Chrystologia nauczania Jezusa

Pierwszym omówionym przez naszego autora blokiem na-uczania Jezusa jest oczywiście Kazanie na górze. Papież pod-kreśla, że Mateusz konsekwentnie odwołuje każdy szczegół życia Jezusa do Starego Testamentu, a w powołaniu Dwunastu ukazuje Go nie tylko jako Nauczyciela, lecz także jako Odku-piciela całego człowieka – Jezus nauczający jest także Jezusem uzdrawiającym, a kompozycja Kazania na górze przedstawia Jezusa jako nowego Mojżesza, który przynosi światu nową Torę43. Na antytezy w stylu Jezusa nie mógł sobie pozwolić żaden żydowski nauczyciel. Dlatego Mateusz relacjonuje, że

40 Por. J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 58.

41 Por. tamże, s. 61–63.

42 Tamże, s. 63. Niektórzy przedstawiciele pluralistycznej teologii reli-gii powołują się na „regnocentryzm” Jesua i przeciwstawiają go rzekomo przezwyciężonemu już chrystocentryzmowi i teocentryzmowi. Podsu mo-wując krytykę takich propozycji w wykonaniu autora omawianej książki, R. Voderholzer pisze: „Christozentrik, Theozentrik und Konzentration auf das Reich Gottes sind keine sich ausschließenden Alternativen, sondern Dimensionen aneinander” (Überlegungen zur „impliziten Dogmatik“ im

Anschluss an Kapitel zwei und drei, art. cyt., s. 32).

Specyfika chrystologii w dziele Jezus z Nazaretu 57

lud „odczuwał lęk” powodowany sposobem Jego nauczania44. W swoistym dialogu z książki żydowskiego uczonego Jacoba Neusnera wskazana została decydująca nowość nauczania Jezusa: On nic nie pominął z Talmudu, lecz dodał siebie sa-mego45. Błogosławieństwa są w Kazaniu… jakby zawoalowaną biografią i portretem Jezusa („zawoalowaną chrystologią”46), a ze względu na ten chrystologiczny swój charakter są także drogowskazem dla Kościoła47. Chrystologiczne znaczenia mają wzmianki o Jego pokorze48, o przynoszonym przez Niego kró-lestwie pokoju49, a najwyraźniej ujawnia się ono w błogosła-wieństwie prześladowanych dla sprawiedliwości50.

Chrystologiczny charakter ma także dyskusja o szabacie. Papież pisze, że znowu wspomniany J. Neusner ma rację, do-strzegając w odpowiedzi Jezusa – w sporze o zrywanie kło-sów – przejaw najgłębszego rdzenia konfliktu. Cytuje jego

44 Por. tamże, s. 95.

45 Por. J. Neusner, Ein Rabbi spricht mit Jesus. Jüdisch-christlicher Dialog, München 1997, s. 114; J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 95–97. Zob. J.-H. Tück, Jesus – das Wort Gottes in Person. Zum Disput

zwischen Joseph Ratzinger und Jacob Neusner, [w:] Jesus und der Papst…,

dz. cyt., s. 48–50.

46 J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 92.

47 Por. tamże, s. 73, 115. Por. także J.-H. Tück, Jesus – das Wort Gottes

in Person…, dz. cyt., s. 51n. Chrystologiczne znaczenie błogosławieństwa

dotyczącego „czystości serca” w wykładzie omawianej książki S. Wendel dostrzega w połączeniu go z motywami teologii mistycznej ukazującej Chry-stusa jako doskonały obraz Boga: „Nur in ihm ist die wahre, vollkommene Einheit von Mensch und Gott erreicht als Bild der Einheit des Sohnes mit dem Vater. […] Alle andere Menschen sind Bilder des Sohnes, der in ihnen einwohnt, sie sind Bilder des vollkommenen Bildes Gottes, das der Sohn ist. Nach diesem Bilde sind sie erschaffen, und in dieses Bild sind sie hineingenommen auch und vor allem im Geschehen der Erlösung” („Selig

die reinen Herzens sind, denn sie werden Gott schauen“ (Mt 5, 8). Eine exem-plarische Annährung an Benedikts XVI. Auslegung der Seligpreisungen, [w:] Jesus und der Papst…, dz. cyt., s. 41n).

48 Por. J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 77–79.

49 Por. tamże, s. 81n.

58 ks. Marek Jagodziński

słowa: „On [Jezus] i Jego uczniowie mogą z szabatem czynić, co chcą, ponieważ weszli w miejsce kapłanów świątynnych: Święte miejsce przeniosło się gdzie indziej. Utożsamia się teraz z kręgiem Mistrza i Jego uczniów”51. „Teraz Jezus stoi na górze i zajmuje miejsce Tory”52. Za Neusnerem także Be-nedykt XVI dostrzega chrystologiczny wymiar transformacji społecznej opartej i uzasadnionej w roszczeniach Jezusa, który wraz ze swą wspólnotą chce stać się centrum i źródłem nowe-go Izraela53. Cytuje jego słowa: „Teraz jest jasne dla mnie, że tego, czego wymaga ode mnie Jezus, może ode mnie wymagać tylko Bóg”54 i dodaje później: „Ta uniwersalizacja wiary i na-dziei Izraela, złączone z tym zrezygnowanie z litery dla nowej wspólnoty z Jezusem55, wiąże się z autorytetem Jezusa i Jego ogłoszeniem się Synem”56.

Można mówić także o chrystologii modlitwy Jezusa, a prze-kazana uczniom modlitwa Ojcze nasz stanowi uprzywilejowa-ną zasadę poznawczą chrystologii. Przekazanie jej umożliwia „współbycie z Jego własnym najbardziej wewnętrznym aktem bytowym – dialogiem z Ojcem”57. Chrystologiczne znaczenie

51 J. Neusner, Ein Rabbi spricht mit Jesus. Jüdisch-christlicher Dialog, dz. cyt., s. 86n.

52 Tamże, s. 91.

53 Por. J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 98–102; J.-H. Tück, Jesus – das Wort Gottes in Person…, dz. cyt., s. 54n.

54 J. Neusner, Ein Rabbi spricht mit Jesus. Jüdisch-christlicher Dialog, dz. cyt., s. 70.

55 J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 108. „Wa-runkiem przejścia do uniwersalizmu i niezbędnej do tego wolności jest […] posłuszeństwo. Skuteczną, dziejotwórczą siłą może się stać ono tylko wtedy, gdy autorytet tej nowej wykładni nie jest mniejszy od autorytetu pierwotnego tekstu. Musi to być autorytet Boski. Nowa powszechna rodzina jest celem posłannictwa Jezusa, jednak Jego Boski autorytet – synostwo Jezusa we wspólnocie z Bogiem Ojcem – stanowi warunek, który musi być spełniony, ażeby to wejście w nowość i szerokość było możliwe bez popełniania zdrady i bez samowoli” (tamże). Por. tamże, s. 103–110.

56 Por. J.-H. Tück, Jesus – das Wort Gottes in Person…, dz. cyt., s. 55n.

spi-Specyfika chrystologii w dziele Jezus z Nazaretu 59

Modlitwy Pańskiej („jest ona w swej najgłębszej treści

modli-twą chrystologiczną”58) wbudowane jest całościowy kompleks tajemnicy Osoby Jezusa – a przecież „istotne wydarzenia Jego drogi59, w których stopniowo odsłania się Jego tajemnica, są przedstawiane jako wydarzenia modlitwy”60.

Integralnym elementem nauczania Jezusa były przypo-wieści. Benedykt XVI przedstawia historię ich krytycznej in-terpretacji, by w końcu stwierdzić, że rozszyfrowane zostały właściwie na Krzyżu – nie tylko mówią o tajemnicy Krzyża, lecz stanowią część jego treści. Jeśli budzą sprzeciw, to dla-tego, że prześwieca przez nie Boska tajemnica Jezusa, a gdy zaczynają przemawiać swoim własnym językiem61, stają się „stacjami drogi krzyżowej”62. Omawiając trzy wielkie przy-powieści narracyjne Łukasza, papież zwraca także uwagę na

rituellen Christologie, Einsiedeln-Freiburg 21990, s. 23 (cyt. za: M. Schulz,

Das Gebet des Herrn. Fundamentaltheologische Überlegungen zu Ratzingers Gebets-Christologie, [w:] Jesus und der Papst…, dz. cyt., s. 61).

58 J. Ratzinger – Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, dz. cyt., s. 140.

59 Por. tamże, s. 118.

60 Por. M. Schulz, Das Gebet des Herrn. Fundamentaltheologische

Über-legungen zu Ratzingers Gebets-Christologie, art. cyt., s. 61n. Schulz dodaje,

że modlitwa ta aktualizuje historiozbawcze ujęcie rzeczywistości Jezusa, do której należy On sam i Jego zbawcze działanie. W metodyce chrystologii J. Ratzingera, w której historyczny Jezus jest Synem Bożym, konkretyzuje się też jego rozumienie Objawienia. Modlitwa jest momentem realizowania się Objawienia w żywej wierze Kościoła – jest udziałem w modlitwie Pana (por. tamże, s. 69n).

61 P. Hofmann dostrzega w tym podejściu do przypowieści Jezusa cechy „egzegezy kanoniczno-intertekstualnej”, wskazując jednocześnie na publi-kacje Ratzingera dotyczące relacji między egzegezą a teologia dogmatyczną:

Schriftauslegung im Wiederstreit. Zur Frage nach Grundlagen und Weg der Exegese heute, [w:] tenże, Schriftauslegung im Wiederstreit,

Freiburg-Basel-Wien 1989, s. 15–44, oraz Die Vielfalt der Religionen und der eine Bund, Bad Tölz 1998, a także na jego wprowadzenia do dokumentów Papieskiej Komisji Biblijnej z roku 1994 i 2002 (por. P. Hofmann, In den Glechnissen

spricht Christus, die Glechnisse sprechen von Christus, [w:] Jesus und der Papst…, dz. cyt., s. 84).

60 ks. Marek Jagodziński

możliwość chrystologicznej ich wymowy i interpretacji63. Przy-powieści są słowami-obrazami, ukazującymi wcielone Słowo jako wyjątkowy i niepowtarzalny obraz Boga64.