ujęcie SyStemoWo-proceSoWe
Są tylko dwie siły na świecie: miecz i rozum;
na dłuższą metę miecz zawsze ulega rozumowi.
Napoleon Bonaparte
Wstęp
Wojna jest powszechnie uważana za wydłużone ramię polityki zagranicznej państwa. Celem jej jest pokonanie lub zdominowanie przeciwnika w ob-szarze politycznym, militarnym, gospodarczym, kulturowym i mentalnym.
Droga do osiągnięcia tego celu, jak pokazuje historia, może być realizowana w sposób tradycyjny, poprzez typowy konflikt militarny, bądź może mieć charakter informacyjny. Niekiedy możemy mieć do czynienia z proble-mem złożonym, gdzie poszczególne rodzaje konfliktów występują w sposób sekwencyjny, tj. zaczynamy od wojny informacyjnej, która z czasem może przejść w formę hybrydową, na wspomnianym typowym konflikcie zbroj-nym kończąc. Często wojna informacyjna towarzyszy wojnie gospodarczej.
Zakres poszczególnych etapów oraz czas ich trwania zależą od tego, kim jest agresor, kim jest jego ofiara, jakie mają potencjały w różnych obszarach funk-cjonalnych oraz jakie panują między nimi zaszłości i aktualne relacje. Ponad-to isPonad-totne jest, kim są pozostali interesariusze, czyli jak wygląda oPonad-toczenie bliższe i dalsze potencjalnego konfliktu.
Typowy konflikt militarny, definiowany też jako wojna energetyczna, zorientowany jest na pokonanie, zniszczenie lub ewentualnie obezwładnienie fizyczne przeciwnika za pomocą charakterystycznej dla danej epoki techniki
wojskowej. Istotnym efektem takiej wojny są straty w ludziach, dobrach kul-tury i inne zniszczenia materialne. Wojny energetyczne są szybko odczuwalne dla uczestników w zakresie ekonomicznym, społecznym i politycznym. Woj-na informacyjWoj-na Woj-natomiast dotyczy ludzkiej świadomości, gdzie poprzez oddziaływanie na wolę, a przez to na proces podejmowania decyzji, sposób postrzegania rzeczywistości, a także na środki i zasoby w zakresie przekazywa-nia i przetwarzaprzekazywa-nia informacji można potencjalnego przeciwnika obezwładnić w sferze mentalnej. Wojnę informacyjną można odnieść do rozwoju choroby w organizmie człowieka, jaką jest na przykład cukrzyca lub nowotwór. Na po-czątku atakuje i rozwija się w sposób mało zauważalny, potem następuje jej szybki rozwój skutkujący osłabieniem, a następnie zniszczeniem najważniej-szych organów w ludzkim ciele. Wojna informacyjna może trwać latami i zwy-kle ma charakter działania systematycznego, prowadzonego w sposób skryty, co przynosi dla napastowanego często nieodwracalne skutki. Pewnym rodza-jem wojny informacyjnej są wojskowe operacje informacyjne, które zwykle nie mają charakteru działań systematycznych, tylko prowadzone są okresowo (In-formations Operations – INFOOPS) podczas sytuacji kryzysowej lub konfliktu zbrojnego, jako wsparcie dla pozostałych działań połączonych komponentów sił zbrojnych obok operacji psychologicznych.
Wojna informacyjna jest przedsięwzięciem charakteryzującym się niską kosztochłonnością w porównaniu z tradycyjnym konfliktem zbrojnym czy nawet wojną hybrydową1. Jej zadowalające efekty obniżają też koszty wejścia strony atakującej w kolejne, częściowo lub stricte energetyczne fazy konfliktu.
W dobie społeczeństwa informacyjnego, gdy ludzie posługują się mniej lub bardziej skomplikowanymi produktami elektronicznej wymiany lub pozyskiwania informacji, każdy może się stać ofiarą takiej wojny, a tyl-ko niektórzy, czyli infoagresorzy, będą jej dysponentami i kreatorami. We współczesnym świecie można taką wojnę prowadzić na różnych poziomach, czyli między grupami społecznymi, zawodowymi, etnicznymi czy religijny-mi, między korporacjareligijny-mi, państwami i między zwykłymi ludźmi. Może mieć ona wymiar zewnętrzny (między państwami) lub wewnętrzny (w ramach danego państwa lub narodu).
1 Wojna hybrydowa – zastosowanie niebezpośrednich i asymetrycznych metod, które mogą łączyć w sobie cały zestaw możliwości – zarówno wojskowych, jak i innego typu – mających na celu doprowadzenie do erozji siły przeciwnika, jego wpływów i woli.
P. Huovinen, Hybrid Warfare – Just a twist of compound warfare? Views on warfare from the US Armed Force, Norfolk 2011, s. 3-4.
Wojna informacyjna, jak każde działanie, które jest planowane i systema-tycznie realizowane, charakteryzuje się pewnymi procesami dokonującymi się w danym otoczeniu tworzącym określony system, składający się ze zbioru elementów, tj. infoagresora, infoofiary, pozostałych interesariuszy, którzy są powiązani między sobą oraz otoczeniem bliższym lub dalszym przepływami informacyjnymi, fizycznymi, energetycznymi, a także finansowymi.
Dlatego też celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie wojny informacyjnej w wymiarze systemowo-procesowym jako przedsięwzięcia, które może mieć charakter międzyorganizacyjny (międzypaństwowy) i we-wnątrzorganizacyjny (wewnątrzpaństwowy).
Problem badawczy, jaki należało rozwiązać, aby osiągnąć tak postawiony cel, został sformułowany w postaci następującego pytania: jakie elementy decydują o systemowo-procesowym charakterze wojny informacyjnej reali-zowanej w wymiarze zewnętrznym i wewnętrznym?
Hipoteza robocza, którą należało udowodnić, została sformułowana na-stępująco: osiągalność celów wojny informacyjnej prowadzonej w wymia-rze międzyorganizacyjnym i wewnątrzorganizacyjnym uzależniona jest od właściwego zarządzania realizowanymi procesami w ramach zdefiniowanego systemu, przy zastosowaniu odpowiednich działań systemowych, metod, technik i narzędzi, dobranych w odpowiednie kombinacje i konfiguracje w zależności od postawionych celów.
Realizacja postawionego celu opracowania, rozwiązanie problemu ba-dawczego oraz udowodnienie hipotezy roboczej wymagało wykonania ta-kich zadań badawczych jak:
– zdefiniowanie pojęcia i zadań wojny informacyjnej;
– przedstawienie wojny informacyjnej w ujęciu systemowym i proceso-wym;
– identyfikacja technologii prowadzenia wojny informacyjnej;
– zaproponowanie koncepcji przeciwdziałania wojnie informacyjnej pro-wadzonej w wymiarze międzypaństwowym;
– syntetyczne wnioski i rekomendacje.
W prezentowanym opracowaniu oparto się na istniejących monografiach i artykułach literatury przedmiotu zarówno krajowych, jak i zagranicznych.
Zważywszy na fakt, iż wojna informacyjna stanowi rodzaj działań realizo-wanych między organizacjami lub między organizacjami a określonymi społecznościami, skorzystano z pewnych odniesień do literatury marketin-gowo-logistycznej, związanej z koncepcją zarządzania relacjami z klientem
(Customer Relationship Management – CRM), która jest również powiąza-na z kształtowaniem percepcji oraz procesów podejmowania decyzji u poten-cjalnych klientów na rynku.