Dla dociekliwych: Tworzenie międzyosobowych przestrzeni

Opisane powyżej aktywności związane z dążeniem człowieka do budowania relacji, więzi i różnego rodzaju związków i wspólnot wymagają pogłębienia zrozu-mienia przynależności człowieka do pierwszej ziemskiej wspólnoty jaką jest ludz-kość. W treści pracy były wątki odnoszące się do sytuacji metafizycznej człowieka, ale zasadne jest szczegółowe wyjaśnienie tej sytuacji w celu uzmysłowienia sobie rzeczywistości, w którą wszyscy jednakowo jesteśmy wpisani.

Wszystkie wspólnoty są zakotwiczone w sferze metafizycznej wspólnoty ludz-kości, ale również mają swój punkt odniesienia do kosmicznej przestrzeni. Hil-debrand twierdzi, że elementem jednoczącym ludzkość jest świat wartości i Bóg i dlatego wszyscy ludzie razem tworzą głęboką wspólnotę losu, podzielają tę samą metafizyczną sytuację39.

Szczególną cechą każdego człowieka jest jego wolność jako istoty, która zdolna jest do samowiedzy, rozpoznawania wartości i w sposób adekwatny odpowiada-nia na nie. Każdy człowiek może postępować dobrze lub źle, nawiązywać kontakt z innymi ludźmi, łączyć się z nimi duchowo i tworzyć wspólnoty. Z drugiej strony wspólnym doświadczeniem wszystkich ludzi jest ich duchowo-cielesna natura, która jest odczuwana w cierpieniu, słabości, ułomności, rytmach i rozwojowych fazach oraz śmierci. Pod tym względem wszyscy przynależymy do obiektywnej wspólnoty ludzkości. Przeżywając siebie jako członka wspólnoty ludzkości, rozumiejąc sytuację metafizyczną każdego z nas, „swoją naturę jako stworzenia Bożego oraz zadanie postawione przed nim jako przed osobą duchową (…), do ostatecznego, wiecznego zjednoczenia z istotą absolutu, która jest kwintesencją wszelkich wartości, możemy poznać publiczny charakter interesów ludzkości, który ma charakter metafizyczny”40. Tematem ludzkości jest więc sytuacja metafizyczna człowieka.

Z takiego punku widzenia rozwój w rozumieniu postępu technicznego i cywili-zacyjnego nie jest interesem ludzkości. Korzystne dla ludzkości są sprawy związane 39 Tamże, s. 212.

ze sferą metafizyczną, są to wybory moralne, poznanie, pokój, które jako takie mają odniesienie do sytuacji duchowo-cielesnej człowieka. Ludzkość nie ma zadania w rozumieniu aktu powszechnego, ale jednostki mają określone powinności wobec ludzkości i wobec innych jednostek. Hildebrand wymienia takie powinności, jak: poznawanie i szerzenie prawdy, świadomość swojej metafizycznej sytuacji, dobry przykład oraz rozumienie „drugiego człowieka jako człowieka, jako członka ludz-kości, na przekór wszystkim ewentualnie rozdzielającym aspektom sytuacji”41. Ludzkość jest wspólnotą w szerszym rozumieniu, a małżeństwo czy rodzina należą do tworów wspólnotowych42. Trudno jest mówić o celu ludzkości w takim sensie jak mówi się o celu rodziny czy państwa. Wspólnota ludzkości obejmuje wszyst-kich ludzi, także tych, których już nie ma i tych, którzy dopiero będą i dlatego jest „ponadindywidualna, formułuje się «ponad głowami» swoich członków, a przyna-leżność do niej pojedynczego człowieka powstaje bez jego udziału”43.

Ludzkość jest wspólnotą czysto materialną, wszyscy ludzie są jej członkami w jednakowy sposób. Dla tworu wspólnotowego istotniejsze jest posiadanie sensu niż celu. Sensem wspólnoty małżeńskiej jest jednocząca i integrująca miłość a ce-lem prokreacja. W przeciwieństwie do ludzkości małżeństwo jest wspólnotą więzi, ważna jest dla niej sama wartość zawiązanej wspólnoty, tematem jest szczególny rodzaj miłości – miłość oblubieńcza. Dla każdego współmałżonka tematem jest druga osoba w relacji, a dla obydwojga tematem jest wzajemna miłość i świadomość bycia jednością.

Do zakresu treściowego dwuosobowej wspólnoty miłości należy też sfera warto-ści osobowych, która stanowi wewnętrzny fundament, dwie osoby łączą się w imię miłości, aby się w niej zjednoczyć. Należy jednak pamiętać, że wartość osobowa nie zawęża się do wartości określonej osoby, ale stanowi samoistną sferę wartości, w której obie osoby są zakotwiczone i które wzmacniają zjednoczenie. Dopełnia-jąc rozumienie tematu małżeńskiej miłości można uzupełnić, że bezpośrednim tematem miłości dwojga jest nie tyle druga osoba jako taka, ale osoba wypełniona wartościami w swojej indywidualności44.

41 Tamże, s. 213.

42 Twory wspólnotowe i wspólnoty w szerszym rozumieniu. Wspólnota w szerszym sensie oznacza wszelką, w jakimkolwiek kształcie istniejąca wzajemność osób (styczność osób). Wspólnota w węższym sensie oznacza twór wspólnotowy i ma charakter zbliżony do substancjalnej całości (np. rodzina, pań-stwo, naród). W pracy używane pojęcie wspólnota odnosi się do Hildebranda wspólnoty w węższym sensie (Hildebrand, 2012, s. 129).

43 Tamże, s. 214.

Podsumowanie

Rodzina, która bazuje na oblubieńczej miłości małżeńskiej o charakterze zarówno materialnym, jak i formalnym staje się wspólnotą. Sama rodzina nie jest wspólnotą formalną, ale małżeński, formalny akt społeczny sprawia, że rodzina pośrednio korzysta z umowy społecznej, która jest potwierdzona owym formalnym aktem.

Hildebrand, który wiele uwagi w swoich filozoficznych rozważaniach poświęcił miłości małżeńskiej wyraźnie podkreślał, że wspólnota małżeńska, aby w pełni mo-gła się realizować, musi zawierać wszystkie budujące ją elementy i charakteryzować się określonym ich porządkiem. Nie ma więc możliwości zbudowania miłosnego, trwałego związku małżeńskiego i szczęśliwej rodziny opartej na tym związku bez czynników koniecznych do pełnej realizacji takiej wspólnoty.

Raissa Maritain45 w swoim dzienniczku opisała w sposób poetycki, ale bardzo wyraźnie, głębię i sens ludzkiej komunikacji, na podstawie której budowane są relacje, więc warto w tym miejscu przytoczyć jej słowa: „w rzeczywistości ludzie porozumiewają się między sobą jedynie za pośrednictwem bytu lub jednej z jego właściwości. Kiedy dotyka się prawdy, jak św. Tomasz z Akwinu – kontakt zostaje nawiązany, kiedy dotyka się piękna jak Beethoven, Blay, Dostojewski – kontakt zostaje nawiązany, kiedy dotyka się Dobra jak święci – kontakt zostaje nawiązany i dusze porozumiewają się między sobą. Człowiek naraża się na nieporozumienie, jeśli wypowiada się bez wcześniejszego dotknięcia tych głębi – wówczas kontakt nie nawiązuje się, gdyż relacja nie sięgnęła bytu”.

Bez sięgnięcia do wartości duchowych, bez odniesienia do osobowej cenności żadna relacja nie przerodzi się w prawdziwą, trwałą, lojalną miłość. Na jedność małżeńskiej wspólnoty składają się zarówno czynniki nieformalne, jak i formalne i obydwa są niezbędne, aby powstała pełna i autentyczna małżeńska wspólnota. Osiągnięcie pełni miłości i szczęśliwości w małżeńskiej wspólnocie na poziomie ciała, ducha i serca wyraża się także szacunkiem do małżeńskiego aktu seksualnego, z którego wynika małżeńska czystość. Małżeństwo to nie tylko miłość jako sens, ale także płodność jako cel.

Niezbędne poczucie bezpieczeństwa i miłosna uwaga w sposób doskonały i najle-piej są gwarantowane w kochającej się rodzinie, opartej na autentycznej małżeńskiej wspólnocie.

Bibliografia

Biesaga T., Dietricha von Hildebranda epistemologiczno-ontologiczne podstawy etyki, KUL, Lublin 1989.

Bohdanowicz A., Integrująca rola miłości w małżeństwie, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007.

Crosby J., Introductory Study, w: D. von Hildebrand, The Nature of Love, ST. AU-GUSTINE’S PRESS, Sound Bend, Indiana 2009.

Drwiega M., Człowiek w filozofii arystotelesowskiej, „Anthropos?”, Czasopismo Naukowe przy Wydziale Filozoficznym UŚ Katowice, nr 10-11/2008, http://www. anthropos.us.edu.pl/anthropos6/texty/drwiega.htm (dostęp: 2 grudnia 2015). Grochowska I., Wartość jedności w małżeńskiej wspólnocie, „Fides et Ratio”, 3(23),

2015.

Hildebrand A. von, Dusza Lwa, Fronda, Apostolicum, Warszawa–Ząbki 2012. Hildebrand A. von, Man and Woman: A Divine Invention, Sapientia Press of Ave

Maria University 2010.

Hildebrand D. von, Czym jest filozofia, WAM, Kraków 2013.

Hildebrand D. von, Das Wesen der Liebe, w: Gesammelte Werke, Bd. III, Regens-burg, 1971.

Hildebrand D. von, Fundamentalne postawy moralne, w: Wobec wartości, wyd. W drodze, Poznań 1982.

Hildebrand D. von, Marriage: The Mystery of Faithful Love, http://www.ewtn.com (dostęp: 18 maja 2014).

Hildebrand D. von, Marriage: The Mystery of Faithful Love, Sophia Institute Press, Manchester 1991.

Hildebrand D. von, Metafizyka wspólnoty, WAM, Kraków 2012.

Hildebrand D. von, The Nature of Love, ST. AUGUSTINE’S PRESS, Sound Bend, Indiana 2009.

Hildebrand D. von, Marra W., Seksedukacja, Wydawnicto Antyk Marcin Dybowski, Komorów, 2011.

KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego, 2337.

Lewis C. S., Cztery miłości, w: Peper J., O miłości, nadziei i wierze, wyd. W drodze, Poznań 2000.

Maritain M., Dziennik, Biblioteka Więzi, Warszawa, 2012.

Modrzyk A., Ku wspólnocie posttradycyjnej. Axel Honneth jako krytyk

komunitar-iańskiej filozofii, „Praktyka Teoretyczna”, nr 1/2010.

Porębski Cz, Wartości i wspólnoty, „Znak” nr 617, Kraków 2006.

Półtawska, W., Eros et iuventus!, wyd. Święty Paweł, Częstochowa, 2009.

Stachewicz R. i K., Miłość oblubieńcza i jej ethos, http://www.tezeusz.pl (dostęp: 28 czerwca 2014).

Szymeczko H., Koncepcja wartości u Dietricha von Hildebranda, „Roczniki Filozo-ficzne”, XII, z. 2, 1964

Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, opr. o. Pius Bełch, wyd. Veritas, Londyn 1986. Wojtarowicz T., Istota i rodzaje miłości w ujęciu D. von Hildebranda, „Roczniki

Filozoficzne”, t. XXXI, z. 2, KUL, Lublin 1983.

Wojtarowicz T., O Hildebranda koncepcji miłości, „Roczniki Filozoficzne”, t. XXVIII, z. 2, 1980.

Wojtyła K., O znaczeniu miłości oblubieńczej, „Roczniki Filozoficzne”, t. XXII, z. 2., 1974.