Pomoc materialna dla studentów

Głównym dostarczycielem środków finansowych na pomoc materialną dla studentów jest budżet federalny. Jeśli chodzi o genezę zaangażowania władz federalnych w finansowanie tej sfery, to należy przypomnieć podpisaną przez prezydenta F.Roosevelt’a Ustawę o aklimatyzacji żołnierzy z 1944 r. (The Servicemen’s Readjustment Act), tzw. Ustawę G.I., która gwarantowała weteranom wojennym pokrycie kosztów podjęcia studiów wyższych. Był to pierwszy z serii aktów prawnych przyznających fundusze na edukację weteranów wojennych i miał on ogromny wpływ na wzrost popularności studiów wyższych w społeczeństwie amerykańskim. W zaledwie dwa lata od uchwalania pierwszej z ustaw GI, liczba studentów przekroczyła 2 mln., z czego prawie połowę stanowili byli żołnierze korzystający z przyznanych im przywilejów²²⁸.

W latach 1960. na fali żądań społecznych władze federalne zapewniły pomoc finansową, w postaci stypendiów i pożyczek, studentom z rodzin o niskim statusie materialnym. Od tamtego czasu zakres finansowania rozszerzał się i obecnie udział środków z budżetu federalnego jest dominujący w dwóch obszarach związanych ze szkolnictwem wyższym: badaniach naukowych i pomocy materialnej dla studentów229

.

O otrzymanie pomocy finansowej z budżetu federalnego mają prawo ubiegać się zarówno studenci szkół wyższe publicznych jak i prywatnych. Warunkiem jest jednak uzyskanie przez uczelnię akredytacji wydawanej przez instytucję regionalną lub ogólnokrajową, uznawaną przez federalny Departament Edukacji. Otrzymanie akredytacji jest zatem niezbędne do finansowego przetrwania niemal każdej szkoły

226 Voluntary Support of Education Annual, Council for Aid to Education, New York,. Tab. 283, http://www.census.gov/compendia/statab/2010/tables, dostęp sierpień 2008.

227 C. Salerno, Diverse Needs..., op.cit., www. mtk.ut.ee/orb.aw, data dostępu: sierpień 2008. 228

J. Forest, K. Kinser, Higher Education in the Unitetd States: An Encyclopedia, Vol. I, ABC – CLIO Publishers, Santa Barbara, California, 2002, s. 276-279.

229 L. Gladieux , P. King, The Federal Government and Higher Education, w: „American Higher Education in the Twenty First Century”, P. Altbach (red.), Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, s. 151-181.

138 wyższej, a tym sposobem państwo ma pewien wpływ na także na funkcjonowanie szkół prywatnych zarówno typu non-profit jak i tych nastawionych na zysk230

.

W Stanach Zjednoczonych widoczna jest tendencja do stopniowego zwiększania środków publicznych przeznaczanych na pomoc materialną dla studentów, a zatem zmianę sposobu finansowania z podażowego na popytowy, czyli oddanie decyzji dotyczących podziału środków między uczelnie w ręce studentów. Wartość pomocy finansowej dla studentów z budżetu federalnego (Federal Student Financial Assistance) wykazuje ciągły wzrost od wielu lat, osiągając w 2007 r. wartość 83 mld USD, a prognozy na dwa następne lata wskazują na dalsze jej zwiększanie odpowiednio do 91 i 94 mld USD²³¹ (Rysunek 15)

Rysunek 15 Podstawowe formy pomocy finansowej dla studentów z budżetu federalnego (Federal Student Financial Assistance) w latach 1994-2009 (mld USD).

(*) 2008, 2009 – wartości prognozowane

Źrodło: opracowanie własne na podstawie: U.S. Dept. of Education, Office of Postsecondary Education, Tab. 280 http://www.census.gov/compendia/statab/2010/tables, dostęp maj 2010.

W zakresie pomocy finansowej dla studentów z budżetu federalnego (Federal Student Financial Assistance) funkcjonują trzy podstawowe formy pomocy:

230

P.E. Lingenfelter, Responsibilities ...op.cit., s. 1.

231 Podane zostały wartości pod odjęciu kosztów operacyjnych funkcjonowania systemu. 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Stypendium Pell'a Bezpośrednia pożyczka studencka (FDSL)

139  bezzwrotne stypendia (Federal Pell Grants, Academic Competitiveness Grants,

SMART\1 Grants, Federal Supplemental Educational Opportunity Grant);  pożyczki (Federal Family Education Loans (FFEL), Federal Direct Student

Loan (FDSL), Federal Perkins Loan);

 programy subsydiowania pracy zarobkowej podejmowanej przez studentów (Federal Work-Study).

Ograniczenia fiskalne, które spowodowały spadek wydatków publicznych na szkolnictwo wyższe, miały również wpływ na system pomocy materialnej dla studentów. W ciągu ostatnich trzydziestu lat można zaobserwować wyraźną tendencję do zmiany formy pomocy materialnej dla studentów z ukierunkowanej na bezzwrotne stypendia na pomoc opartą na pożyczkach. O ile na początku lat 1970. udział pożyczek w całkowitej wielkości pomocy finansowej dla studentów wynosił około 30 %232, to w 2007 roku stanowił już prawie 80 % wartości pomocy z budżetu federalnego (Tabela 21).

Tabela 21 Formy pomocy materialnej dla studentów z budżetu federalnego (Federal Student Financial Assistance) w 2007 r.

Rodzaj pomocy materialnej dla studentów

Liczba przyznanych świadczeń (mln) Średnia wysokość świadczenia (USD) Stypendium Pell'a ^5,43 2 650

Bezpośrednia pożyczka studencka (FDSL) 2,76 _{4 711}

Rodzinna pożyczka edukacyjna (FFEL) 11,52 _{3 941}

Pozostałe w tym:

Dodatkowe stypendium edukacyjne ^1,45 736

Program studia-praca ^0,70 1 524

Pożyczka Perkins'a 0,65 _{2 125}

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych: U.S. Dept. of Education, Office of Postsecondary Education, Tab. 280 http://www.census.gov/compendia/statab/2010/tables, Data dostępu: maj 2010.

Uważa się, że zwłaszcza pożyczki na sfinansowanie kosztów studiów, przyznawane przez prywatne instytucje i subsydiowane przez państwo, generują niższe koszty niż pomoc bezzwrotna. Kwestią dyskusyjną pozostaje wpływ zmiany formy pomocy na wskaźniki dostępu do studiów i ich ukończenia zwłaszcza wśród studentów z rodzin o niskim dochodzie²³³.

232 Trends in Student Aid 1998, College Board, New York 1998, s. 7 oraz Trends in Student Aid 2003, College Board, New York 2003b, s. 7.

233

D. Heller, Student Price Response in Higher Education, „Journal of Higher Education”1997, no. 68 (6), s. 635-652.

140 Widoczna jest polityka przyciągania młodzieży, zwłaszcza tej mniej zamożnej, do podejmowania studiów w kolegiach komunalnych, gdzie koszty studiowania są niższe.

W Stanach Zjednoczonych powszechne jest przekonanie traktujące studia wyższe jako formę inwestycji, na której realizację trzeba przeznaczyć zaoszczędzone pieniądze. Funkcjonują specjalne programy oszczędnościowe: komercyjne lub z dofinansowaniem stanowym, w ramch których rodzice odkładają pieniądze na przyszłą edukację swych dzieci przez 10-20 lat. Rodzice myślą o edukacji swoich dzieci z wieloletnim wyprzedzeniem, często podejmują decyzję o przeprowadzce do innego stanu, w którym jest dobry uniwersytet stanowy, aby jako rezydenci być uprawnienie do płacenia czesnego wedle niższej stawki234

.

2.3. System finansowania szkolnictwa wyższego w Wielkiej