5. EfektywnoĞü bezpoĞredniego wsparcia finansowego w ramach
5.2. Efekty wsparcia w ramach RPO
Jedną z gáównych kwestii, którą poruszono w prowadzonej ocenie wspar-cia bezpoĞredniego, byáa innowacyjnoĞü. PojĊcie innowacji jest bowiem z jednej strony „wszechobecne”44, a z drugiej niezwykle pojemne i dotyczy zarówno
43 Instrukcja wypeániania zaáączników do wniosku o dofinansowanie projektu ze Ğrodków Euro-pejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007-2013, Urząd Marszaákowski w Olsztynie, Olsztyn 2009, s. 21.
44 Ta „wszechobecnoĞü” jest dostrzegalna takĪe w polityce strukturalnej Unii Europejskiej. Od momentu wstąpienia Polski do UE nastąpiá w naszym kraju imponujący skok w finansowaniu dziaáalnoĞci innowacyjnej w oparciu o fundusze strukturalne. Pochodzący z UE budĪet na pro-gramy sektora publicznego, sáuĪące wspieraniu innowacji oraz dziaáalnoĞci badawczo-
0% 20% 40% 60% 80%
1.1.5 1.1.7 1.1.9
6,8%
23,0%
70,3%
1.1.9 –Inne inwestycje w przedsiħbiorstwie
1.1.7 –Dotacje inwestycyjne dla mikroprzedsiħbiorstw i sektora M_P w zakresie innowacji i nowych technologii
1.1.5 –Wsparcie M_P –promocja produktów i procesów przyjaznych dla Ƒrodowiska
sfery technicznej, organizacyjnej, jak i finansowo-ekonomicznej [Zastempowski 2010]. Dlatego teĪ ich klasyczny podziaá, opierający siĊ na kryterium przedmio-towym, obejmuje innowacje:
x produktowe, x procesowe,
x organizacyjne [Kasperkiewicz 1989].
Innowacje produktowe stanowią wszelkie zmiany dotyczące udoskonalenia wyrobu juĪ produkowanego, bądĨ rozszerzenia struktury asortymentowej o nowy produkt. Natomiast innowacja procesowa to zmiana w stosowanych metodach wytwórczych, zaĞ innowacja organizacyjna – w wąskim rozumieniu innowacji – to zmiany jedynie w organizacji procesu produkcyjnego, bez uwzglĊdnienia zmian organizacyjnych, w szerokim znaczeniu tego sáowa [Stawasz 1999].
Pomimo powszechnej akceptacji proponowanego powyĪej podziaáu, stwierdziü naleĪy, iĪ wiele nowych rozwiązaĔ wprowadzanych we wspieranych przedsiĊ-biorstwach, równoczeĞnie nosi znamiona innowacji produktowej i procesowej (moĪliwe są teĪ inne konfiguracje). Na przedstawionym rysunku 34 moĪna za-uwaĪyü, Īe tego typu innowacji (tzn. nie moĪna byáo jednoznacznie wskazaü jakiego typu innowacja dominuje w przedkáadanym projekcie) byáo tyle samo, co innowacji produktowych (po 5 przedsiĊbiorstw wskazaáo na innowacje pro-duktowe lub produktowo-procesowe). Niemniej badani przedsiĊbiorcy najczĊ-Ğciej dokonywali innowacji procesowych (11 podmiotów).
Biorąc pod uwagĊ fakt, Īe udziaá Ğrodków wáasnych w caákowitej wartoĞci inwestycji, miaá znaczenie w sumie przyznawanych punktów, przedsiĊbiorcy stali przed dylematem wyboru odpowiedniego montaĪu finansowego, tzn. relacji Ğrod-ków wáasnych w caákowitej wartoĞci projektu. Za Ğrodki wáasne uznawano te kwoty, które finansowaáo przedsiĊbiorstwo (niezaleĪnie od tego czy byáy to wáa-sne Ğrodki przedsiĊbiorcy, zaciągniĊte kredyty, poĪyczki itp.), zaĞ Ğrodki pomo-cowe to kwota, o którą ubiegaáo siĊ przedsiĊbiorstwo w ramach konkretnego kon-kursu. WartoĞci progowe, wedáug których przyznawano punkty, to 55% i mniej Ğrodków wáasnych przedsiĊbiorcy (ze wzglĊdu na fakt, iĪ byáy to przedsiĊwziĊcia czysto komercyjne maksymalny poziom wsparcia wynosiá 50% dofinansowania kosztów kwalifikowanych), nastĊpny próg wynosiá powyĪej 55% do 60% Ğrod-ków, jakie musiaá sfinansowaü przedsiĊbiorca, kolejno byáo to powyĪej 60% do -rozwojowej, byá w 2010 r. trzykrotnie wyĪszy od budĪetu w 2007 r., w momencie uruchomie-nia programów operacyjnych na lata 2007-2013. Obecnie Ğrodki unijne stanowią 85% polskiego budĪetu na innowacje, wynoszącego áącznie w obecnej perspektywie finansowej UE 9,8 mld EUR – patrz G. RzeĨnik, Polityka innowacyjna Polski i Unii Europejskiej. Przegląd kluczowych raportów, [w:] P. Zadura-Lichocka (red.), ĝwit innowacyjnego spoáeczeĔstwa. Trendy na najbliĪ-sze lata, Polska Agencja Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci, Warszawa, s. 165.
65%, natomiast maksymalna liczba punktów przyznawana byáa za przekroczenie 65% Ğrodków wáasnych przedsiĊbiorstwa45. Kryterium to oparte zostaáo o pod-stawową zasadĊ UE, a mianowicie zasadĊ dodatkowoĞci. Zasada ta oznacza, Īe Ğrodki przekazywane przez UE stanowią uzupeánienie wydatków paĔstwa czáon-kowskiego w danej sferze [Gaáązka 2012]. Widaü wiĊc, iĪ wymóg posiadania Ğrodków finansowych przez beneficjenta jest realizacją tej zasady na poziomie mikro. Poza tym, biorąc pod uwagĊ maksymalizacjĊ efektów (w postaci wydat-ków inwestycyjnych przedsiĊbiorstw), kryterium takie wydaje siĊ byü jak najbardziej uzasadnione. Abstrahując od faktu, Īe przy 100% dofinansowaniu inwestycji „wszyscy chcieliby wszystko”, a sensownoĞü dokonywanych inwesty-cji znacząco by zmalaáa (gdy przedsiĊbiorca musi wyáoĪyü 50% i wiĊcej ogóáu kosztów kwalifikowanych, to planowaną inwestycjĊ powinien dokáadnie przemy-Ğleü). Niemniej wiĊkszoĞü przedsiĊbiorców uzyskaáo wsparcie poniĪej 40% ogól-nej wartoĞci projektu (rys. 35), co naleĪy uznaü za zjawisko pozytywne. PamiĊtaü jednak naleĪy, Īe do ogólnej wartoĞci projektu zalicza siĊ takĪe podatek VAT, który w zdecydowanej wiĊkszoĞci nie byá kosztem kwalifikowanym (wiĊkszoĞü, o ile nie wszyscy przedsiĊbiorcy ubiegający siĊ o pomoc są tzw. VAT-owcami, w związku z czym podatek ten nie byá uznawany za koszt kwalifikowany).
Rysunek 34. Rodzaj innowacji wprowadzonej w wyniku realizowanego projektu
N=22 (liczba projektów innowacyjnych)
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
45 Przy czym za 55% udziaá i mniej byáo 0 pkt, powyĪej 55% do 60% Ğrodków byá przyznawany 1 pkt, powyĪej 60% do 65% byáy 2 pkt, najwiĊcej zaĞ przyznawano za przekroczenie 65% Ğrod-ków wáasnych – 3 pkt. Waga tego kryterium wynosiáa 2 (a wiĊc otrzymane punkty mnoĪyáo siĊ jeszcze przez 2).
0% 10% 20% 30% 40% 50%
organizacyjna produktowa produktowo-procesowa procesowa
4,5%
22,7%
22,7%
50,0%
Rysunek 35. Udziaá uzyskanego wsparcia w ogólnej wartoĞci projektu
N=74
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Kolejnym (najwaĪniejszym bodajĪe) kryterium przyznawania pomocy po-szczególnym przedsiĊbiorcom byá efekt mierzony wzrostem zatrudnienia (tzn.
premiowano te projekty, w wyniku realizacji których przyrost zatrudnienia byá najwiĊkszy). W związku z czym, brano pod uwagĊ stan zatrudnienia w ostatnim zatwierdzonym okresie sprawozdawczym (tzn. ostatni rok przed záoĪeniem wniosku, przy czym dla nowo powstaáych przedsiĊbiorstw przyrost zatrudnienia liczony byá w oparciu o wartoĞü bazową równą 1) oraz deklarowaną we wniosku liczbĊ nowozatrudnionych, wyraĪoną w etatach. W odniesieniu do tego kryte-rium zróĪnicowano wartoĞci progowe w zaleĪnoĞci od wielkoĞci przedsiĊbior-stwa. Dla mikroprzedsiĊbiorców wartoĞci te wynosiáy odpowiednio poniĪej 100% bazowej wielkoĞci (czyli brak wzrostu zatrudnienia, a nawet spadek licz-by zatrudnionych), pomiĊdzy 100% a poniĪej 110%, nastĊpnie od 110% do po-niĪej 120%, od 120% do popo-niĪej 130%, od 130% do popo-niĪej 140%, od 140% do poniĪej 150% oraz od 150% i wiĊcej46. Natomiast dla maáych i Ğrednich przed-siĊbiorstw wartoĞci te wynosiáy odpowiednio: poniĪej 100% bazowej wielkoĞci, pomiĊdzy 100% a poniĪej 102%, nastĊpnie od 102% do poniĪej 107%, od 107%
do poniĪej 112%, od 112% do poniĪej 117%, od 117% do poniĪej 122% oraz od
46 Przy czym za 100% i mniej byáo 0 pkt, pomiĊdzy 100% a poniĪej 110% – 1 pkt, nastĊpnie od 110% do poniĪej 120% – 2 pkt, od 120% do poniĪej 130% – 3 pkt, od 130% do poniĪej 140%
– 4 pkt, od 140% do poniĪej 150% – 5 pkt oraz od 150% i wiĊcej – 6 pkt. Waga tego kryterium wynosiáa 2 (a wiĊc otrzymane punkty mnoĪyáo siĊ jeszcze przez 2).
0%
10%
20%
30%
40%
50%
do 34% 35%-40% 41%-45%
45,9% 45,9%
8,1%
% uzyskanego wsparcia
122% i wiĊcej47. Biorąc pod uwagĊ iloĞü punktów przyznawanych w ramach tego kryterium (maksymalnie moĪna byáo uzyskaü 12 pkt, co stanowiáo 40%
maksymalnej moĪliwej do uzyskania liczby punktów), stwierdziü moĪna, Īe wáaĞnie to kryterium w duĪej mierze przesądzaáo o otrzymaniu bądĨ nie otrzy-maniu dotacji. Dlatego teĪ jednym z gáównych efektów przyznawanej w ramach RPO Warmia i Mazury pomocy byá wzrost zatrudnienia we wspieranych przed-siĊbiorstwach. Jakkolwiek efekt w postaci zatrudniania dodatkowych osób uznaü naleĪy za korzystny dla lokalnego rynku pracy, to liczne wątpliwoĞci bu-dziáo mieszanie tzw. polityki spoáecznej z polityką innowacyjną. W szczególno-Ğci dotyczyáo to poddziaáaĔ 1.1.5 oraz 1.1.7, a wiĊc wsparcia inwestycji o cha-rakterze innowacyjnym. Wiadomo, Īe wszelkie inwestycje (a w szczególnoĞci te o charakterze innowacyjnym), mają za zadanie zwiĊkszyü wydajnoĞü (produk-tywnoĞü) zatrudnionych osób. To z kolei (w szczególnoĞci w przypadku braku moĪliwoĞci poszerzenia rynku i/lub zdobycia nowych klientów) prowadzi do zmniejszenia popytu na pracĊ (zastąpienie pracy ludzkiej nowoczesnymi, zau-tomatyzowanymi urządzeniami). Tak wiĊc, logika polityki innowacyjnej czĊsto stoi w sprzecznoĞci z polityką spoáeczną (zmniejszania bezrobocia, w szczegól-noĞci wĞród gorzej wykwalifikowanych osób). PrzedsiĊbiorcy chcąc uzyskaü dofinansowanie decydowali siĊ wiĊc na zatrudnianie dodatkowych osób (rys.
36), pomimo faktycznego braku takiej potrzeby48. NiezaleĪnie jednak od moty-wów, wiĊkszoĞü badanych przedsiĊbiorców zobligowaáa siĊ do zatrudnienia pomiĊdzy 1 a 5 pracownikami (49 z ogóáu badanych podmiotów). Niemaáa licz-ba firm (biorąc pod uwagĊ fakt, iĪ analizuje siĊ tu sektor MSP – a wiĊc przed-siĊbiorstwa o niewielkim zatrudnieniu początkowym), zobligowaáa siĊ teĪ do zatrudnienia powyĪej 6 osób (áącznie 25 podmiotów, w tym 3 przedsiĊbiorstwa zadeklarowaáy zatrudnienie, co najmniej na poziomie 20 osób). Rzeczywisty
47 Przy czym za 100% i mniej byáo 0 pkt, pomiĊdzy 100% a poniĪej 102% – 1 pkt, nastĊpnie od 102% do poniĪej 107% – 2 pkt, od 107% do poniĪej 112% – 3 pkt, od 112% do poniĪej 117%
– 4 pkt, od 117% do poniĪej 122% – 5 pkt oraz od 122% i wiĊcej – 6 pkt. Podobnie jak powyĪej waga tego kryterium wynosiáa 2 (a wiĊc otrzymane punkty mnoĪyáo siĊ jeszcze przez 2).
48 Dlatego teĪ w ostatnich konkursach obejmujących analizowane poddziaáania zmieniono wielkoĞci progowe odnoĞnie do kryterium zatrudnienia. Brane byáo bowiem pod uwagĊ dekla-rowane we wniosku powstanie nowego miejsca/nowych miejsc pracy w przedsiĊbiorstwie, uwzglĊdniające „jakoĞü miejsca pracy”, wyraĪone wyksztaáceniem zatrudnianych osób. I tak za brak utworzonych etatów – 0 pkt, za utworzony etat/etaty – 1 pkt, utworzony etat/etaty dla pracownika z wyksztaáceniem wyĪszym – 2 pkt, utworzony etat/etaty dla pracownika ze stop-niem naukowym co najmniej doktora – 3 pkt. Przy czym wyraĨnie zaznaczono, iĪ w przypadku zatrudnienia wiĊcej niĪ jednego pracownika punktowany bĊdzie najwyĪszy poziom wyksztaá-cenia wĞród nowozatrudnionych (tym samym nie bĊdą sumowane punkty w przypadku zatrud-niania osób z róĪnym wyksztaáceniem). Zmiany te jednak nie mają znaczenia w przypadku prezentowanych tu wyników, bowiem dotyczą ostatnich lat przeprowadzania konkursów, które nie zostaáy objĊte badaniami.
efekt odnoĞnie wzrostu zatrudnienia jest jeszcze bardziej korzystny, bowiem 6 z badanych firm (tj. 8,1% ogóáu badanych firm), w wyniku realizowanego projektu zatrudniáo de facto wiĊcej osób, niĪ zadeklarowaáo we wniosku o udzielenie pomocy.
Rysunek 36. Udziaá przedsiĊbiorstw w badanej grupie w zaleĪnoĞci od poziomu zatrudnienia w związku z realizacją projektu
N=74
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Jak wspomniano, jedną z metod mierzenia „jakoĞci” stworzonego miejsca pracy jest przyjĊcie za kryterium oceny poziomu wyksztaácenia zatrudnianych osób. Byü moĪe lepszą miarą oceny tejĪe jakoĞci jest poziom wynagrodzenia, wypáacanego zatrudnionym pracownikom. Przemawiają za tym nastĊpujące argumenty:
x Zatrudnianie osób z wyksztaáceniem wyĪszym wcale nie oznacza, iĪ wyko-nywana przez nich praca związana jest z tworzeniem tzw. „wysokiej wartoĞci dodanej” (np. projektanci, wysoko wykwalifikowani inĪynierowie itd.). Dla-tego teĪ, przy wyciąganiu wniosków odnoĞnie jakoĞci utworzonego miejsca pracy dla osób z wyksztaáceniem wyĪszym, trzeba byü bardzo ostroĪnym (coraz czĊĞciej moĪna spotkaü osoby z wyksztaáceniem wyĪszym wykonują-ce proste, nie wymagająwykonują-ce kwalifikacji zadania).
x PrzedsiĊbiorcy w ramach uzyskiwanej pomocy, nie są zmuszani odrĊbnymi regulacjami do wypáacania jak najwyĪszych wynagrodzeĔ. Poza ogranicze-niem koniecznoĞci wypáacania minimalnego wynagrodzenia okreĞlanego
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
od 1 do 5 od 6 do 10 od 11 do 20 powyǏej 20
66,2%
21,6%
8,1%
4,1%
liczba zatrudnionych pracowników
przez Ministra Pracy i Polityki Spoáecznej49, nie ma Īadnych dodatkowych wymogów, co do wysokoĞci wypáacanych wynagrodzeĔ. W związku z tym, analiza wynagrodzeĔ w poszczególnych latach, porównana z ustalonymi kwotami wynagrodzenia minimalnego (a wiĊc ile i o ile wypáacane wynagro-dzenia przewyĪszaáy kwoty minimalne), daáaby wskazówkĊ, co do jakoĞci utworzonych miejsc pracy.
Jak wynika z przedstawionego rysunku 37, poáowa badanych przedsiĊ-biorstw zadeklarowaáa Ğredni miesiĊczny koszt przypadający na 1 zatrudnionego w ramach projektu pracownika na kwotĊ od 1701 do 2500 zá. Kwoty wynagrodze-nia są wiĊc wyĪsze od minimalnej páacy wyznaczonej w analizowanych latach.
JednakĪe naleĪy pamiĊtaü, iĪ pytanie dotyczyáo caákowitego kosztu utrzymania 1 zatrudnionego (a wiĊc wliczane byáy choüby kwoty związane z obowiązkiem opáacania skáadek ZUS po stronie pracodawcy – jak wiadomo oprócz wynagrodze-nia brutto, pracodawca musi dodatkowo odprowadziü skáadki do Zakáadu Ubezpie-czeĔ Spoáecznych w wysokoĞci okoáo 20% tegoĪ wynagrodzenia). Niemniej jed-nak biorąc pod uwagĊ fakt, Īe 41,9% badanych przedsiĊbiorców, ponosiáo koszty związane z zatrudnianiem dodatkowych pracowników w wysokoĞci przekraczają-cej 2500 zá na 1 zatrudnionego, jakoĞü utworzonych miejsc pracy moĪna oceniü wysoko. Nawet biorąc pod uwagĊ dodatkowe obciąĪenia przedsiĊbiorcy związane z zatrudnianiem osób i tak kwota ta plasuje siĊ powyĪej minimalnego wynagrodze-nia wyznaczanego dla poszczególnych lat.
Rysunek 37. Koszt miesiĊczny na 1 zatrudnionego pracownika
N=74
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
49 Biorąc pod uwagĊ analizowany tu okres, przypomnieü moĪna, Īe minimalne wynagrodzenie w roku 2008 wynosiáo 1126 zá, w 2009 roku – 1276 zá, w 2010 roku wzrosáo do 1317 zá, w 2011 wyniosáo 1386 zá, zaĞ w 2012 – 1500 zá, w 2013 – 1600 zá, a w 2014 roku 1680 zá.
0% 10% 20% 30% 40% 50%
do 1700 od 1701 do 2500 od 2501 do 3500 powyǏej 3500
8,1%
50,0%
32,4%
9,5%
wynagrodzenie w zų
Innym wyznacznikiem okreĞlającym jakoĞü (a przede wszystkim faktyczną potrzebĊ) utworzonych miejsc pracy, jest ich trwaáoĞü. Aspekt ten związany jest z trwaáoĞcią caáego projektu, wymaganą przez instytucje zarządzające programami operacyjnymi Unii Europejskiej. W przypadku analizowanych dziaáaĔ jest to okres 3 lub 5 lat, liczony po zakoĔczeniu realizacji projektu50. Oznacza to, iĪ Īaden ele-ment zakupiony (stworzony) w ramach projektu nie moĪe zostaü sprzedany, przeka-zany (nawet nieodpáatnie) lub znacząco zmodyfikowany w wyznaczonym okresie (a wiĊc w przypadku MSP – 3 lat). Sytuacja ta dotyczy takĪe efektów związanych z zatrudnieniem. Oznacza to, iĪ zatrudnione w wyniku realizacji projektów osoby (a raczej stworzone w wyniku ich realizacji stanowiska), powinny byü utrzymane przez minimum 3 lata. Dlatego trzyletni okres zatrudnienia, Ğwiadczy jedynie o do-peánieniu przyjĊtych na siebie obowiązków, a nie o stworzeniu „poĪytecznych”, trwaáych miejsc pracy (nawet przedsiĊbiorcy, którzy w obliczu kryzysu chcieliby zwolniü przyjĊtych pracowników, podejmowali wszelkie wysiáki, aby utrzymaü za-trudnienie i nie popaĞü w jeszcze wiĊksze trudnoĞci, spowodowane zwrotem otrzy-manych kwot wraz z odsetkami karnymi). Natomiast przypadki, w których po za-koĔczeniu obligatoryjnego trzyletniego okresu utrzymywano zatrudnienie, Ğwiadczą o realnych potrzebach popytowych pracodawców (kolokwialnie rzecz ujmując sen-sownoĞci stworzonych miejsc pracy) i/lub sprawdzenia konkretnych osób na zajmo-wanych stanowiskach. Z analizy udzielonych przez przedsiĊbiorców odpowiedzi,
„wyáania siĊ” optymistyczny obraz sytuacji (rys. 38). Tylko 6 przedsiĊbiorców udzieliáo kategorycznej odpowiedzi, Īe po zakoĔczeniu okresu trwaáoĞci projektu nie przedáuĪyáo (bądĨ nie ma zamiaru przedáuĪyü) umów o pracĊ. AĪ 59 podmiotów stwierdziáo natomiast, iĪ przedáuĪyáo (bądĨ ma zamiar przedáuĪyü) umowy wszyst-kim zatrudnionym w ramach projektu pracownikom, a 9 podmiotów stwierdziáo, Īe nie przedáuĪy umów wszystkim zatrudnionym w ramach projektu osobom, to jednak niektórzy pracownicy mogą liczyü na utrzymanie stanowisk (jak zostaáo wspomnia-ne projektodawcy mogli stworzyü wiĊcej niĪ jedno miejsce pracy – i ze wzglĊdu na punktacjĊ przyznawania dotacji, czĊsto to czynili).
50 Mowa tu o 3 latach, bowiem analizowane dziaáania dotyczą mikro, maáych i Ğrednich przedsiĊ-biorstw (w przypadku duĪych przedsiĊprzedsiĊ-biorstw minimalny okres trwaáoĞci wynosiá 5 lat), bowiem zgodnie z art. 57 pkt. 1 Rozporządzenia Rady Nr 1083/2006 z dnia 11 czerwca 2006 r. „paĔstwo czáonkowskie lub Instytucja Zarządzająca zapewniają, Īe operacja zachowuje wkáad funduszy, wyáącznie, jeĪeli operacja ta, w terminie piĊciu lat od zakoĔczenia operacji lub trzech lat od za-koĔczenia operacji w paĔstwach czáonkowskich, które skorzystaáy z moĪliwoĞci skrócenia tego terminu w celu utrzymania inwestycji lub miejsc pracy stworzonych przez MSP nie zostanie poddana zasadniczym modyfikacjom:
a) mającym wpáyw na jej charakter lub warunki jej realizacji lub powodującym uzyskanie nieu-zasadnionej korzyĞci przez przedsiĊbiorstwo lub podmiot publiczny oraz
b) wynikającym ze zmiany charakteru wáasnoĞci elementu infrastruktury albo z zaprzestania dziaáalnoĞci produkcyjnej”.
Rysunek 38. Zamierzenia przedsiĊbiorstw odnoĞnie przedáuĪenia okresu zatrudnienia pracowników zatrudnionych w wyniku realizacji projektu
N=74
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Dodatkowym optymistycznym zjawiskiem odnoĞnie do stworzonych miejsc pracy jest fakt, Īe duĪy odsetek przedsiĊbiorców (44,1%, tj. 30 podmio-tów), przedáuĪyá (lub ma zamiar przedáuĪyü) okres zatrudnienia na czas nieokre-Ğlony (rys. 39). Jest to waĪne, bowiem pomimo faktu, iĪ uelastyczniane pracy jest czĊsto koniecznym elementem zmian w globalizującej siĊ gospodarce51, to cenione są stabilne, trwaáe miejsca pracy, dające pracownikom poczucie stabil-noĞci i bezpieczeĔstwa. Takie efekty, zdaniem wielu pracowników, daje wáaĞnie
„klasyczna” umowa o pracĊ na czas nieokreĞlony. Pod wzglĊdem bezpieczeĔ-stwa pracy, umowa taka nie róĪni siĊ zasadniczo od umów z dáugoletnimi termi-nami zatrudnienia (16 podmiotów zamierza przedáuĪyü zatrudnienie na okres powyĪej 3 lat od momentu zakoĔczenia trwaáoĞci projektu), niemniej jednak subiektywne odczucia pracowników są waĪnym elementem motywującym w procesie zarządzania potencjaáem spoáecznym kaĪdej organizacji.
51 Jeszcze inną przesáanką, która sprzyja upowszechnianiu siĊ idei flexicurity (czasem nawet zmusza do zwrócenia uwagi na tĊ koncepcjĊ) jest fakt wystĊpowania kryzysów w gospodarkach paĔstw wysoko rozwiniĊtych – M. OliĔski, K. Krukowski, Flexicurity w teorii i praktyce, Wy-dawnictwo Fundacja Wspieranie i Promocja PrzedsiĊbiorczoĞci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2010, s. 18.
0% 20% 40% 60% 80%
pracodawca przedųuǏy umowħ wszystkim pracownikom
pracodawca nie przedųuǏy umów pracownikom pracodawca przedųuǏy umowy tylko niektórym
pracownikom
79,7%
8,1%
12,2%
Rysunek 39. Przewidywany okres przedáuĪenia zatrudnienia pracowników ponad okres przewidziany projektem
N=68 (pracodawcy zamierzający przedáuĪyü umowy pracowników zatrudnionych w wyniku reali-zacji projektu)
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie przeprowadzonych badaĔ.
Biorąc pod uwagĊ rozmaite efekty związane z faktem otrzymania wspar-cia, nie sposób pominąü wpáywu uzyskanej pomocy na ksztaátowanie siĊ podstawowych wyników ekonomicznych wspartych przedsiĊbiorstw. Jedną z podstawowych kategorii w tej grupie zmiennych jest wynik finansowy przed-siĊbiorstwa (zysk lub strata brutto bądĨ netto). I choü dla samego przedsiĊbiorcy waĪniejszy od rachunku zysków i strat (a wiĊc dokumentu pozwalającego usta-liü zysk netto) jest rachunek przepáywów pieniĊĪnych52, to jednak moĪna przy-toczyü wiele argumentów, przemawiających za zwróceniem szczególnej uwagi na kategoriĊ zysku. Rzadko patrzy siĊ na proces udzielania pomocy publicznej ze Ğrodków UE jako na „zwykáą inwestycjĊ”. KaĪdy prywatny inwestor intere-suje siĊ takimi zagadnieniami jak rentownoĞü inwestycji, okres zwrotu zaanga-Īowanych Ğrodków, ryzyko związane z inwestycją itd. W przypadku wsparcia mniejszych podmiotów gospodarczych dotacjami inwestycyjnymi, inwestorem jest paĔstwo. Tym bardziej, Īe w kaĪdym programie operacyjnym czĊĞü ków stanowi wkáad budĪetu paĔstwa. Poza tym, aby móc korzystaü z tych Ğrod-ków paĔstwo páaci skáadkĊ czáonkowską do UE. Mierniki oraz badania (w tym takĪe badania naukowe), nakierowane są przede wszystkim na diagnozowanie
52 Przykáadowo niektórych kosztów przepisy (lub ich interpretacje) nie pozwalają zaliczyü do kosztów uzyskania przychodów, dlatego teĪ rachunek zysków i strat nie odzwierciedla „dokáad-nie” rzeczywistej sytuacji przedsiĊbiorstwa, rzeczywistoĞci. Jak zauwaĪa E. SiemiĔska krytyka zysku ksiĊgowego związana jest z opinią, iĪ najistotniejszym gwarantem bytu ekonomicznego przedsiĊbiorstwa jest fakt dysponowania gotówką, a nie zapisanym ksiĊgowo, ale niejednokrotnie faktycznie nieosiągalnym w konkretnym czasie zyskiem – E. SiemiĔska, Metody pomiaru i oceny kondycji finansowej przedsiĊbiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikoáaja Kopernika, ToruĔ 2002, s. 78.
0% 10% 20% 30% 40% 50%
czas nieokreƑlony do 3 lat od 3 do 10 lat
44,1%
32,4%
23,5%
skutków i korzyĞci jakie pomoc ta przynosi przedsiĊbiorstwu. Skutki te prawie zawsze są pozytywne i widoczne (áatwe do zdiagnozowania). Ostatecznie przed-siĊbiorstwo otrzymuje „powaĪny”, jak na swoje rozmiary, darmowy (nie licząc niewielkich kosztów związanych z procedurą ubiegania siĊ o te Ğrodki) zastrzyk kapitaáowy na inwestycje – wiĊc skutki te z poziomu przedsiĊbiorstwa muszą byü widoczne. JednakĪe skutki te powinny byü teĪ „odczuwane” przez inwesto-ra – w tym przypadku inwestoinwesto-ra publicznego i z jego strony równieĪ powinna byü przeprowadzana analiza rentownoĞci inwestycji, okresu jej zwrotu (np.
w postaci zwiĊkszonych wpáywów podatkowych) itd. OczywiĞcie celem pomo-cy udzielanej w ramach Ğrodków Unii Europejskiej nie jest maksymalizowanie korzyĞci dawcy kapitaáu. JednakĪe podejĞcie takie w przypadku wspierania ma-áych, prywatnych przedsiĊbiorców dotacjami inwestycyjnymi, ma gáĊboki sens z nastĊpujących powodów:
x Maáe i Ğrednie przedsiĊbiorstwa funkcjonują na konkurencyjnych rynkach, podlegając wszelkim mechanizmom specyficznym dla gospodarki rynkowej – nie ma wiĊc powodów (ani nacisków politycznych, jak w przypadku du-Īych przedsiĊbiorstw czy wrĊcz caáych gaáĊzi gospodarki, które nie dziaáają w warunkach wolnej konkurencji), aby sfery udzielania pomocy publicznej nie traktowaü „rynkowo”.
x Do walki konkurencyjnej, jakiej nieustannie poddawane są maáe podmioty gospodarcze, powinien dojĞü nastĊpny czynnik – „walka” o pomoc publiczną udzielaną w ramach poszczególnych programów operacyjnych Unii Europej-skiej, polegająca na przedstawianiu najkorzystniejszych ofert inwestorowi.
Jedną z waĪniejszych zmiennych tej oferty powinny byü elementy typowe dla rynkowych inwestycji, a wiĊc rentownoĞü inwestycji53, okres jej zwrotu itd. – przy czym podejĞcie takie uwzglĊdnia równieĪ efekt tzw. „szarej strefy”
szczególnie widoczny w funkcjonowaniu najmniejszych podmiotów gospo-darczych. JeĞli nie wszystkie przychody wykazywane są w oficjalnej ewiden-cji, równieĪ „oficjalna” rentownoĞü takiej inwestycji automatycznie maleje – ze szkodą dla dochodów paĔstwa.
Reasumując, naleĪy przybraü taki model udzielanego maáym
Reasumując, naleĪy przybraü taki model udzielanego maáym