Preferowany i propagowany w społeczeństwie model funkcji rodziny jest ściśle powiązany z określonym systemem wartości. Przez wieki to chrześcijański wzorzec małżeństwa i rodziny był społecznym fundamentem. Dzisiaj, gdy jest on coraz bardziej kwestionowany i podważany, rodzi się potrzeba powrotu do korzeni i od-krywania szczególnej wartości tego modelu. Kościół głosi ewangeliczną prawdę małżeństwa i rodziny, aby pomóc współczesnemu człowiekowi rozeznać, która droga rzeczywiście prowadzi ku szczęściu. Prawda ta ma charakter obiektywny, została objawiona przez Boga i zapisana w głębi ludzkiego serca jako prawo na-turalne. Rodzina bierze początek w miłości mężczyzny i kobiety, ale bierze także początek w miłości, jaką Stwórca ogarnia stworzony świat28. Nie jest wyłącznie świecką rzeczywistością, ale powołaniem do tworzenia „głębokiej wspólnoty życia i miłości”. Niestety współcześnie to pragnienie jedności w małżeństwie opartym na miłości coraz częściej sprowadzane jest wyłącznie do satysfakcjonującego związku uczuciowego i samospełnienia we dwoje.
Karta Praw Rodziny Wstęp
Rodzina zbudowana jest na małżeństwie, głębokim i uzupełniającym się związku mężczyzny i kobiety, który opiera się na nierozerwalnej więzi małżeństwa zawartego dobrowolnie i publicznie, otwartego na przekazy-wanie życia.
Kościół podkreśla znaczenie sakramentalnego związku i chrześcijańskich norm moralnych regulujących relacje małżeńskie. Małżeństwo sakramentalne przez swój nierozerwalny charakter jest podstawą budowania głębokiej osobowej więzi pomię-dzy zaślubionymi, która opiera się na logice daru z siebie. Małżeńska jedność budo-wana jest poprzez wierność w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwartości na 27 Drugie europejskie…, dz. cyt., s. 2, 62.
nowe życie. Papież Jan Paweł II w adhortacji Familiaris Consortio podkreślił, iż „isto-ta i zadania rodziny są os„isto-tatecznie określone przez miłość. Rodzina (…) otrzymuje misję strzeżenia, objawiania i przekazywania miłości”29. Do podstawowych zadań chrześcijańskiej rodziny należy: 1) tworzenie wspólnoty osób, 2) służba życiu, 3) udział w rozwoju społeczeństwa, 4) uczestnictwo w życiu i posłannictwie Kościoła.
Rodzina jest ukierunkowana na tworzenie wspólnoty kochających się osób, której pierwowzorem jest Bóg w trynitarnej tajemnicy. Jej podstawą jest szczególna relacja miedzy małżonkami, która zakłada jedność i nierozerwalność i dlatego określana jest mianem komunii, przymierza osób w miłości. Małżeńskie zjednoczenie dopeł-nia się w dzieciach poprzez więzy biologiczne i duchowe. Chrześcijańska rodzina jako „Kościół domowy” i „szkoła bogatszego człowieczeństwa” jest wezwana do wychowywania w wierze oraz codziennej wzajemnej służby, dzielenia się dobrami, radościami i cierpieniami. Chociaż rodzina doświadcza napięć, konfliktów, egoizmu i niezgody, to również doświadcza łaski „pojednania” czerpanej z sakramentów. Budowanie autentycznej wspólnoty polega na rozwijaniu godności i powołania wszystkich członków rodziny do pełni człowieczeństwa w bezinteresownym darze z siebie samego30.
Drugim zadaniem rodziny jest służba życiu, która obejmuje odpowiedzialną prokreację i wychowanie dzieci. W chrześcijańskiej perspektywie rodzenie jest przekazywaniem obrazu Bożego z człowieka na człowieka. Płodność jest owocem i znakiem miłości małżeńskiej, żywym świadectwem pełnego, wzajemnego odda-wania się małżonków. Uszanowanie takiej koncepcji osoby i płciowości ludzkiej oznacza, iż moralną normą małżeńskiego pożycia jest wybór naturalnych metod planowania rodziny, które w odróżnieniu od antykoncepcji nie niszczą jego po-dwójnego znaczenia. Rodzicielstwo jest również zobowiązaniem do wychowania dzieci, kształtowania w nich istotnych wartości życia ludzkiego (tj. wolności wobec dóbr materialnych, sprawiedliwości, poszanowanie godności osobistej każdego człowieka, postawy miłości i troski o innych)31.
Rodzina jest powołana by uczestniczyć w rozwoju społeczeństwa. Jej pierw-szym najważniejpierw-szym społecznym zadaniem jest zrodzenie i wychowanie dzieci. Dom ma być pierwszym miejscem humanizacji osoby i szkołą życia społecznego. Członkowie rodzin są zachęcani do działalności dobroczynnej i wyrażanie opinii w formie interwencji politycznej32.
29 Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris Consortio, Watykan 1981, n. 17.
30 Tamże, n. 21-22.
31 Tamże, n. 32-37.
Czwarte zadanie dotyczy uczestnictwa w życiu i misji Kościoła. Chrześcijańska rodzina jest wezwana, by stawać się domowym Kościołem, wspólnotą wierzącą i ewangelizującą, która poprzez życie sakramentalne, ofiarę i modlitwę uświęca siebie, wspólnotę kościelną i świat33.
Podsumowanie
Rodzina jest podstawą społeczeństwa ze względu na swą niezastąpioną rolę w tworzeniu pierwszego i najważniejszego środowiska życia. To w rodzinie przy-chodzimy na świat i w relacjach z najbliższymi rozwijamy swoje człowieczeństwo. Kochający dom jest najważniejszym źródłem poczucia bezpieczeństwa i stabilno-ści oraz wyznacznikiem życiowego szczęi stabilno-ścia i sukcesu. Atrakcyjność małżeństwa i rodziny jest wyrazem naturalnej ludzkiej potrzeby trwałych osobowych więzi opartych na miłości i zaufaniu.
O ile współcześnie wzrasta znaczenie rodziny dla jednostki, to równocześnie marginalizowane są jej społeczne funkcje. Obserwujemy proces rozluźniania współ-zależności pomiędzy formalnym i nieformalnym aspektem życia rodzinnego. Wbrew potoczonym przekonaniom, iż nie jest ważna forma związku, tylko to, czy ludzie się kochają, istnieje mechanizm sprzężenia zwrotnego pomiędzy instytucjonalnym charakterem rodziny a pełnionymi przez nią funkcjami względem swoich członków i społeczeństwa. Zarówno forma rodziny wpływa na jej funkcjonalność, jak rów-nież codzienne współdziałanie wzmacnia jej spójność. Redukcja funkcji oznacza erozję więzi w rodzinie oraz więzi społecznych. Osłabienie fundamentów prawnych, ekonomiczno-społecznych i moralnych rodziny zmienia jej tożsamość i społeczną samoidentyfikację. Kształt i funkcjonowanie rodzin jest przedmiotem walki kultu-rowej, ideologicznego konfliktu pomiędzy tradycyjnymi i postmodernistycznymi wartościami. Pod sztandarami nowoczesności głoszony jest kres patriarchalnego modelu rodziny oraz wizja nowoczesnego anarchizmu i chaosu miłości w społe-czeństwie samomodelujących się jednostek34. Paradoksalnie skutkiem ubocznym życia w zindywidualizowanym świecie ciągłych przepływów i elastyczności może być wzrost zapotrzebowania na trwałe rodziny, oparte na mocnych fundamentach chrześcijańskich wartości. Promowanie rodziny zbudowanej na trwałym mał-żeństwie wynika z uznania społecznych, ekonomicznych i zdrowotnych korzyści
33 Tamże, n. 56-62.
tego modelu, gdyż to właśnie stabilne rodziny są bardziej efektywne w transmisji miedzypokoleniowej i mają większy potencjał propagacji wzorów zachowania35.
Bibliografia
Adamski F., Rodzina. Wymiar społeczno-kulturowy, Kraków 2002.
Beck U., Beck-Gernsheim E., Całkiem zwyczajny chaos miłości, Wrocław 2013.
Drugie europejskie badanie jakości życia. Życie rodzinne i praca, Eurofound, Dublin
2010, s. 64, http://www.eurofound.europa.eu/pl/publications/report/2010/other/ second-european-quality-of-life-survey-family-life-and-work, (9 lutego 2016). Dyczewski L., Rodzina – społeczeństwo – państwo w: Rodzina w okresie transformacji
systemowej, red. A. Kurzynowski, Warszawa 1995, s. 24.
Esping-Andersen G., Społeczne podstawy gospodarki postindustrialnej, Warszawa 2010.
Giza-Poleszczuk A., Rodzina a system społeczny. Reprodukcja i kooperacja
w pers-pektywie interdyscyplinarnej, Warszawa 2005.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris Consortio, Watykan 1981. Jan Paweł II, List do rodzin Gratissimam sane, Watykan 1994, n. 8.
Schwartz B., Paradoks wyboru. Dlaczego więcej oznacza mniej, Warszawa 2013, s. 241-242.
Sennett R., Wypaczenie charakteru. Wpływ pracy zarobkowej na prywatne życie
w nowym kapitalizmie, w: Socjologia codzienności, red. P. Sztompka, M.
Bo-gunia-Borowska, Kraków 2008, s. 480-481.
Słownik Socjologii i Nauk Społecznych, red. G. Marshall, Warszawa 2006, s. 279, 333.
Szlendak T., Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa 2010. Szukalski P., Przemiany demograficznego oblicza rodziny – wyzwania dla
współcze-snych społeczeństw, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, 2004, nr 4,
169-186.
Tyszka Z., Wachowiak A., Podstawowe pojęcia i zagadnienia socjologii rodziny, Poznań 1997.
Ziemska M., Rodzina a osobowość, Warszawa 1977.
Rodzina – to miłość, szczęście, radość i dobro!