Charakterystyka portali medycznych stanowiących próbę badawczą

W skład próby badawczej weszło 20 portali medycznych – for, które spełnia-ły następujące kryteria: posiadaspełnia-ły wysoką liczbę zarejestrowanych użytkowników oraz wysoką liczbę wpisów. Podczas procesu doboru istotna była również „aktua-

lność” forum. Tabela 1 zawiera opis tematyki portali internetowych, na których zostało zrealizowane badanie eksperymentalne.

Tabela 1. Tematyka portalu zakwalifikowanego do analizy

Numer

portalu ^{Rodzaj portalu}

0 Osoby niepełnosprawne 1 Stwardnienie rozsiane 2 Choroba Wilsona 3 Ginekologia i położnictwo 4 Choroby onkologiczne

5 Choroby psychiczne, psychoterapia

6 Ginekologia 7 Stomatologia 8 Zaburzenia odżywiania 9 Alergia 10 Choroby neurologiczne 11 Choroby płuc

12 Ciąża, staranie się o dziecko 13 Ciąża, staranie się o dziecko, adopcja 14 Klasterowy ból głowy

15 Dermatologia

16 Choroby serca i układu krążenia

17 Łuszczyca

18 Forum Osób Dializowanych i po Przeszczepie Nerki 19 Okulistyka

Źródło: badania własne.

Randomizacja – losowy dobór osób badanych

Zapewnienie losowości w eksperymencie jest bardzo ważnym elementem. Należy liczyć się też z faktem wystąpienia niekontrolowanych zmiennych, któ-rych nie da się wyeliminować. Chodzi tu np. o czas, w którym przeprowadzony został eksperyment, ponieważ wpływać on może na temperaturę otoczenia,

napię-cie w sieci itd.62 Zgodnie z założeniami metodologicznymi badania eksperymen-talnego randomizacja pozwoliła na losowe przydzielenie po 10 wybranych portali medycznych do grupy eksperymentalnej i kontrolnej. Zapewniło to wyrównanie obu grup porównawczych pod względem oddziaływania zmiennej niezależnej (bodziec-komentarz badacza) na zmienną zależną (aktywność użytkowników).

W celu dokonania randomizacji został utworzony „operat losowania” – każ-demu foru zostały przyporządkowane liczby od 0 do 19. O tym, czy dany portal medyczny trafił do grupy eksperymentalnej czy kontrolnej, zadecydowało uży-cie tablic z losowymi układami liczb wybranymi i stworzonymi przez program komputerowy63. Fragment takiej tablicy został wykorzystany w opisywanym badaniu. Przypadkowo została wybrana tablica oraz blok. Czytając od góry do dołu, zaznaczone zostały te liczby, które były równe i większe od 0 oraz równe i mniejsze od 19. Powtarzające się numery zostały pominięte. W rezultacie zo-stały wybrane następujące numery: 10, 08, 12, 04, 02, 19, 09, 13, 15, 16, które pozwoliły na identyfikację grupy eksperymentalnej, zaś z pozostałych portali po-wstała grupa kontrolna.

Tabela 2. Rozdział obiektów badań do grup porównawczych

Numer

portalu ^{Rodzaj portalu Numer} portalu ^{Rodzaj portalu}

10 Choroby neurologiczne 00 Osoby niepełnosprawne

08 Zaburzenia odżywiania 01 Stwardnienie rozsiane

12 Ciąża, staranie się o dziecko 03 Ginekologia, położnictwo

04 Choroby onkologiczne 05 Choroby psychiczne, psychoterapia

02 Choroba Wilsona 06 Ginekologia

19 Okulistyka 07 Stomatologia

09 Alergia 11 Choroby płuc

13 Ciąża, staranie się o dziecko, adopcja 14 Klasterowy ból głowy

15 Dermatologia 17 Łuszczyca

16 Choroby serca i układu krążenia 18 ^{Forum Osób Dializowanych} _{i po Przeszczepie Nerki}

Źródło: badania własne.

62 J. Braszczyński, Podstawy badań eksperymentalnych, Warszawa 1992, s. 51.

63 Zob. J. Brzeziński, Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice, Warszawa 2000, s. 49.

W badaniu eksperymentalnym został wykorzystany schemat dwugru-powy z grupą eksperymentalną i kontrolną z posttestem w obu grupach64. Za

zbędne uznane zostało wykonywanie pretestu, gdyż wywołane wypowiedzi użytkowników były uzależnione od konkretnych rodzajów pytań i komentarzy, które zostały umieszczone na poszczególnych portalach. Ponadto, wstępna anali-za owych portali wykaanali-zała, iż były one wyrównane pod względem liczby opinii, a właściwie ich braku – na interesujące eksperymentatorki problemy badawcze. Zastosowanie pretestu w warunkach naturalnych dla badanych (a takim z pewno-ścią jest portal medyczny dla aktywnych forumowiczów) mogłoby skutkować po-dejrzeniami stałych użytkowników forum. Podejrzliwość zaś mogłaby w istotny sposób wpłynąć na reakcje badanych65.

Autorami analizowanych komentarzy były osoby, które z różnych powodów udzielały się już na forach medycznych, oraz te, które zainicjowały swą aktyw-ność na wylosowanych do eksperymentu portalach – i komentowały przesłany przez badaczki post. Potwierdziła się tu zasada, opisywana w wynikach ekspery-mentów psychologicznych przeprowadzanych w Internecie, że wirtualne grupy dyskusyjne powstają m.in. ze względu na: topografię, czyli brak miejsca pozwa-lającego na wymianę myśli i poglądów dotyczących konkretnych zagadnień, za-wartość tematyczną danego forum zrzeszającego ludzi o określonych cechach, równy dostęp, tzn. swobodne uczestnictwo na forum66.

Podczas realizacji badań uwzględnione zostały zasady ich prowadzenia w In-ternecie oraz dotyczące ich normy i reguły etyczne. Jednym z najbardziej istotnych zagadnień była kwestia odnosząca się do anonimowości osób biorących udział w badaniu. Zgodnie z zasadą, że pseudonimy internautów należy traktować jako ich autentyczne nazwiska, zapewniona została użytkownikom pełna anonimowość – w wynikach analizy nie wykorzystano nazw umieszczanych pod konkretnymi po-stami. Spośród czterech stopni maskowania tożsamości badanych: brak osłony, mi-nimalna osłona, średnia osłona oraz maksymalna osłona, zastosowany został średni poziomu ochrony tożsamości. Uważany jest on za najbardziej kompromisowe po-stępowanie, polegające na utajeniu identyfikowalności badanej zbiorowości poprzez opisywanie jej jedynie w ogólnych kategoriach, bez przedstawiania szczegółowych danych mogących doprowadzić do odkrycia tożsamości uczestników badania67.

Analiza struktury wybranych 20 portali wykazała, że w większości ich kom-pozycja była uporządkowana. Fora zostały podzielone na działy dotyczące okre-ślonych dolegliwości czy też problemów pacjentów – w zależności od tematyki portalu. Niemniej jednak część portali zakwalifikowanych do badania

charaktery-64 Ibidem, s. 65–70.

65 Zob. A. Sułek, Eksperyment w badaniach społecznych, Warszawa 1979, s. 103.

66 M. Konopka, Społeczeństwo informacyjne a globalizacja, [w:] M. Witkowska, K. Cholawo--Sosnowska (red.), Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, Warszawa 2006, s. 194.

zowała chaotyczna, nieuporządkowana struktura, trudno było się po nich poruszać i dotrzeć do pożądanych informacji. Niektóre fora były rozbudowane i dotyczyły wielu kwestii, inne zaś ograniczały się do wąskiej problematyki.

Należy podkreślić, że na większości analizowanych stron użytkownicy ce-chowali się dużą aktywnością. W głównej mierze dotyczyła ona wzajemnego wsparcia w chorobie, wsparcia rodzin osób chorych – forum spełniało funkcję terapeutyczną. Ponadto, na wielu forach pojawiały się wątki ekspercko-doradcze. Zarówno sami pacjenci, jak i specjaliści udzielali cennych porad na temat leczenia wybranych schorzeń czy też sposobów radzenia sobie w codziennym życiu.

Pod względem liczebności wpisów na poszczególnych forach można było wyróżnić zawierające od kilku tysięcy do kilkudziesięciu tysięcy wpisów68. Licz-ba użytkowników także była dość zróżnicowana. Przeważały portale posiadające kilka i kilkanaście tysięcy użytkowników, aczkolwiek zdarzały się również po-siadające kilkuset uczestników (stanowiły one jednak zdecydowaną mniejszość) – wpływ na to miało zainteresowanie występowaniem danej choroby69.

2.3. Charakterystyka zakresu i rodzaju aktywności użytkowników