪnia siĊ natomiast wiele wymiarów, w których moĪe ona byü dokonywana. Jako przykáad naleĪy tu przedstawiü, wystĊpującą w literaturze przedmiotu [Bielski 1992], siedmiowy-miarową koncepcjĊ oceny efektywnoĞci, która obejmuje:
x wymiar rzeczowy – odnoszący siĊ do realizacji zwáaszcza celów zewnĊtrz-nych, który generalnie pomija koszty ich realizacji; ocenie w tym wymiarze poddaje siĊ przede wszystkim organizacje niegospodarcze;
x wymiar ekonomiczny – w którym ocenie podlega wydajnoĞü, produktywnoĞü czy rentownoĞü, czyli zachodzące relacje pomiĊdzy nakáadami a efektami;
x wymiar systemowy – sprowadzający siĊ do oceny funkcjonowania w danym otoczeniu;
x wymiar „polityczny” – obejmujący ocenĊ ksztaátowania relacji z otoczeniem oraz angaĪowania personelu do realizacji postawionych celów;
x wymiar polityczny (bez cudzysáowu) – zorientowany na ocenĊ oddziaáywa-nia na relacje spoáeczno-polityczne;
x wymiar kulturowy – ocena zdolnoĞci zmiany lub moĪliwoĞci utrwalania okreĞlonych norm kulturowych;
x wymiar behawioralny – ocena stopnia realizacji indywidualnych celów po-szczególnych czáonków organizacji (pracowników).
Biorąc pod uwagĊ wielokryterialną ocenĊ efektywnoĞci organizacji moĪ-na stwierdziü, Īe równieĪ polityka wspierania rozwoju maáych i Ğrednich przed-siĊbiorstw, a nawet jej poszczególne instrumenty, mogą byü oceniane w wielu wymiarach. Transfer Ğrodków do przedsiĊbiorstwa wywoáuje bowiem skutki nie tylko w relacjach czynników produkcji wewnątrz tej organizacji, ale powoduje szereg innych zmian zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz tej organizacji.
W zasadzie zmiany wywoáane taką polityką mogą zachodziü we wszystkich zaprezentowanych wymiarach. Wydaje siĊ jednak, Īe najpeániejszy obraz efek-tywnoĞci polityki oraz jej instrumentów pozwoli uzyskaü podejĞcie systemowe.
W innych przypadkach oceniany jest bowiem tylko pewien wąski zakres oddzia-áywania. Wymiar rzeczowy oceny pomija np. ponoszone nakáady, a w przypadku wymiaru ekonomicznego pomijane są zewnĊtrzne skutki zmian w organizacji.
W podejĞciu systemowym zakáada siĊ bowiem, Īe dany system operacyj-ny jest oceniaoperacyj-ny w dwóch aspektach [Pawáowski 2007]:
x efektywnoĞci jego struktury wewnĊtrznej, tj. relacji pomiĊdzy jego poszcze-gólnymi elementami;
x efektywnoĞci jego relacji z nadsystemem, wyraĪającej siĊ zdolnoĞcią do ksztaátowania szeroko rozumianego otoczenia.
W przypadku przeprowadzania oceny polityki wsparcia dla maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, systemem operacyjnym nie bĊdzie jednak dany in-strument, ale przedsiĊbiorstwo, do którego to wsparcie jest adresowane. Innymi sáowy, efektywnoĞü instrumentów polityki moĪe byü oceniana przez pryzmat zmian efektywnoĞci wewnĊtrznej i zewnĊtrznej danego systemu operacyjnego, wywoáanych zastosowaniem okreĞlonego instrumentu. Warunkiem jest jednak moĪliwoĞü wyodrĊbnienia wpáywu badanego instrumentu polityki spoĞród szeregu czynników determinujących zmiany efektywnoĞci w poszczególnych kategoriach. Przy zastosowaniu systemowego podejĞcia moĪliwe jest równieĪ
dokonanie oceny efektywnoĞci cząstkowej, tj. w ramach wyĪej wymienionych kategorii, jak i efektywnoĞci ogólnej, która stanowi sumĊ efektywnoĞci we-wnĊtrznej i zewe-wnĊtrznej. Ta moĪliwoĞü jest równieĪ doĞü istotna w przypadku dokonywania oceny polityki. Stosowanie okreĞlonych instrumentów polityki nie musi bowiem powodowaü takich samych zmian w efektywnoĞci wewnĊtrznej i zewnĊtrznej systemu operacyjnego.
Jak podaje Pawáowski [2007], poprawa efektywnoĞci nie jest przedmio-tem zainteresowania wyáącznie danego przedsiĊbiorstwa, ale równieĪ wielu podmiotów znajdujących siĊ w jego otoczeniu. WĞród nich autor wymienia:
x ludnoĞü gminy, x budĪet gminy, x ludnoĞü kraju, x budĪet paĔstwa, x fundusze publiczne,
x budĪet i fundusze Unii Europejskiej.
W praktyce mogą wystĊpowaü jeszcze inne podmioty zainteresowane efektywnoĞcią przedsiĊbiorstwa. Prowadzone analizy efektywnoĞci mogą wiĊc mieü róĪne przeznaczenie, co z kolei determinuje ich zakres. Z tego wzglĊdu, w literaturze przedmiotu dokonywany jest podziaá analizy efektywnoĞci na:
x analizĊ mikroekonomiczną – obejmującą m.in. ocenĊ rentownoĞci czy efek-tywnoĞci finansowej,
x analizĊ mezoekonomiczną – stanowiącą ocenĊ tzw. efektywnoĞci lokalnej, x analizĊ makroekonomiczną – prowadzącą do okreĞlenia efektywnoĞci krajowej, x analizĊ unijną.
PowyĪsze rodzaje analizy efektywnoĞci mogą mieü równieĪ zastosowanie w przypadku dokonywania analizy instrumentów polityki regionalnej i struktural-nej wspierających rozwój przedsiĊbiorczoĞci. Przykáadem instrumentu, który moĪna oceniü wg powyĪszego schematu, są bezpoĞrednie subsydia dla maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw do dziaáalnoĞci inwestycyjnej lub bieĪącej. Transfer tych Ğrodków wywoáuje bowiem zmiany efektywnoĞci praktycznie w kaĪdej ska-li. Niemniej ustalenie ogólnej efektywnoĞci w takim ujĊciu byáoby bardzo skom-plikowane i wymagaáoby zaawansowanych metod ekonometrycznych. Z tego teĪ wzglĊdu w literaturze przedmiotu najczĊĞciej spotykana jest analiza efektyw-noĞci, której zakres warunkowany jest przez adresata. Niemniej dokonywanie oceny efektywnoĞci instrumentów polityki wspierania rozwoju maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, przez pryzmat zmian ich efektywnoĞci, nie bĊdzie miaáo charak-teru obiektywnego.
RozwaĪając kwestiĊ efektywnoĞci finansowych instrumentów wspierania rozwoju maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, warto zwróciü uwagĊ jeszcze na
rodzaj wywoáanych przez nie efektów. W literaturze ekonomicznej [Stglitz 2004] szczególną uwagĊ zwraca siĊ na oddziaáywanie danego instrumentu na cenĊ danego dobra. JeĞli transferowane wsparcie prowadzi do obniĪenia ceny wytwarzanych przez przedsiĊbiorstwo dóbr, to wówczas powstaje efekt substytu-cyjny. Konsument dokonuje bowiem wyboru dobra subsydiowanego ze wzglĊdu na niĪszą cenĊ. To z kolei jest Ĩródáem nieefektywnoĞci przedsiĊbiorstwa, a w konsekwencji prowadzonej polityki. Pojawienie siĊ sygnaáów Ğwiadczących o rosnącej skali substytucji powinno byü sygnaáem do zaniechania takiej polityki.
Dotychczasowe rozwaĪania nad kwestią efektywnoĞci polityki i jej in-strumentów prowadzone byáy przede wszystkim w kontekĞcie teorii organizacji.
Podstawą tych rozwaĪaĔ byáo zaáoĪenie, Īe o efektywnoĞci prowadzonej polity-ki decyduje uksztaátowana w jej wyniku efektywnoĞü wewnĊtrzna organizacji, która w niniejszej pracy jest przedsiĊbiorstwem, oraz efektywnoĞü relacji z oto-czeniem, czy w zaleĪnoĞci od zastosowanego podejĞcia z nadsystemem. Nie-mniej polityka jest równieĪ elementem istniejącego systemu instytucjonalnego.
Rozpatrując kwestiĊ jej efektywnoĞci, trzeba zwróciü w związku z powyĪszym uwagĊ na ujĊcie tego zagadnienia przez nurty ekonomii oraz teorii ekonomicz-nych, których gáównym przedmiotem zainteresowania jest rola instytucji w pro-cesach gospodarczych oraz konsekwencje wyboru okreĞlonych rozwiązaĔ w budowie systemu instytucjonalnego.
Obecnie jednym z gáównych nurtów zajmujących siĊ rolą instytucji jest Nowa Ekonomia Instytucjonalna. Wedáug Northa [2005] instytucje tworzą za-równo formalne, jak i nieformalne reguáy gry dla organizacji. WĞród organizacji gospodarczych wymienia on m.in. firmy, związki handlowe czy spóádzielnie.
Niemniej wyróĪnia on równieĪ grupĊ organizacji politycznych, do których zali-cza: partie polityczne, prawodawcĊ oraz organy regulacyjne i egzekucyjne. Kry-terium istnienia i funkcjonowania organizacji jest natomiast cel, jakim moĪe byü maksymalizacja zysku w przypadku organizacji gospodarczych czy reelekcja w przypadku partii politycznych. Celem uniwersalnym organizacji, niezaleĪnie od jej charakteru, jest jednak przetrwanie w warunkach niedoboru prowadzące-go do konkurencji. Polityka obejmuje natomiast okreĞlone zasady gry pozwala-jące zmieniü stopieĔ realizacji postawionych celów. Identyfikacja organizacji powiązanych z daną polityką oraz zmian w zakresie realizacji ich celów moĪe byü jednym z kierunków oceny efektywnoĞci polityki w kontekĞcie teorii oma-wianego nurtu.
PowyĪsze podejĞcie jest jednak bardzo ogólne. Niemniej z dokonanego przeglądu literatury wynika, Īe w Nowej Ekonomii Instytucjonalnej nie ma pre-cyzyjnie zdefiniowanego pojĊcia efektywnoĞci, tak jak ma to miejsce w przy-padku efektywnoĞci w rozumieniu Pareto czy Kaldora-Hicksa. Teoretycy tego
nurtu nawiązują jednak w swoich opracowaniach do kwestii efektywnoĞci.
Przykáadowo North [2005] stwierdza, Īe „...firmy, partie polityczne, a nawet instytucje szkolnictwa wyĪszego w obliczu konkurencyjnych organizacji muszą dąĪyü do poprawy efektywnoĞci”. Zdaniem autora przytáumiona konkurencja ogra-nicza motywacjĊ organizacji do inwestycji w nową wiedzĊ i w konsekwencji nie wywoáuje nagáych zmian instytucjonalnych. Z kolei silna konkurencja przyspiesza zmiany instytucjonalne. W tych rozwaĪaniach autor stwierdza wiĊc, Īe przyczyną poprawy efektywnoĞci jest generalnie konkurencja, a Ğrodkiem temu sáuĪącym jest podnoszenie poziomu wiedzy. Powstaje w związku z tym pytanie jakie ma to im-plikacje dla oceny efektywnoĞci polityki wspierania rozwoju maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, zwáaszcza przy pomocy bezpoĞrednich subsydiów.
Przyjmując zaáoĪenie o wystĊpowaniu zaleĪnoĞci wskazanych przez Nor-tha, moĪna powiedzieü, Īe ocena efektywnoĞci polityki powinna uwzglĊdniaü konkurencjĊ Ğrodowiska w jakim dziaáa dana organizacja, tj. przedsiĊbiorstwo.
JeĞli konkurencja jest znikoma to wsparcie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci poprzez subsydiowanie transferu wiedzy moĪe przynieĞü znikome skutki, poniewaĪ przedsiĊbiorstwa nie bĊdą miaáy motywacji do jej wykorzystania. Odwrotny efekt bĊdzie natomiast w silnie konkurencyjnym Ğrodowisku. Z kolei bezpo-Ğrednie transfery Ğrodków finansowych do wybranych przedsiĊbiorstw mogą powodowaü eliminacjĊ konkurencyjnych przedsiĊbiorstw, a w dáuĪszej perspek-tywie ograniczyü skáonnoĞci do inwestowania w nową wiedzĊ, ze wzglĊdu na brak dostatecznej konkurencji. W pewnych warunkach transfery takie mogą mieü jednak korzystne oddziaáywanie. Taka sytuacja pojawi siĊ, gdy w warun-kach znikomej konkurencji bĊdą siĊ one przyczyniaü do powstawania nowych przedsiĊbiorstw, co zmotywuje istniejące przedsiĊbiorstwa do poprawy efek-tywnoĞci. Skala tego wsparcia oraz warunki na jakich jest ono udzielane powin-ny zostaü jednak okreĞlone w taki sposób, aby nie wyeliminowaü juĪ dziaáają-cych przedsiĊbiorstw z rynku.
OcenĊ okreĞlonej polityki, w tym równieĪ wspierania rozwoju sektora ma-áych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, moĪna prowadziü równieĪ w aspekcie decentrali-zacji wáadzy, stanowiącej równieĪ jeden z problemów poruszanych w Nowej Ekonomii Instytucjonalnej. Przedstawiciel tego nurtu Weingast stwierdza, przyj-mując zaáoĪenia Hayeka o duĪym znaczeniu zróĪnicowanej informacji [Weingast 2005], Īe wáadze niĪszego poziomu administracyjnego posiadają lepszą informa-cjĊ o lokalnych warunkach, czy preferencjach, niĪ rząd centralny. Z tego wzglĊdu decyzje polityczne podejmowane na niĪszych szczeblach są lepiej dopasowane do potrzeb lokalnych. Autor rozwaĪa co prawda te zaleĪnoĞci na przykáadzie federa-lizmu i odnosi decyzje polityczne do kwestii produkcji dóbr publicznych, ale jego spostrzeĪenia moĪna zastosowaü równieĪ w ocenie polityki wspierania rozwoju
maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw w Polsce. Niektóre instrumenty tej polityki, jak np. rozwój infrastruktury, to typowy przykáad wsparcia poprzez wytwarzanie dóbr publicznych. Wydaje siĊ równieĪ, Īe wsparcie produkcji dóbr prywatnych, w wyniku prowadzonej polityki, bĊdzie w wiĊkszym stopniu odpowiadaü potrze-bom lokalnym. JeĞli wiĊc dostosowanie polityki do potrzeb lokalnych zostanie przyjĊte jako kryterium efektywnoĞci tej polityki, to jej oceny moĪna dokonaü na podstawie stopnia decentralizacji decyzji o kryteriach dystrybucji wsparcia. Takie podejĞcie moĪe byü równieĪ uzasadnione tym, Īe decyzje podejmowane na po-ziomie lokalnym mogą w wiĊkszym stopniu eliminowaü rozwiązania, stosowane w ramach dystrybucji wsparcia, które bĊdą zaburzaáy konkurencjĊ. Potwierdza to
maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw w Polsce. Niektóre instrumenty tej polityki, jak np. rozwój infrastruktury, to typowy przykáad wsparcia poprzez wytwarzanie dóbr publicznych. Wydaje siĊ równieĪ, Īe wsparcie produkcji dóbr prywatnych, w wyniku prowadzonej polityki, bĊdzie w wiĊkszym stopniu odpowiadaü potrze-bom lokalnym. JeĞli wiĊc dostosowanie polityki do potrzeb lokalnych zostanie przyjĊte jako kryterium efektywnoĞci tej polityki, to jej oceny moĪna dokonaü na podstawie stopnia decentralizacji decyzji o kryteriach dystrybucji wsparcia. Takie podejĞcie moĪe byü równieĪ uzasadnione tym, Īe decyzje podejmowane na po-ziomie lokalnym mogą w wiĊkszym stopniu eliminowaü rozwiązania, stosowane w ramach dystrybucji wsparcia, które bĊdą zaburzaáy konkurencjĊ. Potwierdza to