Stwierdzenie Mao Tse-Tunga, iż „aby obalić jakąś władzę polityczną, należy zacząć od przygotowania opinii publicznej i od pracy ideologicznej, zarówno w przypadku klasy rewolucyjnej, jak i klasy nierewolucyjnej”2, trafnie odzwier-ciedla zastosowanie wojny informacyjnej w konfliktach, gdzie polem walki są przede wszystkim umysł i mentalność człowieka jako nieposiadające w dobie społeczeństwa informacyjnego naturalnej bariery przed manipulacją, dezinfor-macją czy konsekwentną i zmasowaną propagandą. Nie unikniemy jej i nie jest ona pojęciem związanym tylko ze sferą militarną. Wojnę informacyjną najle-piej można zdefiniować z punktu widzenia mocarstw konkurujących o zdoby-cie lub utrzymanie przewagi w polityce globalnej bądź regionalnej. Na problem można spojrzeć z dwóch perspektyw, to znaczy z rosyjskiej i z amerykańskiej.
Strona rosyjska definiuje wojnę informacyjną jako oddziaływanie na ma-sową świadomość w międzypaństwowej rywalizacji systemów cywilizacyjnych w przestrzeni informacyjnej, wykorzystujące szczególne sposoby kontroli nad zasobami informacyjnymi, które mogą być stosowane jako swoista broń in-formacyjna3. Działania te skierowane są nie tylko przeciw siłom zbrojnym, ale przede wszystkim ukierunkowane są na całe społeczeństwo oraz jego świado-mość, a także na aparat administracyjny, świat nauki i kultury oraz przemysł i ekonomikę danego państwa. Wojna informacyjna może mieć na celu przygo-towanie zbrojnej interwencji w założonej perspektywie czasowej, wykorzystując rodzime oraz posiadane na terenie przeciwnika aktywa i zasoby. Ten drugi ro-dzaj aktywów jest szczególnie niebezpieczny, gdyż często trudno jest je zidenty-fikować, a jeżeli już się uda tego dokonać, to zwykle jest to czasochłonne. Wojna informacyjna, zorientowana na moralną, etyczną, a także ekonomiczną degra-dację społeczeństwa i jego elit, wcale nie musi się kończyć konfliktem zbrojnym.
2 Zob. A. Loubier, Grupy redukcyjne, techniki sterowania i manipulacji wewnątrz stowarzy-szeń, Komorów 2006, s. 110.
3 Zob. J. Darczewska, The anatomy of Russian information warfare, The Crimean Operation, the case study, Warszawa 2014, s. 12.
Podporządkowanie jednego państwa drugiemu można uzyskać poprzez domi-nację gospodarczą i kulturową, co pozwala potencjalnemu infoagresorowi ogra-niczyć koszty i straty związane z konfliktem zbrojnym, prowokując na przykład niepokoje społeczne czy wojnę domową w sąsiednim państwie (np. Donbas lub konfederacja barska), bądź zmuszając politycznie do uległości4.
Jak już wspomniano, Rosjanie przykładają szczególną uwagę w zakresie wojny informacyjnej do działań prowadzonych w czasie pokoju, skierowa-nych nie tyle przeciw siłom zbrojnym, ile przeciwko ludności cywilnej, jej świadomości, systemowi administracji państwowej, nadzorowi produkcji, nauki, kultury itp. Wynika z tego jeden podstawowy wniosek: w rosyjskiej doktrynie wojennej wojna informacyjna stanowi podstawowe narzędzie wy-korzystywane do przygotowania interwencji zbrojnej, tak jak kiedyś przygo-towanie artyleryjskie przed atakiem na pozycje przeciwnika. Pojęcie wojny informacyjnej pojmowane jest w Rosji w dwóch płaszczyznach, tj.5:
– zadań wynikających z doktryny bezpieczeństwa informacyjnego Federa-cji Rosyjskiej;
– geopolitycznej rywalizacji Rosji z szeroko rozumianym Zachodem, która ma w rezultacie wymiar polityczny, ideologiczny i kulturowy.
Działania w zakresie wojny informacyjnej powinny przede wszystkim zapewnić przewagę nad przeciwnikiem pod względem skuteczności, kom-pletności i wiarygodności przekazywanych informacji. Działania destruk-cyjne w stosunku do przeciwnika powinny dotyczyć przyjmowania infor-macji, przetwarzania informacji oraz możliwości wykorzystania informacji.
Informacja oraz związane z nią procesy przetwarzania, przekazywania, wy-korzystania czy przechowywania ściśle łączą się z procesami podejmowania decyzji na poziomie strategicznym, operacyjnym i taktycznym. Dlatego też właściwe oddziaływanie na informacje i wspomniane procesy, mające na celu ich fałszowanie, zniekształcanie czy podważanie ich wiarygodności, będzie wpływać na jakość decyzji podejmowanych na wszystkich szczeblach kiero-wania i dowodzenia oponenta6.
4 Zob. B. Pac, Wojna informacyjna jako skuteczne narzędzie destabilizacji państw i rządów, http://www.defence24.pl/299734,wojna-informacyjna-jako-skuteczne-narzedzie-de-stabilizacji-panstw-i-rzadow-raport (dostęp: 2.02.2016).
5 J. Darczewska The anatomy of Russian information warfare, The Crimean Operation, the case study, dz. cyt., s. 12.
6 Por. B. Pac, A. Nowak, M. Borecki, Zastosowanie operacji informacyjnych w planowaniu i pro-wadzeniu działań przez Siły Zbrojne RP w ujęciu doktrynalnym, Warszawa 2008, s. 34-37.
W rozumieniu amerykańskim wojna informacyjna nie jest osobną tech-niką prowadzenia działań wojennych. Składa się z szeregu składników, do których można zaliczyć7:
– walkę z systemami kierowania i dowodzenia przeciwnika;
– walkę wywiadów;
– walkę elektroniczną;
– operacje psychologiczne;
– operacje informatyczne;
– ochronę informacji;
– blokowanie dostępu do informacji ekonomicznych.
Z pespektywy amerykańskich specjalistów wojna informacyjna ma na celu wykorzystanie pod względem defensywnym i ofensywnym informacji i systemów informacyjnych w celu odcięcia przeciwnika od dopływu infor-macji, jak też wykorzystania, zniekształcania lub niszczenia inforinfor-macji, które posiada, przy jednoczesnym zachowaniu własnych zasobów i systemów in-formacyjnych w stanie nienaruszonym8.
Na podstawie analizy literatury przedmiotu można wymienić takie zasad-nicze cele wojny informacyjnej z punktu widzenia infoagresora, jak9:
– wpływanie na decydentów strony atakowanej i skryte nakłanianie ich do podejmowania decyzji zgodnych z celami infoagresora;
– minimalizowanie zdolności infoofiary w obszarze wykorzystania infor-macji oraz procesów informacyjnych;
– osiągnięcie i utrzymanie przewagi informacyjnej rozumianej jako zdol-ność do zbierania, przetwarzania oraz rozdziału, niezakłóconego przepły-wu informacji, jednocześnie ograniczając lub minimalizując możliwości infoofiary do przeciwdziałania w tym zakresie;
– uniemożliwienie obiektowi wojny informacyjnej oddziaływania na włas-ną wolę, sposób myślenia i zdolności w obszarze wykorzystania informa-cji oraz procesów informacyjnych;
– osłabienie lub zneutralizowanie efektów oporu, jaki stawia infoofiara info-agresorowi, poprzez przekonanie strony atakowanej o bezcelowości oporu;
7 M. Libicki, What Information Warfare Is?, Washington 1995, s. 10.
8 Tamże.
9 Por. B. Pac, Wojna informacyjna i operacje informacyjne jako przykład zintegrowanego od-działywania w sferze militarnej i cywilnej, w: Forum Bezpieczeństwa. Współczesne zagrożenia, red. W. Sulęta, Gdynia 2014, s. 30.
– osiągnięcie sukcesu oraz dominacji nad infoofiarą przez infoagresora bez angażowania tradycyjnych konwencjonalnych lub niekonwencjonalnych środków militarnych;
– izolacja infoofiary oraz utrzymanie jej jak najdłużej w nieświadomości, iż jest obiektem oddziaływania infoagresora;
– zapewnienie przez infoagresora bezpieczeństwa własnym szeroko rozu-mianym zasobom cywilizacyjnym, w tym informacyjnym.
Można więc powiedzieć, że wojna informacyjna hołduje starej chińskiej maksymie sformułowanej przez Sun Tzu, według której najwyższą formą realizacji sztuki wojennej jest udaremnienie planów przeciwnika, niższą rozbijanie jego sojuszy, jeszcze niższą atakowanie jego armii, a najniższą szturmowanie ufortyfikowanych miast10. Ponieważ polem walki jest ludzka świadomość, pozbawiona naturalnej zapory przed oddziaływaniem informa-cyjnym, dopiero zdobyta wiedza oraz doświadczenie pozwalają wypracować pewne mechanizmy obronne.