tych lokalnych występuje na stronach wielu archiwów. Często archiwa zamieszczają też linki do strony NDAP, gdzie można bazy przeszukiwać. Informacje takie odnaleźć moż-na moż-na stromoż-nach archiwów państwowych m.in. w : Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Poznaniu, Przemyślu, Siedlcach i Wrocławiu.
Dokumentacja osobowo-płacowa budzi duże zainteresowanie użytkowników. Na jej podstawie obliczane są wysokości emerytur. Toteż zakładki dotyczące tego rodzaju dokumentów znajdują się na większości stron WWW archiwów państwowych. Można tu mówić o skrótowych informacjach, podanych np. przez archiwa w Częstochowie, Malborku, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Toruniu czy Zielonej Górze. Niektóre archiwa jednak oferują użytkownikom poradniki jak rozpocząć poszukiwania dokumentacji i gdzie szukać materiałów nieistniejących już zakładów pracy. Na tej płaszczyźnie wyróżniają się archiwa w: Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Kaliszu. Wyjątkowo prezentuje się na tle innych instytucji Archiwum Państwowe w Koszalinie, które w zakładce pt. „Jak odszukać dokumenty osobowe i płacowe” prezentuje również film13, dotyczący tego tematu, będący jednym z odcinków realizowanej przez tę instytu-cję serii „Z archiwum K”14.
Trzy archiwa państwowe zamieściły na swoich stronach internetowych porad-niki dla poszukujących źródeł, są to jednostki w Łodzi, Poznaniu oraz Warszawie. Pierwsza z omówionych instytucji przygotowała informator mający pomóc w poszukiwaniu materiałów. Znajdują się w nim liczne linki, które kierują do omawia-nych zagadnień, bądź dokumentów. Jest on przygotowany w formacie PDF, prosty graficznie, napisany językiem przystępnym. Archiwum poznańskie opublikowało na swej stronie poradnik Agaty Łysakowskiej pt. „Jak korzystać z archiwum i nie zwariować”. Tytuły podrozdziałów sugerują, że zamiarem autorki było udzielenie pomocy w poszukiwaniach osobom początkującym, np. „Nie wiem, czego szukam”, „Trochę
biurokracji”, „Skarby ukryte w archiwach”. Archiwum Warszawskie swoją pomoc skiero-waną do użytkowników zatytułowało „Zrozumieć archiwa”. Poradnik składa się z części dotyczących takich kwestii jak: Co to jest archiwum? Jakie zadania realizuje archiwum? Pojęcia, które warto poznać, aby nie zgubić się w świecie archiwów i archiwaliów; Jak
13 „Jak odszukać dokumenty osobowe i płacowe” – film [on-line] [Dostęp 6 maja 2018r.] Dostepny w World Wide Web: http://www.koszalin.ap.gov.pl/jak-odszukac-dokumenty-osobowe-i-placowe/ 14 Jest to filmowy projekt edukacyjny Archiwum Państwowy w Koszalinie.
88
przygotować się do rozpoczęcia poszukiwań archiwalnych? Do czego służą pomoce archiwalne? Dobre rady dla studiujących archiwalia.
Ostatni zakres kształcenia użytkowników poprzez strony WWW dotyczy ich postępowania z dokumentacją, czy to gromadzoną przez nich prywatnie, czy też z materiałami archiwalnymi w archiwach państwowych. Narodowe Archiwum Cyfrowe w zakładce „Wiedza i edukacja”, dalej „Archiwa Rodzinne” zamieściło informacje doty-czące przechowywania fotografii, nagrań oraz filmów w warunkach domowych. Ponadto archiwum umieściło link odsyłający do „Poradnika postępowania z taśmą filmową”, który odsyła nas na stronę Filmoteki Narodowej i „Nitro-poradnika”15.
Ilustracja 7. Poradnik „Zrozumieć archiwum”.
Źródło: https://www.warszawa.ap.gov.pl/p,193,zrozumiec-archiwum
Przez samodzielną naukę Archiwum Narodowe w Krakowie zachęca użyt-kowników do rozczytywania materiałów archiwalnych, projekt nazwano „Dawne Pismo”, jak informują jego autorzy jest on skierowany do:
•
„użytkowników archiwów, w tym genealogów i historyków amatorów, któ-rzy w swoich poszukiwaniach stają przed zadaniem „odszyfrowania” za-pisów sprzed wieków,15 Nitro-poradnik [on-line] [Dostęp 6 maja 2018r.] Dostepny w World Wide Web: http://www.nitrofilm.pl/strona/lang:pl/nitroakcja/nitro-poradnik.html
89
•
studentów i nauczycieli, zgłębiających tajemnice z przeszłości, a takżetych, którzy zajmują się badaniem dziejów pisma,
•
pasjonatów historii”16.Ilustracja 8. Portal Dawne Pismo - Część praktyczna.
Źródło: http://dawnepismo.ank.gov.pl/pl/cwiczenia-praktyczne/zasady-dokonywania-transkrypcji
Projekt powstał w 2013 r., a „Impulsem do podjęcia przez nas (autorów) wysiłków w tym kierunku była chęć upowszechnienia paleografii, dziedziny nauk pomocniczych historii, która dziś obecna jest w zasadzie wyłącznie w salach wykładowych wyższych uczelni. Z drugiej strony, obserwujemy na co dzień potrzeby współczesnych użytkowni-ków archiwów. Coraz częściej odwiedzają nas osoby nieposiadające przygotowania do pracy z archiwaliami, a stające przed wyzwaniem odnalezienia poszukiwanych informa-cji na podstawie rękopiśmiennych tekstów powstałych w różnych epokach. (…) Nasza rzeczywistość zmienia się tak szybko, że umiejętność odczytywania odręcznego pisma (nie tylko sprzed wieków), może wkrótce stać się rzadkością. Dlatego nasz projekt
16 Portal Dawne Pismo [on-line] [Dostęp 6 maja 2018r.] Dostepny w World Wide Web: http://www.ank.gov.pl/edukacja-i-wydawnictwa/edukacja/portal-dawne-pismo
90
chcemy skierować do jak najszerszego grona odbiorców, nie tylko do osób zajmujących się profesjonalnie badaniem pisma.”17 Portal podzielony jest na trzy główne części:
• część teoretyczną, która zawiera historię pisma, słownik pojęć, poznać tajniki sztuki pisarskiej;
• część praktyczną — gdzie poznajemy podstawy dokonywania transkrypcji oraz sami odczytujemy źródła;
• gry i zabawy
Oferta archiwów w Internecie w zakresie kształcenia użytkowników jest bar-dzo różnorodna. Jak pokazała przeprowabar-dzona analiza można uchwycić kilka głównych kierunków z jakimi instytucje te wychodzą do użytkownika. Składając wszystkie możli-wości kształcenia w całość wyłania się obraz archiwów, które nie tylko bezpośrednio, ale i pośrednio dbają o przygotowanie użytkownika do prowadzenia kwerendy archiwal-nej, użytkownika, który może uzyskać informację nie odwiedzając pracowni naukowej archiwum. Poprzez strony internetowe można dowiedzieć się jak wygląda wizyta w archiwum, jak poszukiwać informacji, jakimi pomocnymi narzędziami dysponuje archiwum (pomocami ewidencyjno-informacyjnymi) w poszukiwaniach źródeł. Archiwa oferują głównym grupom swoich użytkowników (genealogom, osobom poszukującym dokumentacji osobowo-płacowej) bardzo obszerną informację. Na tle wszystkich archi-wów wyróżniają się szczególnie dwa archiwa: Archiwum Państwowe w Kaliszu oraz Archiwum Narodowe w Krakowie. Na szczególną uwagę zasługuje krakowski projekt edukacyjny “Dawne Pismo”, który angażuje użytkownika w naukę i zabawę. Jest to unikalne przedsięwzięcie oferujące nabycie umiejętności, które obecnie - poza murami uniwersyteckimi - są trudne do zdobycia. Przeszkodę w kształceniu użytkowników może stanowić rozproszenie oferty. Raczej nikt poszukując materiałów archiwalnych nie wchodzi na strony wszystkich archiwów państwowych. Dlatego też ciekawe inicjatywy, ze względu na swój regionalny charakter (nawet w Internecie), mogą przejść niezauwa-żalne. Potrzebna jest centralizacja działań, a wyjściem może być pojawienie się więk-szej ilości form szkoleniowych na stronach archiwów centralnych, a także NDA P. Mate-riał już istnieje — wystarczy, posiłkując się najlepszymi rozwiązaniami przyjętymi przez poszczególne archiwa regionalne, zgrupować je w jednym miejscu.
17 O projekcie [on-line] [Dostęp 6 maja 2018r.] Dostepny w World Wide Web: http://dawnepismo.ank.gov.pl/pl/o-projekcie