Systemy szkolnictwa wyższego i jego finansowania w wybranych krajach OECD
2.2. System finansowania szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych Zjednoczonych
2.2.1. Charakterystyka szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych
Panuje przekonanie, że Stany Zjednoczone posiadają najsilniejszy system szkolnictwa wyższego na świecie i zazwyczaj jako potwierdzenie tego stwierdzenia przytaczane są wyniki rankingów, wskazujące na utrzymującą się od lat dominację amerykańskich uczelni. Wedle najbardziej znanego rankingu- Światowego Rankingu Akademickiego (ARWU – Academic Ranking of World Universities) publikowanego od 2003 r. przez Uniwersytet w Shanghaju, w 2009 r. 8 z10, 17 z 20, 35 z 50 i 54 ze 100 najlepszych uczelni na świecie stanowią uniwersytety amerykańskie, z Uniwersytetem Harvarda na pierwszym miejscu zestawienia209.
Jako źródło sukcesu i podstawę powstania licznych centrów doskonałości akademickiej w tym kraju wskazuje się, nie tylko na siłę gospodarczą i polityczną państwa, ale także na wewnętrzną organizację systemu szkolnictwa wyższego opartą na decentralizacji, konkurencyjny system finansowania uczelni, wysoki poziom finansowania oraz wysoki udział wydatków prywatnych. System szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych jest najbardziej rynkowo-zorientowanym systemem, a wiele krajów na świecie przeprowadzając reformy finansowania edukacji na poziomie wyższym odwołuje się do rozwiązań amerykańskich.
123 System szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych jest bardzo zdywersyfikowany i w zasadzie używanie określenia „amerykański system szkolnictwa wyższego” jest dużym uogólnieniem. Szkolnictwo wyższe jest domeną polityki poszczególnych stanów, które przyjmują odmienne regulacje dotyczące jego organizacji i finansowania, a zatem jeśli chodzi o szczegółowe rozwiązania, bardziej właściwe jest mówienie o systemach szkolnictwa wyższego w poszczególnych stanach. Są jednak pewne cechy wspólne dla całego obszaru Stanów Zjednoczonych, które tutaj zostaną zaakcentowane.
Liczba szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych w 2007 r. wynosiła ponad 4300 różnorodnych instytucji (Rysunek 7), na których studiowało ponad 18 mln studentów210
.
Rysunek 7 Liczba szkół wyższych w podziale na prywatne i publiczne w Stanach Zjednoczonych w latach 1980-2007
Źródło: http://nces.ed.gov/; Data dostępu – maj 2010.
Wśród szkół wyższych można wyróżnić trzy zasadnicze typy: uniwersytety, kolegia oraz kolegia komunalne (community colleges). Te ostatnie są specyficznym, amerykańskim typem szkoły wyżej funkcjonującym od początku XX w. Prowadzą
210 Uwzględniane są szkoły wyższe uprawnione do nadawania tytułów zawodowych associate lub wyższych i których studenci są uprawnienie do pobierania pomocy finansowej z budżetu federalnego na podstawie tzw. Tytułu IV, czego warunkiem jest prowadzenie działalności od co najmniej 2 lat, oferowanie przynajmniej 300- godzinnego programu nauczania, posiadanie akredytacji uznawanej przez Departament Edukacji USA i podpisanie umowy z Departamentem Edukacji USA dotyczącą uprawnienia do korzystania z programu pomocy.
0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Publiczne Prywatne
124 krótkie studia dwuletnie, po których ukończeniu studenci otrzymują tytuł Associate. Często mają zawarte umowy z lokalnymi czteroletnimi kolegiami prowadzącymi studia I stopnia, na mocy których ich absolwenci mogą kontynuować naukę na wyższych latach. Kolegia komunalne nie prowadzą działalności naukowej i nie są traktowane jako prestiżowe instytucje szkolnictwa wyższego, jednak odegrały istotną rolę w zakresie upowszechniania studiów wyższych, ze względu na łatwy dostęp do nich oraz niską odpłatność211
.
Tabela 16 Kategorie szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych według podstawowej klasyfikacji Carnegie212 w 2007 r.
Kategoria Opis Liczba Udział w
liczbie szkół wyższych (%)
Udział w liczbie studentów (%) Uniwersytety badawcze 1 Uniwersytety o najwyższej
aktywności naukowej
96 2,2 13
Uniwersytety badawcze 2 Uniwersytety o wysokiej aktywności naukowej
102 2,4 9
Uniwersytety badawcze 3 Uniwersytety przyznające co najmniej 20 stopni naukowych doktora rocznie
79 1,8 5 Szkoły wyższe przyznające tytuł magistra Uniwersytety i kolegia przyznające co najmniej 50 tytułów magistra rocznie
653 15 22
Szkoły wyższe przyznające tytuł licencjata
Kolegia prowadzące studia I stopnia i nadające tytuł licencjata 866 20 10 Szkoły wyższe profilowane 4 –letnie (np. college medycyny, biznesu Kolegia 4-letnie wyspecjalizowane w określonych dziedzinach np. biznesie, medycynie, o wysokiej koncentracji przyznawanych tytułów w zakresie jednej dziedziny
875 20,2 4
Szkoły wyższe przyznające tytuł Associate
2-letnie, przyznające tytuły Associate, w tym kolegia komunalne
1668 38,4 36
Ogółem: 4339 100 100
Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://classifications.carnegiefoundation.org/
descriptions/basic.php oraz http://nces.ed.gov; Data dostępu: maj 2010.
Zaledwie 277 spośród wszystkich szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych stanowią tzw. uniwersytety badawcze uprawnione do nadawania stopni naukowych
211 D.L. Levinson, Community Colleges: A Reference Book, ABC – Clio, Santa Barbara, 2005, s.7-10. 212 Komisja Carnegie (Carnegie Commission on Higher Education) dokonała po raz pierwszy w 1970 r. klasyfikacji amerykańskich szkół wyższych, która następnie podlegała rewizji w latach: 1976, 1987, 1997, 2000 i 2005. W 2005 r. pojedyncza klasyfikacja została zastąpiona przez ich zestaw sporządzony wedle różnych kryteriów. Jednak najczęściej korzysta się z tzw. klasyfikacji podstawowej wyodrębniającej kategorie szkół wyższych na podstawie ich aktywności w badaniach naukowych i liczby uprawnień do przyznawania tytułów i stopni naukowych.
125 doktora. Ze względu na aktywność w prowadzeniu badań naukowych, można wyróżnić w tej zbiorowości trzy kategorie uniwersytetów (Tabela 16 oraz Tabela 17).
Zróżnicowanie szkół wyższych może także obrazować podział według długości oferowanych programów nauczania na: 2 i 4 -letnie oraz formy własności i kontroli na: prywatne i publiczne. Cechą charakterystyczną amerykańskiego systemu szkolnictwa wyższego jest to, że najbardziej prestiżowe szkoły wyższe są prywatne213
.
Tabela 17 Liczba poszczególnych kategorii szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych według podstawowej klasyfikacji Carnegie w podziale na publiczne i prywatne w 2007 r.
Kategoria Publiczne Prywatne
Uniwersytety badawcze 1
63 33
Uniwersytety badawcze 2 75 27
Uniwersytety badawcze 3
27 52
Szkoły wyższe przyznające tytuł magistra
264 389
Szkoły wyższe przyznające tytuł licencjata
177 689
Szkoły wyższe profilowane
47 828
Szkoły wyższe przyznające tytuł Associate
1 029 639
Ogółem: 1 682 2 657
Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://classifications.carnegiefoundation.org/
descriptions/basic.php oraz http://nces.ed.gov; Data dostępu: maj 2010.
Obecnie około 1/4 studentów kształci się w szkołach wyższych prywatnych, ale w siedmiu stanach odsetek ten przekracza 40 % (m.in. Nowy Jork, Pensynwalia, Kolumbia)214. Wśród szkół wyższych prywatnych można wyróżnić szkoły wyższe będące organizacjami non-profit (non for profit) oraz działające z celem osiągnięcia zysku (for profit). Prywatne szkoły wyższe typu non-profit skupiają obecnie około 6,5%
213 Dzisiaj podział na szkolnictwo wyższe prywatne i publiczne wydaje się czymś fundamentalnym dla Stanów Zjednoczonych, jednak taki podział nie wynika z wczesnej tradycji amerykańskiej. Uniwersytety Harvard i Yale były założone przez władze stanowe i we wczesnych latach swojej działalności otrzymywały finansowanie ze źródeł publicznych. W XX wieku, aż do późnych lat 1980. za dostarczanie usług edukacyjnych na poziomie wyższym odpowiedzialne było państwo: władze stanowe, a potem rosła także rola władz federalnych w tym zakresie. Patrz: J.R. Thelin, Higher Education and the Public Trough, w: “Public Funding of Higher Education: Changing Contexts and New Rationales”, E.P. St John, M.D. Parson (red.), Johns Hopkins University Press, Baltimore, 2004, s. 36.
214 P.E. Lingenfelter, Responsibilities of Governing Bodies in the United States of America, „Seminar on Governing bodies of higher education institutions: Roles and responsibilities”, OECD, s. 1, www. oecd.org/dataoecd/55/26/37378272.pdf, dostęp: listopad 2007.
126 ogółu studentów, ale w 2000 roku udział ten nie przekraczał 3%. W ostatnich latach można zaobserwować bardzo dynamiczny wzrost tego sektora 215
(Rysunek 8 i 9). Rysunek 8 Liczba studentów w Stanach Zjednoczonych w latach 1980 – 2007 w podziale na szkoły wyższe publiczne i prywatne (mln)
Źródło: USA_censusHE_summary.exe, dostęp maj 2010.
Rysunek 9 Liczba studentów w Stanach Zjednoczonych w prywatnych szkołach wyższych w latach 1980 – 2007 w podziale na szkoły typu non-for-profit i for-profit (mln).
Źródło: USA_censusHE_summary.exe, dostęp maj 2010.
Studia wyższe w Stanach Zjednoczonych są dwustopniowe. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że większość studentów kończy swoje studia po uzyskaniu
215Największą szkołą wyższą typu for profit jest Uniwersytet Phoenix. 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Publiczne Prywatne 0 1 2 3 4 5 1980 1985 1990 1995 2000 2005
127 tytułu licencjata (bachelor), o czym świadczy struktura studentów – studenci studiów I stopnia (undergraduate) stanowią ponad 85 % ogółu studiujących. Natomiast na poziomie studiów I stopnie nie są przyznawane tytuły w zakresie prawa i medycyny, które mogą być uzyskane po ukończeniu studiów II stopnia (graduate). Ponad 60% studentów studiuje w pełnym wymiarze czasu studiowania216
. 2.2.2. Źródła i sposoby finansowania
Cechą odróżniająca amerykański system finansowania szkolnictwa wyższego od systemów krajów europejskich jest zdywersyfikowanie źródeł finansowania.
W Europie, mimo reform przeprowadzanych w ostatnich latach w wielu krajach, wciąż dominującym źródłem finansowania pozostaje finansowania publiczne. Natomiast w Stanach Zjednoczonych udział finansowania publicznego w strukturze przychodów szkół wyższych średnio nie przekracza 50 % w przypadku publicznych szkół wyższych, a jest znacznie niższy dla szkół prywatnych – w uczelniach prywatnych nie nastawionych na zysk (typu non-profit) wynosi 16,2%, a w instytucjach nastawionych na zysk (typu for profit) zaledwie 6,4% (Rysunek 10, Rysunek 11, oraz Rysunek 12).
Rysunek 10 Struktura przychodów szkół wyższych publicznych w Stanach Zjednoczonych w roku akademickim 2007/2008
Źródło: opracowanie własne na podst. danych National Center for Education http://nces.ed.gov,Data
dostępu: maj 2010. 216 http://www.census.gov Czesne i opłaty 18% Środki z budżetu federalnego 14% Środki z budżetów stanowych 28% Środki z budżetów lokalnych 7% Prywatne darowizny 2% Przychody inwestycyjne 2% Przychody szpitali uniw. 9% Przychody z wydz. dział. gosp. 7% Pozostałe 13%
128 Rysunek 11 Struktura przychodów szkół wyższych prywatnych typu non-profit w Stanach Zjednoczonych w roku akademickim 2007/2008
Źródło: opracowanie własne na podst. danych National Center for Education http://nces.ed.gov, Data
dostępu: maj 2010.
Rysunek 12 Struktura przychodów szkół wyższych prywatnych typu for-profit w Stanach Zjednoczonych w roku akademickim 2007/2008
Źródło: opracowanie własne na podst. danych National Center for Education http://nces.ed.gov, Dta
dostępu maj 2010.
Odpowiedzialność za publiczne finansowanie szkolnictwa wyższego spoczywa na rządzie federalnym i władzach stanowych, a w bardzo małym stopniu, w zakresie dofinansowania kolegiów komunalnych, na władzach lokalnych. Role, zakres działania i formy finansowania stosowane przez te różne szczeble władz publicznych są odmienne. Czesne i opłaty 36% Środki z budżetu federalnego 16% Środki z budżetów stanowych 1% Prywatne darowizny, granty, kontrakty 15% Przychody inwestycyjne 5% Przychody szpitali uniw. 10% Przychody z wydz. dział. gosp. 9% Pozostałe 9% Czesne i opłaty 87% Środki z budżetu federalnego 6% Przychody z wydz. dział. gosp. 2% Pozostałe 5%
129 Rola władz federalnych w zakresie szkolnictwa wyższego wynika z zapisów Ustawy o szkolnictwie wyższym z 1965 roku. Finansowanie z budżetu federalnego jest dzielone na pomoc finansową dla studentów (Federal Student Financial Assistance) oraz na finansowanie badań naukowych. Natomiast władze federalne nie zajmują się bezpośrednim dotowaniem szkół wyższych.
Przejęcie przez władze federalne ciężaru finansowania badań naukowych w publicznych szkołach wyższych sięga II wojny światowej i było związane z chęcią budowania potęgi militarnej. Lata 1960. przynoszą wzrost zaangażowania w finansowanie badań naukowych, co jest skutkiem trwającej zimnej wojny217.
Obecnie budżet federalny jest podstawowym źródłem finansowania badań naukowych, dostarczając ponad połowę środków wykorzystywanych w finansowaniu badań podstawowych. Dystrybucją środków na ten cel zajmują się organizacje rządowe, takie jak: Narodowe Instytuty Zdrowia (National Institutes of Health) lub Narodowa Fundacja ds. Nauki (National Science Foundation). Alokacja dużej części środków jest dokonywana na podstawie ocen przyznawanych przez samych naukowców (peer review), jednak w praktyce decyzje są silnie kształtowane przez założenia polityki państwa w zakresie rozwoju nauki.
Wysokość środków z budżetu federalnego przeznaczonych na badania naukowe prowadzone przez szkoły wyższe wyniosła w 2007 r. - 25,5 mld USD. Zaznaczyć należy, że cechą amerykańskiego systemu finansowania działalności naukowej jest skoncentrowanie finansowania w najlepszych ośrodkach, a zatem jego beneficjentami są prawie wyłącznie uniwersytety badawcze, najwyższej kategorii. W 2007 r. partycypacja w środkach federalnych na badani naukowe przedstawiała się następująco: 100 wiodących uniwersytetów miało w niej 83 % udziału, najlepszych 50 – 62 %, 20 – 37 %, 10 – 22 %. Na pierwszym miejscu w tej klasyfikacji znajdował się Uniwersytet Johns Hopkins, który pozyskał prawie 5 % ogółu środków (Tabela 18).
Rozkład geograficzny ośrodków naukowych w Stanach Zjednoczonych nie jest równomierny. Istnieją skupiska silnych uniwersytetów badawczych, które stały się motorami napędowymi rozwoju regionów, przykładowo: Kalifornia, Michigan, Massachusetts, Nowy Jork, Karolina Północna, Pensylwania. Wiele flagowych
217
W 1958 r. Kongres przyjmuje National Defense Education Act, na mocy którego sa uruchamiane pożyczki dla uczelni na prowadzenie badań naukowych, ale także dla indywidualnych studentów zwłaszcza w dziedzinie nauk ścisłych, technicznych i języków obcych. Patrz: J. Forest, K. Kinser, Higher Education in the United States: An Encyclopedia, Vol. II, ABC – CLIO Publishers, Santa Barbara, California, 2002, s. 427.
130 uniwersytetów badawczych w innych stanach pozostaje niedofinansowanych z powodu trudności w rywalizacji o środki finansowe z takimi potęgami akademickimi 218
.
Tabela 18 Ranking uniwersytetów wedle wielkości środków finansowych przyznawanych z budżetu federalnego na działalność naukową w 2007 r.
Lp Nazwa uczelni
Kwota (w mln USD)
1 Johns Hopkins University 1 186,77
2 University of Washington 612,50
3 University of Michigan 501,84
4 University of Pennsylvania 498,55
5 University of California--Los Angeles 480,68
6 Duke University 470,84
7 University of California--San Diego 433,80
8 University of California--San Francisco 433,39
9 Harvard University 429,69
10 University of Pittsburgh 426,76
11 Columbia University--City of New York 426,40
12 Stanford University 425,93
13 Washington University 407,81
14 Yale University 387,30
15 Massachusetts Institute of Technology 381,75
16 University of Minnesota 371,29
17 University of Wisconsin--Madison 369,31
18 Pennsylvania State University 355,30
19 University of North Carolina at Chapel Hill 353,48
20 Vanderbilt University 331,24
Źródło: U.S. National Science Foundation, Federal Science & Engineering Support to Universities and
Colleges and Nonprofit Institutions, NSF 09-310, March 2009, www.nces.ed.gov. Data dostepu:maj
2010 r.
Jedną z podstawowych zasad towarzyszącą kształtowaniu się sektora szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych była pochodząca od Jeffersona zasada ograniczonej interwencji państwa i przejmowania niezbędnych funkcji kontrolnych przez władze publiczne na szczeblach stanowych. W myśl tej zasady Konstytucja amerykańska wszystkie zadania, które nie są przypisane konkretnie władzom federalnym oddaje w ręce władz stanowych. W efekcie każdy z 50 stanów odpowiada za szkolnictwo wyższe. Władze stanowe dostarczają środków finansowych na bezpośrednie dotacje dla szkół wyższych, głównie przeznaczonych na dofinansowanie dydaktyki, a w mniejszym stopniu badań naukowych i usług
218
C. Salerno, Diverse Needs and Common Realities: Financing European Higher Education in the Age of Unification, www. mtk.ut.ee/orb.aw, data dostępu: sierpień 2008.
131 publicznych oraz stypendia studenckie, a także ponoszą koszty tworzenia i remontów obiektów uczelnianych219
.
Każdy ze stanów (z wyjątkiem stanu Michigan), posiada instytucję - radę, której zadaniem jest kierowanie polityką w zakresie szkolnictwa wyższego. Członkowie rady są zazwyczaj wyznaczani przez gubernatora, ale mogą być także wskazani w bezpośrednich wyborach. Instytucja ta może przyjąć kształt rady koordynującej (z ang. coordinating board) lub rady zarządzającej (z ang. governing board).
Rada koordynująca zajmuje się planowaniem i budżetowaniem w szkolnictwie wyższym, ustala poziom finansowania, mierniki wedle których będą oceniane osiągnięcia szkół wyższych, ustala priorytety polityki edukacyjnej w zakresie szkolnictwa wyższego i zazwyczaj do jej kompetencji należy autoryzowanie i dokonywanie przeglądu programów nauczania. Zazwyczaj nie ma prawa decydowania w sprawach kadrowych i operacyjnych szkół wyższych, które należą do rad zarządzających poszczególnymi instytucjami. Może natomiast zarządzać pieniędzmi w ramach stanowych programów stypendialnych i pomocy materialnej dla studentów. Jej rola jest czasami określana jako bufor pomiędzy państwem a szkołami wyższymi. Jednak w niektórych stanach ma mniejsze kompetencje, ograniczające się w zasadzie do funkcji doradczych220.
Rada zarządzająca jest odpowiedzialna za sprawy kadrowe i operacyjne szkół wyższych, jak również planowanie i budżetowanie w ramach szkolnictwa wyższego. Faktyczne kompetencje rady, dotyczące ingerowanie w sprawy operacyjne uczelni, zależą od rozkładu sił między jej przewodniczącym, a władzami szkół wyższych.
Można sformułować uogólniające stwierdzeni, że w stanach z dużym i silnym sektorem szkół prywatnych mniejszy nacisk kładzie się na planowanie i prowadzenie jednorodnej polityki w zakresie szkolnictwa wyższego w całym stanie221
.
W praktyce poziom kontroli sprawowanej przez władze stanowe może być bardzo różny. Niektóre publiczne szkoły wyższe, jak Uniwersytet Kalifornia czy Uniwersytet Michigan, posiadają znaczną autonomię, natomiast na przeciwległym biegunie znajdują się kolegia komunalne.
219
P.E. Lingenfelter, Responsibilities of Governing Bodies in the United States of America, „Seminar on Governing bodies of higher education institutions: Roles and responsibilities”, OECD, s. 3, www. oecd.org/dataoecd/55/26/37378272.pdf, dostęp: listopad 2007.
220 Ibidem 221 Ibidem
132 Środki publiczne na szkolnictwo wyższe w stanach amerykańskich są przydzielane na zasadzie corocznie asygnowanych kwot – dotacji ogólnych, bez szczegółowego wskazania celu przeznaczania środków. Przyjmuje się jednak, że chodzi głównie o finansowanie działalności dydaktycznej. Jeśli chodzi o mechanizm alokacji środków finansowych między poszczególnymi szkołami wyższymi, to występują duże różnice między stanami. Wiele stanów (np. Tennessee, Karolina Południowa) stosuje mechanizmy podziału oparte na miernikach działalności i obserwuje się dalszy wzrost popularności różnych form finansowania tego typu, które pozwalają władzom stanowym na realizowanie przyjętych celów polityki edukacyjnej. Przykładowo, w stanie Nowy Jork, uczelnie stanowe otrzymują dodatkowe środki finansowe z przeznaczeniem na badania naukowe na podstawie wysokich wartości wskaźnika udziału źródeł zewnętrznych w finansowaniu działalności badawczej.
W niektórych stanach (np. Michigan) każda uczelnia publiczna ma zagwarantowane otrzymywanie dotacji ogólnej (blokowej), Jeszcze inny sposób podziału obowiązuje w Pensynwalii, gdzie wysokość otrzymanego finansowania zależy od tego, w jakiej z trzech kategorii znajduje się szkoła wyższa: czy jest częścią stanowego systemu, czy jest w tylko w jakiś sposób powiązana z systemem stanowym, czy też należy do grupy szkół prywatnych uprawnionych do korzystania z pomocy państwa z powodu wypełniania luki w pewnej sferze usług (może np. chodzić o pewnego rodzaju programy medyczne wymagające infrastruktury, której brakuje w sektorze publicznym)222.
Wysokość finansowania z budżetów stanowych wynosiła w 2007 r. łącznie prawie 74 mld USD, jednak poziom finansowania znacznie różni się między poszczególnymi stanami. Najwyższe wydatki na szkolnictwo wyższe miała Kalifornia, przeznaczająca prawie 17 % z ogólnej kwoty wydatków stanowych na szkolnictwo wyższe. Duże różnice można także zaobserwować między poszczególnymi stanami, jeśli chodzi o udział wydatków stanowych na szkoły wyższe w przychodach oraz poziom wydatków na studenta przeliczeniowego (Tabela 19).
222
Funding Formula Use in Higher Education, Discussion paper prepared for the Commonwealth of Pennsylvania State System of Higher Education, MGT of America, March 2001, cyt. za: R.G. Ehrenberg, Financing Higher Education Institutions in the 21st Century, Paper for Annual Meeting of the American Finance Association, Orlando, Florida, March 2003, www.ilr.cornell.edu/cheri/workingPapers/ Dostęp: październik 2008.
133 Tabela 19 Finansowanie szkolnictwa wyższego z budżetów stanowych w 2007 r.
Lp. Nazwa stanu Wydatki stanowe na szkolnictwo wyższe (mln USD) Udział w wydatkach stanowych ogółem (%) Środki stanowe na studenta przeliczeniowego (USD) 1 California 12 430 17 7 177 2 Texas 5 603 8 6 962 3 New York 4 671 6 8 871 4 Florida 3 487 5 6 483 5 North Carolina 3 200 4 8 949 6 Illinois 2 969 4 7 585 7 Georgia 2 548 3 8 198 8 Michigan 2 246 3 5 778 9 Pennsylvania 1 996 3 5 886 10 Ohio 1 958 3 4 998 11 New Jersey 1 895 3 7 960 12 Arizona 1 704 2 7 614 13 Virginia 1 637 2 5 805 14 Maryland 1 576 2 7 646 15 Washington 1 568 2 7 086 16 Wisconsin 1 491 2 6 810 17 Alabama 1 413 2 7 586 18 Louisiana 1 285 2 7 748 19 Massachusetts 1 259 2 8 705 20 Tennessee 1 253 2 7 371 21 Minnesota 1 251 2 6 248 22 Indiana 1 245 2 5 430 23 Kentucky 1 088 1 7 643 24 Missouri 1 082 1 6 032 25 South Carolina 953 1 6 585 26 Oklahoma 940 1 7 164 27 Connecticut 830 1 10 762 28 New Mexico 818 1 9 598 29 Kansas 795 1 6 125 30 Mississippi 768 1 6 534 31 Iowa 733 1 6 372 32 Oregon 730 1 5 647 33 Utah 729 1 7 116 34 Arkansas 696 1 6 481 35 Colorado 680 1 4 213
134 36 Nevada 576 1 9 102 37 Nebraska 575 1 7 622 38 Hawaii 466 1 13 150 39 West Virginia 433 1 5 892 40 Idaho 382 1 8 685 41 Wyoming 349 0 15 151 42 Alaska 273 0 14 601 43 Maine 242 0 6 804 44 Delaware 228 0 7 226 45 North Dakota 200 0 5 579 46 Rhode Island 183 0 6 089 47 Montana 176 0 4 940 48 South Dakota 149 0 5 018 49 New Hampshire 121 0 3 541 50 Vermont 63 0 3 167
Źródło: http://www.census.gov/compendia/statab/cats/education/higher_education_ finances_fees
_and_staff.html, dostęp maj 2010.
System publicznego finansowania szkolnictwa wyższego w Stanach Zjednoczonych przechodził od lat 1970. znaczne zmiany, wśród których do najbardziej istotnych należy zaliczyć spadek udziału finansowania z budżetów stanowych o ponad 1/3. Za podstawowe przyczyny zmniejszenia bezpośredniego finansowania stanowego uważa się: rosnące wydatki na ochronę zdrowia, związane ze starzeniem się społeczeństwa, presję społeczną na wzrost wydatków socjalnych, na walkę z przestępczością, czy edukację na niższych szczeblach. Ze względów politycznych, szkolnictwo wyższe nie jest aż tak drażliwą kwestią, zatem w sytuacji malejących dochodów podatkowych do budżetów stanowych, staje się naturalnym obszarem poszukiwania oszczędności. Ograniczenie udziału wydatków stanowych na szkolnictwo wyższe spowodowało, że szkoły wyższe, w warunkach rosnącej liczby studiujących, musiały skorzystać z możliwości pozyskiwania przychodów ze źródeł prywatnych223
. Było to jedną z przyczyn wzrostu czesnego za studia, zarówno w przypadku publicznych, jak i prywatnych szkół wyższych (Rysunek 13).
223
R.G. Ehrenberg, Introduction, w: “What’s happening to public higher education? The shifting financial burden”, R.G. Ehrenberg (red.), Johns Hopkins University Press, Baltimore, 2007, s. xiii.
135 Rysunek 13 Wysokość czesnego w prywatnych i publicznych szkołach wyższych w latach 1970-2007.
Źródło: U.S. National Center for Education Statistics, Digest of Education Statistics, annual, Tab. 282, http://www.census.gov/compendia/statab/2010
Decyzje o wysokości czesnego są podejmowane w większości przypadków przez same szkoły wyższe, chociaż w przypadku publicznych szkół wyższych władze stanowe są uprawnione do ustalania zasad dotyczących poziomu czesnego224
. Średni poziom czesnego przedstawia Tabela 20.
Odpłatność za studia w wyższych szkołach publicznych jest dodatkowo uzależniona od tego czy student jest rezydentem stanu, w którym będzie pobierał naukę, czy też nie. W szkołach publicznych różnice są znaczne: średnio czesne dla studenta studiów I stopnia spoza stanu jest 2,6 razy wyższe, w przypadku studiów II stopnia 2,3 razy wyższe niż dla studenta na stałe mieszkającego w danym stanie. Czasami stany podpisują wzajemne porozumienia dotyczące dwustronnego zniesienia podwyższonych