7. Opis wyników badania
7.1 Analiza i ocena stopnia trafności projektów w obszarze usług społecznych i
7.1.1 Diagnoza sytuacji w obszarze usług społecznych i aktywnej integracji
przeprowadzono analizę dynamiki zmian sytuacji województwa w obszarze usług społecznych i aktywnej integracji z uwzględnieniem ewentualnych zróżnicowań terytorialnych w aspekcie dostępności usług społecznych i aktywnej integracji i występowania problemów w dostępności usług społecznych i aktywnej integracji.
Zgodnie z treścią jednego z pytań badawczych szczegółowa analiza została
przeprowadzona w odniesieniu do zagadnienia skali funkcjonowania i rozmieszczenia przestrzennego w regionie określonych typów placówek / jednostek, do których zaliczyć należy: placówki opiekuńczo-wychowawcze o liczbie dzieci powyżej 14, placówki
opiekuńczo-wychowawcze o liczbie dzieci do 14, placówki wsparcia dziennego, placówki dla osób niesamodzielnych, m.in.: domy pomocy społecznej powyżej 30 osób, domy pomocy społecznej do 30 osób, rodzinne domy pomocy, dzienne domy pomocy / pobytu, kluby seniora, środowiskowe domy samopomocy, kluby samopomocy,
mieszkania chronione, mieszkania wspomagane (treningowe, wspierane), mieszkania socjalne, gospodarstwa opiekuńcze, jednostki reintegracyjne tj. Zakłady Aktywności Zawodowej, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Centra Integracji Społecznej i Kluby Integracji Społecznej.
Punktem wyjścia analizy sytuacji województwa kujawsko-pomorskiego w zakresie usług społecznych i aktywnej integracji są dane dotyczące struktury i dynamiki liczby
świadczeń pomocy społecznej. Choć zagadnienie to nie może być traktowane jako charakteryzujące w sposób wyczerpujący sytuację w obszarze usług społecznych i aktywnej integracji, to jednak pozwala zidentyfikować te sfery, w których występuje największa dynamika zmian. Tym samym, możliwa jest w oparciu o rzeczone dane identyfikacja tych obszarów interwencji, w których uzasadnione jest zarówno
podejmowanie działań zorientowanych na zapewnienie dostępności, jak i zmniejszanie skali oferowania (czy wręcz wygaszanie), określonych form wsparcia. Innymi słowy, liczba świadczeń społecznych powinna być traktowana jako odzwierciedlenie skali
występowania problemów, w odniesieniu do których dane świadczenie pomocy społecznej ma stanowić narzędzie zaradcze.
W poniższej tabeli przedstawiono dane dotyczące liczby świadczeń pomocy społecznej w 2017 roku, z jednoczesnym określeniem skali zmiany tej liczby w porównaniu do roku 2014.
Tabela 2. Struktura i dynamika liczby świadczeń pomocy społecznej przyznanych rodzinom w województwie kujawsko-pomorskim
Powody przyznania świadczenia
Struktura świadczeń w 2018 r.
Dynamika liczby świadczeń 2014=100%
ubóstwo 64,2% 71,2%
bezrobocie 49,7% 58,4%
długotrwała lub ciężka choroba 36,8% 116,2%
niepełnosprawność 34,8% 89,4%
bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia
gospodarstwa domowego 15,8% 74,4%
potrzeba ochrony macierzyństwa 11,2% 82,4%
alkoholizm 6,9% 87,4%
bezdomność 3,3% 91,6%
przemoc w rodzinie 1,6% 66,8%
sytuacja kryzysowa 1,5% 80,5%
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu
karnego 1,3% 65,6%
zdarzenie losowe 0,6% 107,9%
Powody przyznania świadczenia
Struktura świadczeń w 2018 r.
Dynamika liczby świadczeń 2014=100%
narkomania 0,4% 129,1%
klęska żywiołowa lub ekologiczna 0,2% 430,0%
sieroctwo 0,1% 37,9%
potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 0,03% 500,0%
trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub
ochronę uzupełniającą 0,01% 47,4%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Sprawozdania MRPiPS-03; świadczenie mogło zostać przyznane z więcej niż 1 powodu, stąd odsetki nie sumują się do 100%
Zdecydowanie największe znaczenie w kontekście świadczeń pomocy społecznej okazują się mieć dwa powody: ubóstwo i bezrobocie. W 2018 roku świadczenia z tego tytułu stanowiły, odpowiednio: 64,2% i 49,7% całej puli świadczeń pomocy społecznej w województwie kujawsko-pomorskim. Istotny problem stanowią także:
niepełnosprawność (34,8% świadczeń pomocy społecznej związanych jest z tym
czynnikiem) oraz długotrwała lub ciężka choroba (36,8%). Pozostałe powody udzielania świadczeń pomocy społecznej cechuje odsetek występowania poniżej 20%. Przy czym w przypadku aż 6 przyczyn udzielania świadczeń dotyczący ich odsetek nie przekroczył 1%.
Rozbieżności odnoszące się do skali występowania określonych problemów społecznych stanowiących podstawę do udzielania świadczeń pomocy społecznej są więc znaczące, co nie powinno dziwić o tyle, że rzeczywista skala występowania określonych
problemów również jest w sposób naturalny zróżnicowania w populacji mieszkańców województwa. Rodzi to określone konsekwencje także dla kształtowania systemu wsparcia w zakresie usług społecznych i aktywnej integracji oraz adekwatnego projektowania interwencji wspomagającej ów system. W przypadku problemów o relatywnie dużej skali występowania (ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność,
długotrwała lub ciężka choroba) skala podejmowanych działań musi być odpowiednio większa. Z kolei w odniesieniu do problemów, które występują w znacząco mniejszej skali, nie oznacza to braku konieczności realizowania działań wspierających, ale raczej ich trafne i precyzyjne kierunkowanie.
Jeśli chodzi o dynamikę zmienności liczby świadczeń pomocy społecznej w
województwie kujawsko-pomorskim w relacji do roku 2014, szczególnie istotne jest to, że w zdecydowanej większości wyszczególnionych powodów udzielania świadczeń pomocy społecznej, w analizowanym okresie zauważalny jest spadek liczby świadczeń.
W przypadku najczęściej występujących powodów tylko w odniesieniu do długotrwałej lub ciężkiej choroby mamy do czynienia ze wzrostem – liczba świadczeń z tego tytułu w 2018 roku stanowiła 116,2% liczby świadczeń w 2014 roku. Warto odnotować również
duży wzrost liczby świadczeń przyznawanych z powodu narkomanii – liczba świadczeń z tego tytułu w 2018 roku stanowiła 129,1% liczby świadczeń w 2014 roku. Jednak w dalszym ciągu stanowią one bardzo niewielką część (0,4%) ogółu świadczeń pomocy społecznej. Z kolei największy spadek (w grupie dominujących powodów) liczby świadczeń dotyczy bezrobocia (liczba świadczeń pomocy społecznej z tego tytułu w 2018 roku stanowiła mniej niż 2/3 (58,4%) liczby świadczeń występującej w 2014 roku) oraz ubóstwa (71,2%).
Generalnie zauważyć należy, że w grupie powodów udzielania świadczeń pomocy
społecznej o relatywnie niewielkiej skali występowania w 2018 roku zmienności tej liczby w analizowanym okresie były zdecydowanie większe (zarówno w przypadku powodów tych świadczeń, w których odnotowano wzrost, jak i spadek liczby świadczeń). W
odniesieniu do świadczeń powodowanych czynnikami o największej skali występowania, nawet ewentualne spadki liczby świadczeń nie są aż tak znaczące (poza świadczeniami z tytułu bezrobocia i ubóstwa), by mówić o wyraźnym spadku znaczenia danego
problemu. Przedstawione dane stanowią natomiast uzasadnienie wniosku o malejącej skali występowania przypadków korzystania z systemu pomocy z powodów związanych z trudnościami na rynku pracy i złą sytuacją materialną, przy jednoczesnym
utrzymywaniu się na zbliżonym poziomie skali korzystania ze wsparcia odnoszącego się do sytuacji niesamodzielności powodowanej niepełnosprawnością, czy chorobą. Taki stan rzeczy pokrywa się w dużej mierze z wynikami badania jakościowego, gdzie zwracano uwagę na zarysowującą się w ostatnich latach zmianę zapotrzebowania na wsparcie w obszarze aktywnej integracji i usług społecznych. Zapotrzebowanie na
wsparcie aktywizujące cechuje tendencja spadkowa, podczas gdy wyraźnie wzrasta skala występowania problemów, które wymagają zaadresowania odpowiednich działań z zakresu usług społecznych dla osób niesamodzielnych.
Powyższe dane w sposób ogólny charakteryzują sytuację w obszarze usług społecznych i aktywnej integracji w województwie kujawsko-pomorskim. W dalszej części zostaną przedstawione dane, które dotyczą szczegółowych aspektów rzeczonej sytuacji. W pierwszej kolejności będą to informacje odnoszące się do różnych form wsparcia osób niesamodzielnych. Nim jednak takie dane zostaną przedstawione, warto poprzedzić je danymi, które mogą być traktowane jako istotny kontekst dla późniejszych wniosków.
Otóż, analizując wcześniej dane dotyczące powodów przyznania świadczeń pomocy społecznej, pominięta została kategoria podeszłego wieku, który może stanowić istotny czynnik przyczyniający się do powstania konieczności skorzystania z określonego
wsparcia systemu pomocy społecznej. Wynika to z faktu, że wiek senioralny nie stanowi wyodrębnionego powodu przyznawania świadczenia pomocy społecznej. Jednocześnie jednak ów czynnik może stanowić istotny powód pojawiającego się zapotrzebowania na
określone formy wsparcia, w szczególności w zakresie usług społecznych. Dlatego też na poniższym wykresie przedstawiono dane obrazujące przebieg procesów
demograficznych, których odzwierciedleniem jest udział osób w wieku poprodukcyjnym.
Ze względu na specyficzny charakter trendów demograficznych i dynamiki ich
zmienności uwzględniono w tym przypadku dłuższy szereg czasowy (1995-2018) oraz komponent prognostyczny (na lata 2025 i 2030).
Wykres 1. Udział osób w wieku poprodukcyjnym w latach 1995-2018 w województwie kujawsko-pomorskim oraz prognoza dla lat 2025 i 2030
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL oraz GUS Prognoza ludności gmin na lata 2017 – 2030
W analizowanym okresie mieliśmy do czynienia z systematycznym wzrostem udziału osób w wieku poprodukcyjnym w populacji mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Podczas gdy w 1995 roku osoby te stanowiły 13% wszystkich
mieszkańców regionu, to w roku 2018 była to już ponad jedna piąta (21%). Co istotne, zgodnie z prognozą demograficzną do roku 2030, w kolejnych latach rzeczony wzrost będzie nadal występował, czego skutkiem może być stanowienie przez grupę osób w wieku poprodukcyjnym ok. jednej czwartej wszystkich mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Taki stan rzeczy potwierdza, że właściwie funkcjonujący system wsparcia społecznego musi odzwierciedlać konieczność stworzenia adekwatnej (pod względem ilościowym i jakościowym) oferty dla osób w wieku senioralnym. Zresztą także w opracowaniach naukowych podkreśla się rosnące znaczenie wsparcia dla tej kategorii osób3. Na potrzeby wyodrębnienia działań dla tej grupy docelowej proponuje się
przyjęcie progu wiekowego identyfikującego osoby w wieku senioralnym w sposób
3 zob. Michał Bruski (2019) Starzejące się społeczeństwo wyzwaniem dla publicznych służb zatrudnienia w Polsce, Polityka Społeczna Nr 9 (546) 2019; M. Kundera (2016) Dochody i ubóstwo osób 50+ w wybranych publikacjach na podstawie danych SHARE, Polityka Społeczna Nr 7 (508) 2016; R. Muster (2019) Wiek bezrobotnych jako czynnik różnicujący gotowość podjęcia pracy i uczestnictwa w działaniach z zakresu aktywizacji zawodowej, Polityka Społeczna Nr 5-6 (542-543) 2019.
13,0% 13,8% 14,4% 16,0%
18,4% 19,1%19,8% 20,4%21,0%
24,3% 25,8%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
1995 . . . 2000 . . . 2005 . . . 2010 . . . 2014 2015 2016 2017 2018 . . . 2025 . . . 2030 P R O G N O Z A
analogiczny do definicji osób starszych przyjętej w Ustawie o osobach starszych, gdzie próg ten wynosi 60 lat.
Opieka nad osobami niesamodzielnymi może funkcjonować w ramach różnych modeli wsparcia. Dwa główne podejścia w tym zakresie to: pomoc społeczna o charakterze zinstytucjonalizowanym i stacjonarnym, mająca charakter stały oraz pomoc społeczna w formule środowiskowej, w tym: w miejscu zamieszkania osoby objętej pomocą. Obecnie dąży się do oparcia systemu opieki o drugi ze wspomnianych modeli, wspierając takie rozwiązania, które zorientowane są na deintystytucjonalizację systemu opieki (dotyczy to również interwencji współfinansowanej ze środków wspólnotowych). Analizując sytuację w obszarze usług społecznych istotne jest w związku z tym stwierdzenie, czy zauważalne jest na poziomie regionalnym przejście w stronę zdeinstytucjonalizowanego modelu opieki nad osobami niesamodzielnymi.
Na poniższym wykresie przedstawiono dane dotyczące liczby mieszkańców placówek stacjonarnej opieki społecznej4, z wyszczególnieniem różnych kategorii osób objętych tego rodzaju pomocą.
Wykres 2. Struktura i dynamika liczby mieszkańców placówek stacjonarnej opieki społecznej w województwie kujawsko-pomorskim
4 Placówki stacjonarnej pomocy społecznej obejmują: domy pomocy społecznej, rodzinne domy pomocy, placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym, w podeszłym wieku, prowadzone w ramach działalności gospodarczej lub statutowej, środowiskowe domy samopomocy i inne ośrodki dla osób z zaburzeniami psychicznymi, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, noclegownie, schroniska i domy dla bezdomnych, pozostałe, tj. placówki typu centrum wsparcia rodziny oraz centrum interwencji kryzysowej, udzielające wsparcia, w tym schronienia osobom i rodzinom w stanie kryzysu.
22,8%
19,7% 19,6% 18,6%
16,9%
1,7%
120,9%
101,6%
110,8%
97,8% 103,0% 101,1%
80,0%
100,0%
120,0%
140,0%
0%
10%
20%
30%
struktura w 2018 r. dynamika 2014=100%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL; nie zaprezentowano mało licznych kategorii mieszkańców na poziomie 0,7%.
Wyłączając osoby niepełnosprawne fizycznie (które stanowią 1,7% mieszkańców placówek stacjonarnej opieki społecznej), odsetek poszczególnych kategorii osób niesamodzielnych objętych pomocą w formule stacjonarnej jest stosunkowo podobny – od 16,9% w odniesieniu do osób w podeszłym wieku do 22,8% w przypadku osób cierpiących na przewlekłe choroby psychiczne.
Jeśli chodzi o dynamikę liczby mieszkańców placówek stacjonarnej opieki społecznej, to w analizowanym okresie mamy do czynienia ze wzrostem tej liczby niemalże we
wszystkich wyróżnionych kategoriach. Wyjątek stanowią tutaj osoby bezdomne, choć odnotowany spadek nie jest znaczący (liczba osób bezdomnych przebywających w 2018 roku w stacjonarnych placówkach pomocy społecznej stanowi 97,8% liczby z roku 2014).
Największy wzrost dotyczy osób przewlekle chorych psychicznie, gdzie nastąpił wzrost o ok. jedną piątą. Tym samym, stwierdzić należy, że – przynajmniej w odniesieniu do ww.
kategorii osób – nie jest widoczna wyraźna tendencja spadkowa, jeśli chodzi o liczbę osób korzystających z pomocy w formule stacjonarnej.
Na poniższym wykresie przedstawiono natomiast dane obrazujące wskaźnik
zaspokojenia potrzeb w zakresie ponadgminnych domów pomocy społecznej (DPS)5, określany jako udział liczby osób umieszczonych w DPS w liczbie osób umieszczonych i oczekujących na umieszczenie w DPS. Tego rodzaju informacje pozwalają określić stopień, w jakim oferta i liczba tego rodzaju placówek zaspokaja potrzeby osób oczekujących na skorzystanie z ich pomocy.
5 Placówka całodobowa świadcząca usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających - osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogących samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu.
Wykres 3. Wskaźnik zaspokojenia potrzeb w zakresie usług ponadgminnych domów pomocy społecznej w latach 2014-2018
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPiPS-05; wskaźnik stanowi udział liczby osób umieszczonych w DPS w liczbie osób umieszczonych i oczekujących na umieszczenie w DPS
Na poziomie krajowym zaspokojenie potrzeb w zakresie usług ponadgminnych domów pomocy społecznej kształtowało się w analizowanym okresie na zbliżonym poziomie – niespełna 40% osób zmuszonych jest do oczekiwania na umieszczenie w DPS. W
województwie kujawsko-pomorskim taki poziom zaspokojenia potrzeb w zakresie usług ponadgminnych domów pomocy społecznej występował w 2014 roku. W kolejnych latach mieliśmy natomiast do czynienia ze stopniowym spadkiem odsetka osób umieszczonych w DPS w łącznej liczbie osób umieszczonych i oczekujących na umieszczenie w DPS, by w roku 2018 roku odsetek ten zaczął wzrastać. Ale nawet pomimo odwrócenia trendu spadkowego odsetek ten w 2018 roku (wynoszący w
województwie kujawsko-pomorskim 55,1%) okazał się niższy niż w początkowym okresie pomiaru.
Spadek powyższego wskaźnika nie powinien stanowić problemu, a nawet może być traktowany jako symptom postępującej deinstytucjonalizacji systemu opieki społecznej, pod warunkiem, że rośnie wydolność innych elementów tego systemu, takich jak:
środowiskowe, dzienne i rodzinne domy pomocy / samopomocy lub pobytu. Dane dotyczące tego rodzaju placówek przedstawiono na kolejnych wykresach.
62,2% 66,2% 64,2% 64,5% 62,2%
61,5% 59,2%
54,8%
49,4% 55,1%
0%
20%
40%
60%
80%
2014 2015 2016 2017 2018
Polska województwo kujawsko-pomorskie
Na poniższej mapie przedstawiono dane dotyczące liczby domów pomocy społecznej w przeliczeniu na 10 tys. ludności w 2018 r.
Mapa 1. Liczba domów pomocy społecznej w przeliczeniu na 10 tys. ludności w 2018 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez ROPS w Toruniu oraz GUS BDL
Powiatami o największej dostępności usług społecznych realizowanych w formule domów pomocy społecznej są powiaty: sępoleński (0,73 placówek na 10 tys. ludności), włocławski (0,58) oraz żniński (0,57). Z najniższym poziomem dostępności mamy do czynienia w powiatach: nakielskim (0,12), m. Grudziądz (0,11), m. Bydgoszcz (0,09) oraz grudziądzkim (gdzie nie funkcjonował w 2018 roku żaden dom pomocy społecznej).
Na poniższym wykresie przedstawiono dane dotyczące domów pomocy działających w formule rodzinnej6.
6 Placówki świadczące całodobowe usługi opiekuńcze i bytowe, w których pomoc dla 3-8 osób niesamodzielnych świadczona jest przez osoby lub rodziny w ich miejscu zamieszkania.
0,23
Liczba domów pomocy społecznej w przeliczeniu na 10.000 ludności (2018)
0,36 do 0,73 (6) 0,27 do 0,36 (4) 0,23 do 0,27 (3) 0,17 do 0,23 (4) 0 do 0,17 (6)
Wykres 4. Liczba rodzinnych domów pomocy w przeliczeniu na 10 tys. ludności w wieku poprodukcyjnym w latach 2014-2018
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL
Rodzinne domy pomocy stanowią, pod względem czysto ilościowym, bardzo niewielki element systemu pomocy społecznej i dotyczy to zarówno województwa kujawsko-pomorskiego, jak i obszaru całego kraju. Warto przy tym odnotować, że w pierwszych latach analizowanego okresu w województwie kujawsko-pomorskim w ogóle nie funkcjonowały placówki tego typu. W ostatnich latach nastąpił wzrost polegający na utworzeniu jednego rodzinnego domu pomocy nie zmienia to jednak faktu, że trudno w chwili obecnej mówić o tym typie placówek jako instrumencie, który w istotny sposób może rozwiązać problem deficytów systemu opieki nad osobami niesamodzielnymi.
Na poniższym wykresie przedstawiona zostały dane dotyczące kolejnej kategorii placówek stacjonarnej pomocy społecznej - domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży7.
7 Placówka zapewniająca całodobowy, okresowy pobyt matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom w ciąży, a także ojcom z małoletnimi dziećmi i innym osobom sprawującym opiekę nad dziećmi.
0,04 0,04 0,05
0,05 0,05
0,00 0,00 0,00 0,02 0,02
0,00 0,05 0,10
2014 2015 2016 2017 2018
Polska województwo kujawsko-pomorskie
Wykres 5. Liczba domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży na 10 tys. ludności w latach 2014-2018
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS BDL
Zarówno na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, jak i na terenie całego kraju na przestrzeni lat 2014-2018 miał miejsce nieznaczny spadek liczby domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży w przeliczeniu na 10 tys. ludności. W analizowanym okresie skala dostępności tego rodzaju placówek w województwie kujawsko-pomorskim była zbliżona do ogólnopolskiej. Przy czym do roku 2015 była ona nieznacznie wyższa niż ogólnopolska, a od roku 2016 nieznacznie niższa niż ogólnopolska. W 2018 r. na terenie województwa kujawsko-pomorskiego na 10 tys. ludności przypadało 0,014 domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, na terenie Polski było to 0,016 domu.
Rozpatrując sytuację w ujęciu nominalnym – bez dokonywania przeliczeń, to w latach 2014-2015 na terenie województwa kujawsko-pomorskiego działały 4 domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. W roku 2016 liczba tego rodzaju placówek spadła do 3 i utrzymuje się na tym poziomie do roku 2018 r. Domy dla samotnych matek i kobiet w ciąży funkcjonują na terenie 3 powiatów: aleksandrowskiego, bydgoskiego i tucholskiego. W konsekwencji na znacznym obszarze województwa mamy do czynienia z deficytem dostępności wsparcia oferowanego przez tego rodzaju placówki.
0,018
0,018
0,017 0,016 0,016
0,019 0,019
0,014 0,014 0,014
0,00 0,01 0,02 0,03
2014 2015 2016 2017 2018
Polska województwo kujawsko-pomorskie
Wykres 6. . Liczba dziennych domów pomocy / pobytu8 w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2014-2018
Źródło: opracowanie własne na podstawie Oceny zasobów pomocy społecznej w województwie kujawsko-pomorskim za rok 2018 oraz danych BDL GUS
W przypadku dziennych domów pomocy / pobytu odnotować możemy w analizowanym okresie czasu wyraźny (bo aż ponad pięciokrotny) wzrost ich liczby w województwie kujawsko-pomorskim. W 2014 roku funkcjonowało w regionie 10 tego typu placówek, podczas gdy w roku 2018 było to już 50 podmiotów. Warto przy tym zauważyć, że w latach 2014-2016 występowała nieznaczna tendencja wzrostowa (zwiększanie się liczby dziennych domów pomocy / pobytu o 1 placówkę rocznie), ale dopiero w latach 2017-2018 mówić możemy o wzroście skokowym. Biorąc to pod uwagę, moment
zidentyfikowanego wzrostu liczby dziennych domów pomocy / pobytu można ów wzrost skojarzyć – przynajmniej częściowo – z realizowaną właśnie w tym okresie
interwencją współfinansowaną ze środków RPO WK-P 2014-2020, gdzie tworzenie tego rodzaju placówek stanowiło jeden z obszarów wsparcia.
Wzrost bezwzględnej liczby dziennych domów pomocy / pobytu znalazł swoje
odzwierciedlenie w liczbie tego typu placówek w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców, co świadczy o zwiększeniu dostępności tej formy pomocy w analizowanym okresie. W 2014 roku wskaźnik dostępności dziennych domów pomocy / pobytu wynosił 0,26 na 10 tys.
mieszkańców, zaś w roku 2018 – 1,28.
8 Ośrodki wsparcia przeznaczone dla osób starszych. Zapewniają kilkugodzinną opiekę w ciągu, a także oferujące często posiłki czy zajęcia m.in. ruchowe, artystyczne, edukacyjne.
10 11 12
31
50
0,26 0,28 0,29
0,73
1,15
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4
0 10 20 30 40 50 60
2014 2015 2016 2017 2018
Liczba dziennych domów pomocy / pobytu
Liczba dziennych domów pomocy / pobytu w przeliczeniu na 10 tys. osób w wieku poprodukcyjnym
Wykres 7. Liczba środowiskowych domów samopomocy9 w przeliczeniu na 10 tys. ludności w latach 2014-2018
Źródło: opracowanie własne na podstawie Oceny zasobów pomocy społecznej w województwie kujawsko-pomorskim za rok 2018, danych Sprawozdań MPiPS-03 oraz BDL GUS
Jeśli chodzi o liczbę środowiskowych domów samopomocy to w całym analizowanym okresie (2014-2018) sytuacja województwa kujawsko-pomorskiego była relatywnie lepsza niż na obszarze całego kraju. W 2014 roku wartość omawianego wskaźnika dla całej Polski wyniosła 0,13 i nie zmieniła się w kolejnych latach, co wynika z niewielkiego wzrostu nominalnej liczby tego rodzaju placówek z 494 w 2014 r. do 518 w 2018 r. Z kolei w województwie kujawsko-pomorskim, już w początkowym momencie pomiaru wartość ta była wyższa (0,18 przy nominalnej liczbie placówek 38), by w roku 2018 roku wzrosnąć do poziomu 0,23 (przy nominalnej liczbie placówek 47), co oznacza wzrost dostępności pomocy świadczonej przez środowiskowe domy pomocy.
Uwzględniając środowiskowy charakter wsparcia udzielanego w ramach omawianego typu placówki, szczególnie duże znaczenie ma zapewnienie ich dostępności na poziomie lokalnym. Poniższa mapa przedstawia dane dla poszczególnych powiatów dotyczące liczby środowiskowych domów pomocy w przeliczeniu na 10 tys. ludności.
9 Placówki służące budowaniu sieci oparcia społecznego i przygotowują do życia w społeczeństwie oraz funkcjonowania w środowisku. Są przeznaczone dla osób przewlekle psychicznie chorych i niepełnosprawnych intelektualnie. To placówki okresowego dziennego lub całodobowego pobytu, w którym osoby z zaburzeniami psychicznymi mogą otrzymać częściową opiekę i pomoc w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych oraz posiłek.
0,13 0,13 0,13 0,13 0,13
0,18 0,21 0,21 0,23 0,23
0,0 0,2 0,4
2014 2015 2016 2017 2018
Polska województwo kujawsko-pomorskie